Azatkerler anyqtamasy

4543
Adyrna.kz Telegram

Qurmetti, AZATKERLER! Bul ANYQTAMALYQ tirnektep júrip jınaǵan málimetter. Kezinde 400 myń múshesi bolǵan azattyń 400 belsendisi bolǵany anyq. Biraq ázirge jınalǵan málimetter osy. Jeke foto men "Azat" qozǵalysynda etken eńbekterin, qatysqan sharalaryn jazyp jiberýge bolady. Bizdiń mindetimiz jınalǵan málimetti túzetip, bir jınaq shyǵarý. Myna mekenjaıǵa málimet jiberińizder: erserik@gmail.com

ADAI Sabyr Sherkeshbaıuly

Sabyr Adaı Sherkeshbaıuly 1960 jyly, qyrkúıek aıynyń 30 juldyzynda Qaraqalpaqstannyń, Shomanaı aýdanynda týdy. Orta mektepti Mańǵystaý oblysy, Beıneý kentinen bitirdi. 1981 jyly Almaty ırk-óner stýdııasynyń professor Qubysh Muhıtov kúı klasyn, keıin Oral pedogogıkalyq ınstıtýtyn bitirdi.

Eńbek ómir jolyn 1981 – 1984 jyldary Beıneý aýdandyq mádenıet úıiniń kórkemdik jetekshisi, 1984 – 1990 jyldary Beıneý mádenıet úıiniń dırektory, 1991 – 1996 jyldary aýdandyq mádenıet bólimi meńgerýshisiniń orynbasary, 1997 – 1999 jyldary Mańǵystaý oblystyq mádenıet basqarmasynyń janyndaǵy ǵylymı ádistemelik ortalyǵy shyǵarmashylyq bólimi bastyǵy, 1999 – 2002 jyldary oblystyq mádenıet basqarmasynyń orynbasary, respýblıkalyq «Úsh Qııan» táýelsiz gazetinde qyzmetter atqardy. 2002 – 2009 jyldary «Adaı» qaıyrymdylyq qorynnyń ıdeologııalyq jumystar jónindegi bólim bastyǵy boldy.

Sabyr Adaı aqyn (sýryp salma), sazger, ánshi jáne ónertanýshy. Ol shyǵarmashylyq jáne óner salasynda 2003 – 2006 jyldary Respýblıkalyq aqyndar aıtysynyń birneshe dúrkin jeńimpazy boldy. 2002 jyly onyń «Ár qazaq – meniń jalǵyzym» atty óleńder jınaǵy jaryq kórdi. Ol «Adaı Ata» rýhanı tarıhı-mádenı keshendi etnografııalyq ortalyqtyń avtory. Búkilodaqtyq Halyq shyǵarmashylyǵy festıvaliniń laýreaty (1987 j.), 2003 jyldan Qazaqstan Jazýshylar Odaǵynyń múshesi.

2001 jyly onyń shyǵarmasy Qazaqstannyń sońǵy 200 jyldaǵy tańdaýly 50 aqynnyń shyǵarmashylyq altyn qoryna engizildi. 2003 jyly halyqaralyq IýNESKO-nyń aıasynda ótken Mahambet Ótemisulynyń 200-jyldyq mereıtoıyna arnalǵan ádebı shyǵarmashylyq baıqaýynyń júldegeri atandy. Poezııa nomınaııasy boıynsha Halyqaralyq Mahambet syılyǵynyń laýreaty boldy. Oǵan 2003 jyly Qazaqstannyń eńbegi sińgen qaıratkeri ataǵy berildi. 2006 jyly Prezıdent syılyǵynyń ıegeri boldy. 2005 jyly Beıneý, 2007 jyly Mańǵystaý aýdanynyń «Qurmetti azamaty» ataǵy berildi.

Sabyr Adaı qoǵamdyq jumystarda «Parasat», «Mańǵystaý – 21» qozǵalystarynyń múshesi boldy. 1991 jyly Saıyn Shapaǵatovpen birge Batys Qazaqstan oblysynda bolyp, Oral kazaktarynyń separatıstik toptaryna toıtarys berý úshin bir top mańǵystaýlyqtardyń qatarynda óz úlesin qosty. 2002 jyly atom qaldyqtaryn Mańǵystaýǵa ákelip kómý týraly bir top parlament depýtattary men «Kazatomprom» kompanııasy basshylarynyń bastamasyna qarsy «Úsh qııan» repýblıkalyq gazeti arqyly qarsylyq akııasyn uıymdastyryp, el arasynda qoǵamdyq pikir qalyptastyrýǵa belsene aralasty. «Parasat» qoǵamdyq-saıası demokratııalyq qozǵalysy basshylyǵy men birge qarsylyq qol jınaýǵa at salysty.

2003 jyly «Ózenmunaıgaz» AQ-yn «Kazmunaıgaz» ulttyq kompanııasyna qosý týraly úkimet basshylarynyń ustanymyna baılanysty «Úsh qııan» gazeti arqyly oblys turǵyndary arasynda qoǵamdyq pikir týǵyzyp, munaıshylardyń, ólke aqsaqaldarynyń, qoǵamdyq uıymdardyń bul sheshimmen kelispeıtinderin, onyń nátıjesi halyqtyń turmystyq jaǵdaıyna keri áserin týǵyzatyny týraly pikir, oı, usynystaryn gazet arqyly respýblıka jurtshylyǵyna, oblys, respýblıka basshylaryna, El basyna deıin jetkizýge muryndyq boldy.

Sabyr Sherkeshbaıuly demokratııalyq baǵyttaǵy qoǵamdyq uıymdarmen tyǵyz baılanysta bolyp, sheshýshi kezeńderde olardyń ólke taǵdyryna baılanysty ustanymdaryn qoldap otyrdy. Ásirese «Parasat» qozǵalysynyń tuńǵysh tóraǵasy Saıyn Shapaǵatov týraly oı, tolǵanys óleńderin jazyp, onyń isin, azamattyq obryzyn, portretin somdap, ony halyq taǵdyry úshin bar ómirin arnaǵan kósem retinde kórsete bildi. Onyń qazirgideı qıyn sátterde halqyna burynǵydan da qajet ekenin ókine jyrlady. «Adaı – Ata» rýhanı tarıhı-mádenı keshenin salý arqyly – ol Mańǵystaýdaǵy eń bıik jer Otpan taýyn – ulttyq ıdelogııany qalyptastyratyn, ata-salt dástúrimizdi, tilimizdi, dilimizdi dáripteıtin, halqymyzdy birlikke, tirilikke, irilikke shaqyratyn, jastarymyzǵa rýhanı tárbıe beretin qazaq eline ortaq kıeli – tarıhı orynǵa aınaldyrdy. «Parasat» qozǵalysynyń, «Qosaı Ata» qorynyń jáne basqa da qoǵamdyq uıymdardyń usynysymen oǵan 2010 jyly Uly Jeńistiń 65 jyldyǵyna baılanysty «Adaı Ata – Otpan taý» rýhanı tarıhı-mádenı keshenin salýdaǵy jáne qoǵamǵa sińirgen eńbegi úshin «Er Qosaı» medali berildi.

Sabyr Adaı búgingi tańda shyǵarmashylyqpen aınalysyp, ulttyq rýhanııat pen qazaq tiliniń órkendeýine qyzmet jasap keledi.

Sabyr Sherkeshbaıuly kóp balaly otbasynyń basshysy. Aqtaý qalasynda turady.

AIDARBEK Jomart Aqqazıuly

1962 jyly 16 kańtarda Mańǵystaý oblysy, Beıneý aýdany, Terekti aýylynda dúnıege kelgen. Mamandyǵy - pedagog, mádenıet qyzmetkeri. 1988 jyly Ábý Nasyr ál-Farabı atyndyǵy Shymkent pedagogıkalyq-mádenıet ınstıtýtyn bitirgen.

Qazaqstanda tuńǵysh qurylǵan (1989 j.) «Parasat» qoǵamdyq, saıası-demokratııalyq qozǵalysynyń, «Azat» azamattyq qozǵalysynyń oblystaǵy belsendi músheleriniń biri, oblystyq Keńes múshesi. Respýblıkalyq partııanyń Mańǵystaý aýdany boıynsha tóraǵasy (1991) boldy.

Jomart Aıdarbek 1997 jyldan «Parasat» qozǵalysy oblystyq Keńesiniń múshesi jáne 2003 jyldan keńes tóraǵasynyń orynbasary. Oblystyq Keńestiń múshesi retinde «Parasat» qozǵalysy oblystyq Keńesi uıymdastyrǵan sharalarǵa uıytqy bolyp, kóptegen ıgi isterdiń basy-qasynda júrdi. Ol Telman eldi mekenine Saıyn Shapaǵatovtyń esiminiń berilýine, jerdi satý týraly zańdy qabyldatpaý úshin búkilhalyqtyq referendým jarııalaý týraly demokratııalyq uıymdardyń Almaty qalasynda uıymdastyrǵan respýblıkalyq deńgeıdegi jınalysyna, 2002 jyly Almatyda ırkte uıymdastyrylǵan QDT qozǵalysynyń quryltaıyna jáne mıtengige, «Azat» qoǵamdyq qozǵalysynyń keńeıtilgen jınalysyna, konstıtýııada kórsetilgen «Ózin-ózi basqarý týraly» zańdy ómirge engizý maqsatynda ólkemizde uıymdastyrylǵan qabyldanýǵa tıisti zańdar týraly qoǵamdyq tyńdaýlarǵa, «Parasat» qozǵalysy uıymdastyrǵan barlyq akııalar men jınalystarǵa qatysyp, onyń sheshimderin iske asyrý maqsatynda barlyq kúsh-jigerin aıamaı jumsady.

AIMAHANOVA Gúlsamal Tóredınqyzy

1961 jyly 21 qarashada Aqtóbe oblysynyń Shalqar qalasynda zań qyzmetkeriniń otbasynda jeti balanyń besinshisi bolyp, dúnıege keldi. 1979 j. №40 orta mektepti, 1985 j. ál-Farabı atyndaǵy Qazaq Ulttyq ýnıversıtetiniń jýrnalıstıka fakýltetin bitirgen.

         1989 jyldan bastap Qazaqstannyń Táýelsizdigi jolynda qoǵamdyq-saıası jumystarǵa belsene aralasty: Halyqaralyq ıadrolyq jarylysqa qarsy «Nevada-Semeı» qozǵalysynyń, oblystyq «Jem» antııadrolyq tobynyń, Halyqaralyq «Qazaq tili» qoǵamynyń, «Aldaspan» qoǵamdyq-saıası, mádenı birlestiginiń múshesi boldy.

1994 j. QR alǵashqy shaqyrylymynda respýblıkalyq «Azat» azamattyq qozǵalysy oblystyq bólimshesi atynan qalalyq máslıhatqa №5 okrýgten depýtat bolyp saılandy.

AQATAEV Sábetqazy  (1938 - 2003)

Belgili ǵalym, qoǵam qaıratkeri, jazýshy.
1938 jyly Shyǵys Qazaqstan oblysy, Kúrshim aýdanynda dúnıege kelgen. 1960 jyldary Máskeýde qazaq stýdentterimen birge «Jas tulpar» atty qazaq jastarynyń uıymyn qurýǵa qatysty.

1987 jyldyń 7 qańtarynan bastap, Jeltoqsan oqıǵasynyń shyndyǵyn búkil álemge jetkizý máselesimen aınalysqan. Osy qandy oqıǵanyń betin ashatyn mátin ázirlep, ony arnaıy plenkaǵa túsirip, Afrıka, Qytaı, Amerıka jáne Vengrııa elderine jiberdi. Majarstandyq Ishtvan Qońyrdyń kómegimen sol mátin Eýropa eline taralyp, Jeltoqsan oqıǵasynyń shyndyǵy búkil álemge jaıyldy.

 S.Aqataev - Qazaqstannyń «Azat» azamattyq qozǵalysynyń negizin salýshylardyń biri. 1990-1991 jyldary uıym basshylarynyń biri boldy. Ol 1991 jyly qazan aıynda Qazaqstannyń Halyqtyq respýblkalyq partııasyn quryp, basqardy.  Ol ómiriniń sońyna deıin  Qazaqstan táýelsizdigine adal eńbek etip, óz úlesin  qosyp ketken ulttyq qaıratker.

 AMANǴALI Muhanbetııar Bısultanuly

1954 jyly 28 mamyrda Atyraý oblysy   Qyzylqoǵa aýdany Mııaly aýylynda týǵan.

1990 jyldan bastap «Aldaspan» qoǵamdyq birlestigi, «Azat» azamattyq qozǵalysy,  «Órleý» qoǵamdyq-saıası jáne «Ana tili» qoǵamdyq uıymdarynda tóraǵa, tóraǵanyń  orynbasary bolyp, belsendi jumys jasap, oblystyń qoǵamdyq-saıası isterine aralasty.  1994-1999 jyldary Aqtóbe qalalyq maslıhatynyń depýtaty bolyp saılandy. Depýtattyq mindetin atqarýda ulttyq qundylyqtardy qorǵaýǵa zor úles qosty.

90-jyldary Aqtóbe qalasyndaǵy «Aldaspan» uıymynyń belsendi múshesi boldy, keıin  «Azat» azamattyq qozǵalysynyń aıasyndaǵy sharalaryna belsene aralasty.

ARALBAEV Danııar Aralbaıuly

1949 jyly 1 qazanda Mańǵystaý oblysy, Mańǵystaý aýdany, Úshtaǵan aýylynda dúnıege keldi.

Atyraý memlekettik pedogogıkalyq ınstıtýtynyń tarıh fakýltetin 1975 jyly bitirgen.

Danııar Aralbaıuly 1989 jyldan beri «Parasat» qozǵalysynyń múshesi. 1997 jyldan «Parasat» qozǵalysy oblystyq Keńesiniń tóraǵasy.

1994-1999 jyldary táýelsiz Qazaqstan Respýblıkasynyń alǵashqy shaqyrylymyndaǵy tuńǵysh ret demokratııalyq jolmen saılanǵan Aqtaý qalalyq máslıhatynyń depýtaty.

«Azat» qozǵalysynyń ujymdyq múshesi bolyp tabylatyn «Parasat» qozǵalysynyń aıasynda: qazaq tiliniń taǵdyry, qazaq bala-baqshalaryn, mektepterdi kóbeıtý jáne qazaq tiline shynaıy memlekettik mártebe berý, jer ataýlaryna burynǵy tarıhı esimderin qaıtarý, ata salt-dástúrdi jańǵyrtý, Áýlıe Atalardy qurmetteý men birge halyqtyń áleýmettik máselelerin (jumyssyzdyq, ekologııa, ekonomıka jáne adam huqy) kóterdi.

Danııar Aralbaıuly 2004-2010 jyldar aralyǵynda oblystyq Onomastıka komıssııasynyń múshesi boldy.Onyń aralasýymen 2006 jyly týǵan jeri Telman eldi mekenine elimizdiń bir týar perzenti Saıyn Nádiruly Shapaǵatovtyń esimi berildi.

ARYSTANOV Serik Aıbalauly (29.08.1958 -17.09.2019)

Azat qozǵalysynyń týyn asqaqtata jelbiretken, 90-jyldary Alash azattyǵy jolynda janqııarlyq kúres úlgisin kórsetken Sekseýil kentiniń arda azamaty. Ol laýazym men qyzmetti halyq qyzmet dep uqqan esil erlerden edi. Ǵumyrynyń sońyna deıin Ádildik pen Adaldyq úshin eńbek etti, kúresti. Sekeń Sekseýil lokomotıv deposynda qyzmet ete júrip, «Azat» qozǵalysynyń belsendi múshesi boldy. Azattyq jolyndaǵy aıbyndy isterimen, jigerli áreketimen kózge tústi. Ol adal jar, asqar áke retinde balalaryna úlgi boldy.

AHMETOV Kóshkinbaı Nurmaǵanbetuly

Ahmetov Kóshkinbaı Nurmaǵanbetuly – 1953 jyldyń 1-shi qańtarynda  Aqtóbe oblysy Aqtóbe aýdanynyń Elek eldi mekeninde jumysshy januıasynda týǵan.

1968 jyly Elek segiz jyldyq mektebin bitirip, 1972 jyly Aqtóbe temirjol tehnıkýmyn  támamdady.

1991–1996 jyldary “Bekarys” ShK basqaryp, osy jyldary «Aldaspan» QB, Azamattyq «Azat» qozǵalysynyń Aqtóbe oblystyq bólimshesiniń is-sharalaryn qarjylandyryp turdy.

1989 jyldan bastap Táýelsizdik  jolynda qoǵamdyq jumysqa belsene aralasýda:

1989-1990 - “Qazaq tili ” qoǵamy, Basqarma múshesi. Bastaýysh uıym tóraǵasy.

1990-1991 - “Aldaspan” QSMB, úılestirý keńesiniń múshesi.

1991-1994  - “Azat” QAQ Aqtóbe  ból., úılestirý keńesiniń múshesi.

1994-2000 - “Azat” QAQ Aqtóbe  ból., úılestirý keńesiniń tóraǵasy.

AHMETOV Izturǵan   (1947 – 2004)      

Ahmetov Izturǵan 1947 jyly qyńtar aıynyń 20 juldyzy kúni Mańǵystaý aýdany Tıgen eldi mekeninde dúnıege kelgen. Eńbek ómir jolyn ol 1964 jyly Eralıev kentinde baılanys qyzmetiniń elektromonteri, 1966-1985 jyldar Manǵystaýgeologııa barlaý tresinde monter, jóndeýshi, júk tasymaldaýshy, qurlysshy, motorıst, sport nusqaýshysy, 1985-1992 jyldar Eralıev (qazirgi Quryq) aýdandyq «Kommýnızm tańy», «Túlegen túbek» gazetiniń tilshisi, hattar bóliminiń meńgerýshisi, 1992-1993 jyldar Eralıev poselkelik keńesiniń tóraǵa orynbasary, 1993 1994-1996 jyldar Qaraqııa aýdandyq halyqty áleýmettik qorǵaý bólimi meńgerýshisiniń orynbasary, «Saýap» qaıyrymdylyq qoǵamynyń tóraǵasy, 1996-2000 jyldary «Mańǵystaý» oblystyq gazetiniń Qaraqııa aýdany boıynsha menshikti tilshisi, 2000-2003 jyldary Mańǵystaý oblystyq teleradıokopanııasynyń korespendenti, 2003-2004 jyldary oblystyq drama teatryny MQK ádebı bóliminiń meńgerýshisi. Izturǵan Ahmetuly  osy qyzmette júrgen ýaqytta 2004 jyly jeltoqsan aıynyń 30 juldyzy kúni 57 jasqa tolar shaǵynda kenetten qaıtys boldy.

Izturǵan Ahmetuly ólkemizdiń qoǵamdyq saıası ómirine de atsalysqan azamat. Ol Qaraqııa aýdandyq máslıhatynyń II, III shaqyrylymynyń jáne Mańǵystaý oblystyq máslıhatynyń  I shaqyrylymynyń depýtaty.

1989 jyldan «Parasat» qoǵamdyq-saıası demokratııalyq qozǵalysynyń belsendi múshesi. 1997 jyldan Qaraqııa aýdandyq «Parasat» uıymynyń jetekshisi. Aýdanda alǵash ret «Saýap» qaıyrymdylyq qoǵamyn quryp, jastardy ımandylyqqa, ata-salt dástúrge, ultyn súıýge tárbıeleýge aıanbaı óz úlesin, qajyr-qaıratyn qosqan el úshin eńiregen aıaýly abazal azamat. Saıası minbelerden el jaǵdaıyn kóterip, basqarýshy bılikke batyl talap-tilekter qoıa bilgen sıaası tulǵa-qoǵam qaıratkeri. Sonymen qatar Izturǵan Ahmetuly Qazaqstan Jýrnalıster odaǵynyń múshesi. Onyń jergilikti, oblystyq jáne respýblıkalyq gazetterde kóptegen qoǵam ómirine baılanysty áleýmettik taqyryptarǵa arnalǵan syndarly maqalalary, áńgimeler men pýblıstıkalyq shyǵarmalary, óleńderi men satıralyq shyǵarmalary jarııalandy.

ÁBILOV Amanjol Kúzembaıuly

 1945 jyly Qostanaı oblysynyń Men­di­ǵa­ra aýdanyna qa­rasty Uzynaǵash aýylynda dúnıege kelgen.1964 jyly Qos­ta­naı qalasyndaǵy Y. Altynsarın atyndaǵy  qazaq mektebin bitirgennen keıin, Qa­zaq memlekettik ýnı­ver­sı­te­ti­niń tarıh fakýltetine oqýǵa tústi.  Ýnı­ve­rsıtet qabyrǵasynda qazaq tarıhy, ar­he­ol­o­gı­ıa­sy, etnografııasy, antropologııasy salalarynan arnaýly  bilim alǵan ol búkil ǵumyryn ǵy­lymǵa arnady.  Tarıh ǵylymynyń doktory, professor.

A.Kúzembaıuly Qaraǵandy memlkettik pedagogıka ın­stı­tý­tynyń jal­py tarıh kafedrasyna  oqý mınıstrliginiń jol-damasymen 1969 jyl­dyń 04 qyr­kúı­e­gin­de qyzmetke ornalasty. Ol bul kafe-drada erte dúnıe ta­rıhynan sabaq berdi. In­s­tı­týt­tyń jáne qalanyń qoǵam-dyq ómirine bel­se­ne aralasty.

1971 jyly Amanjol aspırantýraǵa tústi. Ǵylymı jetekshisi bolyp tarıh ǵy­ly­mynyń doktory, professor Ámir Qanapın bekitildi.

Ǵylymı zertteý jumysyn ýaqytynan buryn qorǵaǵan A. Kúzembaıuly Qa­ra­ǵandyǵa qaıta oralyp,  1973 jyldyń mamyr aıynda Qazaq memlekettik ýnıversıtetiniń janyndaǵy Ǵylymı Ke­ńes­te ol óziniń kandıdattyq dıssertaııasyn oıdaǵydaı qorǵap shyqty.

Qazaq tarıhshylarynyń ishi­n­de 80-90 jyldary halqymyzdyń tarıhyn qaıta jazý qajettiligin aıta bastaǵandardyń ishi­nde Amanjol da boldy.

1987 jyly jazylǵan “Kazahstan v drevnostı” atty oqý quraly tarıhshylar arasynda úlken suranysqa ıe boldy. 1992 jyly osy kitap keńeıtilip, hronologııalyq shegi  uzartylyp joǵarǵy mektep stý­dentteri úshin oqýlyq retinde basylyp shyqty. Oqýlyqta kóptegen sony pikirler aıtyl­dy. Qazaq tarıhynyń kúrdeli máseleleri jańa kózqarasta taldanyp, ulttyq turǵydan kó­rinis tapty. 1993 jyly oqýlyq Qazaq akademııasynyń tarıh jáne etnologııa ınstıtýt bó­limderiniń birkken májilisinde talqylanyp joǵary baǵalandy. Sol jyly ol osy ınstıtýt janyndaǵy doktorlyq Keńeste “Qazan tóńkerisine deıingi qazaq ta­rıhyna jańa tujyrymdama turǵysy negizinde qaıta qaraý” dep atalatyn doktorlyq dıs­sertaııasyn qorǵady.

A. Kúzembaıuly 90-jyldardaǵy saıası proessinde belsene qatnasqan adam. Sol jyldardaǵy búkilhalyqtyq “Azat” qozǵalysynyń basshylarynyń biri retinde elge ta­nymal boldy. Respýblıkalyq «Azat» saıası partııasyn uıymdastyrýshylardyń biri re­tin­de ol elde demokratııalyq úrdistiń qalyptasýyna óz úlesin qosty.

Ol 200 den astam ǵylymı eńbek jazyp, 12  ǵylym kandıdatyn, 2 ǵylym doktoryn daı­yndap shyǵardy.

ÁLI   Jaılaý

1952 jyly 3 aqpanda Qyzylorda oblysy, Aral aýdany, Sekseýil qystaǵynda dúnıege kelgen. Qyzylorda  qalasy Tasbóget qystaǵyndaǵy № 114 kásiptik-tehnıkalyq ýchılıeni bitirgen. 1990 jyly áýeli Sekseýil qystaǵynda, sosyn Aral aýdanynda «Azat» qozǵalysynyń bastaýysh uıymyn qurýǵa qatysóan. 1991 jyly qyrkúıek aıynda Oral qalasyndaǵy orys kazaktarynyń búligine qarsy akııaǵa, Semeıdegi «Attan, Qazaqstan»  jıynyna qatysqan.  2005 -2012 jyldary  QDT, «Alǵa»  qozǵalys  jáne partııasynyń  belsendisi. 1990 jyldan beri úzbeı demokratııalyq kúshterdiń qatarynda qoǵamdyq-saıası belsendiligin toqtatpaı jumys júrgizip kele jatqan biregeı belsendi.

BABALYQULY Jaǵda

1917 jyly 21 qarashada QHR, SÝAR, Ile Qazaq avtonomııaly oblysy, Tarbaǵataı aımaǵy, Toly aýdany, Uty-Qujyrty taýynda dúnıege kelgen. Mektepti Tarbaǵataı aımaǵynyń ortalyǵy IIIáýeshek qalasynda bitirip, Úrimshi qalasyndaǵy «Shyń-Jań-Shóıan» ınstıtýtynda oqyǵan.

1944-1945 jyldary ult-azattyq uıymnyń jumysyna qatysqany úshin «Týfı-bandıt» atanyp, abaqtyǵa qamalǵan. 1945-1949 jyldary Shyǵys Túrkistan respýblıkasynyń ult-azattyq áskeriniń qatarynda podpolkovnık shenine deıin ártúrli dárejeli qyzmet atqaryp, Basshtabtyń saıası basqarma bastyǵynyń orynbasaryna deıin kóterilgen. Gomından áskerine qarsy 23 urysqa qatynasyp, úsh ret jaralanǵan (1947 jyly 8 aı áskerı túrmede qamaýda bolǵan). 1950-1958 jyldary Qytaı halyq-azattyq armııasy áskerı sotynyń orynbasary, Ile Qazaq avtonomııaly, Tarbaǵataı aımaǵynyń ákimi, SÝAR ókimetiniń saıası-zań basqarma bastyǵy, Ile Qazaq avtonomııaly oblysynyń tóraǵasy bolyp qyzmet istegen. Sol kezderde jergilikti qazaqtardyń áleýmettik jáne quqyqtyq máselelerin sheshý jolynda tabandylyq tanytyp, biraz máselelerdin sheshilýine yqpal jasady. Qytaı memleketiniń az sandy ult ókilderiniń álippesin latyn árpine kóshirýiniń nátıjesinde qytaı qazaqtarynyń óziniń ata jurtyndaǵy elinen ajyrasyp qalatynyn túsinip, óz múmkinshiligin paıdalanyp, kóptegen sebepterdi kóldeneń tartyp, jergilikti qazaq álippesin kırılıaǵa kóshirdi.

Qytaıdaǵy, Monǵolııadaǵy jáne Qazaqstan qazaqtaryn qosatyn saıasat júrgizetin ultshyl, ońshyl óte qaýipti element degen aıyp taǵylyp, 1958-1961 jyldary bostandyqtan aıyrylyp, eńbekpen túzetý lagerine jiberildi. Eńbekpen túzetý lagerinen bosaǵan soń Qazaqstanǵa keldi.

1986 jylǵy jeltoqsan kóterilisi kezinde tergelip, biraz ýaqytqa deıin baqylaýda boldy. Jeltoqsan oqıǵasy týraly shyndyqty jazyp, maqalalaryn Vengrııa, Chehııa, AQSh-ka jiberip, búkil álemge jarııalady. 1989-1991 jyldary Qazaqstandaǵy «Azat» qozǵalysyn kurýǵa belsene aralasty.

BAIJANOV Ilesbek  Seıituly

15.02.1956 jyly burynǵy Qazaq SSR - i, Ońtústik Qazaqstan oblysy, Otyrar  aýdandaǵy Stalınabad aýylynda (Kommýnızm) qazaq jumysshy otbasynda dúnıege kelgen.

Otbasyly, úılengen. Eki ul, eki qyz tárbıelep ósirgen. Nemereleri bar.

1979 jyly Shymkent qalasyndaǵy  Qazaq  hımııa - tehnologııalyq ınstıtýtyn(IýKGÝ) ınjener - tehnolog mamandyǵy boıynsha, 1997 jyly Almaty qalasyndaǵy «Turan» Ýnıversıtetin SEQ ekonomısi mamandyǵy boıynsha bitirgen. «TÝRAN» Ýnıversıtetiniń aspırantýrasynda munaı bıznesin damytý salasy negizinde syrttaı oqyǵan. 

Qosymsha alǵan bilimderi: 1982 jyly Moskva ınstıtýtynyń Shyrshyq fılıalynda Hımııa óndirisiniń jetekshi mamandardy qaıta daıarlaý kýrsynan ótken. 1987 jyly - «Marksızma ı Lenınızm ýnıversıtetin» bitirgen. 1989 jyl - «Býhgalterlik  kýrsyn»,  1992 jyly AQSh - tyń Ogaıo shtatyndaǵy Klıvlend qalasynda «Syrtqy ekonomıkalyq qatynastar mamandyǵy boıynsha bilimin joǵarylatý kýrsynan» ótken. 2005 – 2006 j.j.   «Eńbek Akademııasy» men «Týran»  ýnıversıtetinde mamandyqty joǵarylatý kýrstaryn bitirgen. 2009 jyly Qytaı Halyq Respýblıkasyndaǵy Pekın jáne Shanhaı Munaı ónerkásibi Ýnıversıtetinde arnaıy mamandyq jetildirý kýrsynan, 2011 jyly Astana qalasynda «Keden isteri» jónindegi arnaıy kýrstarynan ótken.

2007 jyldan – Qazaqstan Jýrnalıster Odaǵynyń múshesi.

Júzdegen ǵylymı, saıası, ekologııalyq, ekonomıkalyq, tarıhı - tanymdyq maqalalardyń avtory. Maqalalary Respýblıkalyq jáne QR oblystarynda shyǵatyn merzimdi baspasózder men Ǵalamtorda turaqty túrde basylyp keledi. Ekonomıka, saıasat, ekologııa, tarıh jáne tanymdyq taqyryptarǵa arnalǵan birneshe kitaptardyń avtory.

Qoǵamdyq  negizde  atqarǵan  jumystary.

  1. 1982 jyl. «Tadjıkhımprom» Birlestigi Komsomol Uıymynyń 1 hatshysynyń qoǵamdyq negizdegi orynbasary. 1984 jyl, Naýryz. SOKP (KPSS) múshesi.
  2. 1986 jyl. 19 Jeltoqsan. Shymkent munaı óńdeý zaýyty bastaýysh partııa komıtetiniń jınalysynda Qazaqstan Kompartııasynyń 1 hatshysy D.A.Qonaevty qorǵap, jáne «Brejnev» alańyna shyqqan qazaq jastaryn jaqtap, OQO Obkomynyń 2 - shi hatshysy Chernenkomen aıtysqany úshin «ultshyl»  atanyp, qýǵynǵa  túsýdiń  bastalýy.
  3. 1988 jyl. Sáýir. Shymkent munaı óńdeý zaýyty KPSS bastaýysh partııa komıteti hatshysynyń qoǵamdyq negizdegi orynbasary.
  4. 1989 jyl. Naýryz. Shymkent. Ońtústik Qazaqstan Oblystyq «Betburys» saıası-qoǵam-dyq uıymy. Tóraǵa.
  5. 1990 jyl. Shymkent. Naýryz. Ońtústik Qazaqstan  Oblystyq  «Qazaq  tili»  qoǵamy-yń  Úılestirý  Keńesiniń  múshesi. Respýblıkada oblystar arasynda «Qazaq  tili» qoǵamyn  tuńǵysh  qurýdy  uıymdastyrýshy.
  6. 1990 jyl, Qyrkúıek. Shymkent. «Betburys» saıası qoǵamdyq uıymynyń Respýblıka-lyq  «Azat» Azamattyq saıası  qozǵalysyna  qosylyp  birigýi. Ońtústik  Qazaqstan  Ob-lystyq  «Azat» Azamattyq saıası  qozǵalysynyń  teń  tóraǵasy.
  7. 1991 jyl, Maýsym. Almaty. Respýblıkalyq «Azat» Azamattyq saıası qozǵalysynyń Úılestirý  Keńesiniń  múshesi.
  8. 1991 jyl, 19 Tamyz. Máskeýdegi GKPCh - ǵa qarsylyq  bildirgeni  úshin, OQO Sovet Tóraǵasy S.A.Tereenkonyń  buıryǵymen qamaýǵa  alynýǵa  tıisti 26 azamattyń biri. Oraldaǵy, Kókshetaý men Ermaktaǵy kazaktar qozǵalysyna, Qazaqstanda 6 AES (Atom elektrostanııasyn) salmaq  bolǵan Sovet «Atomshylaryna», Qazaqstandaǵy ıadrolyq jarylystarǵa, «Soıýzsredmash», «Roskosmos» pen Qazaqstandaǵy sheteldik áskerı – synaq polıgondaryna qarsy  belsendi  kúresti  uıymdastyrýshylardyń  biri.
  9. 1991 jyl, Qazan. Almaty. Qazaqstan Halyq Kongresi partııasynyń Ortalyq ÚılestirýKeńesiniń  múshesi.
  10. 1991 jyldyń Qazan aıy – 1996 jyldyń Jeltoqsan aıynyń arasy Ońtústik Qazaqstan oblystyq  Halyq  Kongresi  partııasynyń  tóraǵasynyń  óndiris salasy jónindegi orynbasary, Shymkent Qalalyq  Halyq  Kongresi  partııasynyń  1 hatshysy.
  11. 1995 – 1998 jyldar arasynda strategııalyq kommýnıkaııalar men zaýyttardy, jer asty men ústindegi tabıǵı qazba baılyqtardy, kolhozdar men sovhozdardy jekelendirýge jáne sheteldik ınvestorlarǵa berýge qarsy qozǵalystyń basshysy.
  12. 2008 jyldyń qazan aıynan, 2013 jyldyń aqpan aıyna deıin OQO boıynsha polıııa qyzmetin baqylaıtyn qoǵamdyq komıssııanyń múshesi bolǵan.
  13. 2010 jyldyń 27 aqpanynan Ońtústik Qazaqstan oblystyq «Táýelsizdikti qorǵaý»

HDQ  komıtetiniń  uıymdastyrý  komıtetiniń  tóraǵasy. Jer Anany jekelendirý men sheteldikterge áskerı polıgondar esebinde, jáne aýyl sharýashylyq ónimderin egý úshin jalǵa berýge qarsy qozǵalys belsendileriniń biri.

  1. 2012 jyldyń 12 shildesinen bastap 2015 jyldyń tamyzyna deıin qoǵamdyq negizde «PKOP» JShS kásipodaǵynyń «Zaýyt aqıqaty – Zavodskaıa pravda» gazetiniń redaktorlyǵyn qosa atqarǵan.
  2. 01.10.2006 jyldyń Qazan aıynan bastap osy ýaqytqa deıin OQO «Aqıqat – 1» saıası qoǵamdyq birlestiginiń tóraǵasy.

Memlekettik marapattary:    1. 2007 jyl OQO máslıhatynyń Qurmet Gramotasy. 2016 jyl Qazaqstan Respýblıkasy munaı – hımııa salasy kásipodaǵynyń Qurmet Gramotasy, 2016 jyl Qazaqstan Respýblıkasy Kásipodaq Federaııasynyń Qurmet Gramotasy, 2017 jyl – Qazaqstan Respýblıkasy Energetıka mınıstriniń Qurmet Gramotasy, Jeltoqsan, 2018 jyl                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                    – Qazaqstan Respýblıkasynyń munaı – gaz salasynyń eńbek sińirgen qyzmetkeri ataǵynyń ıesi. 

BAÝBEKULY Álibek (1939 – 2003)

1939 jyly 1 qańgar kúni Qyzylorda oblysy, Qazaly aýdany, qazirgi Úrmásh Túktibaev aýylynda dúnıege kelgen.

Qyzylorda pedagogıkalyq ınsgıtýtyn \qazirgi Qorqyt Ata atyndaǵy ýnıversıtet\ matematıka mamandyǵy boıynsha bitirgen.

Muǵalim, mektep dırektorynyń orynbasary qyzmetin atqarǵan. 1990 jyly Qyzylorda qalalyq «Qazaq tili» qoǵamynyń jaýapty hatshysy qyzmetinde júrip «Azat» qozǵalysyn oblysta uıymdastyrýǵa uıytqy boldy, teń tóraǵasy bolyp saılandy. Qazaqstan Respýblıkasynyń Joǵarǵy Keńesine, oblystyq máslıhatqa úmitker bolyp saılaýǵa tústi. Aqyn, jazýshy retinde saıası-pýblııstıkalyq, shyǵarmashylyq eńbekteri respýblıkalyq, oblystyq baspa betterinde jarııalanǵan. «Jyl on eki aı», «Sarqyrama», «Ózi-ushar», «Dıqan men dán», «Ay balmuzdaq» atty kitaptary jaryq kórgen. 2003 jyly aýyr naýqastan keıin dúnıe saldy. 

BÓLEK Tólegen Sadyquly

19 qarasha 1946 jyly Aqtóbe oblysy Temir qalasynda týǵan.

Zańger.Jýrnalıst.

Qazaqstannyń «Azat» azamattyq qozǵalysynyń jumysyna Temir aýdany boıynsha belsene qatysty. Qozǵalys jumysy toqtaǵannan keıin «Qazaq tili» qoǵamynyń, «Ana til» qoǵamdyq birlestiginiń,  «Memlekettik til» qozǵalysynyń, «Ult taǵdyry» qoǵamdyq birlestiginiń jumystaryna belsene aralasyp keldi.

BÓTEEV Bolat

1953 jyly 2 maýsymda Taldykorǵan oblysy, Panfılov aýdany, Penjim aýylynda dúnıege kelgen. Jambyl qalasyndaǵy Gıdromelıoraııalyq qurylys ınstıtýtyn bitirgen.

«Azat» qozǵalysynyń aýdandyq bólimshesiniń sharalaryna belsene qatysty. 2006 jyldan bastap «Allajar-qoldaý» QQ atqarýshy dırektory.

Jeltoqsan kóterilisiniń 20 jyldyǵyna oraı 2006 jyly «Allajar» fılminiń kórsetilimin uıymdastyrdy.

DÁRIMBET Batyrhan (1951-2005)

1951 jyly 5 jeltoqsanda Qyzylorda oblysy, Aral aýdany, Akbaı aýylynda dúnıege kelgen. 1977 jyly QazMÝ-di támamdaǵannan keıin QazKSR Memlekettik kıno mekemesi tóraǵasynyń kómekshisi, Qazaqstan Ǵylym akademııasy Ádebıet jáne óner ınstıtýtynyń aǵa ǵylymı qyzmetkeri boldy. Fılologııa ǵylymdarynyń kandıdaty.

1990 jyldardyń basynda B.Dárimbet elimizdiń koǵamdyq-saıası ómirine belsene aralasty: 1991 jyly - «Azat» azamattyq qozǵalysy tóraǵasynyń orynbasary, «Azat» gazetiniń redaktory. 1996 jyly - Mustafa INoqaı atyndaǵy koǵamdyq qordyń prezıdenti, «Radıo Svoboda» tilshisi boldy, «Azat» koǵamdyq-saıası gazetin, «Jas Túrkistan» jýrnalyn basqardy. «Azat» qozǵalysy» kitabyn jazdy.

 DEMEÝBERGENULY Qojahmet

Qojahmet Demeýbergenuly 1950 jyly Mańǵystaý aýdany, Kári qystaǵynda dúnıege keldi. Oral pedogogıkalyq ınstıtýtyn bitirip, qazaq tili men ádebıeti mamandyǵy alyp shyqty.

Jýrnalıstıka salasynda 35 jyldaı eńbek etti. Ol Mańǵystaý aýdandyq «Jańa ómir», Munaıly aýdandyq «Munaıly jańalyǵy» gazetterinde jaýapty hatshy, keıin kóp jyldar boıy Mańǵystaý oblystyq teleradıokompanııasynda aǵa redaktor bolyp jasady.

1989 jyldan «Parasat» qoǵamdyq-saıası demokratııalyq qozǵalysynyń jáne «Azat» qozǵalysynyń múshesi, Saıyn Shapaǵatovtyń senimdi saıası serigi. Kezinde «Parasat» qozǵalysy mádenıet ortalyǵynyń jetekshisi boldy. 1999 – 2003 jyl aralyǵynda oblystyq máslıhattyń depýtaty bolyp saılandy.

Ol óz qyzmeti arqyly el esinde saqtalǵan talaı ıgi isterdiń bastamasy boldy. Kezinde kópshilik tolǵandyrǵan Baıandy aýylyndaǵy mal urlyǵynyń ashylýyna, Turdybaı baǵyn qorǵap qalýǵa, Jetibaı kentindegi problemalardy sheshýge, Qarajambas máselesi jáne Beket – Ata tarıhı hımaratyn qorǵaýǵa aranalǵan qyzmetteri oblys turǵyndarynyń joǵarǵy baǵasyna ıe boldy.

2006 – 2010 jyldary aralyǵynda Mańǵystaý oblystyq onomastıka komıssııasynyń múshesi.

DÚRMANOVA Bıkesh Orhanqyzy

(22.12.1949 – 10.01.2000)

Bıkesh  Dúrmanova  Úsh Júzge aty málim kúresker aqyn-kompozıtor Jaıaý Musanyń jıenshary, 1949 jyldyń  22 jeltoqsanynda Pavlodarda týǵan. 1965 jyly Ermak (qazirgi Aqsý) qalasynda qazaq orta mektebin,  1969 jyly elınnograd býhgalterlik esep ýchılıesin bitirgen. Pavlodar aýdany atqarý komıtetinde býhgalter bolyp qyzmet istedi.  1980 jyly Semeı pedınstıtýtynyń  qazaq tili men ádebıeti fakýltetin syrttaı oqyp bitirip, Pavlodar aýdany atqarý komıteti jalpy bóliminiń meńgerýshisi bolyp eńbek etti.

Uıymdastyrýshylyq qabyleti óte zor, jurtshylyq aldyndaǵy bedeli de óte joǵary B.O. Dúrmanova qashanda tyń bastamalardy kóterip, tynym tappaıtyn.1990 jyly Buqar jyraý atyndaǵy oblystyq ádebıet jáne óner mýzeıiniń negizin qalap, alǵashqy dırektory bolyp eńbek etti.  Sol jyldary «Azat» azamattyq qozǵalysynyń Pavlodar oblystyq fılıalyn uıymdastyrý isimen de aınalysyp,  fılıal tóraǵasy qyzmetin qosa atqardy!

Memleketshil, otanshyl, ultjandy azamat qajetti kezderde qoǵam belsendilerin janyna toptastyryp, maqsatty isterge jumyldyra bildi. Belgili qoǵam qaıratkerlerimen de ortaq til taýyp, tyǵyz qarym-qatynasta jumys istedi.  Mıhaıl Esenálıev, Marat Shormanov, Sábetqazy Aqataı, Batyrbek Dárimbet, Hasen Qoja Ahmet, Jasaral Qýanyshálın, Amantaı Asylbekov (Amantaı qajy), taǵy basqa qoǵam qaıratkerleri Bıkesh Dúrmanovanyń shaqyrýymen Kerekýge kelip, «Azattyń»     oblystyq fılıalynyń is-sharalaryna qatysty.

Fılıal  resmı tirkeýden ótpeı turǵan kezdiń ózinde azattyqtar óńirdiń qoǵamdyq-saıası ómirine aralasyp, oblystyq máslıhattyń depýtattyǵyna óz úmitkerlerin usyndy jáne saılaý naýqanynda úgit-nasıhat jumystaryna bilek sybana kiristi. 1990 jyly jergilikti   patshashyl-keńesshil kúshterdiń Pavlodar qalasynyń irgetasy    áskerı bekinis retinde qalanǵanyna  270 jyl tolýyn    saltanatty merekelik shara retinde toılaý usynysyna qarsylyq bildirip, ótkizbeı tastady.

B.O. Dúrmanova bastaǵan kerekýlik azattyqtardyń toby 1991 jyldyń I Mamyr merekesi sherýine «Azat»   qozǵalysynyń transparanttaryn ustap shyqty, ózge de merekelik jıyndarda ulttyq salt-dástúrlerdi nasıhattaıtyn sharalar uıymdastyrdy. Sol jyldyń qyrkúıek aıynda Bıkesh Orhanqyzynyń  bastaýymen   Oral qalasyna barǵan   kerekýlik top   Oral kazaktarynyń  Reseı patshasyna qyzmet etýine 400 jyl tolýyn merekeleýge qarsy sharaǵa qatysty.

«Azattyń»   oblystyq fılıaly  basqynshy ataman Ermaktyń eskertkishin qulatý jáne Ermak qalasy ataýyn ózgertý máselelerin kún tártibine qoıyp, josparly is-sharalardy júzege asyrdy. Qozǵalys músheleri 1992 jylǵy naýryzda Ermak eskertkishiniń alynýyna oraı ótkizilgen mıtıngte belsendilik kórsetip,  halyq depýtattary Aqsý  qalalyq Keńesiniń   Ermak ataýyn ózgertý máselesi qaralǵan sessııalaryna qatysty, bir toby  Keńes ǵımaraty aldynda    pıkette turdy.

Bıkesh Orhanqyzy 1993 jyldan bastap Almatyda Muhtar Áýezov mýzeı úıi dırektorynyń orynbasary qyzmetin atqardy, 1998 jyly Astanada  ádebıet jáne óner mýzeıin qurý isine kirisip,   alǵashqy dırektory qyzmetine bekidi.

Qosaǵy Óskenbaı Tastemhanov ekeýi Sáýlet,  Rústem atty bir qyz, bir ul tárbıelep ósirgen.

«Azat» azamattyq qozǵalysynyń qaıratkeri Bıkesh Orhanqyzy Dúrmanova aýyr dert saldarynan 2000 jyldyń 10 qańtarynda 50 jasynda Pavlodar qalasynda qaıtys boldy.

DILMAN  Tórebaı

Qyzylorda qalasynda 1956 jyly 30 qyrkúıekte dúnıege kelgen. Qyzylorda pedagogıkalyq ınstıtýtyn bitirgen (1977). 1987 jyly kandıdattyq dıssertaııasyn qorǵap fızıka-matematıka ǵylymynyń kandıdaty ataǵyn alǵan. 30-dan astam ǵylymı eńbekteri men oqýlyqtary ártúrli baspalardan jaryq kórgen, onyń tórteýin oqýlyq retinde stýdentter qoldanyp keledi 1990 jyldan «Azat» qozǵalysynyń belsendi múshesi, úılestirý keńesiniń múshesi. Ártúrli saıası akııalar men saılaý naýqandarynda áli kúnge deıin belsendiligimen kózge kórinip keledi.

EGIZBAIULY Jaqsybek

Jaqsybek Egizbaıuly 1942 jyly 20 naýryzda Ońtústik Qazaqstan oblysy, Báıdibek aýdanynyń «Aqbastaý» eldi-mekeninde dúnıege keldi.

1957 jyly «Borlysaı» 7 jyldyq mektebin bitirgen soń, 1957-1959 jyldary Jezqazǵan qalasyndaǵy №16 qurylys ýchılıshesiniń «santehnık» mamandyǵyn bitirgen.

1959-1960 jyldary Jezqazǵan jáne Shymkent qalalarynda «Qazsantehmontaj» basqarmasynda santehnık, 1961-1963 jyldary Alǵabas aýdanyndaǵy «Borlysaı» jáne «Qyzylaryq» 8 jyldyq mektebinde muǵalim bolyp qyzmet jasady.

1963-1967 jyldary Qazaq memlekettik dene shynyqtyrý ınstıtýtynyń sport fakýltetinde «fehtovanıe» mamandyǵy boıynsha bitirdi. Ǵylymǵa osy jyldary den qoıyp, qazaqtyń kórnekti ǵalymy, «Qajymuhan» kitabynyń avtory Murathan Tánekeevtiń jetekshiligimen 1965 jyly «Dene tárbıesi men sporttyń qazaq ónerindegi beınelenýi» atty taqyryp boıynsha alǵashqy ǵylymı eńbegi respýblıkalyq stýdentterdiń ǵylymı konferenııasyna usynyldy. Bul ǵylymı baıandamanyń qundylyǵy 1969 jyly jaryq kórgen «Qazahstan sportıvnyı» kitabynda atalyp ótilgen. Stýdentik kezeńde respýblıkalyq «Lenınshil jas», «Qazaqstan muǵalimi», «Sport», «Qazaqstan mektebi», «Fızkýltýra v shkole» jýrnaldarynda aýyl sportynyń ózekti máseleleri jóninde maqalalary jarııalandy.

1992 jyly Qazaqstan Jýrnalıster Odaǵynyń músheligine qabyldandy. 1970-1980 jyldary Qyzylorda oblysy Jańaqorǵan aýdanyndaǵy balalar jáne jasóspirimder sport mektebiniń dırektory qyzmetin atqardy. 1973 jyly Kommýnıstik partııa qataryna qabyldandy. Osy jyly Qazaqstan Oqý mınıstrliginiń «Halyq aǵartý isiniń ozyq qyzmetkeri» belgisimen marapattaldy.

1975 jyly «Aýyl mektepterinde dene shynyqtyrý sabaǵyn júrgizip, uıymdastyrý» taqyryby boıynsha ǵylymı eńbegin Máskeýdegi N.K.Krýpskaıa atyndaǵy pedagogıkalyq ınstıtýttyń ǵylymı Keńesine ótkizip, osy ınstıtýttyń aspırantýrasynda oqýǵa ruqsat alady. Bul taqyryp keıinnen tolyqtyrylyp, zerttelip «Dene tárbıesi quraldaryn júıeli qoldaný arqyly oqýshylar densaýlyǵyn nyǵaıtý» atty taqyryppen 1999 jyly Qazaqtyń Sport jáne týrızm akademııasynda kandıdattyq dıssertaııasyn sátti qorǵady.

1980-1990 jyldary Qyzylorda oblystyq bilim bóliminiń mektep mnspektory, A.S.Makarenko atyndaǵy balalar úıiniń dırektory, oblystyq muǵalimder jetildirý ınstıtýtynyń kabınet meńgerýshisi, oblystyq balalar jáne jasóspirimder sport mektebiniń oqý isi jónindegi meńgerýshisi qyzmetterin atqardy.

1991 jyldan bastap Qorqyt Ata atyndaǵy Qyzylorda memlekettik ýnıversıtetinde kafedra meńgerýshisi, jaratylystaný fakýltetiniń tárbıe jumystary jónindegi dekan orynbasary qyzmetterin atqardy. Qazirgi tańda «Dene shynyqtyrý jáne bastapqy áskerı daıyndyq» kafedrasynda professor qyzmetin atqaryp keledi.

Oblystyq azamattyq «Azat» qozǵalysynyń atynan 1999-2003 jyldary ekinshi shaqyrylǵan Qyzylorda qalalyq máslıhat depýtaty bolyp saılandy.

Jaqsybek Egizbaıuly elimizde, alys jáne jaqyn shet elderde ótkiziletin Halyqaralyq konferenııalarǵa, Kongresterge, sımpozıýmderge turaqty ǵylymı maqalalaryn jarııalap keledi. Qazirgi tańda 100 den astam ǵylymı maqalalary men 15 oqý, oqý-ádistemelik quraldarynyń avtory.

Sondaı-aq, 2011 jyly «Shyndyq pen ádildiktiń aq semseri», 2013 jyly «Bir syr bar sýretterde aıtylmaǵan», 2015 jyly «Atadan qalǵan jalǵyz ul», 2016 jyly «Izgilikke umtylý» atty tarıhı-ǵumyrbaıandyq, tárbıelik máni zor kitaptaryn baspadan shyǵardy.

2005 jyly tuńǵysh ret Respýblıkada tirkelgen Respýblıkalyq «Ult taǵdyry» qoǵamdyq birlestiktiń Qyzylorda oblystyq fılıalynyń tóraǵasy qyzmetin atqaryp keledi.

Jaqsybek Egizbaıuly oqytýshylyq qyzmetpen qatar, ulttyq tárbıe, ulttyq sana, ulttyq patrıottyq sezim, ulttyń densaýlyǵy, óneri, tarıhy, ósimi, tili, dili, bolashaǵy, áleýmettik jáne turmystyq jaǵdaılary baǵytynda da qalam terbep, óńirdegi qazaq ultynyń ózekti máseleleri bolyp keletin ártúrli baǵyttaǵy áleýmettik jobalarǵa turaqty qatysyp keledi.

Jaqsybek Egizbaıulynyń bilim men ǵylymdaǵy, sporttaǵy kóp jylǵy atqarǵan eńbekteri laıyqty baǵalanyp, 2000 jyly Qazaqstan Respýblıkasynyń Týrızm jáne sport agenttigi QR dene tárbıesi men sportyna sińirgen eńbegi úshin» qurmet belgisi, 2002 jyly QR Joǵary attestaııalyq komıssııanyń sheshimimen doent ataǵy, 2004 jyly ýnıversıtettiń Ǵylymı keńesiniń sheshimimen akademııalyq professor ataǵy, 2005 jyly QR Mádenıet, aqparat jáne sport mınıstrliginiń sport isteri komıtetiniń sheshimimen «Qazastannyń qurmetti sport qaıratkeri» ataǵy, 2006 jyly QR Bilim berý isiniń qurmetti qyzmetkeri» belgisi, 2007 jyly Halyqaralyq pedagogıkalyq Bilim Akademııasynyń akademıgi ataǵy, 2011 jyly «Dene shynyqtyrý men sportty damytýǵa qosqan úlesi úshin» ataqtary berildi.

Sonymen qatar, oblystyń qoǵamdyq-saıası ómirine, demokratııalyq damýyna belsendi atsalysyp, azamattyq qoǵamnyń qalyptasýyna qosqan zor úlesi úshin jáne jas urpaqqa taǵylymdy tárbıe berip, bilim men ǵylymdy damytýǵa qosqan súbeli úshin Y.Altynsarın jáne Ál-Farabı, Qorqyt Ata atyndaǵy, QR Egemendiginiń 20 jyldyǵy, QR máslıhatynyń 20 jyldyǵy medaldarymen marapattaldy.

1990 jyldyń aıaǵynda  qurylǵan  Oblystyq Azamattyq «Azat» qozǵalysy qoǵamdyq birlestiktiń múshesi, 1995 jyldan bastap oblystyń «Azat» qozǵalysynyń orynbasary, kelesi jyldary tóraǵasy boldy.

2005 jyly qurylǵan respýblıkalyq «Ult taǵdyry» qoǵamdyq birlestiktiń Qyzylorda oblystyq fılıalynyń jetekshisi bolyp,                   2019 jylǵa deıin qyzmet jasady.

Jaqsybek Egizbaıuly 6 balanyń ákesi. Úlken uly Aıan Atyraý oblysynda oblystyq aýrýhana bastyǵynyń orynbasary, ortanshy uly Aıat Shymkent qalasyndaǵy Nazarbaev zııatkerlik mektebinde dırektordyń orynbasary, qyzdary ártúrli salalar boıynsha qyzmet atqarady.

 ELÝBAI Smaǵul

1947 jyly Túrkmenstanda týǵan. Jazýshy, jýrnalıst, senarıst. 90-jyldary «Azat» qozǵalysynyń jumysyna aralasty. Qurylǵan kúninen bastap elimiz táýelsizdik alǵanǵa deıin barlyq sharalaryna qatysqan. 2004 jyly qurylǵan «Memlekettik til» qoǵamdyq qozǵalysynyń qurýshylardyń  biri jáne qozǵalystyń tóraǵasynyń birinshi orynbasary boldy. Aqparat quraldarynda til, ulttyq sanany quldyq sanadan aryltý, asharshylyq, genoıd máselelerin úzbeı qozǵap keledi. «Qurmet» ordenimen marapattalǵan.

ERǴALI Serik Ábdireshuly

1961 jyly 16 maýsymda Aktóbe oblysynda týǵan. Matematık-muǵalim, zańger mamandyqtaryn alǵan. Pedagogıka jáne psıhologııa magıstri. Pýblııst.Etnolog. 1989 jyly «Jem» antııadrolyq tobyn quryp, «Nevada-Semeı» antııadrolyq qozǵalysynyń Aqtóbe oblysy boıynsha ókili boldy. 1990 jyly 24 kańtarda «Aldaspan» pikirtalas klýbyn qurdy, klýb sol jylǵy qazan aıynda qoǵamdyk-saıası-rýhanı birlestikke aınaldy. 1991 jyly 6 sáýirden bastap Qazaqstannyn azamattyq «Azat» qozǵalysynyń Batys (alty oblys kirgen) aımak boıynsha úılestirýshisi, Ortalyq úılestirý keńesiniń múshesi. «Azat» qozǵalysynyń Aqtóbe, Qyzylorda, Oral, Torǵaı, Atyraý oblystaryndaǵy bólimderin qurýǵa atsalysty.

1991 jylǵy tamyzdaǵy Semeı polıǵonynyń jabýyn talap etken «Azat» qozǵalysynyń Semeıdegi aptalyq sharasyna, 1991 jylǵy qyrkúıektegi Oral kóterilisine basshylyq jasaǵandardyń qatarynda boldy. 1993 jylǵy Keńkııaq kentindegi bolǵan munaıshylar ereýiline dem berip, onyń nátıjeli bolýyna atsalysty. 1990-1992 jyldar aralyǵynda joǵaryda atalǵan uıymdardyń qyzmeti aýqymynda uıymdastyrylǵan túrli qoǵamdyq-saıası sharalardyń basy qasynda boldy. 1993 jyly «Azat» qozǵlysynyń bastamasymen qurylǵan «Otaý» qurylys-áleýmettik keshenin quryp, baspanasyzdar máselesimen aınalysty. 1992 jyly «Kósege qaıtse kógerer?» atty serııalyq maqalalar aıasynda el astanasyn Almatydan ortalyq aımaqqa kóshirip, oblystardy joıyp, eldiń ákimshilik-bólinis qurylymyn ózgertýdi usyndy.

ERShENBAIULY Jańbyrbaı

Jańbyrbaı Ershenbaıuly 1953 jyly sáir aıynyń 20-synshy juldyzy kúni Túrkmen SSR-y, Mary oblysy, Murǵap aýdany, Goktepe eldi mekeninde dúnıege keldi.

1960-1967 jyldary Mary oblysy Túrkmenqala aýdandyq oqý bólimine qarasty № 20 qazaq bastaýysh mektebinde oqydy. Osy kezde komsomol qataryna ótip, aýyldaǵy komsomol uıymynyń hatshysy, aýdandyq komsomol komıtetiniń múshesi boldy.

1968 jyly Jańbyrbaıdyń ake-shesheshesi ata qonysy – Qazaq respýblıkasyndaǵy, Mańǵystaý oblysynyń Jetibaı eldi mekenine kóship keldi. Orta bilimdi Jetibaı kentindegi № 3 mektebinen dáris alyp bitirdi. Osy kezeńde mekteptegi kórkemóner úıirmesine jáne mekteptegi qabyrǵa gazetin shyǵarý jumystaryna belsene aralasty. Osy jyldary Jańaózen qalalyq, Eralıev, Mańǵystaý aýdandyq gazetteri betterinde shaǵyn óleńderi jarııalanyp turdy.

1970-1972 jyldary Túrkmenstanda ózi dáris alǵan mektepte bastaýysh klasqa sabaq berip, oqytýshylyq qyzmetin atqardy.  1972-1974 jyldary Keńes Armııasy qatarynda Belarýs respýblıkasynyń astanasy Mınski qalasynda qyzmet etti. 1974-1976 jyldary Túrmenstannyń Kerki aýdanynda dúken meńgerýshisi, jınaq banki meńgerýshisi bolyp jumystar jasady. 1976-1978 jyldary Aqtaý qalasyndaǵy Kaspııaımaqtyq qurylys basqarmasynda mehanızator bolyp jasady.

1978-2001 jyldary «Mańǵystaýmunaı» óndiristik birlestigine qarasty «Qalamqasmunaı» munaıgaz óndirý basqarmasynda, «Neftepromhım» aımaqtyq óndiristik túrli ınjenerlik qyzmetter, Munaıly aýdandyq halyqtyq baqylaý komıtetinde – komıtet tóraǵasynyń orynbasary, ınspektor, «Qarajambasmunaı» akıonerlik qoǵamynyń ekolgııa bóliminde qyzmetter atqardy.

Jańbyrbaı Ershimbaıuly 1989 jyldan «Parasat» qoǵamdyq-saıası demokratııalyq qozǵalysynyń múshesi.  1991-1993 jyldary «Parasat» qozǵalysy oblystyq Keńesi tóraǵasy Muhambetov Qanattyń orynbasary boldy. Osy jyldary Jańaózen qalalyq partııa komıtetine qarsy narazylyq uıymdastyryp, ashtyq jarııalaǵan Jańaózen qalalyq «Parasat» qoǵamy belsendileriniń jumystaryna basshylyq etti. Máseleniń ushyǵyp ketpeýine, Partııa Ortalyq Komıtetinen jaýapty ókilder kelip, aq-qarasyn anyqtap, ádil sheshim shyǵarýyna óz úlesin qosty. Qázirde «Parasat» qozǵalysynyń saıası jumystaryna belsene aralasyp turady.

Jańbyrbaı Ershimbaıuly 2008 jyldan ber «Catkaz» JShS-nde eńbekti qorǵaý jáne eńbek qaýipsizdigi jónindegi menedjer qyzmetin atqaryp keledi.

Qazir Aqtaý qalasynda turady. Otbasynda jubaıy, ul-qyzy bar bir januıanyń azamaty.

ESENÁLIEV Mıhaıl Ivanovıch (1928-1999)

(Hákim Tilegengenuly)

1928 jyly 15 qyrkúıekte Reseı, Saratov oblysy, Pıter aýdany, Pıtersk selosynda dúnıege kelgen. Saratov zangerlik mektebin, BLKJO OK qúzyryndaǵy komsomol mektebin, KOKP OK Qoǵamdyq ǵylym akademııasynyń aspırantýrasyn bitirgen. Dıplomat. Zańger. Fılosofııa ǵylymdarynyń kandıdaty.      1981-1989 jyldary QazKSR-diń Syrtqy ister mınıstri boldy. 1991-1992 jyldary Qazaqstannyń Azamattyq «Azat» qozǵalysynyń tóraǵasy. 1992-1994 jyldary Qazaqstan Syrtqy ister mınıstrliginiń erekshe tapsyrmalar jónindegi elshisi qyzmetin atqardy.

QazKSR Joǵarǵy Keńesiniń VII, VIII, IX, X, HI-shy shaqyrylǵan keńesteriniń depýtaty. KSRO Joǵary Keńesi Tóralqasynyn jarlyǵymen «I-dárejeli tótenshe jáne ókiletti ókil» ataǵy berilgen. BBU Bas assambleıasynyń 31 jáne 37-sessııalaryna qatysqan. Saıası taqyrypqa jazǵan maqalalardyń sany - 200-ge jýyq. Olar Qazaqstannyń, burynǵy odaqtas respýblıkalardyń birnesheýiniń, Qytaıdyń, Úndistannyń, Chehoslovakııanyń gazet-jýrnaldarynda jarııalanǵan. «Za sılnyh dýhom», «Neboskreb na 0 Ikt-Rıver», «Razmyshlenııa vslýh», «Na granı... epoh», «Zapıskı dıplomata», «Shtrıhı k portretam», «Aqıqatyn aıtqanda» atty kitaptardyń avtory.

ESMURZAEV Amanǵos Kókshebaıuly   (1957-1997)

1957 jyly 21 naýryzda Aqtóbe oblysynyń Shalqar aýdany, «Qarashoqat» stansasynda týǵan.

Amanǵosty №64 mekteptiń ujymy 1990 jyly balamaly saılaýda kópshilik daýyspen dırektor etip saılaıdy. Sol kezderde elimizde qylań bere bastaǵan táýelsizdik tolqyndary bastalǵan kezde Amanǵos qoǵamdyq jumystarǵa belsene aralasyp, áýeli Aral teńizin qorǵaýdy maqsat etken «Tamshy» qozǵalysynyń jumysyna belsene aralassa, artynsha «Azat» uıymyn qurýǵa úles qosty. Sol kezde atymen de, abyroı ataǵymen de dúrkiregen Aral, Sekseýil eldi mekenderindegi «Azattyń» atyn shyǵarǵan Amanǵos Esmurzaev edi. 1993 jyly tamyzda Sekseýil qalashyǵynda depo júmysshylary alty aı boıy jalaqy ala almaı, áýeli birneshe saǵatqa poıyz toqtatyp, artynsha alty adam ashtyq jarııalaǵanda osy akııanyń basy-qasynda bolyp, ony erekshe tártiptilik jaǵdaıda basqarǵan Amanǵos edi. Amanǵostyń aty, ataǵy, abyroıy aýdan, tipti oblys kóleminde erekshe boldy. 1994 jyly ótken oblystyq máslıhat saılaýynda Amanǵostyń abyroıynyń bıiktigi sonshama - onymen saılaýǵa qatar túsýge eshkim bata almady. Oblystyq máslıhatqa depýtat bolǵan A. Esmurzaev «Amanat» tobyn quryp, onyń belsendi múshesi boldy.

JAILYBAI Estaı Jumaǵazyuly

1955 jyly 11- shi jeltoqsanda Aqtóbe oblysy, Oktıabr aýdany, Pokrovka aýylynda dúnıege kelgen. 1972 jyly Baıǵanın aýdany, Jarqamys aýylynda orta mektepti bitirip, «Aqjar» sovhozynda jumysshy bolyp eńbek etti. Baıǵanın ýchılıesinde traktorıst - mashınıst mamandyǵy boıynsha oqydy. 1974 - 1977 jyldary əskerı - teńiz floty qatarynda əskerı boryshyn atqardy. 1978 - 1983 jyldary Abaı atyndaǵy KAZPI -diń tarıh fakýltetinde oqyp, tarıh, qoǵamtaný jəne pravo mamandyǵy boıynsha qyzyl dıplommen bitirdi. Odan keıingi atqarǵan qyzmetteri: Instıtýt oqytýshysy, Aqtóbe kooperatıv tehnıkýmy muǵalimi, oblys əkimi orynbasarynyń kómekshisi, Aqtóbe oblystyq til basqarmasynyń bastyǵy, oblys əkimdiginiń ishki saıasat jəne əleýmettik sala bóliminiń basshysy, Aqtóbe baılanys jəne elektrotehnıka kolledjiniń dırektory. 2012 jyldan beri jumysta joq. Qoǵamdyq qyzmetteri: 1989 jyly - oblystyq «Qazaq tili» qoǵamynyń basqarma múshesi; Oblystaǵy antııadrolyq «Jem» qozǵalysynyń múshesi; «Aldaspan» qozǵalysynyń teń tóraǵasy; «AZAT» qozǵalysynyń Aqtóbe oblystyq uıymynyń tóraǵasy. Osy qozǵalystardyń elimizdiń təýelsizdigi men qazaqy bolmysqa kóshý məseleleri boıynsha ótkizgen barlyq sharalaryna belsene at salysty. Oral oqıǵasyna qatysýshy belsendilerdiń biri jəne kazak əskerı jasaqtaryna qarsy tosqaýylǵa turǵan 113 azamattyń biri. Jer Kodeksine ózgerister engizý týraly məsele týyndaǵan kezde, ol ózgeristerdiń júzege aspaýyna qyzmet jasady. Aqtóbe oblystyq jer komıssııasynyń múshesi retinde respýblıkalyq komıssııaǵa jer sheteldikterge satylmaýy jəne arendaǵa berilmeýi jóninde usynysty oblystyq komıssııa atynan joldaýǵa túrtki boldy . Oblystyq onomastıka , azamattyq kelisim t.b. komıssııa múshesi retinde jer-sý ataýlaryn qalpyna keltirý, kóshe attaryn ózgertý , mektep jəne oqý oryndarynda qazaq tilinde oqytý men tərbıeleýdi engizý, ulttyq kadrlardy basshylyq qyzmetterge taǵaıyndaý, sheteldegi qandastardyń óz eline oralýyna jaǵdaılar jasaý sııaqty kóptegen isterdiń basy - qasynda júrdi. Qazir Aqtóbe qalasynda turady.

JARYLQAǴANOV  Boranbaı

1949 jyly 22 qarashada Almaty oblysynyń Sarqand aýdanynda ómirge kelgen. Joǵary bilimdi ekonomıst, Temirtaý joǵary tehnıkalyq oqý ornyn bitirgen (1975). 1990-1992 jyldary Qyzylorda oblystyq «Azat» qozǵalysynyń teń tóraǵasy qyzmetin atqardy. 1991 jyly Qyzylorda oblysynyń № 129 Syrdarııa saılaý okrýginen depýtattyqqa túsken KSRO halyq depýtaty Muqtar Shahanovtyń saılaý shtabyn basqardy. «Azat» qozǵalysynyń músheleri osy saılaý naýqanynda eren eńbek kórsetip aqynnyń depýtat bolyp saılanýyna qol jetkizdi.

Sońǵy jyldary Astanada respýblıkalyq «Kazavtodor» memlekettik kásipornynda  istedi. Qazir zeınetkerlikte. 

JÁKIBAEV Orynbaı (- 2014)

Batys Qazaqstan oblysynyń Jympıty aýdanyndaǵy «Buldyrty» sovhozynda týyp ósken. Qazaq Memlekettik ýnıversıtetinin jýrnalıstıka fakýltetiniń túlegi. Batys Qazaqstan oblystyq, aýdandyq gazetterinde, oblystyq teleradıo komıtetinde, kásipodaqtardyń oblystyq Sovetinde eńbek etti.

1991 jylǵy qyrkúıekte Jaıyq kazaktarynyń Oralda avtonomııa qurýdy josparlap, Reseılik atamandarymen toı ótkizbek bolǵan kezde kazachestvo separatısterine qarsy ult-azattyq qozǵalysyn uıymdastyrýshylar qatarynda, jergilikti kommýnıstik partııanyń satqyndyq saıasatyna qarsy saıası kúreske belsene qatysty. Jasyryn túrde «Azattyq úni» únqaǵazyn (lıstovka) shyǵaryp, kommýnıstik dıktatýra jandaıshaptaryn saıası soqqyǵa aldy. Ásirese «Jaý jaǵadan alǵanda...» degen maqalasy oblystyq partııa komıtetiniń organy «Oral óńiri» gazetiniń unamsyz ustanymyn barynsha áshkereledi. Ol Respýblıkada birinshi bolyp, qos tildi «Batys (Zapadnyı) Qazaqstan» táýelsiz gazetin resmı túrde tirketip, ultaralyk tatýlyqty ýshyqtyrmaý úshin kóp kúsh jumsady. Sovettik dármensiz kásipodaqqa balama - táýelsiz kásipodaq quryp, bir jylda músheleriniń sanyn 17 myńǵa jetkizdi.

O.Jákibaev «Azat» qozǵalysy men Qazaqstan respýblıkashyl partııasynyń quryltaıynyń sekretarıaty quramynda onyń saıası baǵdarlamasyn jasaýǵa tikeleı katysty.

2004 jyly tamyz aıynda «Batys Qazakstan oblysy ardager jýrnalıs- teriniń beıúkimettik uıymyn» qurý quryltaıynda basqarma tóraǵasy bolyp saılandy.

JUMAǴULOV Ýəlıhan Dəýletuly

1959 jyly maýsym aıynyń 6-shy juldyzy kúni Qyzylorda obylysy, Aral aýdany, Sekseýil kentinde temir jolshylar januıasynda dúnıege kelgen. 1990 jyly Sekseýil kentinde temir jolshylar arasynda «Jumysshy qozǵalysyn» quryp, partokratııa men bıýrokratııaǵa qarsy kúresip, jumysshylardyń quqyǵyn qorǵaýǵa at salysty. Sol 1990-shy jyly Səbetqazy Aqataev, Batyrhan Dərimbetov, Saǵat Júsipovtiń usynystary boıynsha, Araldaǵy «Tamshy» qoǵamynyń qaıratkerlerimen birige otyryp, Sekseýil kentinen, Qazaqstannyń «Azat» azamattyq qozǵalysynyń Aral aýdandyq bólimshesin ashýǵa quryltaı shaqyryldy. Sol quryltaıǵa Almatydan Səbetqazy Aqataev, Jaǵda Babalaquly, Qyzylordadan Saǵat Júsipov, Aqtóbe obylysynan basqa da jigitter kelip qatysyp, sol quryltaıda Aral aýdandyq Qazaqstannyń «Azat» qozǵalysynyń tóraǵasy bolyp  saılandy. Aral qalasynan teń tóraǵa bolyp Amanǵos Esmurzaev jəne Sekseýil kentinde Zınýlla Əlıadınov, Serik Arystanovtar saılandy. 1992 jyly Aral aýdany ortalyǵynda Aral teńiziniń «Barsakelmes» aralyndaǵy bakterıalogııalyq zerthanasyn jabýǵa akııa uıymdastyrylyp, Mıtıng ótkizilip, zerthana japtyryldy. 1992 jyly «Azat» qozǵalysy atynan Semeı polıgonyn jabýǵa, Semeıde, Kýrchatov qalasynda bolǵan is-sharalarǵa bir kisideı qatystyq. Bul  sharaǵa temir jolshylar, teplovoz mashınısteri Júsipov. Ə,     M. Alimbetov jəne halyq depýtaty S. Arystanovtardy ertip  akııaǵa belsene qatysty. Semeı qalasyndaǵy ótkizilgen úlken mıtıngide sóz alyp, óz oıymdy halyqtyń atynan jetkizdi.  Oral kazaktaryna qarsy sherýge qyzylordalyq azamattardy qosyp jəne talap oryndalǵansha temir jolshylar tolqyp, Respýblıka kóleminde úlken rezonans týǵyzýǵa qatysty. 1993 jyly el halqymen, jumysshylarmen sanaspaǵan bıýrokratııa men partokratııaǵa qarsy jumysshylar narazylyǵy ótkizildi.  Sekseýil beketinde júk jəne jolaýshylar qozǵalysynyń temir joly bógeldi. Tek basshylyqtyń aldyna qoıylǵan talaptar oryndalǵannan keıin, temir jol yrǵaqty jumysy qalpyna keltirildi.

Qazaqstannyń azamattyq «Azat» qozǵalysynyń Aral aýdandyq bólimshesi azamattaryn, Qazaqstan temir jol basqarmasy sotqa berip, jazaǵa tartýdy jəne keltirilgen materıaldyq shyǵyndy óteýin talap etti. Degenmen úsh birdeı halyq qalaýlylary jəne bes temir jol jumysshylary ashtyq jarııalap, oblystyq sot úkimin buzdyryp, temir jol basshylaryn prokýrorlyq nazarǵa alynýyn talap etip, talaptaryn oryndatty. Osy is-sharalardy ótkizýge Respýblıka kóleminde Almatydan Səbetqazy Aqataev, Batyrhan Dərimbetov, Mıhaıl Esenalıev, Marat Shormanov jəne Qyzylorda oblysynan Sekseýil kentine kelip Saǵat Júsipov tikeleı basshylyq jasady. 1994 jyly Sovettik keńester tarap, Qazaqstan Respýblıkasynda əkimder taǵaıyndala bastaǵanda, «Azat» qozǵalysy janynan qurylǵan  Respýblıkalyq partııasynyń atynan Ý.Jumaǵulov Sekseýil kentiniń birinshi əkimi bolyp taǵaıyndaldy. Sodan 1997 jylǵa deıin qyzmet atqaryp, kəzirgi tańda Shymkent qalasynda, Qazaqstan temir jolyna eńbegi singen temir jolshy bolyp 40 jyldan asa adal qyzmet atqaryp keledi.

JUMATOV Orazbaı (10.07.1952 - 28.04.2000)

Táýelsizdiktiń Aqtóbe óńirinen shyqqan alǵashqy qarlyǵashtarynyń biri Jumatov Orazbaı  1952 jyly 10 shildede Oıyl aýdany Jetikól keńsharynda dúnıege kelgen. QazMÝ-diń jýrnalıstıka fakýltetin bitirgen.

1990 jyly zamannyń ózgerip jatqan qarbalas shaǵynda Orazbaıdyń «Aldaspan» qoǵamdyq birlestiginde, odan keıin «Azat» qozǵalysynyń bel ortasynda júrgen kezderi ótti. Orazbaıdyń gazetterdiń maketin jasaý qabileti erekshe bolatyn. Sol jyldary ol ultshyl sıpattaǵy «Tiltaǵdyr», «Aldaspan», «Úrker» jáne t.b. gazetter shyǵardy.

Aqtóbedegi №21, №34, №32, qazaq orta jáne №38 ortalaý mektepteriniń qazaq mektebi bolyp ashylýyna, oblystyq drama teatrynyń qazaq trýppasynyń da ashylýyna «Azat» qozǵalysynyń belsendilerimen birge qosqan úlesi zor edi. Úı jaǵalap, qala qazaqtarynyń balalaryn qazaq mektebine berýge úgittep, qol jınaýǵa erekshe kiristi. Qazirgi №21 «Káýsar bulaq» bala-baqshasynyń qıyn jaǵdaıda jabylyp qalmaýyna yqpalyn tıgizgender de osy azamattar edi.

1991 jylǵy Oralda oryn alǵan oqıǵaǵa «Azat» qozǵalysynyń múshelerimen birge belsene atsalysty.  Ol óz biligi men bilimin ómiriniń sońyna deıin ultyna arnaýmen boldy.

    JÚSIP  Nurbaı  

1955 jyly 19 shildede Qyzylorda oblysy, Aral aýdany, Sekseýil kentinde dúnıege kelgen.  Joǵary bilimdi, Qyzylorda pedagogıkalyq ınstıtýtyn bitirgen. Saıası belsendiligi 1986 jylǵy Jeltoqsan oqıǵasynan keıin biline bastaǵan. 1987 jyly mamyr aıynda Qamystybas aýylynda «Saıası klýb» uıymyn quryp ulttyq máselelerdi  talqylaýdyń uıtqysy bolǵan. 1989 jyly Qamystybas aýylynda «Qazaq tili» uıymyn quryp onyń jergilikti tobynyń tóraǵasy bolǵan. 1990 jyly Qyzylorda oblysynda «Azat» qozǵalysy qurylǵan kezde Qamystybas, Sekseýil kentterinde jáne Aral qalasynda «Azattyń» bastaýysh uıymyn qurý maqsatynda bastamashyl toptardy qurǵandardyń biri.

Qyzylorda oblysynda «Azat» qozǵalysynyń alǵashqy bastaýysh uıymyn Qamystybas aýylynda alǵash uıymdastyrǵan azamat.  Sodan keıin «Azattyń»  bastaýysh uıymdaryn  Sekseýil kentinde jáne Aral qalasynda uıymdasýyna at salysty.   Oblystyq  «Azattyń» belsendileri, keıin oblystyq máslıhattyń depýtaty bolǵan Amanqos Esmurzaev, Sekseýil kentiniń ákimi bolyp saılanǵan  azattyq belsendi Ýálıhan Jumaǵulov, Álı Jaılaý sııaqty azamattarmen qoıan-qoltyq aralasyp jumys atqarýdyń nátıjesinde aýdan, oblys kóleminde saıası belsendiligi men sheberligin kóterip «Azattyń» atynan eki ret aýdandyq máslıhattyń depýtaty  (birinshi ret -2004-2009 jyldary, 2-i ret 2012 jyly) bolyp saılandy. 2001 jyly áýeli «Aral aqıqaty» degen táýelsiz gazet shyǵarýdy qolǵa aldy. Eki jyldan keıin qarjy tapshylyǵyna kezigip bul basylymdy shyǵarýdy toqtatýǵa májbúr boldy. Bul qıynshylyqqa moıymaǵan azamat 2003 jylynan beri aýdandyq «Úmitti Aral» gazetin shyǵaryp keledi. Bul gazetti taralymy kóp bolmasa da (2000 shamasynda) aýdan kólemindegi shyndyq pen ádilettikti  izdegen qarapaıym azamattardyń gazeti dep ataıdy.

2011 jyly shyqqan («Úsh qııan», Almaty)  «Asyldan týar asyldar nemese ulttyq rýhty oıatý» atty kitaptyń avtory.

JÚSIP Saǵat Esmahanuly

1944 jyly 10 maýsymda Qyzylorda oblysy, Syrdarııa aýdanynyń Birqazan aýylynda dúnıege kelgen. Almaty aýylsharýashylyq ınstıtýtyn bitirgen. Kóp jyldar oblys kóleminde aýyl sharýashylyq, jobalaý-zertteý, kásipodaq salasynda júmys istegen.

1899 jyldan bastap qoǵamdyk jumyspen aınalysyp keledi. Atap aıtqanda demokratııalyq aǵartý, saılaý, adam qukyqtary, jýrnalıstıka, tarıh máselelerimen aınalysady. Qyzylorda oblysynda «Qazaq tili», «Azat» qozǵalysy, QRHP uıymdarynyń, «Demokratııany taratý ortalyǵynyń» jetekshisi boldy. 1990 jyldan bastap Qyzylorda oblysynda «Azat» qozǵalysynyń uıymdastyrýshysy, tóraǵasy bolǵan. Uıym tarap ketkenshe basshysy bolǵan.1998-2003 jyldary Qazaqstannyń Respýblıkalyk Halyq partııasynyń oblystaǵy uıymdastyrýshysy, tóraǵasy boldy.

Saıası kyzmeti úshin birneshe ret sottaldy. EQYU atynan birneshe ret shet elderdegi halyqaralyq saılaýlarǵa baıqaý mıssııamen qatysty. «Erikti saılaý degenimiz ne?», «Demokratııanyń 25 sabaǵy», «Azat pen amanat» t.b. kitaptardyń avtory.

KENEBAI Jumash Aıtjumanuly

05.06.1950 jyly Shyǵys Túrkistannyń Shaǵantoǵaı aýdany Qarabýra eldi mekeninde dúnıege kelgen. Ál-Farabı atyndaǵy QazUÝ-diń jýrnalıstıka fakýltetin (1976j.), telejýrnalıster daıyndaıtyn Máskeýdegi KSRO joǵary mektebin (1983 j) bitirgen.

Jumash Kenebaı Jeltoqsan kóterilisine qatysqan. Ol týraly shyndyqty tuńǵysh ret sol kezdegi Almanııanyń Mıýnhen qalasyndaǵy sheteldik «Azattyq» radıosyna 1987 jyly habarlaǵan jáne Jeltoqsan shyndyǵy týraly Qazaqstanda alǵashqylardyn biri bolyp, «Zobalań» atty dastan jazyp, ol 1990 jyly «Azat» gazetinde basyldy. Sottalǵan Jeltoqsandyqtardy bosatýǵa muryndyq boldy.

Almaty qalasyndaǵy alǵashqy qazaq mektepteri men balabaqshalarynyń ashylýyna, «Azat» qozǵalysynyń qurylýyna, «Azat» atty gazettiń shyǵýyna belsene aralasty. Jumash Kókbóri degen laqap atpen 100-den astam ózekti de ótkir maqalalar jazyp, óz elimizde jáne shetelderde keninen tanylady.

KÓKEN Azat Abaquly

1963 jyly 20 mamyrda Almaty (burynǵy Taldyqorǵan) oblysy, Qapal aýdany, Qońyr aýylynda dúnıege kelgen. Mamandyǵy - energetık. 1986 jeltoqsanda Aınabulaq shaǵyn aýdanynda bolǵan mıtıngige katysty. 1987 jyly Almaty Energo qurylys tehnıkýmyn bitirgen. 1990 jyly «Azat» qozǵalysynyń quryltaıyna qatysyp, sol jyldan qozǵalys múshesi boldy. «Azat» qozǵalysynyń ótkizgen barlyk akııalary men mıtıngilerine qatysqan. «Azat» qozǵalysynyń Almaty qalalyq úılestirý keńesi múshesi. 1991 jyly qyrkúıekti Oral okıǵasyna katysty. 1992 jyly qańtar aıynda Qazaqstan Ulttyq Órkendeý «Jańǵyrý» Ortalyǵynyń quryltaıyna qatysyp, sol Ortalyqtyń múshesi boldy. 1992 jyly 9 mamyrda F.E.Dzerjınskıı eskertkishin qulatý akııasyna qatysty. 1992 jyly sáýir aıynda «Azat» qozǵalysynyń uıymdastyrýymen «Taýly Qarabah» joryǵyna katysty. 1992 jyly maýsym aıynda «Azat» qozǵalysy uıymdastyrǵan 6 kúndik qarsylyq akııasyna katysty. 1992 jyly saıası kózqarasy úshin jaýapqa tartylyp, túrmege jabyldy.

1999-2002 jyldary jerdi jeke menshikke berýge qarsylyq akııalaryna qatysty. «Azat» gazetinde «Jerdi satýǵa bolmaıdy», «Biz nege ashtyq ja- rııaladyq» degen maqalalary jaryk kórdi. 2001 jyly jeltoqsan aıynda Ózbekstan men daýly jer «Baǵys» akııasyna katysty. 2006 jyly Malovodnoe eldi mekenindegi qazaq-uıǵyr qaqtyǵysy jáne Qazatkomda bolǵan qazak-sheshen qaqtyǵysy kezinde beıbit jolmen sheshýge atsalysty.

KÓShIM Dosmahambet (Dos) Qalmahanuly

1955 jyly 21 qazanda Ońtústik Qazaqstan oblysy, Arys qalasynda dúnıege kelgen. Mamandyǵy - fılolog, 1981 jyly S.M. Kırov atyndaǵy QazMUÝ bitirgen. Respýblıkada alǵash ret (1988) «Ana tili» qoǵamy qurýshynyń biri. 1990 jyly Qazaq elindegi eń alǵashqy saıası partııa - Qazaq soıal-demokratııalyh partııasyn uıymdastyrýshylardyń biri jáne sol partııanyń alǵashqyda teń tóraǵasy, keıin tóraǵasy qyzmetin atqardy (1990-1994). 1991 jyly azamattyq «Azat» qozǵalysy tóraǵasynyń orynbasary, Keńes odaǵynyń demokratııalyk kongresiniń teń tóraǵalarynyń biri bolyp saılanady. 1996 jyly «Demokratııany qazak tshinde okytyp úıretý jáne taratý» ortalyǵyn qurady. 1998 jyly respýblıkalyq «Ádil saılaý jolynda» qozǵalysyn uıymdastyrýshylardy biri retinde jaýapqa tartylady. 1999-2005 jyldar aralyǵynda «Táýelsiz baqylaýshylarlyń rsspýblıkalyq júıesi» qoǵamdyk birlestigin qurýshy jene sol uıymnyń prezıdenti kyzmetin atqarady. 2005 jylı últshyldardyń respýblıkalyq «Ult taǵdyry» qozǵalysyn úıymdastyrýshylardyń biri jene búginge deı sol birlestiktiń tóraǵasy.

Keńes Odaǵyndaǵy, Almaty qalasyndaǵy jıyndar men sherýlerdi uıymdastyrýǵa aralasqan. 1992 jyly «Azat» qozǵalysy uıymdastyrǵan «kúndik pıketti uıymdastyrýshylardyń biri. 2001jyly Ózbekstanǵa qazaq jerin bermeý úshin uıymdastyrylǵan «Baǵys» mıtıngisine qatysýshy. «Shańyrakka tirek» qoǵamdyk komıtetiniń tóraǵasy. Demokratııalyq, ulttyk baǵytta AQSh, Germanııa, Túrkııa. Fılıppın, Polsha, Izraıl t.b. elderdegi jıyndar men konferenııalarda qazak eliniń saıası-qoǵamdyq jaǵdaıy týraly baıandamalar jasaıdy.

KÚZEKBAI Erlan Faızýllauly

1961 jyly 26 maýsymda Qaraǵandy oblysy, Jańaarqa aýdany, Órkendeý aýylynda týǵan. Orta mektepti 1978 jyly osy aımaqtaǵy Qarajal qalasynda bitirdi. Eńbek jolyn «Batys Qarajal» ken shahtasynda jumysshy bolyp bastady. 1980-1985 jyldary QazMÝ-dyń fılologııa fakýltetinde oqyp, Kókshetaý oblysyna joldamamen qyzmetke jiberiledi. Aryqbalyq aýdanyndaǵy Áljan orta mektebinde muǵalim, synyptan tys jumystar jónindegi meńgerýshi bolyp ustazdyq joldan ótti. 1986 jyldyń ortasynan bastap oblystyq «Kókshetaý pravdasy» gazetinde tilshi, 1989-91 jj. oblystyq teleradıo komıtetinde redaktor bolyp qyzmetter atqardy. El basyna kún týyp, qaıta qurý zamany bastalsymen-aq  Kókshetaýda qazaq úshin, qazaq tili úshin kúres jolyna túsip, oblystyq «Qazaq tili» qoǵamynyń jaýapty hatshysy, tóraǵanyń orynbasary boldy. 1993 jyly  Kókshetaý oblystyq ákimdigi janyndaǵy Til jáne ult saıasaty basqarmasynyń bólim bastyǵy, bastyqtyń orynbasary laýazymdaryn atqardy.

1997 jyly mamyrda Kókshetaý oblysynyń taratylýyna baılanysty kúzde Aqmola qalasyna qonys aýdardy. Osy kezde Qazaqstan Respýblıkasy Úkimetiniń janyndaǵy Memlekettik jáne ortalyq organdardy Aqmola qalasyna kóshirý jónindegi memlekettik komıssııasynyń konsýltanty, 1998-2012 jj. aralyǵynda Qazaqstan Respýblıkasy Energetıka, saýda jáne mıneraldy resýrstar mınıstrliginiń bas sarapshysy, QR Úkimetiniń (Premer-Mınıstr Keńsesi) Úkimettik redakııasynyń jaýapty redaktory, QR Mádenıet, aqparat jáne sport mınıstrligi Til komıtetiniń bólim bastyǵy, basqarma bastyǵy, QR Úkimetiniń janyndaǵy Onomastıka jáne termınologııa komıssııalarynyń úılestirýshi-hatshysy laýazymyndaǵy qyzmetterdi atqardy. Qazirgi kezde «Nazarbaev Zııatkerlik mektepteri» derbes bilim berý uıymy basqarmasynda aǵa menedjer bolyp qyzmet istep keledi.

1991 jylǵy aqpanda Kókshetaý oblysyna (Býrabaıǵa) «Azat» qozǵalysyn qurýshylar Mıhaıl Esenalıev, Batyrhan Dárimbetov, Marat Shormanov arnaıy saparmen keldi. Elim, jerim degen namysty qazaq jigitteri men qyzdaryn jınap, olarmen kezdesýler uıymdastyrýǵa atsalysty. Budan soń qozǵalystyń oblystyq fılıalyn qurýǵa atsalysyp, el bolýdyń maqsattary úshin jumystar atqardy. Respýblıkalyq «Azat» qozǵalysynyń Kókshetaý oblysyndaǵy fılıalynyń tóraǵasy etip Janat Jaqypseıtuly Qasymov, onyń orynbasary Qajybaı Qabylov saılandy. E. Kúzekbaı tóraǵanyń qosalqy qurmetti orynbasarlarynyń biri boldy. Sonymen qatar osy jyldary «Azat» qozǵalysy atynan 1994 jyly alǵashqy shaqyrylǵan demokratııalyq saılaýǵa túsip, Kókshetaý oblystyq máslıhatynyń depýtaty atandy, osy laýazymdarda 1997 jyly Kókshetaý oblysyn taratqansha eńbek etti.

E. Kúzekbaı basqa ulttary basym bolyp kelgen Kókshetaý oblysynda 1986 jylǵy jeltoqsan oqıǵasynan keıingi jaǵdaılardan soń ulttyq maqsattardy júzege asyrýǵa belsene kiristi. 1989 jyly qurylǵan «Qazaq tili» qoǵamynyń yqpalymen oblystaǵy qalalar men aýdandardy, aýyl-eldi aralap júrip, «Qazaq tili» qoǵamynyń, odan keıin «Azat» qozǵalysynyń bastaýysh uıymdaryn qurý, qazaq mektepteri men synyptaryn, bala baqshalar ashý, ulttyq rýhanı qundylyqtarymyzdy damytý, eldi-mekenderdiń, kóshelerdiń, basqa da obektilerdiń ataýlaryn qazaqshaǵa ózgertý maqsatynda jumystar júrgizdi.  «Azat» qozǵalysynyń qurylyp, onyń búkilqazaqtyq qoǵamdyq-saıası róliniń kúsheıýine baılanysty jergilikti memlekettik bılik organdarymen birlesip, ulttyq maqsattar úshin aýqymdy is-sharalar júrgizdi. 1991 jyldyń qyrkúıek aıynda Almatyǵa baryp, egemendik úshin alańǵa jınalǵan azatkerler arasynda 2-3 kún qatysyp, «Azat» basshylarymen kezdesken. Sábetqazy Aqataımen hat jazysyp, telefon arqyly sóılesip turdy. «Azat» gazetin oblysta taratýǵa, jazdyrtýǵa úles qosty. Sondaı-aq arab tilinde bilimi bar maman retinde 1989 jyldan bastap arab tili, ıslam sharttary, quran oqyp, jaza bilý, arab qaripindegi qazaqsha jádıt jazýyn úıretý boıynsha kýrstar ashyp júrgizdi. Oblystaǵy eldi mekenderde meshitter ashý, ıslam qundylyqtaryn ıgerý maqsatyndaǵy jumystarǵa uıytqy boldy.

1992 jyly mamyr aıynyń (2-3-4) basynda Kókshetaýda Sibir jáne Soltústik Qazaqstan kazaktary krýginiń ótýine qarsy toıtarys berildi. Kókshetaý jáne onyń aınalasyndaǵy qazaq baýyrlarǵa málimdeme jasap, úsh-tórt myńǵa jýyq jigitter alańda turyp, krýg ótetin jerdi qorshap aldy, aqyry sońynda kazaktardy avtobýstarmen polıııa men áskerıler qorǵashtap, sonaý kelgen jaqtaryna qaraı alyp ketti. Osy isterdiń basy-qasynda uıymdastyrýshylyq tanytyp, belsene kúresti. Odan soń osy jyly 1992 jyldyń jazynda (maýsym) Petropavl qalasyndaǵy osy sııaqty kazaktar krýgin ótkizýge toıtarys berý úshin ońtústik ólkeden arnaıy Almaty-Petropavl poıyzymen tutas eshalon bolyp kelgen azatkerlerge qoldaý kórsetý úshin kólikter jaldap baryp, birqatar jigittermen birge Qyzyljardaǵy alańda boldy. Onyń sońy kazaktar krýgin ótkizbeı, olardy sonaý Qorǵan qalasyna deıin aparyp tastaýymen aıaqtalǵan edi.

Sonymen qatar «Azat» qozǵalysy atynan saılanǵan Kókshetaý oblystyq máslıhatynyń depýtaty retinde de halyqtyń áleýmettik, bilim, qoǵamdyq-saıası máselelerimen aınalysyp, máslıhat deńgeıinde oblys ákimimen de el ıgiligi jolynda jumystar atqardy.

KÚMISBEK Amanqul Kúmisbekuly

1944 jyly 6 mamyrda Ońtústik Qazaqstan oblysy, Tóle bı aýdanynyn Qaratas (qazirgi Eltaı) aýylynda týǵan. Bilimi joǵary, mamandyǵy - ınjener-mehanık. 1968 jyly Qazaq hımııa-tehnologııalyq ınstıtýtyn bitirgen. 1989-1992 jyldary «Qazaqstan táýelsiz jastar odaǵy» men «Alash» ult-azattyk partııasynyń saıası-qoǵamdyq, uıymdyq-quqyqtyq is-áreketterine qoldaý kórsetedi. Sol áreketteri úshin árdaıym ult máselesin kóteredi, qoǵamǵa Konstıtýııany burmalap uǵyndyrady, kompartııalyq-keńestik úkimet saıasatyn túsinbeıdi jáne oǵan qarsy degen «kinálaýmen» qyzmet oryndarynda qýdalanǵan, jumysynan jáne KOKP qatarynan shyǵarylǵan.

«Azamat» uıymynyń múshesi (1990 jyly), adam quqyǵyn qorǵaý jónindegi «Almaty-Helsınkı-Parıj» demokratııalyq komıtetiniń jaýapty hatshysy (1991-1995 jj.). Qazaqstan azamattyq «Azat» qozǵalysynyń múshesi retinde onyń jumystaryna belsene aralasty.  2005-2008   jyldary    Respýblıkalyq «Ult taǵdyry» qozǵalysynyń Ońtústik Qazaqstan fılıalyn basqardy.

QABYL-FAZYL Qajybaı (1940-2016 jj.)

1940 jyly Kókshetaý oblysynda týǵan. Qazaq Memlekettik ýnıversıtetiniń jýrnalıstıka fakýltetin bitirgen (1967). Fılosofııa ǵylymdarynyń kandıdaty, professor, pýblııst-jýrnalıst.

1960-jyldardyń ortasynan bastap Pavlodar oblystyq televıdenıesinde, 1967 jyldan beri Kókshetaý telestýdııasynyń redaktory, alǵash ret qazaq tilindegi habarlardy uıymdastyrýshy boldy. Keıin Kókshetaý pedagogıkalyq ınstıtýtynda aǵa oqytýshy, doent bolyp, ǵylymı ári pedagogtik jumystarmen aınalysty. 1990 jyldardan bastap Janat Qasymov uıymdastyrǵan Kókshetaý ýnıversıtetiniń, keıin «Kókshe» akademııasynyń oqytýshy professory bolyp ómiriniń sońǵy jyldaryna deıin jumys istedi.

1991 jylǵy aqpanda Kókshetaý oblysyna (Býrabaıǵa) «Azat» qozǵalysyn qurýshylar Mıhaıl Esenalıev, Batyrhan Dárimbetov, Marat Shormanov arnaıy saparmen kelip, halyqpen kezdesý ótkizdi, baǵdarlamalaryn tanystyrdy. Osy kezdesýden soń ol 1991 jyly «Azat» qozǵalysynyń oblystyq fılıalyn qurýda erekshe belsendilik tanytty. «Azat» qozǵalysynyń oblystyq quryltaıyn shaqyrýǵa zor úles qosty. Alǵashqy quryltaı jıynynda J. Qasymov oblystyq fılıaldyń tóraǵasy, al Q. Qabyl onyń orynbasary bolyp biraýyzdan saılandy. Ol oblystyń aýdandary men qalalarynda «Azattyń» bastaýysh uıymdarynyń  qurylýyna kúsh saldy. Budan soń mańyzdy máselelerge oraı jıyndar ótkizýge bastamalar jasap, el men jer, táýelsizdik úshin keleli  máseleler kóterip otyrdy. «Azat» tóraǵasynyń atqarýshy orynbasary retinde negizgi jumystardy úılestirýshi boldy.  «Azatqa» múshe bolǵan, elim, jerim degen azamattardyń basyn jıi qosyp, táýelsizdigimizdiń tolyq ornaýyna, ulttyq múddelerimizdiń sheshimin tabýǵa, bılikpen tıisti jumystar júrgizýge qatysty máselelerdi uıymdastyra bildi.

Almatydaǵy Respýblıkalyq «Azattyń» ortalyq shtabymen jáne basshylarymen únemi baılanysta boldy. Ol jaqqa jıi issaparǵa shyǵyp, ondaǵy jınalystarǵa Q. Qabyl qatysyp keletin. Qozǵalystyń «Azat» gazetiniń oblystaǵy menshikti tilshisi qyzmetin qosa atqardy. Onyń sol kezdegi pýblııstıkalyq maqalalary qoǵamnyń shynaıy bet-perdesin ashyp, úlken rezonanstar týǵyzyp otyrdy. «Azat» gazetiniń halyq arasynda taralýyna, jazylýyna jan-tánimen jumystar júrgizdi. «Azat» qaıratkeri S. Erǵalı óziniń «Qazaq úni» gazetine bergen suhbatynda (2010 jylǵy 11 qazan) «...Ol kezde «Azat» sharýashylyǵyn Marat Shormanov atqarý komıtetti basqarý arqyly qýatty uıymǵa jeteleı bastaǵan. Meni Batys aımaqqa, Qajybaı Qabylovty Soltústik aımaqqa úılestirýshi etti. «Azat» gazeti irkilmesten shyǵyp, Batyrhan Dárimbet onyń bas redaktory boldy. Sóıtip shashyraǵan ulttyq áleýet bir uıymǵa birigip, yqpaldy saıası kúshke aınaldy» dep jazady.

Q. Qabyl keıin óziniń belsendi kórinýi arqasynda «Azattyń» túrli uıymdyq almasýlary barysynda Respýblıkalyq «Azat» qozǵalysy tóraǵasynyń orynbasary laýazymyna deıin kóterildi. Ol ortalyqtaǵy isterimen qosa, soltústik óńirdegi jáne Kókshetaý oblysyndaǵy óziniń qoǵamdyq-saıası mindetterin tabandylyqpen oryndaı bildi.

Qajybaı Qabyl-Fazyl elimizdiń táýelsizdikke tolyq qol jetkizip, ishki- syrtqy saıasatymyzdy ornyqtyrǵannan keıin «Azattyń» ydyrap, sońǵy is-qımyldaryn júrgizgenshe kúresip keldi. Ol budan keıin de kúresin toqtatqan joq edi. Óziniń qarymdy qalamymen ótkir maqalalaryn ómiriniń sońyna deıin basqa da buqaralyq aqparat quraldarynda jarııalap otyrdy.

«Azat» jolynda ómirin arnaǵan Qajybaı Qabyl-Fazyl 2016 jyly               7 qazanda Kókshetaý qalasynda dúnıeden ótti.

QADYRBAI Aısulý

1950 jyly 21 qarashada Batys Qazaqstan oblysy, Qaratóbe aýdanynyń Qoskól degen jerinde dúnıege kelgen. Mamandyǵy - fılolog, 1972 jyly Abaı atyndaǵy QazPI-di bitirgen. Qazaq radıosynyń qazaq qyzdarynan shyqqan tuńǵysh menshikti tilshisi. Oral oblysynda osy qyzmetti atqara júrip, 1987 jyly Oral qalasynyń ortalyǵynda alǵashqy qazaq synybyn, 1988 jyly «Sholpan» atty qazaq balabaqshasyn ashýǵa muryndyq boldy.

1990 jyly halykaralyq «Qazaq tili» qoǵamynyń Oral oblystyq bólimshesine basshy boldy. Aısulý basshylyq etken bul bólimshe reseılik martynovshylardyń Oral kazaktaryna Batys aımaqtan avtonomııalyk respýblıka quryp bermekshi bolǵan arandatý áreketterine qarsy 1991 jyldyń qyrkúıek aıynda «Azat» qozǵalysymen birlesken Búkilrespýb- lıkalyq beıbit narazylyq akııasyn basty uıymdastyrýshylard biri bolyp, jańasha otarshyldyk jospardyn júzege asýyna der kezinde sheshimdi toıtarys berdi. Qadyrbaevanyn Oral oqıǵasyna saıası baǵa berýdi talap etip, on bir kún ashtyqta otyrýy nátıjesinde prezıdenttik arnaıy komıssııa qurylyp, ol jemisti jumys istedi. Qorytyndysynda, «Patshalyq Reseıge qyzmet etken Oral kazak áskerı kúshiniń 400 jyldyǵyn toılaımyz» degen top, Oral jurtshylyǵynyń aldynda ózderin aıypty sezinip, kishireıgen minez tanytty. Oqıǵaǵa búkil Qazaqstan kóleminen qatysýshy azamattardyń ústinen qozǵalǵan qylmystyq is te toqtatyldy. 90-jyldarda Aısulý hanym Almatyda «Azat» qozǵalysy basshylarynyń biri, «Atajurt» halyq maıdanynyń jetekshisi retinde jerdi jekemenshikke berip, satý saıasatyna qarsy der kezinde kóregendikpen dabyl qaǵýymen kózge tústi.

QALIǴOJIN Ermek Sovethanuly

1965 jyly 15 tamyzda Shyǵys Qazaqstan oblysy, Kúrshim aýdanynda dúnıege kelgen. Mamandyǵy - dáriger, 1990 jyly Semeı medıına ınstıtýtyn bitirgen.

Shyǵys Qazaqstanda «Azat» qozǵalysyn uıymdastyrýshylardyń biri. 1991-1993 jyldary Óskemen qalalyq «Azat» qozǵalysynyń tóraǵasy boldy. «Azat» qozǵalysynyń tórt quryltaıynyń delagaty, 1991-1993 jyldary osy qozǵalystyń Ortalyq Keńesiniń múshesi. 1991-1994 jyldary Óskemen qalalyq «Qazaq tili» qoǵamynyń belsendi múshesi bolyp, qazaq jastarynyń arasynda qazaq tiliniń mártebesin kóterýde, tarıhı, kóne jer ataýlaryn qaıtarý, bilim ordalarynda ulttyq qundylyqtardyń stýdent jastardy tárbıeleýdegi yqpalyn arttyrý jolynda eleýli jumystar atqarǵan.

Óskemen qalasyndaǵy 1991-1993 jyldardaǵy slavıan, orys ultshyl uıymdarynyń Jeltoqsan kóterilisiniń kurbandaryn sıpattaýdaǵy teris pııǵyldaryna baılanysty qarsy sharalar, sherý jáne jıyndar uıymdastyrýǵa qatysqan.

QALIEV Maqsut Málikuly

1947 jyly sáýir aıynda Pavlodar kalasynda týǵan. Mektepti 1965 jyly bitirgen. Bilimi joǵary, mamandyǵy - ınjener-mehanık. 1986 jylǵy jeltoqsan kóterilisi kezinde belsendilik kórsetip, osy oqıǵaǵa qatysqandardy qaralaǵan nasıhattaǵandarǵa ashyq qarsylyq bildirdi.

Pavlodar oblystyk partııa komıtetiniń ekinshi hatshysy Shákárimovtyń ornyna jeltoqsan oqıǵasyna qatysqandardy jazalaýshylardyn biri - Mesherıakovty qoıýǵa qarsylyq uıymdastyryp, onyń qyzmetten ketýine baılanysty ashyq talaptar qoıǵan áreketter jasady. Osy talaptardyń oryndalýyna qol jetkizdi. 1990 jyldyń aqpan aıynda jergilikti ult patrıottarymen birigip, Pavlodar qalasynda «Qazaq tili» qoǵamyn qurady. 1991 jyldyń naýryz aıynda Pavlodar oblystyq Azat qozǵalysynyń birinshi quryltaıyn uıymdastyrýǵa atsalysyp, oblystyq azat qozǵalysynyń úılestirý keńesine múshe bolyp saılandy. Ol 1991 jylǵy tamyz aıynda bolǵan GKChP arandatý isterine qarsy mıtıng uıymdastyryp, demokratııany qorǵap qalýda belsendilik bildirdi. Oral qalasyndaǵy kazaktardyń arandatý sharalaryn toqtatýǵa arnaıy baryp qatysqany úshin qamaýda bolǵan. Ermakqa qoıylǵan eskertkishti alyp tastaý jumysyna belsendi qatynasty.

QANI Arman

Qanı Arman Baqtanuly  1954 jyly, 22-aqpanda  Pavlodar qalasynda týǵan.

Arman – Jaıaý Musanyń jıenshary jáne Mádıdiń atalas aǵaıynynyń urpaǵy. Arqanyń eki birdeı kúresker aqyn-kompozıtoryn ómirde de, ónerde de úlgi tutqan.

Keńestik kezeńde, jasóspirim shaǵynda elimizdiń egemendigin kóksegen bir top serigimen birge «Jas ulan» atty jasyryn saıası uıym quryp, soǵan jetekshilik etken, otarshyldyqqa qarsy óleńder jazǵan.  Uıymdy 1970 jyly Memlekettik qaýipsizdik komıteti  áshkerelegen soń  «Ulttyq saıasat máselelerindegi óreskel saıası-ıdeıalyq qateligi úshin» degen aıyppen komsomol qatarynan shyǵarylǵan jáne oqý-úlgerim tabeline   tártibi  – «3» degen baǵa qoıylyp,  №3 mektep-ınternattan  da qýylǵan (Pavlodar qalalyq komsomol komıtetiniń jas ulandar isine baılanysty 1970 jyldyń sáýir aıynda ótkizgen  bıýrosynyń hattamasy oblys memlekettik arhıvinde saqtaýly).  Sóıtip, Arman kámelet jasyna jetpeı «saıası senimsiz» adamdar sanatyna jatqyzylyp, saıası qysymǵa ushyraǵan: bilim alý quqyna qol suǵylyp, baspasóz bostandyǵyna shekteý qoıylǵan. Sonyń saldarynan uzaq jyldar boıy jumysshy bolyp istegen. Sonda da murat-múddesinen taımaǵan.

1986 jyly  Pavlodarda bir top serigimen Almatydaǵy jeltoqsanshylarǵa ún qosýǵa árekettendi, 1989-1990 jyldary «Nevada-Semeı», «Azat» qozǵalystarynyń, «Qazaq tili» qoǵamynyń oblystyq uıymdaryn qurýǵa atsalysyp, qoǵamdyq-saıası isterge belsene aralasty. Halyqaralyq «Qazaq tili» qoǵamynyń I Quryltaı sezine (1989 jyl, 22 qyrkúıek, Almaty) delegat  retinde  qatysty.

Arman Qanı orta mektepti de (1976 j.), joǵary oqý ornyn da (PMÝ-dyń fılologııa fakýlteti, 1995 j.) óz qurby-qurdastarynan kóp keıin, syrttaı oqyp tamamdaǵan.

1991 jyldardan   beri BAQ salasynda jýrnalıstik qyzmet atqarýda.  «Nevada-Semeı», «Azat» qozǵalystarynyń is-áreketteri jaıynda materıaldar daıyndap, jarııalaǵan. 1992 jylǵy naýryzda Ermak eskertkishiniń alynýy týraly jańalyqty oblystyq radıodan óz daýsymen habarlaǵan, ile osy oqıǵaǵa  baılanysty ótkizilgen mıtıngiden 40 mınýttyq radıoreportaj jasaǵan. Armannyń aqyndyq, jýrnalıstik shyǵarmalarynda bodandyq pen táýelsizdik taqyryptary   keń oryn alǵan.

Keńestik kezeńde qoǵamnyń ógeı uly tárizdi kún keshken Arman Qanı qazirgi egemen eldiń qadirmendi azamattarynyń biri sanalady   – birneshe jyr jınaqtyń avtory, respýblıkalyq, oblystyq músháıralardyń jeńimpazy, júldegeri,  «Qazaqstannyń eńbek sińirgen qaıratkeri», «Pavlodar qalasynyń qurmetti azamaty», «Baıanaýyl aýdanynyń qurmetti azamaty» ataqtarynyń, Halyqaralyq «Alash» ádebı syılyǵynyń, «Til janashyry» qurmet belgisiniń ıegeri. Sondaı-aq memlekettik organdar men qoǵamdyq uıymdardyń medaldarymen, qurmet gramotalarymen marapattalǵan. Qazaqstan Jazýshylar odaǵy Pavlodar oblystyq fılıalynyń dırektory, «Qazaq tili» qoǵamy oblystyq fılıaly «Ertis dıdary» gazetiniń redaktory bolyp eńbek etedi.  Oblystyń qoǵamdyq, saıası, mádenı, ádebı ómirine aqyn, jýrnalıst, qoǵam qaıratkeri retinde belsene aralasýda.

Zaıyby Baqyt ekeýi eki qyz tárbıelep ósirip, olardan tórt jıen kórip otyr.

QASYMOV Janat Jaqypseıituly

Soltústik Qazaqstan oblysynyń týmasy. Qazaq Memlekettik ýnıversıtetin bitirgen. Fızık-matematık, ǵylym doktory, professor.

Kókshetaý pedagogıkalyq ınstıtýtynda oqytýshy, doent boldy. Qaıta qurý zamanynda naryq qoǵamyna ótý bastalsymen-aq qyzmetimen qosa jeke kásipkerlikpen aınalysty. Jekemenshik oqý uıymdaryn qurdy. «Kókshe» orta bilim berý ortalyǵyn (mektep-gımnazııa-lıeı), «Kókshe» ýnıversıtetin (1993) quryp (keıin «Kókshe akademııasy) onyń rektory, prezıdenti qyzmetin atqardy, jańashyldyqty alǵash ıgergen Kókshetaýdaǵy isker jigitterdiń biri. Sonymen qatar 1990 jyldardyń basynan beri ulttyq qundylyqtardy ıgerýge, rýhanı jańarýǵa bastamalar jasady. Oblystyq «Qazaq tili» qoǵamynyń basqarma múshesi bola júrip, 1991 jyly «Azat» qozǵalysynyń oblystyq fılıalyn qurýda erekshe iskerlik tanytty. Onyń aldynda 1991 jylǵy aqpanda Kókshetaý oblysyna (Býrabaıǵa) «Azat» qozǵalysyn qurýshylar Mıhaıl Esenalıev, Batyrhan Dárimbetov, Marat Shormanov arnaıy saparmen kelip kezdesý uıymdastyryp, «Azattyń» baǵdarlamasymen tanystyrǵan bolatyn. «Azat» qozǵalysynyń oblystyq quryltaıyn shaqyryp, úlken jıyn ótkizýge muryndyq jasady. Osy jıynda J. Qasymov oblystyq fılıaldyń tóraǵasy bolyp biraýyzdan saılandy. Jigitterdiń basyn qosyp, baǵyt-baǵdar kórsetti. Onyń ǵımaraty (burynǵy oblystyq partııa komıtetiniń saıası-aǵartý úıi) men kabıneti azatkerlerdiń ortalyq shtabyna aınaldy. J. Qasymovtyń basshylyǵymen oblys aýdandarynda «Azattyń» bastaýysh uıymdary quryldy. Ol «Azat» uıymdastyrǵan is-sharalar men jumystardyń qarjylyq máselelerin sheshýge ózi jeke demeýshilik jasap otyrdy. «Azattyń» birqatar belsendi múshelerin óziniń oqý oryndaryna jumysqa tartyp, eńbekaqysyn tóleý arqyly yntalandyryp keldi. Oblystaǵy áleýmettik, qoǵamdyq-saıası jumystarǵa ulttyq kózqaras turǵysynan belsene kirisip, qozǵalys múshelerin osy isterge uıymdastyra bildi. 1994 jyly aqpanda 1-shaqyrylǵan Parlamentke jáne jergilikti ókildi atqarýshy organdarǵa alǵashqy demokratııalyq saılaý barysynda «Azattyń» oblystyq fılıaly atynan árbir okrýgke birneshe kandıdattardy usynyp, tirkeýge kúsh saldy. J. Qasymov ta Parlament depýtattyǵyna usynylǵan bolatyn. Alaıda, bılik ony ótkizýge múmkindik bermedi. Tek oblystyq máslıhatqa bir depýtatty ǵana ótkizýge múmkindik týdy.

J. Qasymovtyń jáne basqa da kókshetaýlyq azamattardyń (Nurmuhamed Ahmetovtiń) bastamasymen Kókshetaý óńirinde 1991 jyly Abylaıhannyń týǵanyna 280 jyldyǵy, 1992 jyly Kenesary hannyń 190 jyldyǵy respýblıka kóleminde joǵary memlekettik deńgeıde atalyp ótti. Kókshetaýda jáne Qyzyljarda 1992 jyly (mamyrda jáne maýsymda) Soltústik Qazaqstan jáne Sibir kazaktary krýgin ótkizýge jergilikti halyqtyń qarsylyq tanytýyn uıymdastyryp, bılikpen jáne kazaktardyń ókilderimen kelissózder júrgizýge qatysty. Nátıjesinde kazaktar krýgin ótkizýge jol berilmedi.

J. Qasymov sondaı-aq Shoqannyń atasy Ýálıhannyń jerlengen jerin taýyp, qulyptasyn qalpyna keltirýge jáne «Kenesary jolymen» ekspedıııasy jobasyn qarjylandyryp, basqa da sharalardy uıymdastyrýǵa belsene aralasty.

QIBASOV Meırambaı Bısembaıuly

Qıbasov Meırambaı Bısembaıuly 1946 jyly mamyr aıynyń 1 juldyzy kúni Túrkmenstan Respýblıkasy Krasnovodsk aýdanyna qarasty Qoshoba aýylynda dúnıege keldi. 1964-67 jyldary Túrkmen polttehnıkalyq ınstıtýty munaı fokýltetiniń kásiporyn mamandyǵy boıynsha oqyǵan. Eńbek jolyn 1967 jyly «Ózen» munaı kásipshiliginde operator bolyp bastady. 1967-1969 jyldary keńes armııasy qatarynda qyzmet atqardy. 1969-1972 jyldary munaı óndiris salasynda eńbek jolyn jalǵastyrdy.

Óziniń tabıǵı talantyna baılanysty eńbek jolynda qyzmet jasap júrip Meırambaı Bısembaıuly 1967 jyldan Aqtaý qalasynda shyqqan «Ognı Mangyshlak» (Qazirgi «Ognı Mangıstaý») gazetiniń shtattan tys tilshisi boldy. Keıin ol jýrnalıstik jumysqa shaqyrylyp, baspasóz qyzmetine túpkilikti aýysty.1972 Ózen aýdandyq «Jańarǵan Mańǵystaý» gazetinde qatardaǵy qyzmetker, 1973  jyly jańadan ashylǵan Mańǵystaý oblystyq «Kommýnıstik jol» gazetiniń kishi ádebı qyzmetkeri, ádebı qyzmetkeri, aǵa ádebı qyzmetkeri qyzmetterin atqardy. 1990  jyly Jańaózen qalalyq «Jańaózen» gazetiniń, 1994-1995 jyldary oblystyq «Mańǵystaý» gazetiniń bas redaktory boldy. Qazir «Mańǵystaý» gazetiniń sholýshysy.

Meırambaı Bısembaıuly oblysqa, respýblıkaǵa belgili kórneti jazýshy jáne aqyn. Ol búgingi Ál-Farabı atyndaǵy Qazaq memleketik ýnıversıtetiniń jýrnalıstıka fokýltetiniń túlegi. 1975 jyldan Qazaqstan Jýrnalıster odaǵynyń múshesi. Onyń «Aman bol, ata jurtym», «Ómir órnekteri», «Ar-eki, uıat-úsh árip» maqalalar, óleńder, pýblıstıkalar, novellalar, etıýdter jınaqtary respýblıkalyq baspadan jaryq kórdi. Qoǵamǵa sińirgen eńbegi, jumysta abyroıly qyzmeti úshin ol oblys ákiminiń Qurmet gramotasymen, Alǵys Hatymen, «Mańǵystaý oblysynyń 35 jyldyǵy», «Jańaózen qalasynyń 40 jyldyǵy» tós belgilerimen marapattaldy. Meırambaı Bısembaıuly sonymen birge elge tanymaly aıtysker aqyn. Aýdandyq, qalalyq, oblystyq aqyndar aıtysynyń jáne músháıralarynyń júldegeri.

Qıbasov Meırambaı Bısembaıuly 1989 jyldan «Parasat» qoǵamdyq-saıası demokratııalyq qozǵalysynyń múshesi.

Meırambaı Bısembaıuly «Parasat» qozǵalysynyń qurylýyna jáne oblysymyzda jarııa demokratııanyń damýyna ózindik úlesin qosqan saıası tulǵa. «Parasat» qoǵamdyq-saıası demokratııalyq qozǵalysynyń tuńǵysh tóraǵasy Saıyn Nádiruly Shapaǵatovtyń bastamalaryn qoldap, kezinde «Jańaózen» gazeti arqyly «Parasat» qozǵalysynyń alǵashqy jarǵysy men baǵdarlamasyn jarııalady. Osyndaı batyl qadamdarymen ol qoǵamdyq uıymnyń kózdegen maqsatynyń ýaqytynda halyqqa jetýine zor úlesin qosty. «Mańǵystaý» gazetiniń bas redaktory bolǵan ýaqytta da ol basqarǵan gazet betterinde saıası áleýmettik máseleler tóńireginde batyl maqalalar men usynystar jaryq kórdi. Qazir de osy gazet ujymynda eleýli eńbek jolymen kórinýde.

Meırambaı Bısenbaıulyn ólkemizden shyqqan qalamger úlken talan ıesi, ólkemizge, elimizge eńbegi sińgen abzal azamat, qoǵam qaıratkeri. Ul, qyz tárbıelep ósirgen abzal áke, úlgili otbasynyń otaǵasysy. Qazir ol Aqtaý qalasynda turady.

QOShTAIULY Maılybaı (1940-2008)

Maılybaı Qoshtaıuly 1940 jyly jeltoqsan aıynyń 18 juldyzynda Jarmysh aýylynda (Alǵabas kolhozy) dúnıege keldi. Ákesi Qoshtaı men sheshesi Begeıdiń qyzy Tájik kolhoz jumysshysy bolyp, aýyl sharýashylyǵynyń órkendeýine óz úlesterin qosyp, qoǵamǵa adal eńbek etken jandar.

Maılybaı otbasynda eki ul, eki qyz bolyp ósti. Mektep tabaldyryǵyn 1950 jyly Qaraqumnyń Buǵabaı ortalyǵynan bastaǵan ol qalǵan oqý jyldaryn Jarmysh orta mektebinde aıaqtady.

Maılybaı Qoshtaıuly 1958 jyldyń kúzinen bastap, mal sharýashylyǵynda jumys jasady. Ol sharýanyń yńǵaıyna baılanysty Quryq, Jyńǵyldy, Ushtaǵan, Qyzan eldi mekenderi sharýashylyǵymen aralas-quralas otyryp, mal baqty.

1961 jyly 24 qazanda onyń otbasy Samǵa kóship keldi. Osy aımaqty ol 8 jyl mekendep, keıin 1969 jyly qyrkúıek aıynda Jarmyshqa qaıta kóship keldi.

Maılybaı Koshtaıuly 1969 jyly Aqmola qalasyndaǵy bir jyldyq mamandyq alý oqýyn bitirip kelip, aýylda 1970 jyldan bastap, qurlys sheberi bolyp jumys jasady. Ol óziniń sanaly ómirin Jarmysh sharýashylyq ujymynyń belsendi múshesi bolyp ótkizdi. Ujymsharda kadr bóliminiń meńgerýshisi, agranom taǵy basqa qyzmetter atqardy. Aýylda alma ósirip, baý-baqshanyń órkendeýine óz úlesin qosty. Ol qaı qyzmette bolsa da adal qyzmet atqaryp, óziniń jumysyna jaýapkershilikpen qarap, ózgeden sony talap etti. Ólkeniń órkendeýine qosqan eńbegi úshin ol aýyl, aýdan, oblys basshylarynyń maqtaý qaǵazy, alǵys hat, baǵaly syılyqtarymen marapattaldy.

Maılybaı Qoshtaıuly aýyl, ólke sharýashylyǵyndaǵy jetistikter men kemshilikterdi aýdan, oblys, respýblıkalyq gazetter beterinde maqala retinde jarııalap otyratyn talanty jýrnalıst. Onyń problemalyq synı maqalalary aýdan, aýyl sharýashylyq jaǵdaıynyń ońalýyna, turǵyndardyń áleýmettik jaǵdaıynyń oń nátıjelerge bet burýyna áserin tıgizgeni anyq.

Maılybaı Qoshtaıuly qoǵamdyq jumystarǵa belsene aralasty. Aýyldyń mádenı-óner salasynyń damýyna óz úlesin qosty. 1990 jyldan «Parasat» qozǵalysynyń, 2003 jyldan «Aqjol» (keıin «Azat) partııasynyń múshesi boldy.

Maılybaı Qoshtaıuly otbasynda 6 bala 7 qyz dúnıege keldi. Qaıtys bolǵan 2 balasynan basqalary qazir ómirden óz ornyn taýyp, ómir súrip jatyr.

Qoǵamǵa ózindik kózqarasy bar, aptal azamat 2008 jyly 4 qazan aıynda 68-ge qaraǵan shaǵynda kenetten qaıtys boldy.

QILYBAEVA Aısyrǵa

(1949 – 2012)

Aısyrǵa Qılybaeva 1949 jyly 15 jeltoqsanda Mańǵystaý aýdanyna qarasty Shaıyr eldi mekeninde dúnıege kelip, Beıneý aýdanyndaǵy Sam óńirinde ósken. Aqtóbe mádenı-aǵartý tehnıkýmyn, qazaq qyzdar pedagogıkalyq ınstıtýtyn bitirgen, mádenı aǵartý qyzmetkeri, aqyn.

1969 jyly jańadan qurylǵan «Sam» sovhozynda mádenıet úıiniń meńgerýshisi bolyp eńbek jolyn bastaıdy. 1973 jyly Beıneý aýdandyq mádenıet bóliminiń shaqyrýymen aýdandyq kitaphananyń qurylýyna baılanystyqyzmet aýystyrady. 1980 jyly Mańǵystaý aýdandyq balalar kitaphanasyn basqarady. 1984-1986 jyldar aralyǵynda Mańǵystaý aýdandyq murajaıynyń irgetasyn qalap, aýdan eńbekkerleriniń qurmetine bólengen. 1987-1989 jyldary oblystyq balalar kitaphanasynda, 1989-1993 jyldary oblys ortalyǵyndaǵy №11 orta mektepte bıblıograf bolyp qyzmet istedi. 1994-1996 jyldary Mańǵystaý oblystyq Qazaq tili qoǵamynyń tóraıymy mindetin atqardy.

A.Qılybaeva kásibı qyzmetimen qatar qoǵamdyq qoǵamdyq jumystarda belsendiligimen tanymal. 1970-1973 jyldar aralyǵynda «Sam» sovhozynda ehtyq komsomol uıymynyń hatshy qyzmetinde júrgende naýqandyq jumystarǵa aýyl jastaryn uıymdastyryp, aldyńǵy qatarly kórsetkishterge qol jetkizdi. Birneshe dıplomdarmen, gramotalarmen marapattalǵan. 1970-1975 jyldary «Jańa ómir» gazetiniń shtattan tys tilshisi bolyp júrgende «Qyz namysyn oılasaq» degen aıdar ashylyp, osy aıdardyń turaqty júrgizýshisi boldy. 1980-1985 jyldary Mańǵystaý aýdandyq mádenıet qyzmetkerleri arasynda áıelder komıtetiniń tóraıymy bolyp saılandy.

Aısyr 1989 jyldan «Parasat» qozǵalysynyń belsendi múshesi jáne onyń tuńǵysh tóraǵasy Saıyn Shapaǵatovtyń senimdi saıası serikteriniń biri. Ol 1991 jyly 4 jeltoqsan kúni «Arman» klýbynda uıymdastyrylǵan qaraly jıynda Saıyn Nádiruly Shapaǵatovqa arnap arnaıy qoshtasý muńyn shyǵaryp,  «joqtaý» aıtqan tulǵa.

1989-1992 jyldary «Parasat» qoǵamy janyndaǵy «Tamshaly» ádebıet jáne óner birlestiginiń jetekshisi bolyp, Saıyn Shapaǵatovtyń qoldaýymen alǵash ret oblystyq «Musylman áıelderi» saıysyn uıymdastyrdy. Respýblıkaǵa belgili talanttar, aqyn Farıza Ońǵarsynova, kúıshi – Myrzaǵul Panaev, jyrshy-termeshi – Jaqsylyq Eleýsinov, t.b. halyq kezdesýlerin ótkizdi.

Aqyn Aısyrǵa Qılybaıqyzy Mańǵystaý óńiriniń mádenı-aǵartý, ıdeologııa salasynda ózindik orny bar talantty qalamger. 2 ret kollektıvtik jınaqtarǵa óleńderi endi. 2004 jyly «Jyr dáýren» atty kólemdi óleńder jınaǵy jáne 2009 jyly «Ótken kúnde órnek joq» atty ómirbaıandyq eselik áńgimeleri, ocherkteri men maqalalary jaryq kórdi. Onyń óleńderi jáne maqalalary men áńgimeleri oblystyq, respýblıkalyq basylymdarda jıi jarııalanyp turdy.

Aısyrǵa Qılybaıqyzy úsh balanyń anasy. Ómiriniń aqyryna deıin Aqtaý qalasynda turdy. Talantty aqyn, abzal ana Aısulý Qılybaıqyzy 2012 jyly qarashanyń 25 juldyzy kúni kıeli Qyryqkez áýlıe qaýymyndaǵy áke-sheshesiniń qasyna jerlendi. Onyń jarqyn beınesi oqyrman halqynyń, el azamattary, shyǵarmashylyq qaýym men sıaası serikteriniń jadynda máńgi saqtalady.

QOJA AHMET Hasen Kárimjanuly

1949 jyly tamyz aıynyn 9 kúni Taldyqorǵan oblysy, Mataı stanııasynda dúnıege kelgen. Mamandyǵy - mýzyka teorııasynyń muǵalimi, jýrnalıst. Almaty memlekettik P.Chaıkovskıı atyndaǵy mýzykalyq ýchılıeni jáne ál-Farabı atyndaǵy QazMUÝ bitirgen.

1986 jyly Jeltoksan okıǵasyna belsene qatysýshy jáne uıymdastyrýshylardyń biri degen aıyp taǵylyp, tórt jylǵa sottaldy. 1989 jyly «Jeltoqsan» qoǵamdyq komıtetin qurýǵa belsene qatysyp, 1990-1994 jyldary osy komıtetti basqardy. 1994 jyly AQSh-tyń Mınnesota jáne Vashıngton qalalarynda resmı jıyndarǵa qatynasyp sóz sóıledi. 1995 jyly Brıýssel qalasynda ótken Qazaqstandaǵy ultaralyq jaǵdaı taqyrybyndaǵy konferennııaǵa qatysty.

2005 jyly «Ult taǵdyry» qozǵalysyn qurýǵa atsalysyp, onyń birinshi quryltaıynda qozǵalys tóraǵasynyń orynbasary bolyp saılandy. Sonymen qatar, 1993 jyldan «Azat» qozǵalysynyń, 2007 jyldan «Jer máselesin sheshý» halyktyq qozǵalysynyń tóraǵasy qyzmetterin atqardy.

QOIShYBAEV Beıbit Orynbekuly

1945 jyly 20 karashada Jambyl oblysy, Sarysý aýdany, Baıqadam aýylynda (kázirgi Saýdakent aýyly) qyzmetker otbasynda dúnıege kelgen. 1968 jyly Qazaq aýylsharýashylyq ınstıtýtynda ınjener-mehanık mamandyǵyn alǵan. 2002 jyly dıssertaııa qorǵaǵan, tarıh ǵylymdarynyń kandıdaty.

Bekem ómir ustanymy netıjesinde - 1986 jyly 25 jeltoqsanda Qazaq KSR Joǵarǵy Keńesi Tóralqasy apparatynyń partııa jınalysynda 17-18 jeltoqsan oqıǵalarynyń shyn syryn ashyp sóz sóılep, partııalyq jáne ákimshilik turǵydan jazalandy.

Qaıta qurý jyldary tarıhtaǵy «aqtańdaqtar» jaıynda qalam terbedi. Jıyrma shaqty roman, povest, áńgime, pýblııstıka jınaqtarynyń avtory. Búkilodaqtyq «Memorıal» qozǵalysyn qazaq topyraǵynda óristetýge qatysyp (1988), sonyń negizinde | Qazaqstannyń erikti «Ádilet» tarıhı-aǵartý qoǵamyn (1989) uıymdastyrýshylar sapynda júrdi. «Azat»,| «Ult taǵdyry» qozǵalystaryn qurýǵa katysty, uıymǵa tóraǵa orynbasary bolyp saılandy, basqa da úkimettik emes ulttyq uıymdardyń «El qorǵany», «Allajar - qoldaý qory», «Rýh», «Tanym» klýbtary, «Kúretamyr» is-sharalaryna atsalysyp keledi.

QONDYKEROVA Svetlana Qabıdollaqyzy

1947 jyly 29 mamyrda Altaı ólkesi (Reseı), Slavgorod qalasynda týǵan.

1990-1994 jyldary Pavlodar oblysynda «Azat» qozǵalysyn quryp, oǵan jetekshilik jasady. Osy jyldary «Azat» qozǵalysy táýelsiz kazaq elinde demokratııalyq qoǵam qurý jolynda oblysta eleýli qyzmet atqardy. Osy qozǵalystyń jetekshisi Svetlana  Qabıdollakyzy Pavlodar óńirinde qoǵamdyq pikir týǵyzyp, Ermak qalasyndaǵy Ermakqa qoıylǵan eskertkishti alyp, qalanyń atyn «Aqsý» dep aýystyrýǵa muryndyk boldy. Osy máseleni iske asyrý kezinde eldi mekender men úı-úıdi aralap, úgit-nasıhat júrgizip,  baspasóz betinde maqalalar jarııalaýdy uıymdastyrdy.

Qala kósheleriniń ataýlaryn qazaqshalaýǵa, óndiristerde isqaǵazdaryn eki tilde júrgizýge biraz eńbek sińirdi.

QÝANYShÁLIN Jasaral Minájádınuly

1949 jyly 7 sáýirde Aqtóbe oblysy, Áıteke bı aýdanynyń Qarabutaq aýylynda dúnıege kelgen. Mamandyǵy - fılolog jáne zańger. 1978 jyly Kırov atyndaǵy QazMÝ-dy, 1998 jyly ál-Farabı atyndaǵy KazMUÝ-dy bitirgen. 400-den asa maqala, suhbat t.b. jarııalanymdar avtory. 1988 jyly Halyqaralyq «Qazaq tili» qoǵamyn uıymdastyrýshylardyń biri, onyń I jáne II sezderiniń delegaty. Almaty qalalyq onomastıka komıssııasynyń múshesi. 1991-94 jyldary «Azat» qozǵalysy tóraǵasynyń orynbasary jáne tóraǵa mindetin atkarýshy. Túrki halyqtarynyń Búkilálemdik Birinshi Quryltaıynyń delegaty (1993).Ultaralyq problemalar, jekeshelendirý máseleleri boıynsha Máskeý, Praga, Brıýsselde ótken halyqaralyq konferenııalarda (1994-95) baıandamalar jasady. QR Joǵarǵy Keńesiniń depýtaty, adam qukyǵy boıynsha qosalqy komıtet tóraǵasy, Jeltoqsan (I oqıǵasy jónindegi Joǵarǵy Keńes komıssııasynyń jaýapty hatshysy «Shańyraq» QB-niń basqarma múshesi, «Kúretamyr» QQ-nyń vıe-prezıdenti.

Oral qalasynda 1991 jyly bolǵan kazachestvonyń arandatý áreketterine qarsy beıbit saıası narazylyq akııasyn uıymdastyrýshylardyń biri boldy. 1990-jyldardaǵy Ermak qalasynyń ataýyn Aqsý etip ózgertýge jáne ataman Ermaktyń eskertkishin qulatýǵa, Almatynyń ortalyq kóshelerine tarıhı tulǵalardyń esimderin berýige, oryssha «Alma-Atanyń» Almaty bolyp túzetilýine tikeleı muryndyq boldy. 1986 jylǵy Jeltoqsan kóterilisine baılanysty bılik oryndary men laýazym ıelerin jaýapqa tartý maqsatynda «Azat» qozǵalysy seziniń talabymen Konstıtýııalyq sotta 1993-95 jyldary ótken sot proesinde talapkerler tobynyń jetekshisi boldy. 1993 jyldyń qyrkúıek aıynda Semeı synaq polıgonynda júrgizilgen ıadrolyk jarylystar zardaptaryn zertteý maqsatynda jumys istegen tuńǵysh Táýelsiz azamattyq radıoekologııalyq zkspedıııany uıymdastyrýshylar men basqarýshylardyń biri boldy.

QYRQYMBAEV Hamıt

Aqtóbe oblysy Temir aýdanynda 1946 jyly 12 mamyrda týǵan. «Aldaspan» uıymynda 1990 jyldan bastap múshe, uıym «Azat» azamattyq qozǵalysynyń Aqtóbe oblystyq bólimi bolyp qaıta qurylǵannan keıin qozǵalys belsendisi retinde qyzmet etti.Qozǵalystyń Temir aýdany boıynsha barlyq sharalary men jumystaryna belsene aralasty. 1993 jylǵy Keńkııaq kentindegi bolǵan munaıshylar ereýiline dem berip, onyń nátıjeli bolýyna atsalysty.  Ásirese, oblysqa «Azat» gazetin taratýda mol eńbek sińirdi.

LUQPAN Qaıyrbek Túsekenuly

 (1948 – 2015)

Luqpan Qaıyrbek Túsekenuly 1948 jyly Atyraý (Gýrev) oblysy, Qulsary eldi mekeninde dúnıege kelgen.

Eńbek jolyn 1967 jyly «Mańǵystaýmunaıgazbarlaý» tresine qarasty kásiporyndarda jonýshy, burǵylaý qondyrǵylarynda motarıst, dızelıst, mashınıst mamandyqtarymen bastady.

1977 jyly Qazaq polıtehnıkalyq ınstıtýtynyń (Qazirgi Q.Sátbaev atyndaǵy QazNTÝ) munaı fokýltetiniń kúndizgi bólimin oqyp bitirgen soń sheber, ýchaske bastyǵy, uńǵylardy synaý jáne bekitý ınjeneri bolyp, Qalamqas, Qarajambas munaı ken oryndaryn paıdalanýǵa tapsyrý jumystaryna atsalysty. 1980-1982 jyldary «QazaqstanMunaı» birlestiginde ýchaske bastyǵy bolyp eńbek etti. 1986 jyly Almaty Joǵarǵy partııa mektebiniń jýrnalıstıka fokýltetin bitirdi.

1982-1990 jyldary Kommýnıstik partııanyń shaqyrýmen keńes-partııa jumystaryna belsene aralasty. Fort-Shevchenko qalalyq partııa komıtetiniń uıymdastyrý bóliminiń meńgerýshisi, al 1988-1989 jyldaryMańǵystaý oblystyq Halyqtyq baqylaý komıtetiniń uıymdastyrý jumystary jónindegi tóraǵanyń orynbasary bolyp qyzmet jasady.

1998-2000 jyldary Aqtaý qalasy ákimshiliginiń Ómirzaq kentiniń ákimi bolyp qyzmet jasady.

Qaıyrbek Túsekenuly naryq jaǵdaıyna baılanysty óz aldyna kásiporyn quryp, nátıjesinde 1990 jyldan búgingi kúnge deıin «Alahaı» JShS bastyǵy bolyp qyzmet jasap keledi.

Qaıyrbek Luqpan Túsekenuly aqyn, jýrnalıst. 1970 jyldan beri onyń óleńderi, pýblııstıkalyq shyǵarmalary, ocherkteri Respýblıkalyq, oblystyq baspasózderden úzbeı jarııalanyp keledi.

Ol 2000 jyldan respýblıkalyq «Azat», Mańǵystaý oblystyq «Parasat» qozǵalysynyń múshesi bolyp, qoǵamdyq jumystarǵa belsene aralasty. Halyqtyń ál-aýqatyna, qoǵamdyq ózgeristiń qıynshylyǵyna baılanysty óziniń kózqarasyn shyǵarmasynda ashyq kórsetip, halyqtyń muńyn jarlady. Onyń «Halyq degen qoralaıtyn qoı emes», «Ataǵa shaǵym», «Ózekti janǵa bir ólim», «Beket Ata toıyna shashý» taǵy basqa óleńderinde búgingi qoǵamdaǵy teńsizdikter men halyq basyna túsken qıynshylyqtardy ózek etip jyrlady.

Qaıyrbek Túsekenuly Aqtaý qalasynyń turǵyny. Ol jubaıy Jumagúlmen birge ul-qyz ósirip, onyń qyzyǵyn kórip otyrǵan abzal áke, asqar taý edi. Sum ajal kenetten 2015 jyly aramyzdan alyp ketti.

MAJYR Zamanbek Ábdirahmanuly

1941 jyly 5 aqpanda Shyǵys Qazaqstan oblysy, Jarma aýdany, Syntas aýylynda dúnıege kelgen. Mamandyǵy - matematıka, fızıka muǵalimi. Óskemen pedagogıkalyk ınstıtýtyn bitirgen.

1989 jyldary Tavrııa aýdanynda qazaq mektepteriniń jabylýyna qarsy narazylyq sharalaryna belsene aralasyp, Saratov aýylsharýashylyq tehnı- kýmynda qazaq tilinde oqytatyn bólimin ashý máselesin kótergen. 1991 jyldan Óskemen kalalyk qazaq tili qoǵamynyń múshesi, tóraǵa orynbasary, tóraǵasy bolyp, qazaq tiliniń memlekettik til deńgeıine kóterilýine eleýli úles qosyp, qala mektepterinde qazaq tilin oqytý máselelerine baılanysty jumystar atqardy. 1991 jyldan Shyǵys Qazaqstan oblysy «Azat» qozǵalysy bólimshesiniń jumysyna belsene qatynasady, basqarma múshesi, tóraǵa orynbasary, tóraǵa bolyp saılandy. Oblystaǵy «Ult taǵdyry» qozǵalysynyń belsendi múshesi. Ulttyq jańǵyrý máselesine baılanysty, jer-sý, kóshe attaryn ózgertip, tarıhı ádiletti ornatýǵa batyldyqpen belsendilik kórsetip júr.

MADJANOV Halıolla Aıqojauly

08.05.1967   OQO Ordabasy aýdany Tórearyq aýylynda týǵan. Mamandyǵy - dintanýshy jáne arab tili.

1990 jyldan bastap «Azat» qozǵalysynyń múshesi. Ońtústik Qazaqstan oblysy boıynsha qozǵalystyń barlyq sharalary men jumystaryna atsalysty.

MAHAN Qulmaǵanbet Almaǵanbetuly

1957 jyly 24 qańtarda Qyzylorda oblysy, Aral aýdany Sekseýil temirjol beketinde dúnıege kelgen. Mamandyǵy - teplovoz mashınısi, tehnık-tehnolog, menedjer-ekonomıst.

Ońtústik Qazaqstan oblystyq «Betburys» qozǵalysynyń uıymdastyrýshysy boldy. 1990 jyly Qazaqstanda Almatyda qurylǵan qazaqtyń ult-azattyq «Azat» qozǵalysynyń Shymkent qalasynda qurylýyna uıymdastyrýshy jáne bastamashylardyń biri boldy. Qyzylorda oblysy, Aral jáne Ońtústik Qazaqstan oblysynyń aýdandarynda «Azat» qozǵalysy qatarynda sharalarǵa belsene qatysty. «Azat» qozǵalysynyń jalaýyn Oral oqıǵasy kezinde jasap ákeldi jáne ol qozǵalystyń týyna aınaldy.

Táýelsizdik alǵannan keıin de «Azamat», respýblıkalyq «Azat» partııasy, «Almaty-Helsınkı-Parıj» adam quqyǵyn qorǵaý jónindegi demokratııalyq uıymyna múshe boldy. 2003 jyly «Aral-Eko» qoǵamdyq birlestigin quryp, Aral aımaǵyna kóship kelgen 700 otbasyǵa jer alyp berdi.

MOLDAJANOVA Slýshash

Slýshash Moldajanqyzy 1939 jyly mamyr aıynyń 1 juldyzy kúni Gýrev (qazirgi Atyraý) oblysynyń, Jyloı aýdany, Qulsary kentinde ómirge keldi.

Slýshash Moldajanqyzy orta mektepti bitirgen soń 1958 jyly Jambyl ( Tarazy) qalasyndaǵy mádenı-aǵartý ýchılıesin, 1969 jyly Gýrev (Atyraý) pedogogıkalyq ınstıtýtyn (ýnıversıtetin) bitirgen. Eńbek ómir jolynda ol 1958-1970 jyldary Gýrev (qazirgi Atyraý) oblysynyń, Jyloı aýdandyq mádenıet bólimi salasynda, aýdandyq mádenıet úıiniń kórkemdik jetekshisi, mádenıet úıiniń dırektory bolyp, qyzmetter jasady. Jyloı aýdanynda halyq teatryn quryp, onyń qalyptasýyna qyzmet etti. Spektakelderde jaýapty basty rolderdi oınady.

1970-1974 jyldary Mańǵystaý oblysy, Mańǵystaý aýdany ortalyǵy Shetpe kentiniń № 2 orta mektebinde jáne Atyraý oblysy Jyloı aýdany Sarqamys kentindegi orta mektepte muǵalim bolyp, jumys jasady.

Slýshash Moldajanqyzy 1975-1993 jyldary Mańǵystaý oblystyq teledıdar mekemesinde redaktor, aǵa redaktor, keıin 1993-1999 jyldary «Aqtaý – Lada» telearnasynda aǵa redaktor qyzmetin atqardy. «Aqbóbek», «Qaıran sheshem», «Qaıdasyń sharıǵat», «Shapaǵat», «Gıbrat hattar» atty aıdarmen habarlar júrgizdi. Ol óziniń eńbek ómir jolynda jergilikti, aýdandyq, oblystyq, respýblıkalyq, odaqtyq kóptegen marapattarmen marapttaldy. «Eńbek ardageri», «Óz isiniń úzdigi», «Keńes Odaǵy teleradıo isiniń úzdigi» tós belgileriniń ıegeri. Sonymen birge Slýshash Moldajanova Atyraý (Gýrev), Mańǵystaý oblystarynda ujymdyq partııa, kásipodaq komıtetiniń tóraıymy, qalalyq «Qazaq tili» qoǵamy, «Parasat» qozǵalysynyń tóralqa múshesi, Aqtaý qalalyq musylman áıelder qoǵamy alqa múshesi boldy.

Slýshash Moldajanqyzy kúndelikti qyzmetimen birge qoǵamdyq jumystarǵa belsene aralasyp, rýhanı-mádenı sharalardy uıymdastyrýǵa uıytqy boldy. Ol 1989 jyldan «Parasat» qozǵalysynyń jáne eń alǵashqy saılanǵan oblystyq Keńesiniń múshesi. Qurmetti zeınetkerlikke shyǵyp, Almaty qalasyna qonys aýdarǵan ýaqytqa deıin qozǵalystyń barlyq sharalaryna óz úlesin qosyp, Saıyn Nádiruly Shapaǵatovtyń isin jalǵastyrýǵa belsene atsalysty.

Slýshash Moldajanqyzy alǵash ret oblystyq teledıdar arnasynan Saıyn Nádiruly jáne onyń saıası serikteriniń qatysýymen tikeleı habar júrgizdi. Teledıdar arqyly «Parasat» qozǵalysynyń maqsat -mindetteri men baǵyt-baǵdarlary týraly ólke jurtshylyǵyn qulaqtandyryp otyrdy. «Parasat» qozǵalysy oblystyq Keńesi uıymdastyrǵan mádenı ulttyq sharalarǵa belsene atsalysty. Musylman áıelder qoǵamy alqasynyń múshesi retinde qazaqtyń ulttyq salt-dástúrin damytý maqsatynda alǵash ret Abaı mádenıet saraıynda ótkizilgen «Ájeler saıysy» taǵy basqa da ulttyq mádenı sharalar uıymdastyrýǵa muryndyq boldy. Zeınetkerlikke shyǵyp, Almaty qalasyna qonys aýdarǵanǵa deıin «Parasat» qozǵalysy jumystaryna qatysyp, onyń jańadan saılanǵan basshylarynyń aqyl keńesshisi boldy.

Slýshash Moldajanqyzy ul-qyz ósirgen abzal ana. Qoǵamnyń damýyna alǵashqy jarııalyqtyń – demokratııanyń el ishinde qalyptasýyna eńbegi sińgen – qoǵam qaıratkeri. Eńbek jolynda kóp jyl úzdiksiz abyroıly jumys jasaǵan eńbek ardageri - qurmetti zeınetker. Qazir Slýshash Moldajanqyzy Almaty qalasynda turyp jatyr.

MUSTAFA Seıilhan

Seıilhan Mustafa 1955 jyly Aqtóbe oblysy Baıǵanın aýdany Dońyztaý eldi mekeninde dúnıege kelgen. Bul aýyldy áskerı polgıgon aýmaǵyna engizgennen keıin Oımaýyt eldi mekenine kóshirilip, sol jerdegi orta mektepti 1972 jyly bitirdi. Osy jyly Almaty qalasyndaǵy Qazaq memlekettik ýnıversıtetiniń mehanıka-matematıka fakýltetine oqýǵa túsip, ony 1977 jyly tamamdady.

Ýnıversıtetti bitirgen jas maman Aqtóbe qalasyna kelip, ınjener-matematık-programmıst mamandyǵymen oblystyq Esepteý Ortalyǵynda eńbek jolyn bastady. Aqtóbe qalasyndaǵy birneshe iri óndiris oryndarynda bólim basshysy bolyp qyzmet atqaryp júrip, Mınsk, Máskeý qalalarynda mamandyǵyn jetildirip otyrdy. Aqtóbe memlekettik ýnıversıtetinde Informatıka jáne kompıýterlik tehnıka, AT jaǵynan oqytýshy bolyp ta eńbek etti. Seıilhan Mustafa qoǵamdyq-saıası jumystarǵa da belsene aralasty. 1990 jyldary oblysta qurylǵan «Aldaspan» saıası qoǵamdyq birlestiginiń úılestirý keńesine múshe retinde ulttyq sana men mádenıet, qazaq tiliniń mártebesin kóterý jolynda biraz sharýalar atqardy.

Serik Erǵalı, Estaı Jaılybaı, Kóshkinbaı Ahmetov sııaqty azamattarmen birge Qazaqstannyń «Azat» azamattyq qozǵalysynyń Aqtóbe oblystyq jáne qalalyq bólimderin ashýǵa at salysty. 1991-1994 jj Azat qozǵalysynyń Aqtóbe oblysy boıynsha tóraǵasy bolyp qyzmet atqardy. Respýblıkalyq ÚK múshesi retinde sol kezdegi Azat basshylary Sábetqazy Aqataı, Mıhaıl Esenálıev, Maqash Tátim, Batyrhan Dárimbet, Jasaral Qýanysháli, Hasen Qojahmet syndy ultshyl azamattarmen qoıan-qoltyq aralasyp, belsendi jumys júrgizdi. 1991 jyldyń 15 qyrkúıektegi Oral qalasyndaǵy kazak orys sherýin toqtatqan 113 azattyqtyń biri boldy. Májilis depýtattarynyń saılaýynda Jasaral Qýanyshalınnyń shtabynda boldy.

Sońǵy 20 jyl munaı gaz óndirisinde jumys istegen, Qarashyǵanaq pen Teńiz munaı kenishterindegi jobalarda qyzmet etti. Sheteldik Qarashyǵanaq Petrolıým Opereıtıng BV, Teńizshevroıl kompanııalarynda jetekshi maman, bólim bastyǵy boldy, TShO zeınetkeri. Aǵylshyn, orys, qazaq tilderin jetik meńgergen.

MYRZAǴULOV Moldabek  Moldaǵazyuly (1952-2008)

Myrzaǵulov Moldabek  Moldaǵazyuly 1952 jyly qyrkúıek  aıynda Aqtóbe qalasynda dúnıege kelgen. Qaladaǵy  № 16 mektepte oqyp  júrip ártúrli  qoǵamdyq jumystarǵa aralasty, sportpen aınalysty, bokstan mektep aralyq, qalalyq, oblystyq, respýblıkalyq jarystarǵa qatysyp júldeli oryndarǵa ıe boldy, sonymen birge joǵary synyptarda komsomol bastaýysh uıymynyń hatshysy qyzmetin  atqardy. Moldabek  eńbekke de erte aralasty. Ol ustaz bolatyn,  sportshy edi. Aqtóbe baılanys tehnıkýmynda dene shynyqtyrý jáne alǵashqy áskerı  daıyndyq  pánderinen  sabaq berip, shákirtterine Otanyn  qorǵaý ár azamattyń mindeti ekenin túsindirip, áskerı  ómirdiń  qyr-syryn, qarý-jaraqtyń  túrlerin, olardy  paıdalana  bilýdi úıretti. Tehnıkýmda da sport sekııalaryn /bokstan, karateden/  uıymdastyrdy. 1992  jyly  Oblystyq   Bilim berý Basqarmasyna jumysqa  aýysty. Bul jyldary Moldabek «Aldaspan», «Azat» jumystarynyń til máselesin sheshýge kóp  eńbek  sińirdi, qazaq  mektepterin, bala-baqshalaryn ashý, olardy kóbeıtý máselelerine  belsene  aralasty. Ásirese, 21-mektep-gımnazııa ashylarda úı-úıdi  aralap, balalardyń tizimin jasap, jastarmen  áńgime  ótkizip, úıge tún  ortasynda  qaıtatyn. Sol jyldary  Moldabek   №23 orys  mektebiniń  janynan  ashylǵan  №38 qazaq  ortalaý mektebine  dırektor  bolyp  taǵaıyndaldy. 1  qyrkúıek   kúni  mekteptiń  ashylý  rásimi kezinde Moldabekke  №23 mekteptiń orystildi túlegi pyshaq suǵyp alyp aman qalǵany bar. Moldabek «Aldaspan» uıymynyń Qorǵanys mınıstri bolatyn, oǵan sharalar men akııalarda tártip pen qaýipsizdik júkteldi. Ókinishke oraı, ómirden erte ketti.

NÚKEN Beısenǵazy Sádýuly

1959 jyly 12 qyrkúıekte IIIyǵys Qazaqstan oblysy, Aıagóz kalasynda dúnıege kelgen. Mamandyǵy – ınjener-mehanık.

1986 jyly Jeltoqsan kóterilisine qatysyp, jastardy alańǵa shyǵaryp, beıbit sherýler uıymdastyrýshylardyń biri. 1992 jyldary «Azat» qozǵalysy uıymdastyrǵan sharalarǵa belsene aralasady.

2006 jyldan Respýblıkalyk «Ult taǵdyry» qozǵalysynyń Almaty qalalyq fılıalynyń tóraǵasy. Almaty oblysy Eńbekshiqazaq aýdany, Shelek aýylyndagy qazaq-uıǵyr qaqtyǵysynda komıssııa múshesi boldy.

OŃǴAROVA Gúljamal Tynymbaıqyzy

Ońǵarova Gúljamal Tynymbaıqyzy 1949 jyly qazan aıynyń 24 juldyzy kúni Túrkmenstan respýblıkasy, Mary qalasynda dúnıege keldi. Gúljamaldyń ákesi Qarambetov Tynymbaı jyrshy, shejireshi óner ıesi bolǵan. Anasy Aǵybaıqyzy Zeınep 8 qursaq kóterip, ul-qyz tárbıelep ósirgen abzal ana. Gúljamal balanyń úlkeni áke-sheshesiniń eń tuńǵyshy boldy.

Gúljamal Tynymbaıqyzy 1967 jyly orta mektepti bitirgen soń, eńbek jolyn Mańǵystaý oblysynyń Jańaózen qalasyndaǵy «Ózenmunaıgaz» mekemesinde operator bolyp bastady. Ol munaı salasynda jumys jasaı júrip, Lenıngrad (Sank-Pettrbýrg) qalasynyń joǵarǵy kásipodaq mádenı mektebin, keıin 1991-1994 jyldary Almaty qalasynyń manenjerler daıyndaıtyn joǵarǵy oqý ornyn bitirdi.

1973-1979 jyldary «Ózenmunaıgazóndirý» basqarmasynyń «Munaıshy» mádenıet kesheninde, 1979-1985 jyldary «Trestmunaıqurlys» basqarmasynyń «Qurlysshy» mádenıet kesheninde, 1985-1991 jyldary «Qazaq gaz óńdeý zaýyty» mádenı-sport kesheninde dırektor qyzmetterin atqardy. Al, 1991 jyly Jańaózen qalasynyń mádenıet bóliminiń meńgerýshisi qyzmetine taǵaıyndaldy. Bul jumysty ol 1997 jylǵa deıin abyroımen atqaryp, qalanyń, oblystyń mádenı jumystarynyń damýyna erekshe óz úlesin qosty. Sol jyldary Jańaózen qalasynda mádenıet salasy kóptegen jetistikterge ıe boldy. Alǵashqy qalalyq murajaı ashyldy. Alǵash ret qala, oblystyq deńgeıde qazaq ultynyń salt-dástúrine baılanysty mádenı is-sharalar uıymdastyrylyp, ólke jastarynda ulttyq sana qalyptastyrýǵa, ata-salt dástúrdi damytýǵa óz úlesin qosty. Qaladaǵy alǵashqy aqyndar aıtysyn uıymdastyrýǵa muryndyq bolyp, qazaqtyń ulttyq kıimderin jarnamalaý maqsatynda kórmeler uıymdastyrdy. Qazirgi elge, respýblıkaǵa belgili aqyn-jyraý, óner qaıratkerleri Qambar Orazov, Maqsat Aıapov, Uzaqbaı, Amanqos, Mahbýza, Nurmaǵanbet Nárimbaev, Ázirbaı Óskinbaev, Esenǵalı Bókenbaev taǵy basqa óner tarlandary Gúljamal Tynymbaıqyzy basshylyq etken mádenıet keshenderi sahanasynda jyr jyrlap, án aıtyp, aıtysyp, óz ónerlerin shyńdady. Óner keshi shyǵarmashylyǵyn ótkizip, elge tanyldy.

1997 jyly Gúljamal Tynymbaıqyzy oblys ortalyǵy Aqtaý qalasyna qonys aýdaryp, eńbek jolyn bilim salasynda jalǵastyrdy.

1997-1999 jyldary Mańǵystaý kolledj dırektorynyń orynbasary, 1999-2006 jyldary Aqtaý qalasynda ashylǵan Qaraǵandy qalasynyń Bóketov atyndaǵy memlekettik ınstıtýty Aqtaý fılıalynyń áleýmettik pánder kafedrasynyń aǵa oqytýshysy qyzmetin atqardy. Instıtýttyń kýratorlar tobynyń tóraıymy boldy. 2006 jyly ınstıtýttyń Aqtaý fılıalynyń jabylýyna baılanysty basqa jumystar jasady.

Gúljamal Tynymbaıqyzy 2007 jyly qurmetti eńbek demalysyna shyqty. Qazir áskerı bólimshede psıholog mamandyǵy boıynsha qyzmet atqarýda. Sonymen qatar memlekettik tilge jaýapty qyzmetker retinde de jumys jasaıdy.

Gúljamal Tynymbaıqyzy 1989 jyldan «Parasat» qoǵamdyq - sıaası demokratııalyq qozǵalysynyń múshesi. «Parasat» qozǵalysynyń tuńǵysh tóraǵasy, qoǵam qaıratkeri Saıyn Shapaǵatovtyń saıası senimdi serigi boldy. Ol qoǵamnyń mádenıet salasy boıynsha jaýapty jumystaryn atqaryp, «Parasat» mádenı ortalyǵynyń Jańaózen qalasy boıynsha uıymdastyrý alqasynyń basshysy boldy. «Parasat» qozǵalysynyń oblystyq deńgeıde uıymdastyrǵan mádenı kópshilik sharalaryna qolǵabys berip, kómektesip otyrdy.

Táýelsiz Qazaqstannyń kóp partııalyq saıası jumystarynda Gúljamal Tynymbaıqyzy Respýblıkalyq «Azamattyq» partııasynyń múshesi boldy. Keıin ol bul saıası uymnyń «Nur Otan» partııasymen qosylýyna baılanysty «Nur Otan» partııasyna múshelikke ótti.

Gúljamal Tynymbaıqyzynyń qoǵamǵa sińirgen eńbegi baǵalanyp, ótken ómir jolyndaǵy óner, mádenıet, bilim salasyna qosqan úzdik eńbegi úshin respýblıka, oblys, qala basshylarynyń kóptegen maqtaý qaǵazdary, baǵaly syılyqtarymen marpattaldy.

Qazir Gúljamal Tynymbaıqyzy jubaıy Ońǵarov Túrkesh ekeýi Aqtaý qalasynyń 9 shaǵyn aýdanynda turady. Olar otbasynda balalaryn, nemerelerin tárbıelep, baǵyp-qaǵyp otyrǵan januıanyń uıytqysy, tiregi - úlgili ana, abzal áke.

ORAZOV Qambar

(1956 – 2015)

Orazov Qambar Orynbaıuly 1956 jyly qazan aıynyń 20 juldyzy kúni Túrkmenstan Respýblıkasy Mary oblysynda dúnıege keldi. 8 jyldyq bilim alǵannan keıin Qambar Orynbaıulynyń otbasy 1974 jyly Qazaqstan respýblıkasy Shymkent oblysy Shardara aýdanyna kóship keldi. Orta mektepti osy jerde bitirdi.

Qambar Orynbaıuly 1981 jyly Mańǵystaý oblysy Aqtaý qalasy mańyndaǵy Baıandy aýylyna kóship kelip, keıin 1983 Jańaózen qalasyna qonys aýdardy. 1990 jyldan Aqtaý qalasynda turady.

Qambar Orynbaıuly Jańaózen avtokólik mekemesi, «Kaspıı munaı qurlys» kásiporyndarynda jáne «Mańǵystaý munaı joldary» mekemesinde 17 jyl ár túrli mamandyqta jumystar jasady. Qazir jeke kásipkerlikpen aınalysady.

Qambar Orynbaıuly Mańǵystaý halqyna sýryp salma aqyn, jyrshy-termeshi retinde keńinen tanymaly. Elimizdiń mádenıet jáne óner salasyna ózindik úlesin qosqan azamat. Ol Mańǵystaý ólkesinde jastar arasynda jyr termeniń keńinen órkendep, qanat jaıýyna onyń jańa jastyq leppen damýyna Amandyq Kómekov, Jetkizgen Seıtov, Rýhııa Batyrshıevalarmen birge zor úlesin qosty. Talaı ret aýdandyq, qalalyq, oblystyq, respýblıkalyq aqyndar aıtysyna qatysyp, sýryp salma aqyndyq ónerdiń damýyna da óz úlesin qosty.

Qambar Orynbaıuly 1987 jyly Jańaózen qalasyndaǵy aqyndar aıtysynda bas júlde, 1988 jyly naýryz merekesine arnalǵan oblystyq aıtysta birinshi oryn, 1989 jyly Atyraý qalasynda bolǵan aıtysta, 1990 jyly Atyraý qalasynda Isataı Taımanulynyń 200 jyldyq mereı toıy qurmetine uıymdastyrylǵan aıtysta birinshi oryn aldy. 1990  jyly Shymkent oblysynda Maılyqoja aqynnyń 155 jyldyq mereı toıyna arnalǵan aqyndar aıtysynda da birinshi oryn ıemdendi. Al 1990 jyly Almaty qalasynda 84 aqyn qatysqan respýblıkalyq aıtysta júldeli oryn aldy. Qambar aqyn 1993 jyly Qaraqalpaqstanda uıymdastyrylǵan aqyndar aıtysynda 18 aqynnyń ishinen birinshi oryndy jeńip aldy. Sonymen qatar ol Oral qalasynda ótken Syrym Datovtyń 250 jyldyǵyna, Aqmola oblysynda uıymdastyrylǵan Bókenbaı batyrdyń 300 jyldyǵyna, Oral oblysynda ótken Muhıt Muráliulynyń 150 jyldyǵyna arnalǵan aqyndar aıtysyna qatysty. 2002 jyly Beıneý aýdanynda ótken aqyndar aıtysynda ekinshi orynǵa ıe boldy.

Qambar Orynbaıuly sonymen qatar birqatar aqyndar aıtysynda qazylar alqasy quramynda boldy. Ol oblysymyzda uıymdastyrylǵan barlyq mádenı sharalarǵa qatysyp, kórkemónerpazdar shoǵyrynyń belsendi múshesi retinde óz úlesin qosty. Sahanalyq qoıylymdarǵa da qatysty.

Qambar Orynbaıuly Orazov ata-baba arýaǵy daryǵan halyq emshisi retinde de elge tanymaly. 1993 jyldan beri emshilikpen de aınalysady. Ol 1997 jyldan Qazaqstan Respýblıkasy halyq emshileriniń qaýymdastyǵynyń zańdy múshesi. Kezinde Germanııada dúnıe júzilik emshiler qaýymdastyǵynyń «Allanyń aq perishtesi» degen ataǵyn alǵan Sary áýlıe qajy - Marat Esenbaevtyń qasynda bolyp, qazaq elin aralady.

Qambar Orynbaıuly 1989 jyldan «Parasat» qozǵalysynyń belsendi múshesi. Saıyn Nádiruly Shpaǵatovtyń óner, babalar rýhy jáne ımandylyq baǵytyndaǵy ustanǵanǵan ulttyq sıaasatyn, el ishinde batyl iske asyrýshy senimdi shákirtteriniń biri. Ol «Parasat» mádenı ortalyǵynyń eń alǵashqy músheleriniń biri retinde búgingi kúnde de ólkemizdiń mádenıetin, rýhanı ómir saltyn, ımandylyq pen dástúrli dinimizdi damytýda úlgili eńbek etti. Sońǵy ýaqyttarda yǵarmashylyqpen aınalysyp, 2015 jyldyń basynda «Tórtkúl – esik, Qaroı – besik» atty derekti hıkaıat, estelik maqalalardan quralǵan shejire kitaby Almaty qalasyndaǵy «Babamura – M» baspasynan jaryq kórdi.

Qambar Orynbaıuly bes qyz, úsh uly ósirgen, úlken otbasynyń tiregi – abzal áke. Ol 2015 jyly tamyz aıynda 60 jasqa tolar jasynda kenetten dúnıeden ótti.

RAQAShULY Mamaı   (1950-1995)

1950 jyly Qyzylorda oblysy, Qazaly aýdany, Karl Marks atyndaǵy kensharda dúnıege kelgen. Mamandyǵy - ekonomıst.

1990 jyly Qazaly aýdanynda «Azat» qozǵalysynyń bastaýysh, sosyn aýdandyq uıymyn qurdy. Óziniń erekshe uıymdastyrýshylyq, sheshendik, iskerlik qabiletteriniń arqasynda M.Raqashuly basqarǵan «Azattyń» Qazaly aýdandyq uıymynyń abyroıy halyq arasynda erekshe boldy. 1991 jyly 28 sáýirde aýdan ortalyǵynda Aral teńizipiń taǵdyryna baılanysty narazylyq mıtıng ótkizip, oǵan 5 myńdaı adam qatysty. Osy jyly Qazaly aýdanynan saılanǵan depýtat Anýfrıevtiń ornyna Sábetqazy Aqataevty depýtattyqqa usyný naýqanyn ótkizdi.

«Jolshy» mekemesi eń tańdaýly kásiporyn degen ataqqa ıe bolyp, osy kásiporynnyń janynan «Azat» qozǵalysyna arnap kabınet ashyp, uıymnyń jumysyn jandandyrdy. M.Raqashuly basqarǵan «Azat» uıymy halyq arasynda erekshe abyroıly boldy. 1994 jyly ótken jergilikti máslıhat saıalaýynda «Azattan» 11 adam usynylyp, olardyń bári depýtat bolyp saılandy. Al M.Raqashulynyń ózi osy saılaýda aýdannyń lıderi atalǵan Samurat Imandosovty aıqyn basymdyqpen jeńip, oblystyq máslıhattyń depýtaty bolyp saılandy. «Azattan» saılanǵan 5 depýtat birigip, «Amanat» atty depýtattyq top quryp, oblys ákiminiń sheksiz bıligine qarsy kúsh bola bildi. Qazaly qalasynyń bir kóshesine Mamaı Raqashuly aty berilgen.

RAMAZANOVA Aqshagúl Seıdýllaqyzy

Ramazanova Aqshagúl Seıdýllaqyzy – 1953 jyly sáir aıynyń 16 juldyzy kúni Tájikstan Respýblıkasy Qorǵan-tóbe oblysy «Kolhoz-Abad» ujymsharynda sharýa otbasynda dúnıege kelgen. 1959-1960 jyldarda ata-anasy burynǵy Qazaqstan jeri, qazirgi Ózbekstan Respýblıkasynyń Myrzashól aımaǵyna qaraıtyn Maqtaaral aýdanyna kóship keldi. 1970 jyly Jetisaıdaǵy Álııa Moldaǵulova atyndaǵy orta mektepti bitirdi.

Ómir jolyn Jetisaı aýdandyq gazetinde tilshi bolyp bastady. Keıin Tashkenttegi Nızamı atyndaǵy pedagogıkalyq ınstıtýttyń fılologııa fakýltetin bitirdi. 1970 jyldan bastap shyǵarmashylyq jumystarmen aınalysyp keledi. Óleńderi «Soıalıstik Qazaqstan», «Nurly jol», «Qazaq ádebıeti», «Qazaqstan áıelderi», «Mádenıet jáne turmys», «Lenınshil jas», «Mańǵystaý», «Úsh qııan» gazetterinde, «Juldyz», «Jalyn» jýrnaldarynda jaryq kórdi. «Teńizdiń dámi - tamshydan» atty ujymdyq jınaqtyń eki kitabynda shyqty. 1983 jylǵy Qazaqstan Respýblıkasy «Jiger» festıvalynyń laýreaty boldy.

Uzaq jyldar Myrzashól aýdany Abaı atyndaǵy keńshardyń Sh.Ýalıhanov atyndaǵy №3 orta mektebinde ustazdyq etti. Kóp jyldar boıy Abaı atyndaǵy keńshardyń mádenı isteri jónindegi orynbasary qyzmetin atqardy.

Aqshagúl Seıdýllaqyzy tarıhı Otany Mańǵystaýǵa qonys aýdarǵannan bergi jerde oblysymyzdyń qoǵamdyq-saıası jumystaryna belsendi qatynasyp keledi.  1989 jyldan beri «Parasat» qoǵamdyq-saıası demokratııalyq qozǵalystyń múshesi. «Parasat» mádenı ortalyǵynyń múshesi. «Parasat» qoǵamdyq uıymy uıymdastyrǵan sharalarǵa belsene qatysyp, onyń ıdeıasynyń Qazaqstan men Ózbekstan halqynyń arasyna taraýyna belsene atsalysty. 2006 – 2007 jyldary «Rýhanııat» respýblıkalyq saıası partııasynyń Mańǵystaý oblysy boıynsha tóraıymy boldy. «Asyl mura» qazaqtyń ulttyq salt-dástúrin nasıhattaý jáne jınaqtaý qoǵamdyq qorynyń basshysy.

Aqshagúl Seıdýllaqyzy ul, qyz tárbıelep ósirgen kóp balaly ana. Qazir Aqtaý qalasynda turady.

SAPARǴALI Serik Sadyquly

1952 jyly 29 sáýirde Taldyqorǵan oblysy, Andreev aýdany, Aqtoǵaı stansasynda dúnıege kelgen Mamandyǵy - taý-ken ınjeneri, elektrık. Qazaq Polıtehnıkalyq ınstıtýtyn bitirgen.

1993-1994 jyldary Azamattyq «Azat» qozǵalysynyń Aqtóbe oblystyq bólimshesiniń tóraǵasy boldy. Keıinnen osy qozǵalys negizinde birikken «Azat» partııasyn qurýǵa baǵyttalǵan kelissózder júrgizip, partııanyń Aqtóbe oblystyq komıtetiniń alqa tóraǵasy qyzmetin atqardy. Qazaq eliniń 9 táýelsizdigi men ulttyq múddeni qorǵaýǵa baǵyttalǵan sharalar uıymdastyrýshylarynyń aldyńǵy qatarynda boldy. Tuńǵysh ret Aktóbe qalasynda ekologııa qorǵaýǵa arnalǵan mıtıngini uıymdastyrdy. Aqtóbe qalalyq Keńesiniń eki tildilikti engizý týraly sheshim jobasyna qarsy pıket uıymdastyryp, sheshim qabyldatpady.

Reseıdiń Saratov, Orynbor,Astrahan qalalarynan 38 jetim qazaq balasyn Aqtóbe balalar úıine ákelýdi iske asyrǵan sharalarǵa belsene qatysty. Osy balalar úıiniń jańa ǵımaratqa kóshirilýine yqpal jasady. 1992 jyly Almaty kalasynda ótken Búkilqazaqstandyq narazylyk mıtıngisine qatysty. 1994 jyly Aqtóbe qalalyq Máslıhattyń depýtaty bolyp saılanyp, «Adam quqy. Zańdylyq. Tártip qorǵaý» mıssııasynyń tóraǵasy boldy. «Aktıýbınsk» qala ataýynyń «Aqtóbe» dep tarıhı ataýyna aýysýyna yqpal jasady. 1991-1995 jyldardaǵy Aqtóbe qalasynda qazaq mektebiniń ashylýyna arnalǵan barlyq sharalarǵa belsene aralasty.

SÁRSENǴALIEV Iztileý

( 1946 – 2010)

Iztileý Sarsenǵalıuly 1946 jyly Gýrev (qazirgi Atyraý) qalasynda týǵan. Aqtóbe mádenıet-aǵartý ýchılıesin, 1979 jyly halyq teatrynyń rejısseri mamandyǵy boıynsha Máskeý memlekettik Mádenıet ınstıtýtyn bitirdi. 1963-2003 jyldary aralyǵynda Aqtaý, Jańaózen, Almaty qalalarynyń halyq teatrynda qyzmet istedi. S.Júnisovtyń «Ajar men ajal», Q.Muhametjanovtyń «Qudaǵaı kelipti», O.Bolyqovtyń «Qanjar men dombyra», «Qaraqum tragedııasy», O.Bókeevtiń «Jeltoqsan jeli», M.Karımniń «Aı tutylǵan tún» pesalaryn sahanaǵa qoıdy. Sondaı-aq Iztileý Sarsenǵalıuly 1999 jyly «Boıtumar», 2005 jyly «Boıtumardyń oralýy» atty kórkem fılmderdi ekranǵa shyǵardy. Búkilodaqtyq jáne halyqaralyq konkýrstardyń laýreaty.

Iztileý Sarsenǵalıuly 1989 jyldan «Parasat» qozǵalysy jáne onyń mádenıet ortalyǵynyń belsendi múshesi. 1991 jyly Mańǵystaý oblysynyń ashylý saltanatyna kelgen Elbasy Nursultan Ábishuly Nazarbaev «Parasat» qozǵalysy belsendilerimen kezdesken ýaqytta onyń quramynda bolǵan azamattardyń qatarynda boldy.

Iztileý Sarsenǵalıuly ortada óte kishipeıil, izetti de qamqor, óner jolyna berilgen aqkóńil abzal azamat edi. Ol 2010 jyly 18 mamyr kúni júrek aýrýynan kenetten qaıtys boldy.

Otbasynda bala kelini nemereleri bar Aqtaý qalasynda turady.

SÁÝLEBAI Oral Isauly

1948 jyly Aqtóbe oblysy Temir qalasynda týǵan. 1972 jyly Aqtóbe medınstıtýtyn bitirgen. Mamandyǵy - dáriger. 1979 jyly Máskeý medıına akademııasyn bitirip, Almatyǵa joldamamen kelgen, sodan beri Almatyda turady.

«Attanaıyq-Aqjaıyqqa», «Baǵys» shtabtarynyń basshysy, «Alash» partııasynyń teń tóraǵasy, Almaty koalıııa keńesiniń tóraǵasy, «Qazaqstan» baspanasyzdar odaǵynyń» tóraǵasy, «Jerdi qorǵaý maıdanynyń» tóraǵasy.

1986 jylǵy jeltoqsan kóterilisine qatysqan. 1989 jyly «Nevada-Semeı» qozǵalysynyń akııalaryna, «Attan-Qazaqstan» akııalaryna, 1991 jyly «Attanaıyq Aqjaıyqqa» shtabyn quryp, Oral kazaktarynyń toıyn ótkizbeı, olardy Reseıge qaıtarýǵa áreket etti. 2000-2003 jyldary «Jerdi qorǵaý maıdanyn» quryp, jerdi jekeshelendirýte qarsy kóptegen sharalar uıymdastyrdy. «Azat» qozǵalysyn, «Jer-Ana», «Jeltoqsan kóterilisi» birlestikterin qurýǵa atsalysty.

SEIDALIEV Jazdyrhan

(1935 – 2015)

Seıdalıev Jazdyrhan 1935 jyly qyrkúıek aıynyń 26 juldyzy kúni Túrkmenstannyń Tashaýyz oblysy Kóneúrgenish aýdanynda dúnıege keldi.

1957 jyly Túrkmen aýyl sharýashylyq ınstıtýtyn ınjener-gıdrotehnık mamandyǵy boıynsha bitirip shyqty.

Eńbek ómir jolyn 1957 jyly sý sharýashylyǵy salasynda bastap, 1962 jyly Tashaýyz oblatkomynyń qurlys jáne sáýlet bólimi bastyǵy qyzmetine joǵarylady. Al 1963 jyly Túrkmenstan Ortalyq partııa komıtetinde sý sharýashylyǵy bóliminiń nusqaýshysy qyzmetin atqardy.

Jazdyrhan Seıdalyuly 1966 jyldan 1973 jylǵa deıin «Túrkmenremvostroı» tresiniń № 7 qulys mekemesiniń bastyǵy, tómengi Amý-Darııa sýarý júıeleri basqarmasynyń óndiristik-tehnıkalyq bólimi bastyǵy qyzmetterinde boldy.

1973 jyly Mańǵystaýǵa kóship kelip, oblystyq melıoraııa jáne sý sharýashylyǵy basqarmasynyń basqarmasynyń bas ınjeneri, bastyǵy, trest basqarýshy boldy. 1981 jyldan 1986 jylǵa deıin aýyl sharýashyly qyzmetkerleri kásipodaǵynyń oblystyq komıtetiniń tóraǵasy bolyp saılandy. 1986-1992 jyldary oblystyq agroónerkásip komıtetinde jer-sý bólimin, oblystyq kóshi-qon basqarmasyn basqardy. 1996 jyly oblysqa eńbegi sińgen degen ataq pen derbes zeınetkerlikke shyqty.

Jazdyrhan Seıdalyuly 1947 jyly «1941-1945 jyldardaǵy Uly Otan soǵysy kezindegi eren eńbegi úshin» medalimen, 1971 Túrkmenstan Joǵarǵy Keńesi Prezıdıýmynyń Qurmet gramotasymen jáne 2001 jyly Qazaqstan Respýblıkasy egemendigine 10 jyl medalimen marapattaldy.

Sonymen qatar ol qoǵamdyq saıası jumystarǵa da belsene aralasty. Túrmenstanda Kóneúrgenish aýdandyq depýtaty, 1977-1982 jyldary Mańǵystaý oblystyq keńesine eki márte depýtat bolyp saılandy. 1990-1993 jyldary Aqtaý (Shevchenko) qalalyq keńesine halyq depýtaty bolyp saılandy.

Jazdyrhan Seıdalyuly 1989 jyldan «Parasat» qozǵalysynyń múshesi, onyń tuńǵysh tóraǵasy Saıyn Shapaǵatovtyń orynbasary, 1993-1994 jyldary «Parasat» qozǵalysy oblystyq keńesiniń tóraǵasy, 1992-2003 jyldary Mańǵystaý oblystyq mádenı ortalyqtar birlestigi «Halyq kelisimi» uıymynyń tóraǵasy qyzmetterin atqardy.

1995 jyldan 2000 jylǵa deıin Qazaqstan halqy Assambleıasynyń jáne Mańǵystaý oblystyq kishi Assambleıasynyń bes jyl múshesi boldy. 2006 jyldan oblystyq ardagerler keńesiniń múshesi.

2006 jyly «Ómir taǵylymy» atty ómir-derek kitabyn, «Belgili erden Begeı bar» degen shejire kitap-jınaqtaryn jaryqqa shyǵardy.

Jazdyrhan Seıdalyuly elimizge belgili óner tulǵalaryna arnalǵan shyǵarmashylyq keshterdiń ótkizilýine uıtqy boldy. Mysaly: 2000 jyly mádenıetti qoldaý jylyna baılanysty belgili jergilikti sazger Danııar Aralbaıulynyń  50 jasy men shyǵarmashylyǵynyń 35 jyldyǵyń, 2008 jyly halyq kompazıtory Qaıyp Qorabaıulynyń Aqtaý men Atyraýda 150 jyldyǵyn uıymdastyrýǵa arqaý boldy.

Jazdyrhan Seıdalyuly qazir Aqtaý qalasynda turady. Jubaıy, bala-kelini, nemereleri bar úlken otbasynyń otaǵasysy.

«Parasat» qozǵalysy oblystyq Keńesin S.N.Shapaǵatovtyń orynbasarlarynyń biri bolǵan Jazdyrhan Seıdalıev basqarǵan kezeńde oblystaǵy qurylǵan ulttyq-mádenı ortalyqtardyń basy biriktirilip, «Parasat» qozǵalysy oblystyq Keńesi usynysymen qozǵalys aıasynda «Halyq kelisimi» qoǵamdyq birlestigi quryldy. «Halyq kelisimi» qoǵamy tóraǵasy J.Seıdalıv «Parasat» qozǵalysymen birge el tynyshtyǵyn saqtaýǵa El basynyń,Úkimetimizdiń ulttar dostyǵy saıasatyn iske asyrýǵa óz úlesin qosty. (Eskertý: «Halyq kelisimi» ataýy Keńes múshesi Danııar Aralbaevtyń usynysy arqyly oblystyq Keńes otyrysynda bekitildi.)

Bul kezeńniń tarıhı mańyzy, «Parasat» qozǵalysy oblystyq Keńesi bastamasymen Qazaqstan Respýblıkasynda eń alǵashqy ret ulttyq mádenı ortalyqtardy biriktirgen «Halaq kelisimi» qoǵamdyq birlestigi qurylyp, bul bolashaqta Qazaqstan Respýblıkasy Halyqtary Ulttyq Ansambleıasynyń negizin qalady.

Jazdyrhan Seıdalyuly uzaqqa sozylǵan naýqastan 2015 jyly 19 maýsym kúni qaıtys boldy.

SEISENBAI Nurlybaı Qoshamanuly

1958 jyly 1 akpanda Aqtóbe oblysy, Baıǵanın aýdany, Saǵyz sovhozynda (Noǵaıty aýyly) dúnıege kelgen. 1977 jyly Aqtóbe Memlekettik Medıına ınstıtýtyn bitirgen.

1986 jylǵy Almatydaǵy «Jeltoqsan» kóterilisiniń kýágeri. 1988 jyldan bastap qoǵamı-saıası jumystarǵa belsene aralasa bastady. 1989 jyldan Oral oblystyq «Qazaq tili» qoǵamynyń bıýro múshesi, 1990 jyldan Oral qalalyq «Qazaq tili» qoǵamy tóraǵasynyń orynbasary.

1991 jyly mamyrda Oral qalasynda qurylǵan «Azat» azamattyq qozǵalysynyń alǵashqy bastaýysh uıymyn qurýshylardyń biri. 1991 jyldan beri Oral oblystyq «Azat» azamattyq qozǵalysynyń úılestirý keńesiniń múshesi. 1991 jyly Qazaqstannyń táýelsizdigi jolynda separatıstik pıǵyldaǵy orys-kazaktardyń Oral oblysynan avtonomııa jarııalaý áreketterine qarsy búkilqazaqstandyq narazylyq akııasyn uıymdastyrýshylardyń biri. Osy jaıǵa baılanysty shyqqan «1991 -kyrkúıek, Oral oqıǵasy» jáne «Azat» azattyq jolynda» atty tarıhı-saıası derekti kitaptardyń avtory.

1992-1994 jyldary Oral oblystyq «Azat» qozǵalysynyń teń tóraǵalarynyń biri, 1994 jyly Qazaqstannyń Respýblıkalyk Partııasy, Batys Qazaqstan oblystyk bólimshesi tóraǵasynyń orynbasary qyzmetterin atqardy.

SEITQALIULY Tóleýbek        

1942 jyly 18 sáýirde Qyrǵyz Respýblıkasynyń astanasy Frýnze (qazirgi Bishkek) qalasynda dúnıege kelgen. 1966 jyly Qazaq polıtehnıkalyq ınstıtýtynyń sáýlet fakýltetin úzdik bitirgen 1980-90 jyldary ǵylymı-zertteý ınstıtýttarynda, joǵary oqý oryndarynda jumys istegen kezinde qazaq halqynyń ejelden qalyptasqan mádenıetin, ǵylymyn, ónerin zerttep nasıhattap júrdi. Almaty sáýlet-qurylys ınstıtýtynyń kosmopolıt, shovınıst shalasaýatty basshylary, jaǵympaz ustazdarymen kúresti. 1986 jyly Jeltoqsan kóterilisine qatysqan stýdentterdiń oqýǵa qaıta oralýyna kómektesti. Almaty qalasy boıynsha «Azat» qozǵalysynyń sharalaryna belsene qatysty.

SEITINBETULY Jarqynbek

1951 jyly 7 naýryzda Ońtústik Qazaqstan oblysy, Ordabasy aýdany. Tórearyq aýylynda dúnıege kelgen. Mamandyǵy - ınjener-mehanık.

Oblysta «Qazaq tili» koǵamyn uıymdastyrýshylardyń biri bolyp, 1989 jyly Shymkent qalalyq «Qazaq tili» qoǵamynyń basqarma múshesi, Eńbekshiaýdandyq «Qazaq tili» qoǵamynyń tóraǵa orynbasary. 1990 jyly Ońtústik Qazaqstan oblystyń azamattyq «Azat» qozǵalysy qurylǵanda (1990-1992) basqarma múshesi bolyp saılandy. OQO-daǵy 1992 jyly uıymdastyrylǵan Respýblıkalyq partııanyń basqarma múshesi (1992-1999).

1992-1994 jyldary Shymkent qalasynda azamattyq «Azat» qozǵalysy uıymdastyrǵan sharalarǵa aralasty. Ózbekstanǵa Baǵys, Túrkistan eldi mekenderin bermeý jónindegi 2001 jyly jıynǵa qatysyp, Azattyqtar qatarynda tutqyndalyp Ózbekstanǵa aıdalyp, keıin bosatylǵan. Respýblıkalyq, jergilikti BAQ-ta azamattyk tulǵany qalyptastyrý, demokratııalyk baǵyttaǵy maqalalary shyǵyp turady.

SISENBAEV Baıasyl Namazuly

(1943-2010 j)

Sısenbaev Baıasyl Namazuly 1943 jyly 1 qyrkúıekte Fort-Shevchenko qalasy Dolgıı aýyl sovetinde jumysshy otbasynda týǵan.

Eńbek jolyn 1960 jyly Baýtıno munaı bazasynda operator bolyp bastady. 1963-1966 jyldary Keńes Armııasy qatarynda Aqtaý qalasyndaǵy № 54061 áskerı bólimde qyzmet etti. 1967-1980 jyldary Mańǵystaý oblysyndaǵy ár túrli ónerkásip salalarynda qyzmet istedi. 1980 jyldanbastap, «Qarajambas» ken orynynda «Soıýztermmneft» ǵylymı-óndiristik birlestigine qarasty tehnologııalyq kólik basqarmasynyń avtokolonna bastyǵy qyzmetinatqardy.

Bilimi orta-tehnıkalyq, 1984 jyly Gýrev aýylsharýashylyq tehnıkýmyn bitirip, tehnık-mehaınık mamandyǵyn aldy. 1992 jyldan bastap «Qalamqas» ken ornynynda «Mańǵystaýmunaıgaz» AAQ, «Mańǵystaýmunaıjoldary» JShS, 1992-1997 jyldary avtokolonna bastyǵy , 1997 jyldan bastap, osy «MMJ» JShS kásipodaq uıymynyń tóraǵasy bolyp saılandy. 2003 jyldan beri «Qarajambasmunaı» AQ –nyń kásipodaq qoǵamdyq birlestiginiń tóraǵasy.

«Parasat» qoǵamy qurylǵannan beri onyń belsendi múshesi. S.N.Shapaǵatovtyń senimdi serikteriniń biri. Eńbek jáne saıası ómir jolynyń barlyq kezeńderinde qaı jerde júrmesin qarapaıym jumysshy eńbekshi taptyń máselesin kóterip, qolynan kelgenshe kúsh jigerin, aqyl-oıyn aıamaı jumsap eńbektengen azamat.

Baıasyl Namazuly 6 balanyń ákesi. Jubaıy, bala-kelini, nemereleri bar. Aqtaý qalasynyń 26 shaǵyn aýdanynyń 20 úıinde turdy. Abzal azamat 2010 jyly jazda uzaqqa sozylǵan aýyr naýqastan qaıtys boldy.

SYRǴABAEV Asqar Jorabaıuly

31 ıanvar 1959 jyly 31 qańtarda týǵan.

Mamandyǵy - ekonomıst-menedjer.

Jambyl gıdromelıoratıv-qurylys ınstıtýtyn qurylysshy-ınjener mamandyǵy boıynsha bitirgen.

«Daýlet» joǵarǵy oqý ornyn ekonomıst-menedjer mamandyǵy boıynsha bitirgen.

Reseıdiń Halyqtar Dostyǵy ýnıversıtetiniń ekonomıkalyq teorııa jáne álemdik ekonomıka mamandyǵy boıynsha ǵylymı izdenýshi.

1992-1993 jyldary Qazaqstannyń azamattyq «Azat» qozǵalysy atynan QR JK depýtaty bolıyp saılandy.

«Azat» qozǵalysynyń Jambyl oblysy boıynsha 1991-1994 jyldardaǵy tóraǵasy.

TÁJIBAIULY Ánýar                

1950 jyly 17 shildede Qyzylorda oblysy, Tereńózek aýdany, Aqjarma aýylynda dúnıege kelgen. 1978 jyly Qazaqtyń aýyl sharýashylyǵy ınstıtýtynyń mehanıka fakýltetin bitirgen. 1978 jyldan Qazaqtyń kúrish ǵylymı-zertteý ınstıtýtynda áýeli aǵa ǵylymı qyzmetker, sosyn mehanıkalandyrý sektorynyń meńgerýshisi, top jetekshisi  bolyp 21 jyl jumys istegen. 1999 jyldan bastap Qorqyt Ata atyndaǵy Qyzylorda memlekettik ýnıversıtetinde doent bolyp qyzmet etedi. 1998 jyly aýyl sharýashylyǵy óndirisin mehanıkalandyrý salasy boıynsha kandıdattyq dıssertaııa qorǵaǵan, tehnıka ǵylymdarynyń kandıdaty. Eki júzge jýyq ǵylymı eńbekteri jaryq qórgen. Raıonalızator – jeti reet tıimdi usynystary óndiriske engizilgen.

1990 jyldan «Azat» qozǵalysynyń oblystaǵy belsendi múshesi, bólimshe tóraǵasynyń  hatshysy, orynbasary. Sol jyldardan beri demokratııalyq kúshter qatarynda qoǵamdyq-saıası belsendiligin toqtatpaı kele jatqan saıası belsendi azamat.

TÁShKENBAI Sultanbek Anýarbekuly

Qyzylorda oblysy Syrdarııa aýdany (qazir Shıeli) Alash qaıratkeri Mustafa Shoqaıdyń da kindik qany tamǵan Áýlıetorańǵyl aýylynda, kóp balaly qarapaıym sharýa januıasynda 15 maýsym 1958 jyly dúnıege kelgen.

1990 jyldyń qańtarynan bastap, Aqtóbe qalasynda qurylǵan, sońynan búkil oblys kólemindegi qoǵamdyq-saıası ómirdiń uıtqysy bolǵan «Aldaspan» qoǵamdyq-saıası-mádenı birlestiginiń negizin salýshylardyń biri, teń tóraǵalarynyń biri boldy. «Aldaspan» uıymy «Azat» azamattyq qozǵalysyna qosylǵan soń, qozǵalystyń Aqtóbe oblystyq bólimshesiniń Qoǵamdyq ómirdegi qarjy máselelerin sheshý maqsatynda, pikirles jigittermen birigip «Bekarys» kásipornyn qurǵan. Qozǵalystyń qoǵamdyq-saıası-mádenı ómirinde bolǵan talaı sharalarǵa qarjylaı qoldaý kórsetken. Qozǵalystyń qoldaýymen qurylǵan «Otaý» úısizderdi qoldaý koǵamynyń múshesi bolǵan. Qalalyq basshylyqtan osy qoǵamǵa biraz jer bólinýine kómektesken. Alaıda, óziniń úısiz júrgenine qaramastan, kompartııanyń basshylyqtaǵylarǵa jeńildik jasap, halyqty narazy etken qatelikterin qaıtalamaý úshin, ózine úı salýǵa jer almaǵan (bul – barlyq Azattyqtar ustanymy bolatyn). Alty alashtyń ardaqtysy M.Shoqaı atyna arnalyp ótkizilgen kóptegen qoǵamdyq sharalardyń turaqty qoldaýshysy. «Býdapesht-Astana» baǵytyndaǵy salt atty úshtiktiń «Majarstannan – Qazaqstanǵa» júrip ótken saparynyń oblys kólemindegi tikeleı qoldaýshysy boldy. «Qobylandy batyr kesenesi» keshenin kóterýge belsendi túrde atsalysqan isker azamat. Ózi basqaryp, kezinde is qaǵazdaryn tek memlekettik tilde júrgizýdi engizip ketken, 1997 jyldan «Bekarys Fırmasy» JShS basqaryp keledi.

TELEMGENULY Oraz

Oraz Telemgenuly 1939 jydy 14 naýryzda Mańǵystaý aýdanynyń Aýyzdybasty jerinde, sharýa otbasynda dúnıege keldi. Ol 1947 jyly sol kezdegi Chapaev atyndaǵy ujymshardyń ortalyǵy Amanqyzylıt eldi mekenindegi bastaýysh mektepte oqyp, soǵystan keıingi sharýashylyq jaǵdaılaryna baılanysty kóship qonýdyń saldarynan aýdan eldi mekenderindegi basqa da mektepterde bilim alady. Oraz Telemgenuly 1957 jyly Ushtaǵan aýlyndaǵy Lenın atyndaǵy orta mektepti bitirip, sol jyly Almaty qalasyndaǵy S.M.Kırov atyndaǵy memlekettik ýnıversıtettiń mehanıka-matematıka fokýltetine oqýǵa túsedi. 1962 jyly ýnıversıtetti matematıka pániniń muǵalimi mamandyǵy boıynsha bitirip shyǵyp, sol jyly Jarmysh aýylynyń ortalaý mektebine muǵalim bolyp qyzmettke kiredi. Ol munda ózi beretin matematıka pánin tolyq meńgergen, sabaq berýdiń ádistemesin jetik biletin muǵalim retinde jaqsy qyrynan kórine bildi.

O.Telemgenuly 1968-1992 jyldary Jarmysh, E.Aıshýaquly, Jangeldın, S.Nurnııazuly atyndaǵy orta mektepter men mektep ınternatta dırektor, dırektordyń oqý-tárbıe jumysy jónindegi orynbasary mektepten jáne synyptan tys tárbıe jumysyn uıymdastyrýshy bolyp qyzmetter atqardy. Bul qyzmetterde bilim berý, aǵartý salasynyń bilikti basshysy, belsendi uıymdastyrýshy retinde tanytty. Óziniń qaraýynda jumys istegen pedogogıqalyq ujym músheleriniń arasynda oryndy abyroı men bedelge ıe bola bildi. Ol kadrlardy olardyń biligi men qabiletine qaraı qyzmetke qoıýdy, olardy atqarǵan qyzmetiniń túpki nátıjesine qaraı ádiletti baǵalaýdy júıeli júzege asyryp otyrdy. Mekteptegi oqý-tárbıe jumysyn uıymdastyrýda ujym músheleriniń qyzmettik mindetterin atqarýǵa tıisti jaǵdaı jasaýdy baqylaý men talapshyldyq arqyly ushtastyra bildi. Oraz Telemgenuly áriptesteriniń arasynda únemi izdenip, pedogogıkalyq jańalyqtardy oqý-tárbıe úrdisine talǵampazdyqpen engizip otyratyn sarabdal ádisker retinde tanyldy.

O.Telemgenuly ózi basqarǵan ujym jumysyn saralap, taldaı otyryp, aýdan, oblys, respýblıka kóleminde tájirıbe retinde qorytyp, taratyp otyrdy. «Oqýshylardy halyqtyq pedogogıka dástúrinde tárbıeleý joldary», «Mekteptiń pedogogıkalyq ujymynyń, ata-anamen, qoǵamdyq uıymdarmen birlesken jumystary» taqyrybyndaǵy baıandamalary oblystyq, respýblıkalyq pedogogıkalyq oqýlyqtarda unamdy baǵalarǵa ıe boldy jáne arnaıy atalyp ótildi.

Oraz Telemgenuly ujym basshysy retinde eń aldymen oqýshylardyń sanaly tárbıesi men tııanaqty bilim alýyn qamtamasyz etýdi basty nazarda ustady. Bul turǵydaǵy  onyń tabandy qyzmeti jemissiz bolǵan joq. Sondyqtan da qyzmetteri eskerilip, 1970 jyly «Eńbektegi erligi úshin» medalimen, 1980 jyly «Qazaqstan Respýblıkasynyń halyq aǵartý isiniń ozyq qyzmetkeri» tós belgisimen, 1989 jyly «Eńbek ardageri» medalimen marapattaldy.

Oraz Telemgenuly 1992-2005 jyldar aralyǵynda aýdan, oblys kóleminde alǵashqylardyń biri bolyp, «Mektep psıholygy» retinde jumys jasap psıhologııalyq qyzmettiń ólkemizde durys qalyptasýyna óziniń úlken úlesin qosa bildi. Ol Mańǵystaý aýmaǵyndaǵy 20 ǵasyrdyń 20-synshy jyldarynan bastaý alǵan halyqqa bilim berý isiniń jańa baǵytyn zamanyna saı shynaıy sezimmen, adal eńbegimen qalyptastyrǵan jáne aǵa urpaqtyń jaqsy dástúrin kezeń talabyna saı jalǵastyra bilgen saýsaqpen sanarlyqtaı ókilderdiń aldy boldy. Ol ólkemizde, jalpy elimizde bolyp jatqan saıası ózgeristerge ýaqytynda kóńil bólip, qoǵamdyq jumystarǵa da ettene aralasqan azamattardyń biri. Jas kezinen ósken ortasynda shyndyqty súıip, ádilettilikti qoldap eseıgen ol 1980 jyldardyń sońy 1990 jyldardyń basyndaǵy Keńes Odaǵy keńistigin sharpyp ótken jarııalylyq pen demokratııanyń alǵashqy leginiń aldyńǵy qatarynda bolyp, onyń Mańǵystaý ólkesinde qanat jaıýyna óz úlesin qosty.

Oraz Telemgenuly 1989 jyldan beri Keńes Odaǵy keńistigindegi alǵashqy qurylǵan qoǵamdyq uıymdardyń biri «Parasat» qoǵamdyq – saıası demokratııalyq qozǵalystyń belsendi múshesi. Qozǵalystyń tuńǵysh tóraǵasy respýblıkalyq «Azat» qozǵalysynyń teń tórt tóraǵasynyń bir, respýblıkaǵa belgili qoǵamdyq qaıratker Saıyn Nádiruly Shapaǵatovtyń saıası senimdi serikteriniń biri.

1989 – 2005 jyldary «Parasat» qozǵalysynyń Jyńǵyldy aýyldyq «Parasat» qoǵamdyq bastaýysh uıymynyń tóraǵasy, «Parasat» qozǵalysy Mańǵystaý oblystyq Keńesiniń múshesi, «Aq jol» keıin «Azat» («Naǵyz Aqjol») partııasy bastaýysh uıymynyń tóraǵasy, oblystyq Keńesiniń múshesi bolyp saılandy.

Oraz Telemgenuly halaqtyń múddesi úshin kúsh-jigerin, oı, sana-sezimin jumsaǵan ólkemizdiń zııaly azamattarynyń biri. Qoǵamnyń ótpeli qıyn kezeńinde zamannyń aǵymy jáne qoǵamnyń yqpalymen ómir súrip, qara basyn kúıittep júretinderdiń qatarynan emes, shynaıy táýelsizdik pen demokratııalyq órkennıetti zaıyrly qoǵam qurý úshin at salysqan azamattardyń qatarynan tabyldy. «Parasat» qozǵalysynyń qatarynda osyndaı azamattardyń bolýy qoǵamdyq uıymnyń jurshylyq aldynda bedeliniń kóterilýine, onyń baǵyt-baǵdarynyń jáne kótergen máseleleriniń durys ekenin sezinýine nátıjesinde jan-jaqty qoldaýshylarynyń kóbeıýine zor yqpalyn tıgizdi.

Búginde Oraz Telemgenuly Mańǵystaý aýdany Jyńǵyldy aýylynda turyp jatyr. Eńbek ardageri, Qazaqstan halyq aǵartý isiniń úzdigi. Qurmetti zeınetker.

TÚITE Temirhan Nygymetuly

(1952-2007)

Temirhan Nyǵymetuly 1952 jyly jeltoqsan aıynyń 12-shi juldyzy kúni Túrkpenstannyń Mary oblysy, Baıramaly aýdany, «Ravnına» keńsharynda dúnıege keldi.

1968 jyly Temirhannyń ata-anasy Mańǵystaýǵa kóship keldi. Orta mektepti Shetpe kentinen bitirgen Temirhan 1973 jyly Gýrev (qazirgi Atyraý) pedogogıkalyq ınstıtýtynyń tarıh-fılologııa fakýltetin bitirip shyqty. Eńbek jolyn Mańǵystaý aýdanyndaǵy Qyzan orta mektebinde muǵalim bolyp bastaǵan Temirhan Nyǵymetuly 1981 jylǵa deıin osy aýdannyń birqatar mektepterinde ustaz bolyp jumys jasady. Keıin Jańaózen qalasyna qonys aýdarǵan Temirhan, munaı kenoryndaryndaǵy mekemelerde jáne kásipodaq uıymdarynda ártúrli qyzmetter atqardy.

Temirhan Nyǵymetuly osy kezeńderde Jańaózen qalasyndaǵy óndiristik mekemelerde qazaq tilin damytýda, is qaǵazdaryn memelekettik tilge kóshirýge aıanbaı eńbek etip, ólkemizde qazaq tiliniń aıasynyń keńeıýine mol úlesin qosqan azamat. Alǵashqy aýdarmashylardyń biri. Sonymen birge ólkemizde shahmat sportynyń damýyna da ózindik qol tańbasyn qaldyrdy.

Temirhan Nyǵymetuly 1997 jyly Aqtaý qalasyna kóship keldi. Osy kezden bastap, ol jýrnalıstıkalyq baǵytqa bet buryp, «Habar», «Úsh qııan», gazetterinde redaktor, jýrnalıstıkalyq-tilshilik qyzmetterde jaqsy týyndylarymen kózge tústi. Ol aımaqtyq «OLJA-press» gazetiniń ashylýyna eńbek etip, onyń eki jyl bas redaktory boldy. Jora-joldas aınalasyna adal, minezi aqjarqyn qolǵa alǵan sharýasyna tııanaqty Temirhan qaı ortada bolsa ózin kishipeıil, mádenıetti ustaı bildi. Qolynan kelse kim-kimge de kómektesýge daıyn turatyn elgezek «elim» degen jan boldy.

Temirhan Nyǵymetuly 1989 jyldan «Parasat» qozǵalysynyń múshesi.  Ómiriniń sońǵy jyldary ol naǵyz ult janashyry retinde oblystaǵy saıası qozǵalystar men partııalardyń jumysyna belsene aralasty.  Osy jolǵa kúnkóris nemese mansap úshin emes, ol táýelsiz elimizde azamattyq qoǵam men demokratııalyq memleket ornatýǵa tikeleı atsalysyp, óz úlesin qosý úshin sanaly túrde bardy.

Temirhan Nyǵymetuly ómiriniń sońǵy kúnine deıin Respýblıkalyq «Naǵyz – Aq jol» («Azat») partııasynyń belsendi múshesi, Mańǵystaý oblysty. fılıalynyń apparat basshysy bolyp qyzmet atqardy. Aptal azamattyń ózi eldiń qajeti tıelgen nardyń júgin kótargenmen, jalǵandyǵy jan aýyrtar bitpes qııanattarǵa júregi shirkin shydaı almady.

Temirhan Nyǵymetuly Túıte 2007 jyly naýryz aıynda kenetten qaıtys bolyp, 20-shy juldyzynda Qoshqar-Ata qaýymyna qoıyldy.

ÝAIDIN Nurken Búrkitbaıuly

  1. 20. 04 kúni Aqtóbe oblysy Yrǵyz aýdany, Janys bı aýylynda týǵan. Jýrnalıst.Zańger. Aqtóbe Memlekettik ýnıversıteti fılologııa fakýlteti, Qazan ýnıversıteti quqyqtaný fakýltetin bitirgen. 1989-1990 – «Qazaq tili» qoǵamynda  Aqtóbe qalalyq basqarma múshesi. 1990-1991 – «Aldaspan» QSMB, úılestirý keńesiniń múshesi. «Aldaspan» uıymynyń sharalaryna eń jas múshe retinde 10 –synyptan bastap belsene qatysty.

ÝAQ Árken Battaluly (1930-2003)

1930 jyly 15 tamyzda Pavlodar oblysy, Sharbaqty aýdayy, Taıkuıǵan aýylynda kópbalaly otbasynda dúnıege kelgen. Máskeý qalasyndaǵy Ordjınıkıdze atyndaǵy geologııa-barlaý ınstıtýtyn bitirgen. Mamandyǵy - geolog-barlaýshy. Geologııa ǵylymynyń kandıdaty. 150-den astam ǵylymı makalalar men ǵylymı-ádistemelik oqýlyqgardyń jene eki monografııanyń avtory.

1986 jyly jeltoqsan kóterilisine baılanysty Almaty sáýlet-qurylys ınstıtýtynda kafedra meńgerýshisi bolyp qyzmet isten júrgen jerinen memleketgik qaýipsizdik komıteti tarapynan tutqyndalyp, jastar kóterilisin úıymdastyrýshylardyń biri degen jalamen túrmsie qamaldy. Qylmysy nakty dáleldenbese de, 8 jylǵa bas bostandyǵynan aıyryldy. 1994 jyldyń 5 jeltoksan kúni kinásiniń joǵy dáleldenip, tolyqtaı aqtaldy. Ol «Azat» qozǵalysynyń táýelsizdik jolyndaǵy áreketteri men sharalaryna qoldaý bildirip, belsene qatysty.

HALEN Ahmetqalı Serǵalıuly

1960 jyly 25 mamyr kúni QHR Shaǵantoǵaı aýylynda dúnıege kelgen.

1981-1987 jyldary QarPTI ınjener-mehanık mamandyǵyn alyp shykty. 1986jyly 19 jeltoqsanda Qaraǵandy qalasy, Gagarın alańyna Almatydaǵy kóterilisti qoldap, bir top alǵashky kýrs stýentterimen kóteriliske shykty.

1989 jyly Qaraǵandy qalasyna otbasy jaǵdaıyna baılanysty oraldy.

1991 jyly «Azat» azamattyq qozǵalysynyń múshesi. Oblystyq bólim tóraǵasy boldy.Qaraǵandy oblysy boıynsha qozǵalystyń mindetterin oryndap, onyń ustanymdary men qundylyǵyn áli kúnge talmastan ustanyp keledi.

HOSh Melsbek Hasanuly  ( 1956 – 2008 )

Hosh Melsbek Hasanuly 1956 jyly qańtardyń 26 juldyzy kúni Gýrev oblysy, Mańǵystaý aýdany, Taýshyq aýylynda dúnıege keldi. 1973 jyly Shetpe kentindegi № 2 orta mektepti bitirgen soń ol eńbek jolyn qarapaıym jumysshylyqtan bastady. 1974-1976 jyldary ásker qatarynda bolyp azamattyq boryshyn ótep qaıtty. Kelgesin eńbektegi ómir jolyn jalǵastyra júrip, Gýrev (qazirgi Atyraý) pedogogıkalyq ınstıtýtynyń tarıh fakýltetin bitirdi.

1977-1981 jyldary Shetpe kentindegi ózi oqý bitirgen № 2 bilim ordasynda múǵalim bolyp jumys jasady.1981-1986 jyldary Mańǵystaý aýdandyq atqarý komıtetinde jaýapty qyzmetter atqardy. 1986 jyly aýdanda jańadan ashalǵan aýdandyq muraǵattyń (arhıv) alǵashqy dırektory bolyp taǵaıyndaldy jáne ony 1997 jyly qarjy tapshylyǵyna baılanysty jabylǵanǵa deıin basqardy. 1998-2001 jyldar óndiris salasynda jumys jasady. 2001 jyldan ómiriniń aqyryna deıin ózi týyp ósken Mańǵystaýdyń qara shańyraǵy Taýshyq aýylynyń bilim ordasynda muǵalim bolyp qyzmet jasap keldi.

Melsbek Hasanuly ózi qyzmet etken ótken ómir joldarynda bilikti maman, óz qyzmetin sheber meńgergen atqarýshy qyzmetker, ulaǵatty ustaz retinde kórine bildi. Ótken ómir joldarynda komsomol, partııa, kásipodaq qoǵamdyq jumystaryna  da belsene aralasyp otyrdy.

Melsbek Hasanuly ózine de ózgege de talap qoıa biletin, ádildikti, shynshyldyqty súıetin azamat bolyp ósti. Kúndelikti ortaǵa qoǵamda bolyp jatqan ózgeristerge, jańalyqtarǵa ózindik oı-pikiri, kóz qarasy boldy jáne ony kópshilik ortada, jıyn, jınalystarda kóp aldynda jarııa qylyp bildirip otyrdy.

Melsbek Hasanuly 1989 jyldan Parasat» qozǵalysynyń múshesi. Ol 1990-1997 jyldary qoǵamdyq negizde Mańǵystaý aýdandyq «Parasat» uıymynyń tóraǵasy bolyp, qaıta qurý jáne eldi demokratııalandyrý jumystarynyń alǵy shebinde júrdi. Sol kezdegi aýdandyq «Azat» partııasynyń basshysy Jomart Aıdarbek jáne basqada el azamattary men tyǵyz baılanysta bolyp, jergilikti halyqtyń ıgiligi maqsatynda keleli máseleler kóterip talaptar qoıyp otyrdy. Árıne bul qoǵamdyq jumys «Parasat» qozǵalys basshysy S.Shapaǵatov jáne onyń serikteri basshylyǵymen júzege asyrylyp otyrdy.

Melsbek Hasanuly 1991 jyly aýdan ortalyǵy Shetpe kentinde, Jeltoqsan jastar qozǵalysynyń (kóterilisiniń) 5 jyldyǵyn atap ótýdi uıymdastyrdy. 1992 jyly qazaq halqynyń ulttyq meıramy – Naýryz merekesin nasıhattaý maqsatynda aýdan ortalyǵy Shetpe kentinde kıiz úıler tigip, mádenı sharalar jáne naýryz kóje uıymdastyryp aýdan jurshylyǵyn merekelik ulttyq kórinistermen tánti etti. «Parasat» jáne «Azat» qozǵalystary atynan kıiz úıler tigip, alǵash ret aýdan ortalyǵynda «Parasattyń» aq týyn jelbiretti. Osy sharada Hosh Melsbek jáne Aıdarbek Jomart bastaǵan «Parasat» qozǵalysynyń belsendileri, aldynda ǵana qaıtys bolǵan marqum Saıyn   Shapaǵatovtyń jarqyn beınesin eske alyp, onyń ózi ómirden ketse de isi ólmeıtindigin, onyń dáleliniń biri, kezinde Saıynnyń bastamasy men ólkemizde alǵash ret uıymdastyrylyp, búginde jalǵasyn taýyp jatqan  osy shara ekenin jınalǵan kópshilik qaýymǵa pash etti.

Hosh Melsbek aýdanda dástúrli ıslam dininiń taralýyna jáne ımandylyqtyń qalyptasýyna, ata – salt dástúrimizdiń qaıta túleýine súbeli úlesin qosty. Sonyń aıǵaǵy 1992 jyly Qulsary qalasynan Turar Shapqarı atty jas ımamdy shaqyryp aldyrýyna jáne onyń aldyndaǵa ǵana Aıdarbek Jomart ekeýi birlesip, eski mýzıka mektebin jóndeýdi uıymdastyrynyń nátıjesinde ashylǵan meshit-medresege bala oqytatyn ımam-molda etip taǵaıyndalýyna zor yqpalyn tıgizdi.Sol meshitte jas ımam-molda Turar Shapqarı dinı sabaqtar júrgizip, jas jetkinshekterge «Islamdaǵy 40 paryz», «Muqtasar», «Quran» álippesin, «Imam shart», taǵy basqa namaz sabaqtaryn úıretti.

Hosh Melsbek 1993 jyly aýdandaǵy dinı-qaıyrymdylyq «Saýap» qoǵamynyń qurylýyna muryndyq bolyp, jarǵysyn jasaqtaýǵa kómektesti jáne «Saýaptyń» alǵashqy quryltaıynda, qoǵamnyń tóraǵalyǵyna elge syıly aqsaqal, belgili halyq emshisi Túıebaev Tuqymbaıdyń saılanýyna yqpal etti.

1993 jyly  alǵash ret  aýdan ortalyǵy  Shetpedegi  meshit-medresede «Oraza aıt» dinı meıramyn ótkizýdi  uıymdastyrdy.  Sol jyly aýdan ortalyǵyndaǵy  qazirgi turǵan bolashaq salynar Allanyń  úıi – aq meshittiń  alǵashqy qazyǵyn      aýdan ákiminiń orynbasary   Kúzembaı Úısinbaev, ımam Turar   Shapqarı,  aýdandyq «Parasat»  qozǵalysynyń  tóraǵasy  Melsbek  Hosh, «Azat»  partııasynyń  aýdandyq  uıymynyń  tóraǵasy  Jomart  Aıdarbekovter   bolyp  qaqqan  edi.  Aýyl  muǵalimderiniń  eńbek aqysyna  25% ústeme  aqy  tóleıtin  bolyp  zań  shyqqan  ýaqytta,  áleýmettik  jaǵdaıy  aýyl  muǵalimderinen de  tómen  ne qolynda  maly,  ne basqasha  kúneltis  kózi  joq  aýdan  ortalyǵy   mektepterindegi  muǵalimderge  de  ústeme  paıyz  eńbek aqy  tóletý úshin  «qala  tıptes poselke»  degen  aty  bar da,  zaty joq  Shetpege  selolyq  statýs  berýdi   surap bastama   kótergen de  osy  Melsbek  Hasanuly  men Jomart Aıdarbek bolatyn.  Nátıjesinde Shetpege  selolyq  statýs berilip,  muǵalimderge  ústeme aqy  tólendi.

Oblystyq «Parasat» qozǵalysynyń ár kezdegi uıymdastyrǵan  jumystaryna belsene arlasty. Túrli deńgeıdegi ótken saılaýlarǵa «Parasat» qozǵalysy atynan táýelsiz baqylaýshy retinde birneshe ret qatysty. Qazaqstanǵa, sonyń ishinde Mańǵystaý oblysyna shetelden ákelinetin radıoaktıvti qaldyqtardy kómýge qarsy akııany  uıymdastyrýǵa belsene aralasyp,  Taýshyq aýyly turǵyndarynan 400-den asa qol jınady. 1992 jyly Jańaózen qalasyndaǵy ashtyq jarııalaǵandardy qoldaý  maqsatynda  Mańǵystaý  aýdanynan arnaı ókil retinde bardy. Ol sol kezdegi «Parasat» qozǵalysynyń tóraǵasy Qanat Muhambetov jáne Qazaqstan Respýblıkasy Joǵarǵy Keńesiniń Ózen qalasyna  arnaıy  jiberilgen jaýapty  ókili Q. Taqýov jáne basqa azamattarmen  birge Jańaózen  qalasyndaǵy jaǵdaıdy  elbasy  Nazarbaevqa  baıandaý  úshin  Aqtaý  qalasyna keldi. Nátıjesinde qoıylǵan talaptar oryndaldy. «Ózenmunaıgazdy» «Embimunaıǵa» eriksiz qosatyn  kezde de ol ólke  bolashaǵyna  óziniń alańdaýshylyǵyn  bildirdi.

Qazaqstannyń «Aq jol» demokratııalyq partııasyna  alǵashqylardyń biri bolyp múshe boldy. Mańǵystaý oblysy boıynsha «Aq jol» partııasynyń bastaýysh partııa uıymy alǵash ret Taýshyq aýlynda qurylyp, onyń tóraǵalyǵyna Hosh Melsbek Hasanuly saılandy.

Melsbek Hasanuly 2003 jyly “Parasat” qozǵalysy atynan Túpqaraǵan aýdanynan oblystyq máslıhattyń depýtattyǵyna daýysqa tústi. Eger ádil saılaý bolǵanda Melsbek Hasanuly sol jyly oblystyq máslıhattyń depýtaty bolary sózsiz edi. Ókinishke oraı ańǵal asyl azamatqa berilgen halyqtyń daýysy urlandy, jaramsyz boldy.

2007 jyly Qazaqstannyń demokratııalyq “Aq jol” partııasynyń quryltaıynyń sheshimi boıynsha partııalyq tizimmen Parlament Májilisi depýtattyǵyna usynyldy.

Hosh Melsbek Hasanuly 1989 jyldan «Parasat» qoǵamdyq-saıası demokratııalyq qozǵalysynyń belsendi músheleriniń biri jáne osy qozǵalystyń Taýshyq bastaýysh uıymynyń tóraǵasy, oblystyq Keńestiń múshesi. Oblysymyzdaǵy demokratııalyq úrdisterdiń damýyna aıanbaı óz úlesin qosyp júrgen azamattardyń iri tulǵasy.

Tórt balany asyrap ósirgen Hosh Melsbek Hasanuly ómiriniń sońǵy kezeńine deıin óziniń týǵan jeri Taýshyq aýylynda turyp, jergilikti Taýshyq orta mektebinde ustaz bolyp jumys atqardy. Ol 2008 jyly qyrkúıek aıynyń 9 juldyzynda kenetten aýyryp qaıtys boldy.

2010 jyly Uly Jeńistiń 65 jyldyǵy qarsańynda «Parasat» qozǵalysynyń, «Qosaı Ata» qorynyń jáne basqa da qoǵamdyq uıymdardyń usynysymen qaıtys bolsa da oǵan «Parasat» qozǵalysynyń 20 jyldyǵy jáne Saıyn Nádiruly Shapaǵatovtyń 70 jasqa tolý qurmetine baılanysty ulttyq demokratııany damytýda qoǵamǵa sińirgen eńbegi úshin  «Er Qosaı» medali berildi. Marapattaý rásimi Shahty orta mektebinde uıymdastyrylyp, saltanatty jaǵdaıda mektep ujymy músheleri aldynda marqumnyń jubaıy Fatımaǵa tapsyryldy. Sol kúni qaýym basyna baryp, onyń rýhyna quran oqyldy.

Onyń jarqyn beınesi saıası kúreste birge júrgen pikirles serikteriniń, onyń elim dep soqqan júregin, oı-sezim, jan dúnıesin qasterlep túsinetin janashyr jurtynyń máńgi esinde.

ShAPAǴAT Saıyn (1940-1991)

Qazaqstan demokratııalyq saıası uıymdarynyń kóshbasshy qaıratkerleriniń iri tulǵasy. «Parasat» qozamdyq - saıası demokratııalyq qozǵalysynyń tuńǵysh tóraǵasy - Saıyn Nádiruly Shapaǵatov 1940 jyly qańtar aıynyń 4 juldyzy kúni Mańǵystaý óńiri Fort – Shevchenko (ejelgi ataýy Aqketik) qalasyna qarasty Telman eldi mekeninde qarapaıym aǵartýshy muǵalimniń otbasynda dúnıege keldi. S.N. Shapaǵatov 1947 jyldan bastap Fort – Shevchenko qalasyndaǵy S.N. Kırov atyndaǵy orta mektepte 1-shi klastan bastap 5-shi klasqa deıin oqyp, ákesi Nádirdiń Gýrev qalasyna (qazirgi Atyraý) qyzmet babymen qonys aýdarýyna baılanysty orta mektepti 1957 jyly Gýrev qalasynan bitirdi.

Orta mektepti úzdik bitirgen Saıyn Nádiruly 1962 jyly Almaty taý – ken, 1969 jyly Máskeýdiń Gýbkın atyndaǵy joǵarǵy oqý orynyn qyzyl dıplommen bitirip shyqty.

Saıyn Nádiruly Shapaǵatov - qysqa qyzyqty da qıyn – mándi ómiri, qarapaıym munaıshy operator, komsomol, kásipodaq, partııa qyzmet joldarynan ótip, iri saıası tulǵa – qoǵamdyq qaıratker dárejesine deıin kóterildi. Jasaǵan jumys joldarynda uıymshyldyǵymen, prınıpti – týrashyldyǵymen, kishipeıil – adamgershiligimen erekshe kózge tústi.

Qaıta qurý jáne eldi demokratııalandyrý kezeńine ýaqytynda óz úlesin qosqan - eń alǵashqy belsendi azamattardyń biri boldy. Ultymyzdyń mádenıeti, ádep – ǵurpy, salt – dástúriniń qaıta túleýine, ulttyq mamandarymyzdyń ómirden óz orynyn taýyp kóterilýine, ana tilimizdiń damýyna, tarıhı jer ataýlarynyń qaıtarylýyna zor yqpalyn tıgizdi. Halqynyń qamyna, eliniń bolashaǵyna at ústi - salǵyrt qaraıtyn keıbir partııa, sovet basshylyǵyna qarsy ashyq syn pikir aıtyp, usynys talaptar qoıyp batyl kúres júrgizdi. Onyń batylda oryndy usynys, talap – tilekteri, halqynyń búgingisimen bolashaq taǵdyryna jany aýyratyn partııa, kásipodaq, komsomol qyzmetkerleri men mádenıet – óner, oqý – aǵartý, densaýlyq saqtaý ıntelegenııasy jáne kózi ashyq jumysshy – sharýa ókilderiniń arasynan qyzý qoldaý tapty.

Saıyn Nádiruly Shapaǵatovtyń «Parasat» qoǵamyn qurýdaǵy kózdegen basty maqsattary:

  1. Sol kezdegi qoǵamdyq qaıshylyqtardyń, partııa jáne ókimet basshylarynyń jibergen saıası qatelikteriniń nátıjesinde týyndaǵan halyqtyń narazylyǵyna beı – bereket qozǵalysyna basshylyq etý, saıası jańa baǵyt - baǵdar berý, áleýmettik jaǵdaı men adam quqyna baılanysty týyndaǵan qarama – qaıshylyq basqa ult ókilderiniń kinásinen emes ekenin túsindirý, ult - aralyq qaqtyǵysqa aınalyp ketýine jol bermeý;
  2. Partııa jáne ókimet basshylyq apparatyndaǵy toqyraý kezeńniń qabiletsiz basshylaryn jańa býyn jańa baǵyttaǵy mamandarmen almastyrý;
  3. Turmys jaǵdaılary nashar óz jerinde ógeı baladaı kún keshken jergilikti turǵyndar men basqa ult ókilderiniń áleýmettik jaǵdaıyn jaqsartýǵa, úımen qamtylýy jáne óz mamandyǵyna saı jumysqa ornalasýyna yqpal etý;
  4. Halyqtardyń mádenıetin, tilin, ádep – ǵurpyn, salt – dástúrin, dinin damytýǵa jáne áýlıe arýaqtardy qurmetteýge, jastardy ımandylyqqa úlkendi qurmetteýge kishige qamqor bolýǵa tárbıeleýge, tarıhı jer ataýlary men qala ataýlaryn qalpyna keltirýge, ulttyq bala – baqshalarmen mektepter ashýǵa kúsh salý;
  5. Óndiristiń ártúrli salalaryna jergilikti ult ókilderi mamandaryn kóbirek tartý, jumysqa kirgizý jáne bolashaq ulttyq mamandardy daıyndaý úshin jastardy oqýǵa jiberý, olardyń oqý orynyna túsýine jaǵdaı jasaý;
  6. Ólkemizdiń jáne qorshaǵan ortanyń tabıǵı baılyǵyn qorǵaýǵa, ekologııalyq qaýipsizdikti ornatýǵa baǵyttalǵan sharalarǵa belsene aralasý;
  7. Aımaqtyq ekonomıkalyq problemalardy sheshýge, zańsyzdyqpen kúresýge jáne jeke adamdardyń múddesin qorǵaýǵa regıonaldyq – qoǵamdyq kúshterdi jumyldyrý.

Iıa, saıyn Nádiruly Shapaǵatov halqynyń búgingisi men erteńgisin oılaǵan sol úshin aıanbaı óz bilimin, sana – sezimin, aqyl – oıyn jumsaǵan, óziniń alǵa qoıǵan maqsatyna búkil sanaly bolmysy men densaýlyǵyn arnaǵan, «Elim» - dep eńiregen saýsaqpen sanarlyqtaı azamattardyń biri jáne olardyń basshysy boldy.

«Parasat» qozǵalysynyń quramyna ólke azamattarynyń basyn biriktirýde jáne oblystyq respýblıkalyq, odaqtyq deńgeıge deıin halyqtyq máselelerdi batyl kóterýde qozǵalystyń tuńǵysh tóraǵasy, onyń saıası ıdıologııalyq qolbasshy – kósemi Saıyn Nádiruly Shapaǵatovtyń eńbegi zor edi. Azǵana ýaqyt ishinde ózi qurǵan qoǵamdy qozǵalysqa aınaldyryp, onyń órisin ulǵaıtyp, kórshiles Gýrev, Aqtóbe, Astrahan, Oral, Qyzylorda oblystarymen qatar Ózbekstannyń Qaraqalpaq avtonomııalyq Respýblıkalarymen Myrzashól aımaqtaryna da tamyryn jaıdy.  Kóp uzamaı S.N. Shapaǵatov 1990 jyly qurylǵan Respýblıkalyq «Azat» qozǵalysynyń teń tóraǵalarynyń biri bolyp saılandy.

1990 jyly jeltoqsan aıynyń 9-shy juldyzy kúni, Aqtaý qalasynda oblystyq partııa komıtetiniń úgit – nasıhat zalynda (qazirgi Aqtaý ýnıversıtetiniń konferen zaly) uıymdastyrylǵan «Parasat» qoǵamynyń kezekti quryltaıy jınalysyna Qazaqstan jáne basqa da odaqtas respýblıkalar aımaqtarynan (Aqtóbe, Atyraý, Oral, Qyzylorda, Almaty, Astrhan, Krasnovodsk, Bekdashy qalalary men Ózbekstan, Qaraqalpaqstandaǵy qoǵamdyq uıymdar men jekelegen uıymdardan) ókil – delegattar qatynasyp, nátıjesinde sol ýaqyttaǵy qalyptasqan saıası – áleýmettik ekonomıkalyq jáne ekologııalyq, ıdeologııalyq jaǵdaılarǵa baılanysty oblystyq, respýblıkalyq, Odaqtyq deńgeıdegi basshylyqqa arnaıy úndeý men talap – tilekter, usynystar qabyldady.

Quryltaıda «Parasat» qoǵamy qozǵalys bolyp qaıta qurylyp, onyń keńeıtilgen aımaqtyń Keńesi saılandy. Jınalys sońynda «Parasat» mádenı ortalyǵynyń oblysqa, respýblıkaǵa tanymal ónerpazdarynyń qatynasýymen úlken konert uıymdastyryldy. Bul, bas qosýda, basqa oblystar men respýblıkadaǵy qoǵamdyq uıymdar basshylary jáne jekelegen belsendi – bedeldi azamattarmen tyǵyz baılanys jasalyp, qoǵamdy – úlken aýqymdy aımaqtyq saıası birlestikke aınaldyrý týraly mańyzdy – tarıhı saıası sheshim qabyldandy. Ondaǵy maqsat, shynaıy egemendik, demokratııa men ádilet jolyndaǵy kúresti birneshe uıymdar birlese otyryp júrgizý ákimshil, ámirshil júıege, partokratııa men bıýrokratııaǵa toptasqan túrde soqqy berý edi. Mine, S.N.Shapaǵatov jáne onyń saıası serikteriniń qoǵamdy – qozǵalysqa aınaldyrýdaǵy negizgi maqsaty osy boldy.

S.N. Shapaǵatov qoǵamdy qozǵalysqa aınaldyrý, Batys aımaqtyq qoǵamdyq úıymdardy biriktirý arqyly olardy Respýblıkalyq «Azat» qozǵalysy týy astyna shoǵyrlandyryp, «Azat» qozǵalysyn úlken saıası – demokratııalyq kúshke aınalýyna óziniń kúsh – jigerin, bilim oı – sezimin jumsap, aıanbaı eńbek etti.

Qazaqstannyń kórnekti qoǵam qaıratkeri, óz ultynyń Otanynyń patrıoty, demokrat S.N. Shapaǵatov 1991 jyly jeltoqsan aıynyń 1-inshi juldyzy kúni kenetten aýyr naýqastan qaıtys boldy.

ShAIaHMET Aqylbek Qojauly

1951jyly 17 maýsymda Qostanaı oblysy, Jetiǵara aýdany, Jelqýar aýylynda dúnıege kelgen. Qazaq MÝ men Máskeýdiń Ádebıet ınstıtýtyn bitirgen. Fılologııa ǵylymdarynyń kandıdaty, belgili aqyn, jazýshy, dramatýrg. Qazaqstan Jazýshylar odaǵynyń múshesi. 24 kitaptyń avtory. Halykaralyq «Qazaq tili» qoǵamy oblystyq uıymynyń tóraǵasy. Qazaqtardyń birinshi jáne úshinshi dúnıejúzilik quryltaıynyń delegaty. Qostanaı óńirinde qazaq mektepteri men bala baqshalarynyń ashylýyna belsene atsalysty. Oblystyq onomastıka jáne toponomııa jónindegi komıssııa múshesi retinde eldi mekender men jer, sý tarıhı ataýlaryn qaıtarý máselesin kóterýde belsendilik tanytty.

«Azat» qozǵalysynyń ustanymy men baǵyttaryn qoldap, iske asyrýǵa belsene aralasqan belsendi azamat.

ShYMShYQOV Jankeldi Erdenuly

1951 jyly Aqmola oblysy, Balqashın aýdany, Amangeldi (Jylandy) aýylynda týǵan. Ekonomıka ǵylymdarynyń kandıdaty, professor. Bilim jáne ǵylym mınıstrliginiń Ekonomıka ınstıtýtynyń Astanadaǵy fılıalynyń dırektory. Ulttyq jumystaǵy negizgi baǵyty - saıası-qoǵamdyq jumys arqyly qazaq memlekettiliginiń shynaıy ekonomıkalyq, saıası-táýelsizdikke qol jetkizip, qazaq halqynyń memleket qurýshy, memleket ıesi retindegi birden-bir ult bolýy úshin kúresý. 1985 jyldan 1987  jylǵa deıin Arqalyq Pedagogıkalyk ınstıtýtynda stýdentterdiń «Jadyra» shyǵarmashylyq birlestigin quryp, jetekshilik etti. 1986 jyldyń 18 jeltoqsanynda Qazaqradıosynan solaqaı saıasatka qarsy sóz sóıledi. 22 jeltoqsanda 1986 jyly ınstıtýt qabyrǵa gazetinde Lenındik ulttyk saıasat jaıly maqalasy jarııalanyp, sol kezdegi kýǵyn-súrginge tústi. 1987 jyly kańtar, aqpan aılarynda 1931-33 jylǵy Qazaqstandaǵy ashtyq jaıly lekııalar oqyp, jergilikti «Ultshyldar kósemsymaǵy» degen ataqqa ıe  boldy. Partkom,rektorat sheshimimen Arqalyqtan ketýge májbúr boldy. 1987 jyldan elınograd qalasynda. Aqmola qalalyq stýdent jastarynyń «Parasat» qoǵamdyq birlestiginiń saıası jetekshisi boldy. elınograd (Aqmola) qalasynda jeltoksan oqıǵalaryna (1986 j.) arnalǵan mıtıngilerdi basqardy. 1990-1993 j.j. totalıtarlyq júıeni aıyptap, ashtyq, qýǵyn-súrginqurbandaryna arnalǵan sharalar uıymdastyryp, basqardy.

«Aqmola aty qaıtarylmaı elge qaıtpaımyz» degen uranmen Almatydaǵy Joǵarǵy Keńes úıi aldynda ashtyq jarııalanǵan topty basqaryp bardy.

«Azat» qozǵalysynyń Aqmoladaǵy bólimshesin qurýǵa belsene kiristi.

 

 

 

 

Pikirler