Atlant mūhitynyŋ ar jaǧynda qaŋtar aiynyŋ 18-künı, resmi Vaşingtonnyŋ uaqytymen saǧat 11:00-de Qazaqstan töraǧalyq qyzmetıne kırısken BŪŪ Qauıpsızdık keŋesınıŋ otyrysy bastaldy.
Bırıkken Ūlttar Ūiymy dep atalatyn Halyqaralyq märtebesı asa zor ūiymda Elbasy kezektı ret ana tılınde, iaǧni qazaq tılınde söiledı.
Söitıp, BŪŪ-nyŋ alty tılı bolyp tabylatyn tılderdıŋ qatarynda qazaq tılı taǧy da saltanat qūryp, QR prezidentınıŋ jaǧymdy qoŋyr dausymen estıldı. Qazaq halqyn süiındırgen osy bır jaitty habarlai kelıp, AQŞ-ta jürgen tılşımız Elbasynyŋ el atynan tömendegıdei mälımdeme jasaǧanyn jetkızdı:
Qūrmettı Bas hatşy myrza! Qūrmettı Keŋes müşelerı! Hanymdar men myrzalar! Sızdermen osy taqyryptyq brifingte jüzdeskenıme quanyştymyn. Bız Qazaqstannyŋ Bırıkken Ūlttar Ūiymy Qauıpsızdık Keŋesınıŋ tūraqty emes müşesı bolyp sailanuyn jäne bügıngı töraǧalyq qyzmetımızdı älemdık qoǧamdastyqtyŋ elımızge jäne onyŋ beibıtşıl saiasatyna degen senımı dep bılemız. Bız būl märtebelı qyzmettegı Ortalyq Aziianyŋ bırınşı memleketı bolyp otyrmyz. Osyǧan orai Düniejüzılık ūiymnyŋ būl maŋyzdy organyndaǧy öŋır halyqtarynyŋ «ünıne» ainaldyq. Qazaqstannyŋ Bırıkken Ūlttar Ūiymy Qauıpsızdık Keŋesındegı qyzmetınıŋ bırınşı jyly öttı. Bız Keŋestıŋ kün tärtıbındegı özektı mäselelerdı şeşuge qatysu barysynda barynşa belsendı, konstruktivtı jäne ädıl boluǧa tyrystyq. Auǧanstan/«Taliban», İLİM/DAİŞ, «äl-Kaida» jäne Somali/Eritreia jönındegı komitetterdı basqara otyryp, olardyŋ jemıstı qyzmet etuıne öz ülesımızdı qosyp kelemız. Keŋestıŋ barlyq müşe-memleketterıne berık yntymaqtastyǧy üşın rizaşylyǧymdy bıldıremın. Qūrmettı hanymdar men myrzalar! Bügıngı jiyn – Qazaqstannyŋ Bırıkken Ūlttar Ūiymy Qauıpsızdık Keŋesınıŋ töraǧalyǧy barysyndaǧy negızgı şara. Ol jahandyq kün tärtıbındegı eŋ özektı taqyryptardyŋ bırıne arnalyp otyr. Beibıtşılık pen qauıpsızdıkke qol jetkızu jolyndaǧy senım şaralary şielenıstıŋ aldyn alu jäne maŋyzdy jahandyq problemalardy şeşu kezınde negızgı röl atqarady. Men Bırıkken Ūlttar Ūiymy Bas Assambleiasynyŋ 47-şı sessiiasynyŋ mınberınen Aziiadaǧy qauıpsızdık jäne senım şaralary jönındegı öŋırlık qūrylym qūru turaly ūsynys aitqan bolatynmyn. Tynymsyz diplomatiialyq jūmystyŋ nätijesınde būl mehanizmdı qūruǧa qol jetkızıldı. Bügınde Aziiadaǧy özara yqpaldastyq jäne senım şaralary keŋesı öŋırdegı 26 memlekettı bırıktırıp, tabysty jūmys ısteude. Mıne, şirek ǧasyrdan keiın taǧy da Bırıkken Ūlttar Ūiymynda Qauıpsızdık Keŋesınıŋ tūraqty emes müşesı retınde Qazaqstannyŋ atynan söilep tūrmyn. Alaida, jekelegen elder arasynda da, jahandyq deŋgeide de özara senımdı arttyru mäselesınıŋ älı de kürdelı ekenın jäne onyŋ künnen-künge özektı bola tüskenın aituǧa mäjbürmın. Senım şaralary jahandyq qauıpsızdıktı qoldaudyŋ, bükıl planeta kölemınde beibıtşılıktı nyǧaitudyŋ asa maŋyzdy elementı retınde kün tärtıbınen tüspeuge tiıs. Nelıkten? Bırınşıden, senım şaralary bükıl adamzatqa jaŋa joiqyn soǧys qaterı töngen HH ǧasyrdyŋ ekınşı jartysynda jappai joiylu qaupınıŋ aldyn alu kezınde özın-özı aqtady. Bırıkken Ūlttar Ūiymynyŋ Jarǧysynda «Bızdıŋ basty mındetımız – keler ūrpaqty soǧys örtınen qūtqaru» dep jazylǧan. Bırıkken Ūlttar Ūiymy jüiesındegı şirek ǧasyr ışınde menıŋ elım qarqyndy damu jolynan öttı. Dünie jüzındegı eŋ ırı Semei iadrolyq poligonyn jauyp, iadrolyq arsenal boiynşa älemdegı törtınşı elden qarudy taratpau jönındegı jahandyq qozǧalystyŋ köşbasşyna ainaldyq. Iаdrolyq qaru men iadrolyq derjava märtebesınen bas tartu bızdıŋ sanaly ärı şynaiy taŋdauymyz boldy. Būl Qazaqstannyŋ barşa halqy qoldap, älemdık qoǧamdastyq laiyqty baǧasyn bergen erıktı qadamy edı. Bügınde elımız iadrolyq qauıpsızdık salasyndaǧy barlyq ırgelı halyqaralyq kelısımderdıŋ qatysuşysy bolyp otyr. Bız iadrolyq qaruy joq memleket retındegı märtebemızdı zaŋdy türde bekıttık. Ekınşıden, özara senım jaǧdaiy halyqaralyq yntymaqtastyqtyŋ jaŋa modelın qalyptastyruǧa septıgın tigızedı. MAGATE-nıŋ tömen baiytylǧan uran bankınıŋ aşyluy – osy yntymaqtastyqtyŋ jarqyn mysaly ärı onyŋ jüzege asuynyŋ körınısı. Qazaqstan iadrolyq qarudy taratpau rejımın nyǧaituǧa osylaişa kezektı üles qosty. Üşınşıden, Qazaqstannyŋ iadrolyq qarusyz joly özge elderge ülgı ärı täjıribe tūrǧysynan kömek bolar edı. Bız täuelsız el bolyp, memlekettıgımızdı nyǧaittyq jäne iadrolyq qarudan bas tarttyq. Sol arqyly halyqaralyq bedelımızdı arttyryp, iadrolyq derjavalardan şabuyl jasamau kepıldıgın aldyq. Osy rette, Soltüstık Koreia basşylyǧyn bızdıŋ jolymyzben jüruge şaqyramyz. Törtınşıden, ǧylymi-tehnologiialyq progrestıŋ qazırgı mümkındıkterı jäne jahandanudyŋ şynaiy bolmysy jappai qyryp-joiatyn qarudy taratpau mındetın adamzattyŋ aman saqtalyp qalu mäselesıne ainaldyryp otyr. Jappai qyryp-joiatyn qaruy bar elderdıŋ köbeiuı iadrolyq, himiialyq, biologiialyq jäne radiologiialyq qarudyŋ destruktivtı küşterdıŋ qolyna tüsu qaupın tudyrady. Iаdrolyq qauıpsızdıktı qamtamasyz etu jönındegı bügıngı qūqyqtyq baza HH ǧasyr soŋynda «iadrolyq derjavalar klubynyŋ» keŋeiuıne tosqauyl bola almady. Iаdrolyq qarudy taratpau turaly şartqa negızdelgen asa maŋyzdy taratpau rejımın nyǧaitu üşın tereŋ mentaldı özgerıster men köpjaqty jaŋa saiasi şeşımder qajet dep oilaimyn. Iаdrolyq qarudy taratpau salasyndaǧy senımdı nyǧaita tüsu üşın mynadai şaralar atqarudy ūsynamyn. Bırınşı. Iаdrolyq qarudy taratpau turaly şarttan şyǧu prosesın qiyndatu qajet dep sanaimyn. Korei Halyq Demokratiialyq Respublikasynyŋ äreketı iadrolyq qarudy ielensem degen ambisiiasy bar basqa elderdı osyndai qadamǧa itermeleuı mümkın. Iаdrolyq qarudy taratpau turaly şartqa kümän keltırmei, Bırıkken Ūlttar Ūiymy Qauıpsızdık Keŋesınıŋ arnaiy rezoliusiiasyn äzırleu mümkındıgın qarastyrudy ūsynamyn. Būl qūjat Şartty būzatyn elder üşın osynyŋ naqty saldaryn, sonyŋ ışınde sanksiia şaralary men mäjbürleu şaralaryn aiqyndaityn bolady. Ekınşı. Jappai qyryp-joiatyn qarudy iemdenuge jäne taratuǧa qatysty qataŋ şara qoldanudyŋ naqty jūmys ısteitın mehanizmın äzırleu kerek. Mūndai köpjaqty kelısımderdı Bırıkken Ūlttar Ūiymy Qauıpsızdık Keŋesınıŋ jekelegen rezoliusiialarymen bekıtu qajet. Jappai qyryp-joiatyn qarudy iemdenu nietıne jol bermeudıŋ basty şarasy retınde iadrolyq derjavalardyŋ kepıldıgın zaŋ jüzınde mındetteitın jüienı damytu qajet dep sanaimyn. Būl atom qaruyn ielenuden erıktı türde bas tartqan jäne iadrolyq qaruy joq memleketter üşın kerek. Üşınşı. Jahandyq qauıpsızdık jüiesın jaŋǧyrtu prosesınıŋ sättı nemese sätsız boluy älemdık qoǧamdastyqtyŋ militaristık anahronizmdı eŋseru qabıletıne tıkelei bailanysty. Eş maǧynasy joq ärı arandatuşylyq tuǧyzatyn äskeri bloktarǧa bölınudı ötkennıŋ ülesıne qaldyru kerek. Däl osy tūsta memleketter arasyndaǧy senım asa qajet. Men soǧysqa qarsy jalpyälemdık şaralar turaly közqarasymdy «Älem. HHI ǧasyr» atty manifesımde bıldırdım. Būl qūjatta Bırıkken Ūlttar ūiymynyŋ 100 jyldyǧy qarsaŋynda iadrolyq qarudan azat älem qūruǧa jaǧdai jasaityn ıs-qimyldar körınıs tapqan edı. Älemdık qoǧamdastyq qoldasa, būl maqsatqa qol jetkızuge bolady. Törtınşı. Halyqaralyq qarym-qatynasqa saiasi senım men jüielı dialogty mındettı türde qaitaru kerek. Is-qimyldy tolyqtai qamtityn bırlesken jospar sonyŋ jarqyn mysaly bolmaq. İrannyŋ iadrolyq baǧdarlamasyna qatysty mämıle qarudy taratpau salasyndaǧy köp jaqty diplomatiianyŋ tabysty bolatynyn körsettı. Ol kürdelı mäselelerdı kelıssözder arqyly şeşudıŋ täjıribe jüzındegı mysalyna ainaldy. Qazaqstan da öz ülesın qosqan senım ahualynyŋ arqasynda osy kelısım jüzege asty. Keibır qatysuşylar tarapynan öz mındettemelerın jüzege asyruda tuyndaǧan qiyndyqtarǧa qaramastan Is-qimyldy tolyqtai qamtityn bırlesken jospar odan ärı tabysty ıske asady dep senemın. Būl mäselenı bız AQŞ Prezidentımen bırge talqyladyq. Osyndai konstruktivtı täsıldı Soltüstık Koreiaǧa qatysty iadrolyq problemany retteude de qoldanuǧa bolady dep oilaimyz. Korei tübegındegı qazırgı oqiǧalar tereŋ qarama-qaişylyqtyŋ bar ekenın bıldıredı. Osyǧan orai, müddelı taraptardy Soltüstık Koreia mäselesın jyldam ärı konstruktivtı jolmen şeşuge şaqyramyz. Senım ahualyn qalyptastyrudyŋ maŋyzdy talaby retınde «iadrolyq bestıktıŋ» Korei Halyq Demokratiialyq Respublikasynyŋ qauıpsızdıgıne kepıldık beruın jäne Pheniannyŋ kelıssöz üstelıne oraluyn jaqtaimyz. Qajet bolǧan jaǧdaida, Qazaqstan müddelı taraptar üşın kelıssöz alaŋyn ūsynuǧa daiyn. Senım şaralary bügınde qantögıs bolyp jatqan Taiau Şyǧys üşın de öte özektı bolyp otyr. Siriiadaǧy şielenıs alys jatqan öŋırlerge de ziianyn tigızude. Özara senım Astana alaŋyndaǧy dialogqa negız bolǧanyn erekşe atap ötken jön. Astana prosesı Jeneva kelıssözderın tolyqtyryp, Siriiadaǧy şielenıstı beibıt jolmen retteuge qoldan kelgenşe üles qosyp keledı. Astanada osyndai 7 kelıssöz öttı. Besınşı. Jappai qyryp-joiatyn qarudyŋ taraluymen küres jürgızudegı bırden-bır tiımdı qūral – iadrolyq qarudan azat aimaqtar qūru. Sondai-aq, būl ūjymdyq senım bıldırudıŋ ülgısı bolyp sanalady. Taiau Şyǧysta iadrolyq qarudan azat aimaq qūru jūmystaryn küşeite tüsudı maŋyzdy dep sanaimyn. Müddelı taraptardy osyǧan şaqyramyn jäne keibır elder arasyndaǧy tüsınıspeuşılıkter jaqyn arada şeşımın tabady dep ümıttenemın. Altynşy. Bügınde ǧylymi jetıstıkterdı paidalanyp, jantalasa qarulanudyŋ jaŋa tolqynynyŋ tuyndau qaupı bar. Osyǧan orai halyqaralyq qoǧamdastyq jaŋa äskeri jäne aqparattyq tehnologiialardyŋ jasaluy men taraluyna baqylaudy küşeituge tiıs. Senım şaralary ǧaryş keŋıstıgın militarizasiialaudyŋ aldyn aluǧa qatysty ortaq ūstanymdy qalyptastyru barysynda da kerek bolady. Būl mäseleler Bırıkken Ūlttar Ūiymynyŋ arnaiy otyrysynda qaraluǧa laiyq dep oilaimyn. Qūrmettı hanymdar men myrzalar! Älemdık iadrolyq derjavalar arasyndaǧy özara tüsınıstık pen özara senım jaǧdaiynda ǧana köptegen qaqtyǧystyŋ aldyn alyp, tiımdı retteuge bolatyny bügıngı künnıŋ şyndyǧyna ainaldy. Iаdrolyq apatty boldyrmau üşın olarǧa adamzat aldyndaǧy zor jauapkerşılık jüktelgen. Äsırese, ırı iadrolyq derjavalar iadrosyz qarudan azat älem qūru üşın kürestıŋ aldyŋǧy şebınde bolyp, jappai qyryp-joiatyn qarudy qysqartudyŋ ülgısın körsetuı qajet. Bıraq būl basqa elder syrt qaluǧa tiıs, olar eşteŋege yqpal ete almaidy degendı bıldırmeidı. Älemdık qoǧamdastyq – aluan türlı jäne köp qyrly sipaty arqyly küşeie tüsken bırtūtas organizm. Ol jer betındegı ūlttar men halyqtar arasynda teŋgerım men üilesım bolǧan kezde ǧana alǧa basyp, dami alady. Sol sebeptı, bız halyqaralyq qūqyq üstemdıgıne negızdelgen qauıpsız älem men ädılettı älemdık tärtıpke bırlese qol jetkızuımız kerek. Būl ıste Bırıkken Ūlttar Ūiymy Qauıpsızdık Keŋesınıŋ rölı zor jäne oǧan tarihi missiia jükteletını de sözsız. Adamzat HHI ǧasyrda jappai qyryp-joiatyn qarudan azat älem qūru üşın laiyqty joldan öte alady dep senemın. Ūjymdyq ıs-qimyldan quat alǧan älemdık qoǧamdastyqtyŋ senımı, erık-jıgerı men aqyl-parasaty planetamyzdyŋ jahandyq apatqa ūşyrauyna jol bermeidı dep senemın. Nazarlaryŋyzǧa rahmet!
Qūrmettı Bas hatşy myrza! Qūrmettı Keŋes müşelerı! Hanymdar men myrzalar! Sızdermen osy taqyryptyq brifingte jüzdeskenıme quanyştymyn. Bız Qazaqstannyŋ Bırıkken Ūlttar Ūiymy Qauıpsızdık Keŋesınıŋ tūraqty emes müşesı bolyp sailanuyn jäne bügıngı töraǧalyq qyzmetımızdı älemdık qoǧamdastyqtyŋ elımızge jäne onyŋ beibıtşıl saiasatyna degen senımı dep bılemız. Bız būl märtebelı qyzmettegı Ortalyq Aziianyŋ bırınşı memleketı bolyp otyrmyz. Osyǧan orai Düniejüzılık ūiymnyŋ būl maŋyzdy organyndaǧy öŋır halyqtarynyŋ «ünıne» ainaldyq. Qazaqstannyŋ Bırıkken Ūlttar Ūiymy Qauıpsızdık Keŋesındegı qyzmetınıŋ bırınşı jyly öttı. Bız Keŋestıŋ kün tärtıbındegı özektı mäselelerdı şeşuge qatysu barysynda barynşa belsendı, konstruktivtı jäne ädıl boluǧa tyrystyq. Auǧanstan/«Taliban», İLİM/DAİŞ, «äl-Kaida» jäne Somali/Eritreia jönındegı komitetterdı basqara otyryp, olardyŋ jemıstı qyzmet etuıne öz ülesımızdı qosyp kelemız. Keŋestıŋ barlyq müşe-memleketterıne berık yntymaqtastyǧy üşın rizaşylyǧymdy bıldıremın. Qūrmettı hanymdar men myrzalar! Bügıngı jiyn – Qazaqstannyŋ Bırıkken Ūlttar Ūiymy Qauıpsızdık Keŋesınıŋ töraǧalyǧy barysyndaǧy negızgı şara. Ol jahandyq kün tärtıbındegı eŋ özektı taqyryptardyŋ bırıne arnalyp otyr. Beibıtşılık pen qauıpsızdıkke qol jetkızu jolyndaǧy senım şaralary şielenıstıŋ aldyn alu jäne maŋyzdy jahandyq problemalardy şeşu kezınde negızgı röl atqarady. Men Bırıkken Ūlttar Ūiymy Bas Assambleiasynyŋ 47-şı sessiiasynyŋ mınberınen Aziiadaǧy qauıpsızdık jäne senım şaralary jönındegı öŋırlık qūrylym qūru turaly ūsynys aitqan bolatynmyn. Tynymsyz diplomatiialyq jūmystyŋ nätijesınde būl mehanizmdı qūruǧa qol jetkızıldı. Bügınde Aziiadaǧy özara yqpaldastyq jäne senım şaralary keŋesı öŋırdegı 26 memlekettı bırıktırıp, tabysty jūmys ısteude. Mıne, şirek ǧasyrdan keiın taǧy da Bırıkken Ūlttar Ūiymynda Qauıpsızdık Keŋesınıŋ tūraqty emes müşesı retınde Qazaqstannyŋ atynan söilep tūrmyn. Alaida, jekelegen elder arasynda da, jahandyq deŋgeide de özara senımdı arttyru mäselesınıŋ älı de kürdelı ekenın jäne onyŋ künnen-künge özektı bola tüskenın aituǧa mäjbürmın. Senım şaralary jahandyq qauıpsızdıktı qoldaudyŋ, bükıl planeta kölemınde beibıtşılıktı nyǧaitudyŋ asa maŋyzdy elementı retınde kün tärtıbınen tüspeuge tiıs. Nelıkten? Bırınşıden, senım şaralary bükıl adamzatqa jaŋa joiqyn soǧys qaterı töngen HH ǧasyrdyŋ ekınşı jartysynda jappai joiylu qaupınıŋ aldyn alu kezınde özın-özı aqtady. Bırıkken Ūlttar Ūiymynyŋ Jarǧysynda «Bızdıŋ basty mındetımız – keler ūrpaqty soǧys örtınen qūtqaru» dep jazylǧan. Bırıkken Ūlttar Ūiymy jüiesındegı şirek ǧasyr ışınde menıŋ elım qarqyndy damu jolynan öttı. Dünie jüzındegı eŋ ırı Semei iadrolyq poligonyn jauyp, iadrolyq arsenal boiynşa älemdegı törtınşı elden qarudy taratpau jönındegı jahandyq qozǧalystyŋ köşbasşyna ainaldyq. Iаdrolyq qaru men iadrolyq derjava märtebesınen bas tartu bızdıŋ sanaly ärı şynaiy taŋdauymyz boldy. Būl Qazaqstannyŋ barşa halqy qoldap, älemdık qoǧamdastyq laiyqty baǧasyn bergen erıktı qadamy edı. Bügınde elımız iadrolyq qauıpsızdık salasyndaǧy barlyq ırgelı halyqaralyq kelısımderdıŋ qatysuşysy bolyp otyr. Bız iadrolyq qaruy joq memleket retındegı märtebemızdı zaŋdy türde bekıttık. Ekınşıden, özara senım jaǧdaiy halyqaralyq yntymaqtastyqtyŋ jaŋa modelın qalyptastyruǧa septıgın tigızedı. MAGATE-nıŋ tömen baiytylǧan uran bankınıŋ aşyluy – osy yntymaqtastyqtyŋ jarqyn mysaly ärı onyŋ jüzege asuynyŋ körınısı. Qazaqstan iadrolyq qarudy taratpau rejımın nyǧaituǧa osylaişa kezektı üles qosty. Üşınşıden, Qazaqstannyŋ iadrolyq qarusyz joly özge elderge ülgı ärı täjıribe tūrǧysynan kömek bolar edı. Bız täuelsız el bolyp, memlekettıgımızdı nyǧaittyq jäne iadrolyq qarudan bas tarttyq. Sol arqyly halyqaralyq bedelımızdı arttyryp, iadrolyq derjavalardan şabuyl jasamau kepıldıgın aldyq. Osy rette, Soltüstık Koreia basşylyǧyn bızdıŋ jolymyzben jüruge şaqyramyz. Törtınşıden, ǧylymi-tehnologiialyq progrestıŋ qazırgı mümkındıkterı jäne jahandanudyŋ şynaiy bolmysy jappai qyryp-joiatyn qarudy taratpau mındetın adamzattyŋ aman saqtalyp qalu mäselesıne ainaldyryp otyr. Jappai qyryp-joiatyn qaruy bar elderdıŋ köbeiuı iadrolyq, himiialyq, biologiialyq jäne radiologiialyq qarudyŋ destruktivtı küşterdıŋ qolyna tüsu qaupın tudyrady. Iаdrolyq qauıpsızdıktı qamtamasyz etu jönındegı bügıngı qūqyqtyq baza HH ǧasyr soŋynda «iadrolyq derjavalar klubynyŋ» keŋeiuıne tosqauyl bola almady. Iаdrolyq qarudy taratpau turaly şartqa negızdelgen asa maŋyzdy taratpau rejımın nyǧaitu üşın tereŋ mentaldı özgerıster men köpjaqty jaŋa saiasi şeşımder qajet dep oilaimyn. Iаdrolyq qarudy taratpau salasyndaǧy senımdı nyǧaita tüsu üşın mynadai şaralar atqarudy ūsynamyn. Bırınşı. Iаdrolyq qarudy taratpau turaly şarttan şyǧu prosesın qiyndatu qajet dep sanaimyn. Korei Halyq Demokratiialyq Respublikasynyŋ äreketı iadrolyq qarudy ielensem degen ambisiiasy bar basqa elderdı osyndai qadamǧa itermeleuı mümkın. Iаdrolyq qarudy taratpau turaly şartqa kümän keltırmei, Bırıkken Ūlttar Ūiymy Qauıpsızdık Keŋesınıŋ arnaiy rezoliusiiasyn äzırleu mümkındıgın qarastyrudy ūsynamyn. Būl qūjat Şartty būzatyn elder üşın osynyŋ naqty saldaryn, sonyŋ ışınde sanksiia şaralary men mäjbürleu şaralaryn aiqyndaityn bolady. Ekınşı. Jappai qyryp-joiatyn qarudy iemdenuge jäne taratuǧa qatysty qataŋ şara qoldanudyŋ naqty jūmys ısteitın mehanizmın äzırleu kerek. Mūndai köpjaqty kelısımderdı Bırıkken Ūlttar Ūiymy Qauıpsızdık Keŋesınıŋ jekelegen rezoliusiialarymen bekıtu qajet. Jappai qyryp-joiatyn qarudy iemdenu nietıne jol bermeudıŋ basty şarasy retınde iadrolyq derjavalardyŋ kepıldıgın zaŋ jüzınde mındetteitın jüienı damytu qajet dep sanaimyn. Būl atom qaruyn ielenuden erıktı türde bas tartqan jäne iadrolyq qaruy joq memleketter üşın kerek. Üşınşı. Jahandyq qauıpsızdık jüiesın jaŋǧyrtu prosesınıŋ sättı nemese sätsız boluy älemdık qoǧamdastyqtyŋ militaristık anahronizmdı eŋseru qabıletıne tıkelei bailanysty. Eş maǧynasy joq ärı arandatuşylyq tuǧyzatyn äskeri bloktarǧa bölınudı ötkennıŋ ülesıne qaldyru kerek. Däl osy tūsta memleketter arasyndaǧy senım asa qajet. Men soǧysqa qarsy jalpyälemdık şaralar turaly közqarasymdy «Älem. HHI ǧasyr» atty manifesımde bıldırdım. Būl qūjatta Bırıkken Ūlttar ūiymynyŋ 100 jyldyǧy qarsaŋynda iadrolyq qarudan azat älem qūruǧa jaǧdai jasaityn ıs-qimyldar körınıs tapqan edı. Älemdık qoǧamdastyq qoldasa, būl maqsatqa qol jetkızuge bolady. Törtınşı. Halyqaralyq qarym-qatynasqa saiasi senım men jüielı dialogty mındettı türde qaitaru kerek. Is-qimyldy tolyqtai qamtityn bırlesken jospar sonyŋ jarqyn mysaly bolmaq. İrannyŋ iadrolyq baǧdarlamasyna qatysty mämıle qarudy taratpau salasyndaǧy köp jaqty diplomatiianyŋ tabysty bolatynyn körsettı. Ol kürdelı mäselelerdı kelıssözder arqyly şeşudıŋ täjıribe jüzındegı mysalyna ainaldy. Qazaqstan da öz ülesın qosqan senım ahualynyŋ arqasynda osy kelısım jüzege asty. Keibır qatysuşylar tarapynan öz mındettemelerın jüzege asyruda tuyndaǧan qiyndyqtarǧa qaramastan Is-qimyldy tolyqtai qamtityn bırlesken jospar odan ärı tabysty ıske asady dep senemın. Būl mäselenı bız AQŞ Prezidentımen bırge talqyladyq. Osyndai konstruktivtı täsıldı Soltüstık Koreiaǧa qatysty iadrolyq problemany retteude de qoldanuǧa bolady dep oilaimyz. Korei tübegındegı qazırgı oqiǧalar tereŋ qarama-qaişylyqtyŋ bar ekenın bıldıredı. Osyǧan orai, müddelı taraptardy Soltüstık Koreia mäselesın jyldam ärı konstruktivtı jolmen şeşuge şaqyramyz. Senım ahualyn qalyptastyrudyŋ maŋyzdy talaby retınde «iadrolyq bestıktıŋ» Korei Halyq Demokratiialyq Respublikasynyŋ qauıpsızdıgıne kepıldık beruın jäne Pheniannyŋ kelıssöz üstelıne oraluyn jaqtaimyz. Qajet bolǧan jaǧdaida, Qazaqstan müddelı taraptar üşın kelıssöz alaŋyn ūsynuǧa daiyn. Senım şaralary bügınde qantögıs bolyp jatqan Taiau Şyǧys üşın de öte özektı bolyp otyr. Siriiadaǧy şielenıs alys jatqan öŋırlerge de ziianyn tigızude. Özara senım Astana alaŋyndaǧy dialogqa negız bolǧanyn erekşe atap ötken jön. Astana prosesı Jeneva kelıssözderın tolyqtyryp, Siriiadaǧy şielenıstı beibıt jolmen retteuge qoldan kelgenşe üles qosyp keledı. Astanada osyndai 7 kelıssöz öttı. Besınşı. Jappai qyryp-joiatyn qarudyŋ taraluymen küres jürgızudegı bırden-bır tiımdı qūral – iadrolyq qarudan azat aimaqtar qūru. Sondai-aq, būl ūjymdyq senım bıldırudıŋ ülgısı bolyp sanalady. Taiau Şyǧysta iadrolyq qarudan azat aimaq qūru jūmystaryn küşeite tüsudı maŋyzdy dep sanaimyn. Müddelı taraptardy osyǧan şaqyramyn jäne keibır elder arasyndaǧy tüsınıspeuşılıkter jaqyn arada şeşımın tabady dep ümıttenemın. Altynşy. Bügınde ǧylymi jetıstıkterdı paidalanyp, jantalasa qarulanudyŋ jaŋa tolqynynyŋ tuyndau qaupı bar. Osyǧan orai halyqaralyq qoǧamdastyq jaŋa äskeri jäne aqparattyq tehnologiialardyŋ jasaluy men taraluyna baqylaudy küşeituge tiıs. Senım şaralary ǧaryş keŋıstıgın militarizasiialaudyŋ aldyn aluǧa qatysty ortaq ūstanymdy qalyptastyru barysynda da kerek bolady. Būl mäseleler Bırıkken Ūlttar Ūiymynyŋ arnaiy otyrysynda qaraluǧa laiyq dep oilaimyn. Qūrmettı hanymdar men myrzalar! Älemdık iadrolyq derjavalar arasyndaǧy özara tüsınıstık pen özara senım jaǧdaiynda ǧana köptegen qaqtyǧystyŋ aldyn alyp, tiımdı retteuge bolatyny bügıngı künnıŋ şyndyǧyna ainaldy. Iаdrolyq apatty boldyrmau üşın olarǧa adamzat aldyndaǧy zor jauapkerşılık jüktelgen. Äsırese, ırı iadrolyq derjavalar iadrosyz qarudan azat älem qūru üşın kürestıŋ aldyŋǧy şebınde bolyp, jappai qyryp-joiatyn qarudy qysqartudyŋ ülgısın körsetuı qajet. Bıraq būl basqa elder syrt qaluǧa tiıs, olar eşteŋege yqpal ete almaidy degendı bıldırmeidı. Älemdık qoǧamdastyq – aluan türlı jäne köp qyrly sipaty arqyly küşeie tüsken bırtūtas organizm. Ol jer betındegı ūlttar men halyqtar arasynda teŋgerım men üilesım bolǧan kezde ǧana alǧa basyp, dami alady. Sol sebeptı, bız halyqaralyq qūqyq üstemdıgıne negızdelgen qauıpsız älem men ädılettı älemdık tärtıpke bırlese qol jetkızuımız kerek. Būl ıste Bırıkken Ūlttar Ūiymy Qauıpsızdık Keŋesınıŋ rölı zor jäne oǧan tarihi missiia jükteletını de sözsız. Adamzat HHI ǧasyrda jappai qyryp-joiatyn qarudan azat älem qūru üşın laiyqty joldan öte alady dep senemın. Ūjymdyq ıs-qimyldan quat alǧan älemdık qoǧamdastyqtyŋ senımı, erık-jıgerı men aqyl-parasaty planetamyzdyŋ jahandyq apatqa ūşyrauyna jol bermeidı dep senemın. Nazarlaryŋyzǧa rahmet!
Amerika Qūrama Ştattary, Niu-Iork qalasy
Abai.kz
