Aqtöbelık Serık Aitymbetov oblys ortalyǧyndaǧy «Alaş» kölık juu beketınde jūmys ısteidı. 4 jyldan berı osy bekette kölık juuşy bolyp eŋbek etıp jürgen ol osylaişa balalaryna qarjylai kömektesıp otyrǧandyǧyn aitady.
Serık Aitymbetov — Aqtöbe oblysy Baiǧanin audanynyŋ tumasy. Qalaǧa köşıp kelgenıne bıraz jyl bolǧan. Balalary qazır auylda tūrady. Zaiyby osydan 2 jyl būryn auyryp, köz jūmypty. Auylda tūraqty jūmysy bolmaǧan soŋ, qalaǧa qonys audarǧan. Būryn qūrylys, mūnai-gaz salalarynda jūmys jasaǧan. Al 4 jyl būryn oilamaǧan jerden kölık juu beketıne jūmysqa ornalasqan. Az uaqytta kölık juudyŋ qyr-syryn meŋgergen ol — qazır känıgı maman. Bır kölıktı 30-40 minut ışınde juyp, kölık iesınıŋ alǧysyn alady.— Jasym 43-te. Negızgı mamandyǧym — qūrylysşy. Būryn qūrylys salasynda, zauytta eŋbek ettım. Osy jasqa kelgende kölık juuşy bolamyn dep oilamaǧan edım. Alaida tūraqty jūmys bolmaǧan soŋ osy jerde eŋbek etıp jürgen jaiym bar. Ekı balam bar. Olar auyldyq jerde tūrady. Solarǧa qarajat jaǧynan kömektesıp, ömırden öz ornyn tabularyna osylai tyraştanyp jürgenım ǧoi. Qazır zaman bolsa qiyn. Naryq bolǧan soŋ, bärı qymbat. Auylda mal baǧuǧa bolar edı, bıraq jalaqy az, beinetı köp. Qalaǧa köşıp kelgenıme bıraz jyl boldy. Ekı jyl būryn auyryp, joldasym qaitys boldy. Qazır özım tūryp jatyrmyn. Balalardyŋ öz ömırı bar. Osy jūmysqa ornalasqaly qalanyŋ tırlıgıne, jūmystyŋ qyzyǧy men qiyndyǧyna üirenıp kettık. Būl jerde künıne jalpy sany 60-70 kölık juamyz. Köbıne jeŋıl avtokölıkter keledı. Bır kölıktı juuǧa şamamen 30-40 minut uaqyt ketedı. Kelgen kölık iesın tez jıberu üşın köp jaǧdaida ekı adam bolyp juamyz. Bekette negızı kölık juatyn 2 oryn bar. 3 adam jūmys ısteimız. Kei kezderı ülgermei jatsaq, bastyǧymyz (bekettıŋ iesı) da kölık juady. Jalaqymyz da jaqsy. Künıne kem degende 5-6 myŋ teŋge tabamyz, — deidı keiıpkerımız. Serık Aitymbetovtıŋ aituynşa, kölık juu beketı şaǧyn bolǧanymen, mūnda keletınder köp. Tūraqty türde keletın kölık ielerı de bar. Eŋ bastysy, mūndaǧylar öz jūmysyn adal, tiianaqty etıp jasaidy. Tūrǧyndardyŋ osylaişa alǧysyn alyp jürgen kölık juuşylar öz jūmystaryn qūlşyna, ärı jauapkerşılıkpen atqaruǧa tyrysady.
Aita ketu kerek, bekettıŋ aumaǧyna tolyqtai beinekameralar ornatylǧan. Kölık juu oryndary joǧary qysymdaǧy su şaşatyn, avtomattandyrylǧan qūrylǧylarmen jabdyqtalǧan. Sol arqyly qolmen juu kezınde qalyp qoiatyn keibır kırlerden tazartuǧa bolady. Sondai-aq mūnda kölık juatyn arnaiy sūiyq sabyndar, kölık ışın jyltyratatyn sūiyqtyqtar qoldanylady. Bekettegı kölık juu qyzmetınıŋ ortaşa baǧasy — 1500-2000 teŋge.— Jazda kölık juu qiyn emes. Tek qysta bıraz toŋamyz, qolymyz üsedı. Jūmysymyz asa auyr bolmasa da, keide üzılıssız eŋbekten şarşaimyz. Degenmen adal näpaqa tauyp jürgen soŋ qanaǧat etemız. Qazır beket taŋǧy 9.00-den keşkı 22.00-ge deiın jūmys jasap tūr. Kölık köp bolsa keide tüskı üzılıske de şyqpaityn uaqytymyz bolady. Bızdıŋ basty mındetımız — kölık ielerınıŋ köŋılınen şyǧu, öz jūmysymyzdy joǧary därejede atqaru, — deidı Serık Aitymbetov.
Onyŋ aituynşa, kölık juudyŋ da öz «tärtıbı» bar. Mäselen, kölıktı jiı-jiı juu ziiandy. Sebebı jiı juu kölıktıŋ syrtqy kelbetın (kuzov) būzady eken. Sondai-aq syrty tym kırlegen kölıktı arnaiy sūiyq susabynmen juǧan dūrys. Sonda ol jap-jaŋa siiaqty bolyp jyltyrap tūrady.— Qazır eŋbek etken adamǧa barlyq jaǧdai bar. Tek jalqau bolmau kerek. Men siiaqty jasy 40-tan assa da kölık juatyn ortalyqtarda jūmys ıstep jürgen qanşama bauyrlarymyz bar. Keide olar kölık juu tek jastardyŋ jūmysy degen közqaraspen qaraidy. Ol dūrys emes dep oilaimyn. Eŋ bastysy, adal eŋbek etu kerek, bıreudıŋ aqysyn jemeu qajet. Sondyqtan zamandastaryma, jastarǧa aianbai eŋbek etıp, mamandyq taŋdarda, jūmysqa ornalasarda eşteŋeden qysylmai, eşkımnen ūialmau kerektıgın aitqym keledı. Qazaqta «Eŋbek etseŋ, emersıŋ» degen naqyl söz bar. Sony este ūstaǧan jön, — deidı ol.
R.S. Maqalamyzdyŋ soŋynda kölık juuşylar tarapynan aitylǧan myna bır keŋesterdı nazarlaryŋyzǧa ūsynamyz:
1. «Kuzov» salqyndaǧanşa kölıktı juuǧa bolmaidy. Sebebı su qyzǧan kuzovpen janasqan kezde himiialyq reaksiia paida boluy mümkın, ol keiınnen totyǧuǧa äkeledı. 2. Eger «kuzovtyŋ» betıne qosymşa boiau jaǧylsa, kölıktı juu kezınde su qysymyn eŋ az mölşerge qoiu kerek. Öitkenı joǧary qysymmen tigen su boiaudy qūrtuy mümkın. 3. Avtokölıktı arnaiy juu qūraldarymen aiyna 1-2 ret qana juyŋyz, öitkenı olar da boiau jabynyna terıs äser etedı. 4. Kölık juǧan kezde salonǧa, qozǧaltqyşqa, qūlyptarǧa su kırıp ketpegenı dūrys. Sondyqtan kölık juu beketıne kırerde būlardy mındettı türde tekserıŋız. 5. Kölıktı qysqy mezgılde jabyq üi-jaida juyp, jyly jerge qoiǧan abzal.Danagül BAIMŪQAŞ,
«Adyrna» ūlttyq portaly
