Baqtiiar Qojahmetov: Ūlytau Qazaqstan turizmınıŋ küretamyryna ainalatyn bolady

- Özıŋız bıletındei, Elbasy biylǧy Joldauynda: «Bügınde älemdegı ärbır onynşy jūmys ornyn ūsynuşy syrtqy turizm men ışkı turizm kez kelgen öŋır üşın perspektivalyq tabys közderınıŋ bırı bolyp sanalady» dedı. Al Ūlytau audanynda turizmdı damytu qalai ıske asyp jatyr? - Kezınde «Mädeni mūra» baǧdarlamasy boiynşa Ūlytau ūlttyq simvoldar qataryna, elımızdıŋ altyn qazynasyna endı. Turizmdı damytudyŋ alǧaşqy qadamy 2010 jyldyŋ nauryz aiynda jasaldy. Äkımşılık pen mäslihat bırlesıp «Ūlytau – qazaqtyŋ köne astanasy» atty turizmdı damytu baǧdarlamasyn bekıttı. Is-şaralar jospary boiynşa Ūlytau auylyndaǧy jalǧyz meiramhana kürdelı jöndeuden öttı, ondaǧy bölmeler sany 10-nan 15-ke deiın artty. Audan ortalyǧynan 2 şaqyrym jerde ornalasqan qonaqtarǧa arnalǧan 12 oryndyq rezidensiia qūrylysyna qarjy bölındı. «Bolatsai» demalys üiı salyndy. Ūlytau auylynyŋ özınde jergılıktı tūrǧyndardy jūmyldyru arqyly qonaq üiler aşu jūmystary jürgızıle bastady. Būl qadam jaŋa jūmys oryndaryn aşyp, onyŋ sanyn arttyruǧa negız boldy. 2010 jyly «Aqmeşıt» ziiarat etuşıler ortalyǧyn salu jūmystary bastaldy. Būl keşen qūramyna Vizit-ortalyǧy, etnoauyl men avtokemping kıredı. «Qazaqmys» korporasiiasy demeuşılerınıŋ qarjysy esebınen «Asan qaiǧy» jäne «Handar alaŋy» eskertkışterı aşyldy. Jyl saiyn «Terısaqqan köktemı» etnofestivalı ūiymdastyrylady. Etnofestival qonaqtary - Amerika Qūrma Ştattary, Fransiia, Bahrein Koroldıgı, Polşa, Resei, Ukraina, Latviia, Qyrǧyzstan elderınen kelgen turister. Audandyq biudjet qarjysynan Şyŋǧys hannyŋ aty aŋyzǧa ainalǧan bas qolbasşysy Ketbūqaǧa eskertkış qoiyldy. Alaş orda kösemderıne arnalǧan «Bes arys» saiajoly, «Taŋbaly tas» demalys saiabaǧynyŋ qūrylystary aiaqtaldy. Osy jyly saiabaq territoriiasynda audandyq ölketanu mūrajaiynyŋ qūrylysyn aiaqtau josparlanyp otyr. Al ortalyq kärız qūrylysynyŋ aiaqtaluy – auyl tūrǧyndary men turistter üşın quanarlyq jait. - Menıŋ bıluımşe, Ūlytau audanynyŋ jol jaǧdaiy, äsırese, turistık nysandarǧa barar joldar eşqandai syn kötermeidı. Būl mäsele boiynşa oblys äkımdıgı tarapynan nendei şaralar jürgızılude?

- Prezidenttıŋ biylǧy Joldauynda «Işkı öŋırlık qatynastardy jaqsartu üşın avtojoldardyŋ jergılıktı jelısın jöndeu men qaita saluǧa arnalǧan qarjy kölemın köbeitu kerek. Būl jūmysqa öŋırlerdegı barlyq äkımdıktıŋ belsendı qatysuyn qamtamasyz etu kerek» - degen bolatyn.

Osyǧan säikes, oblystyq Mädeniet departamentınıŋ yqpalymen bırneşe tarihi eskertkışke abattandyru jūmystary, arheologiialyq jäne qaita jöndeu jūmystary jürgızılıp jatyr (Dulyǧaly meşıtı, Aiaqqamyr, Dombauyl, Terektı äulie, Joşy han, Alaşa han, Erden). Ötken jyly Düzen mazarynyŋ kürdelı qaita öŋdeu jūmystary aiaqtaldy. Qoryq-mūrajai ǧimaratyna kürdelı jöndeu jūmystary jürgızılıp, jaŋa ekspozisiia jasaldy. Qazırgı taŋda Joşy han jäne Alaşa han esertkışterıne barar joldardy jöndeu jäne qūrylysty jüzege asyru jūmystary qarqyndy jürgızılude. Osy jyly orta ǧasyrlyq qalaşyq Basqamyrda qaita öŋdeu jūmystaryn jürgızu josparlanuda. - Ükımet tarapynan qoldau bar ma? - Turizm salasyn Mädeniet jäne sport ministrlıgıne bergenı bız üşın jaǧymdy jaŋalyq boldy. Ötken jyldyŋ säuır aiynan bastap bızdıŋ ministrlıkte turizm boiynşa komitet qūryldy. Qadaǧalauşy vise-ministr bar. Qysqa merzım ışınde komitet Qazaqstandaǧy turizmnıŋ damu tūjyrymdamasyn äzırledı. 2014 jyly tamyzda Ūlytauǧa kelgen saparynda Elbasy qazaq memlekettılıgınıŋ qalyptasu tarihyndaǧy Ūlytaudyŋ rölı men orny jaily aitqan pıkırı bız üşın ülken jetıstık boldy. Prezident Nūrsūltan Nazarbaev öz saparynda bäsekege qabılettı turizm ortalyǧyn qalyptastyru üşın Ūlytaudyŋ mümkındıkterın atap ötken bolatyn. Ekınşı jetıstıgımız – QR Premer-ministrınıŋ Äulietau etegınde tört ministrdıŋ qatysuymen Ūlytauda turizmdı damytu mäselelerı boiynşa ötkızgen otyrysy. Osy otyrysta sol kezdegı Premer-ministr Kärım Mäsımovtıŋ QR №21-5/11-12 hattamalyq tapsyrmasyna qol qoiyldy. Būl tapsyrmalar qazırgı Premer-ministr Baqytjan Saǧyntaevtyŋ 23.11.2016 jylǧy №21-34/11-12(2.9.3-t) hatynda jaŋartyldy. Ūlytauda turizmdı damytu mäselelerı Qazaqstan Respublikasy Mädeniet jäne sport ministrlıgınıŋ 2017-2021 jyldarǧa arnalǧan Qazaqstan Respublikasy Mädeniet jäne sport ministrlıgınıŋ 2016 jyldyŋ 29 jeltoqsanyndaǧy №349 būiryǧymen bekıtılgen Strategiialyq josparyna engızıldı. Elbasynyŋ «Bolaşaqqa baǧdar: ruhani jaŋǧyru» baǧdarlamalyq maqalasynda turizmdı damytuda maŋyzdy aimaqtardyŋ ışınde bırınşı bolyp Ūlytau ataldy. Odan bölek, Ūlytauda turizmdı damytu Premer-ministr Baqytjan Saǧyntaev bekıtken «Qazaqstan Respublikasynyŋ turistık salasyn damytudyŋ 2023 jylǧa deiıngı tūjyrymdamasyn bekıtu turaly» 30.06.2017j. №406 Qaulysyna engızıldı. - Ärine, mūndai öŋır «Qazaqstannyŋ qasiettı jerler geografiiasyna» enbei qaluy mümkın emes. Osy tūrǧyda qandai ıster atqarylyp jatyr? - «Qazaqstannyŋ qasiettı jerler geografiiasy» eskertkışter tızımıne Ūlytaudyŋ 9 eskertkışı endı. Onyŋ barlyǧy da elımızdıŋ tarihy üşın, ūlttyq ruhani düniemız üşın maŋyzdy eskertkış dep sanaldy. Mūnan bölek «Terısaqqan köktemı» etnofestivalı 2015 jyly Qazaqstannyŋ materialdyq emes elementter mädeni mūrasynyŋ Ūlttyq tızımıne endı. 2017 jyldyŋ nauryz aiynda adamzattyŋ materialdyq emes mädeni mūra Reprezentativtık tızımıne ädet-ǧūryptardy qosu üşın Qazaqstan Respublikasy atynan osy jyly «Qazaq jylqyşylarynyŋ dästürlı köktemgı merekelık joralǧylary» taqyrybynda enetın nominasiia IýNESKO-ǧa ūsynyldy. 2017 jyly qaraşada «Ūlytau» qoryq-mūrajaiynyŋ qyzmetkerlerı Londonda 1980 jyldan berı jyl saiyn ötıp kele jatqan «WorldTravelMarket» (WTM) bükılälemdık järmeŋke-körmesıne qatysty. Būl körmege düniejüzı turizm salasynyŋ 80 myŋnan astam mamany qatysty. Olardyŋ basym köpşılıgı bızdıŋ körme arqyly Ūlytaudyŋ körnektı oryndary turaly tanyp bıldı. - Ūlytauda qazırgı zamanǧa sai Vizit ortalyǧynyŋ qūrylysy bastalatyny turaly estıgen edık. Qazırgı atqarylyp jatqan jūmystary qandai? - 2017 jyldyŋ jeltoqsan aiynyŋ soŋynda «Ūlytau» mūrajai-qoryǧynyŋ Vizit ortalyǧyn salu boiynşa smetalyq qūjattar men joba-nobaiyn qūrastyru aiaqtaldy. Premer-ministr men QR Mädeniet jäne sport ministrlıgınıŋ tapsyrmasy boiynşa 2017 jyly konkurstar ötkızu üşın respublikalyq biudjetten 49 mln teŋge kölemınde qarjy bölındı. Vizit ortalyǧynyŋ qūrylysy 2018-2019 jaldary aiaqtalady dep josparlanǧan. Būl - 2 myŋ şarşy metr audandy ǧimarat. Onda turistık marşruttar, Ūlytau tarihynyŋ eskertkışterı men tabiǧaty turaly mälımetter alatyn aqparattyq zal josparlanǧan. Ǧimaratta konferensiialar men seminarlar ötkızetın konferens-zal jäne döŋgelek üstel ötkızuge arnalǧan kışı zal qarastyrylǧan. Sondai-aq, 15 adamǧa arnalǧan qonaq bölmelerı men 70 oryndyq ashana josparlanǧan. Vizit ortalyq – būl Ūlytau mūrajai-qoryǧynyŋ turizmdı damtudaǧy ülken jobasynyŋ tek alǧaşqy kezeŋı. Qazır būdan bölek, «Etnoauyl – Han şatyr» ekınşı jobasy daiyndalu üstınde. Būl jobanyŋ jüzege asyryluy 2020-2021 jyldarǧa josparlanǧan. Sonymen qatar Vizit ortalyǧyn jobalauǧa qatysty taǧy bır erekşe jaǧdaiǧa toqtalǧym keledı. Bız būl ortalyqty salu barysynda energiianyŋ jaŋartylatyn közderın paidalanudy eskerdık. Eger naqtyraq aitsaq, bız kün säulesınen quat alatyn, energiialyq tiımdı geliilık jaipaq kollektorlarymen jylu sorǧyş qūrylǧylardy ornatudy közdep otyrmyz. Iаǧni ötken jyly ǧana elımızdı älemge tanytqan «EKSPO-2017» körmesınıŋ bas taqyryby bolǧan tabiǧi energiia közderın paidalanatyn bolamyz. - Būl salaǧa taǧy kımder qol ūşyn beredı? - Turizmdı damytuǧa jekemenşık biznes qūrylymdar da belsendı qatysady. Mäselen, ataqty käsıpker Marǧūlan Seisenbaev «Ūlytau mūrasy» ekspedisiiasyn ūiymdastyrdy, jolkörsetkıştı şyǧardy, januarlar düniesın qorǧau üşın tabiǧi jekemenşık qoryq aşty. Sonymen qatar, qūlandarǧa arnalǧan voler men sym jolynyŋ qūrylysy turaly mäselelerge jetekşılık ettı. Vitaliia Şuptara basşylyq etetın «Avalon» qoǧamdyq bırlestıgı eskertkışterdıŋ tolyq sipattamasy men marşruttardyŋ GPS koordinatalary bar mobildı jol körsetkışın jäne alǧaşqy jol körsetkış kıtapşasyn şyǧardy. Fermer Äjıbaev Raqym Kenenbai kölınıŋ jaǧalauynda turisterge arnalǧan qonaq üi men qoǧamdyq monşa saldy. Sonymen qatar, «Qazaqmys korporasiiasy» jan-jaqty kömek körsetıp keledı. Jyl saiyn qūrylysqa, eskertkışterdı abattandyruǧa, aimaq tarihyn nasihattauǧa arnalǧan atauly ıs-şaralardy ötkızuge aqşa bölınedı. Turizm Ūlytau ekonomikasy damuynyŋ katalizatory bolaryna men senımdımın. Bäsekege qabılettı tüpkı önımımen halyqaralyq naryqqa şyǧa alatyn Ūlytaudyŋ jaqsy mümkınşılıkterın körsetetın damu qūraly turizm bolyp qala bermek.

---

baq.kz