Taraz qalasy b.d.d 40-36 jyldary tūrǧyzylǧan. Ūly Jıbek jolyndaǧy tarihi-mädeni ortalyqtardyŋ bırı. Qala alǧaş ret Vizantiia derekterınde 568 jyldary atalady. Al 630 jyldary osy öŋırge saiahattap kelgen Qytai saiahatşysy Siuan-Szian: «Tarazdyŋ aumaǧy 8-9 li. Būl qalada köptegen elderdıŋ saudagerlerı aialdap, türlışe zattar əkelıp satady» dep jazǧan.
Arab saiahatşysy İbn Haukal da qalany dəl osylai: «Taraz – mūsylmandardyŋ türıktermen sauda jasaityn qalasy», dep suretteidı. Al, arap tarihşysy Äl-Makdisi bolsa: «Taraz – baqtary mol, tūrǧyndary tyǧyz ornalasqan ülken qala» - degen məlımetter qaldyrady. H ǧasyrdyŋ ortasynda Taraz qalasy Qarahanidter imperiiasynyŋ ırı mädeni ortalyǧy boldy.
Taraz qalasynyŋ köne negızgı tarihi ortalyǧy «sitadel» dep atalady. Mūnda qalany bileuşılerdıŋ rezidensiiasy ornalasqan. Sitadelge japsarlas qabyrǧamen qorşalǧan qalanyŋ «şahristan» dep atalatyn bölıgınde ziialy qauymnyŋ, bai saudagerlerdıŋ, qolönerşılerdıŋ üilerı jäne şyǧys bazary men meşıt, al şahristan qabyrǧalaryna japsarlas qolönerşılerdıŋ şeberhanalary, üilerı «rabad» ornalasty.
Ejelgı Taraz qalasynyŋ aumaǧynda jürgızılgen arheologiialyq qazba jūmystarynyŋ nätijesınde qyştan jasalǧan su qūbyrlary, qoǧamdyq monşalar, mys-qola teŋgeler qūiatyn oryn, tas töselgen köşeler jäne basqa da qūrylystar tabyldy.
“Ruhani jaŋǧyru” baǧdarlamasy aiasynda
Jambyl obylsy äkımdıgınıŋ mädeniet,
arhivter jäne qūjattama basqarmasy men
“Adyrna”ūlttyq portalynyŋ bırlesken jobasy
