«Äkım bol, halqyŋa jaqyn bol». Halyqqa jaqyndyqty qaidam, Pavlodar oblysynyŋ tızgının ūstaǧan Bolat Baqauov syndy äkımderdı el tüstep tanymaidy. Äiteuır osy öŋırdı basqaryp, kresloda otyr demeseŋız, Baqauovtyŋ şidıŋ basyn syndyrǧanyn estıgen adam joq. Sonda da auyzdy qu şöppen sürtuge bolmaidy. Sebebı: soŋǧy jyldary säl-päl el nazaryn Baqauovqa audarǧan bırdı-ekılı oqiǧa boldy. Byltyr Stalin bilegen Sovet ökımetınıŋ qazaqqa qasaqana jasaǧan genosidınıŋ qūrbandaryn eske alu jiylysynda körşı eldıŋ memlekettık tılınde ǧana söilegen äkım äruaqtarǧa qūran baǧyştatpai bır-aq künde «tanymal» bolyp şyǧa keldı. Onan keiın Pavlodar qalasynyŋ tūrǧyny, belgılı qoǧam belsendısı, tıl janaşyry Ruza Beisenbaitegı memlekettık tılde habarlandyru jasamaǧany üşın tramvaidyŋ jolyn bögemek bolǧanda, Baqauovtyŋ komandasy ana tılınıŋ Pavlodardaǧy jai-küiıne jany küigen qazaq qyzynyŋ, äiel-ananyŋ auzyn jabu üşın qoldarynan kelgennıŋ bärın jasady. Būl – tüsıngen adamǧa memlekettık tıldı tūnşyqtyryp, öŋırde örısın taryltyp öltıru bolyp tabylady. Al, Elbasymyz bolsa, «Qazaqstan halqyn ūiystyratyn tıl – qazaq tılı», «Qazaqstannyŋ bolaşaǧy – qazaq tılınde» deidı. Tıl mäselesındegı Elbasynyŋ osyndai saliqaly saiasatyn eş tüsınbeitın, tüsıngısı de kelmeitın Bolat Baqauov kım? Ol äkım bolǧaly Kerekude ne özgerdı? Nendei jetıstıkke jettı?
Türlı qoǧamdyq ūiymdar häm arnaiy saiasi instituttar elımızde ärdaiym äkımderdıŋ reitingısın jasap, öŋırlerde atqarylyp jatqan jūmystardy, memlekettık saiasattyŋ dūrys jürgızılu barysyn, halyqqa qyzmet körsetu sapasyn t.b saralap otyrady. Bolat Baqauov sol äkımderdıŋ reitingı boiynşa eşqaşan aldyŋǧy üştıkke, ne törttıkke ılıngen emes. Būl nenı bıldıredı? Būl – Kereku öŋırınde eldıŋ nazaryn audaratyn, halyq üşın qajettı jobalardyŋ jasalmai, memlekettık saiasattyŋ dūrys jürgızılmei jatqanyn bıldıredı. Söz oraiy kelgende aita keteiık. Osy rette Qostanai oblysynyŋ qazırgı äkımı Arhimed Mūhambetovtı de eşkım bılmeitın, tanymaityn äkım deuge bolady. Pavlodar men Qostanai – jalpy elımızde qazaqylanu ürdısı qarqyn alǧanymen qazaq elınıŋ dymy qūryp tūrǧan derttı öŋırler. Atalǧan öŋırlerge memleket basa nazar audaruǧa tiıs. Soltüstıktegı oblystarda memlekettılıgımızdıŋ tūtastyǧy men saiasi häm ekonomikalyq reformalar qarqyndy türde ıske asuy üşın kün-tün demei jūmys jasalǧany dūrys. Ötken künderdıŋ yqpalynda qalyp qoimai, memlekettık tıldıŋ üstemdık qūruyna bar jaǧdaidy jasap, ideologiialyq jūmystardy özge öŋırlerge qaraǧanda ekı-üş ese köp atqaruǧa tiıspız. Prezident Nazarbaev özınıŋ «Bolaşaqqa baǧdar: ruhani jaŋǧyru» atty baǧdarlamalyq maqalasynda: «Ömır süru üşın özgere bılu kerek. Oǧan könbegender tarihtyŋ şaŋyna kömılıp qala beredı», - dedı. Däl osy söz bodandyq zamannyŋ boqyrauynda älı otyrǧan Baqauovtarǧa arnalsa kerek.
Sonymen, äkım Bolat Baqauov ne ıstep jür? Öŋırdegı jer-su attaryn qazaqylandyra aldy ma? Qanşa qazaq mektebın aşty? Özı bastama etıp kötergen balabaqşalardy qazaq tıldı etu jūmysy nege jasalmai jatyr? Nege?
Baqauovqa deiıngı Pavlodar oblysyn basqarǧan äkımderdıŋ denı orta körgen, türlı qyzmetter jasaǧan, ysylǧan jıgıtter bolatyn. Mysaly, būl öŋırge äkım bolmai tūryp, Asyǧat Jabaǧin – energetika ministrı, Ǧalymjan Jaqiianov – strategiialyq resurstardy baqylau Agenttıgınıŋ töraǧasy, Qairat Nürpeiısov – vise-ministr, Baqytjan Saǧyntaev – premer-ministrdıŋ keŋsesınıŋ jetekşısı, Erlan Aryn – bılım, mädeniet jäne densaulyq saqtau ministrınıŋ bırınşı orynbasary, Qanat Bozymbaev – «Samūryq» holdingınıŋ prezidentı boldy. Baqauovtyŋ aldyndaǧy äkımderdıŋ bırı atyşuly Daniial Ahmetov qana Pavlodarda jürıp oblystyŋ äkımı bolypty. Ärine, mūnymen aitqymyz keletını: Kerekudei maŋyzdy öŋırge ysylǧan, el üşın qyzmet jasap tanylǧan adam basşy boluy kerek. Alaida būl sözımız «ortalyqtaǧy bilık dälızın keşıp körmegen lauazym iesı el basqara almaidy» degen oidy tudyrmauy tiıs. Bız būl mysaldy Baqauov özınıŋ tuyp-ösken elı üşın, tuǧan jerı üşın eşteŋe bıtıre almai jürgenıne qarap, amalsyzdan aityp otyrmyz.
Pavlodar halqynyŋ sany elımızdıŋ oŋtüstık aimaqtaryn meken etıp otyrǧan eldıŋ sanymen salystyrǧanda şamaly, bıraq, önerkäsıptı oblys bolyp sanalady. Auylşaruaşylyǧyn damytuǧa sūranyp tūrǧan qūiqaly jer jylyna pälenbai myŋ tonna astyq öndırıp, elımızdıŋ ekonomikasyna sübelı üles qosuǧa qauqary jetedı. Jylyna 700 myŋ gektardai jerge dändı-daqyl egıletın, asa maŋyzdy ölkenıŋ, ökınışke qarai, halqynyŋ sany jyl sanap azaiuda. Ärine, tarihi otanyna köşıp jatqan jūrttyŋ joldary bolsyn deimız. Är azamat – öz taŋdauyn jasauǧa qūqyly. Bıraq, sol ketkenderdıŋ ornyn toltyru, osy mäselenı ışkı jäne syrtqy köşı-qonnyŋ esebınen şeşuge äreket jasaluy kerek emes pe? Bır ǧana mysal aitaiyq. Berdıbek Saparbaev ŞQO-nyŋ äkımı bolyp tūrǧan kezınde eşkımge jaltaqtamai-aq, Oŋtüstıkte tyǧyz qonystanyp otyrǧan şarualardy Şyǧystyŋ jan sany azaiǧan audandaryna aparyp ornalastyrdy. Saparbaevtyŋ sol ısın bügınde Soltüstık Qazaqstan oblysynyŋ äkımı de jalǧastyryp jatyr. Oŋtüstıktegı oblystarǧa baryp, eŋbek naryǧynyŋ körmelerın ūiymdastyryp, oblysyna köşıp keluşılerdıŋ qataryn molaituda. Al, sol Soltüstık Qazaqstan oblysymen körşıles Pavlodar oblysynyŋ äkımı Baqauov bolsa, mūndai igı ıstıŋ iısı mūrnyna barmastan domalanyp jürıp jatyr. Öitkenı, zaman özgerse de, eldıŋ qoǧamdyq sanasy özgerse de, Bolat Baqauovtyŋ sanasy özgermegen. Ol bıldei bır öŋırdıŋ tızgının qolyna ūstap otyrǧanymen, zamannyŋ betı berı qaraǧanyn, uaqyttyŋ tegerşegı oŋǧa qarai ainalyp ketkenın sezıne alar emes. Özı basqaratyn oblysta jergılıktı ūlt ökılderınıŋ qarasy özge ūlt ökılderınen basym bola bastaǧanyna qaramastan, memlekettık tılde söilegısı kelmeuınıŋ syry da osynda jatyr. Qazaq tılınde söilep, Konstitusiialyq zaŋdy qaqyn talap etıp jürgen Ruza Beisenbaitegı siiaqty qazaqtyŋ ör ruhty qyzdaryn 86-şy jylǧy jendetterden bır kemı joq Pavlodardaǧy poliseilerdıŋ tepkısıne salyp, qasiettı Baianauyl jūrtynyŋ ruhyn syndyryp otyruy da Baqauovtyŋ otarlauşylardyŋ «boqtyǧynan» tazarmaǧanyn bıldırse kerek. Eger de, Baqauovtyŋ sanasy özgergen bolsa, Kerekude Ruza syndy belsendıler köbeier edı. Sol belsendılerdıŋ küşımen qalanyŋ da, dalanyŋ da bıraz jerlerınıŋ atauyn qazaqylandyryp jıberuge bolar edı.
İdeologiiany bylai ysyryp, endı öndırıske qatysty bır-ekı auyz söz aita keteiık. Pavlodarda 1991 jyldan bastap ken oryndary bölıske, dūrysy talan-tarajǧa tüstı. Pavlodar oblysyndaǧy el igılıgı qazırgı ŞQO-nyŋ äkımı Daniial Ahmetovtyŋ tūsynda tıstegennıŋ auzynda, ūstaǧannyŋ qolynda kettı. Mysaly, Ekıbastūz kömır-ken oryndaryna, jylu energiia ortalyqtaryna qazır kımderdıŋ ielık etetını belgısız. Pavlodardyŋ mūnai öŋdeu zauyty nege ıske qosylmai tūrǧany jäne tüsınıksız. Bır kezdegı Pavlodar traktor zauyty qaida kettı? Būl sūraqtarǧa qazaqty zar qaqtyrǧan «mai şeke» Maşkeevichterdıŋ köleŋkelı keiıpı ǧana jauap beruı mümkın. Jäne sondai köleŋkelı keiıpkerlerdıŋ qasynan toqsanynşy jyldary tez arada däulet jinap, aiaqasty baiyǧan Baqauovtyŋ sūlbasy körınıp qalmasa eken dep tıleimız. Öitkenı, qazır Baqauov Pavlodarda özın aidai älemnıŋ qojasy, aq patşa sezınedı. Elbasy jas kadrlarǧa senım artyp, olardy lauazymdy qyzmetterge taǧaiyndap keledı. Alaida, sonyŋ keibırı eldıŋ de, Elbasynyŋ da senımın aqtai almai jatyr. Senımdı aqtamaǧandar men ükılegen ümıttı üzgender turasynda Prezident jeltoqsan aiyndaǧy 2017 jyldy qorytyndylaǧan sūhbatynda da aityp ötken bolatyn. Bır top jurnalist qatysqan sol sūhbat barysynda Nazarbaev: «Jastarǧa senım artasyŋ, lauazymdy qyzmetterge taǧaiyndap, qūzyryna memlekettık maŋyzy erekşe jūmystardy tapsyrasyŋ. Al olar bolsa, az kündık bailyqqa, aqşaǧa qyzyǧyp qaqpanǧa tüsıp jatady. Ärine, menıŋ olarǧa janym aşidy», - degen edı. Elbasynyŋ da, eldıŋ de senımın aqtamai esırıp jürgen jastyŋ bırı osy jas äkım Bolat Baqauov (1971 jyldyŋ tülegı, qazır 47 jasta) deuge bolatyndai. Egerde Baqauov talap üdesınen şyǧyp jürgen bolsa, aityŋyzşy, ol Elbasynyŋ qai tapsyrmasyn öz därejesınde laiyqty atqarypty? Nemese oryndy ūsynys jasapty? Būl sūraqtarǧa jauap tappai, auyzdy qu şöppen sürtuge tura keledı.
Törelıgın el aitsyn!
«Baqauov El men Elbasynyŋ senımın aqtai aldy ma?»...
Şärıphan QAISAR
Abai.kz
