Jaŋa retteuşı saiasat turaly zaŋ jobasyn talqylau barysynda ekonomika ministrlıgı biznestıŋ elektrondyq eseptılıgıne tolyǧymen köşudı ūsynǧan bolatyn. Alaida, 1178 auyldyŋ internetke qol jetımdılıgı joq ekenı belgılı boldy. Sonymen qatar, auyldarda ǧana emes, qalalarda da signal öte älsız jerler bar. Adamdar köp jinalatyn jerlerde jüktemenıŋ joǧarylauyna orai da bailanys tūraqsyz bolyp otyr.
Eger mındettı elektrondyq eseptılık turaly norma ıske asyrylǧan bolsa, bükıl el boiynşa myŋdaǧan käsıpkerler syrtqy faktordyŋ kesırınen qysymnyŋ astynda qalar edı.
Būl mäsele internettıŋ qol jetımdılıgıne ǧana qatysty emes, ol jalpy ūialy bailanystyŋ sapasy turaly mäselenı uşyqtyrdy.
Bügıngı taŋda memlekettık qyzmetterdıŋ 90% derlık avtomattandyryldy, sifrlandyru biznes-prosesterge de belsendı engızılude.
Qazırgı zaman talaby halyqtan, äsırese käsıpkerlerden ünemı bailanysta bolyp, aǧymdaǧy mäselelerdı şeşudı talap etedı.
Mūnyŋ bärı qol jetımdı ūialy bailanystyŋömır sapasynyŋ basty kriteriilerı men standarttarynyŋ ajyramas bölıgıne ainaluyna äkeledı.
Kerısınşe, aumaqtardy jabu jäne bailanystyŋ tūraqtylyǧy problemalary «sandyq teŋsızdık» problemasyn tudyrady. Senımdı mobildı internetı bar käsıpkerler men azamattar basqalardan sözsız artyqşylyqqa ie bolady.
Keide būl artyqşylyqty aqşamen emes, adamdardyŋ taǧdyrymen ölşeuge bolady. Osylaişa, pandemiia bastalysymen sot otyrystary da onlain formatqa köştı. Proseske qatysuşynyŋ pozisiiasy avtomatty türde signaldyŋ tūraqtylyǧyna täueldı bolady.
Köptegen salalardaǧy käsıpkerler qazırdıŋ özınde qūrylys salasyndaǧy E-Qurylys nemese tauarlardy mındettı taŋbalaudaǧy Data Matrix kody siiaqty esepterdı onlain rejimde tapsyruda. Bailanys problemalaryna bailanysty olardyŋ esepterı bırneşe saǧat, tıptı bırneşe kün boiy «jükteledı». Goszakup.gov.kz portalynda barlyǧy teŋ bolǧan jaǧdaida, bırınşı bolyp ötınış bergen adam jeŋımpaz dep tanylady, iaǧni internetı jyldam jūmys jasaityn adam jeŋedı.
Aǧymdaǧy jyly sızdıŋ ministrlıgıŋız bailanys sapasynyŋ tömendıgı üşın operatorlarǧa 100 mln teŋgege aiyppūl saldy. Ötken jyly olardyŋ jalpy tabysy 884 mlrd.teŋgenı qūraǧan, iaǧni aiyppūl tek nöl bütın jüzden bır paiyzdy qūrady.
Būl resmi ortaşa jalaqysy 250 myŋ teŋgebolǧan jaǧdaida, avtoäuesqoilardyŋ barlyq aiyppūldary bır jyl ışınde 300 teŋgenı qūraitynymen teŋ.
Sonymen qatar, avtokölık jürgızuşısıjyldamdyqty arttyrǧannyŋ özınde aiyppūl 14 585 teŋgenı qūraidy, iaǧni ortaşa jyldyq jalaqynyŋ jarty paiyzy (0,5%); nemese bailanys monopolisterıne jyl boiyna aiyppūl salǧannan 50 ese köp.
Bıraq olardyŋ būzyluy myŋdaǧan azamattar men käsıpkerlerge ziian tigızedı.
Būl tek aiyppūldarǧa ǧana qatysty emes. Eger qazırgı operatorlar qalypty bailanysty qamtamasyz ete almaityn bolsa, atap aitqanda, bazalyq stansiialarda ünemdese, onda naryqta bäsekelestıktı yntalandyru uaqyty keldı. Osyǧan bailanysty, «Aq jol» deputattyq fraksiiasy:
1. Bükıl el aumaǧynda ūialy bailanystyŋ tūraqtylyǧyn qamtamasyz etu, sifrlyq teŋsızdık problemasyn joiu;
2. İnternet jyldamdyǧynyŋ eŋ tömengı şegın arttyru;
3. Bailanys operatorlarynyŋ aiyppūl mölşerın mümkındıgınşe arttyru (qarapaiym azamattardyŋ aiyppūldary men kırısterınıŋ proporsiialaryna mölşerles);
4. Bazalyq stansiialardyŋ qajettı tyǧyzdyǧyn qamtamasyz etu jäne olardyŋ «qosalqy» operatorlarmen artyq jükteluıne jol bermeu;
- 5. İlon Mask jaqynda jariialaǧan Starlink jüiesın qosa alǧanda, qazırgı oiynşylarmen ülestes emes jaŋa bailanys operatorlarynyŋ Qazaqstan naryǧyna kıruımen mäselenıŋ şeşımın tabudy jedeldetu. Sapa men qol jetımdılıktıŋ eŋ jaqsy qūraly ärqaşan adal bäsekelestık bolyp tabylady.
”Adyrna” ūlttyq portaly
