Qaraǧandy jeke eŋbekpen tüzetu lagerı (Qarlag) 1931 jyly 19 jeltoqsanda qūrylǧan. Lagerdıŋ ortalyǧy Abai audany, Dolinka kentınde ornalasqan. Qarlag aumaǧynyŋ ūzaqtyǧy soltüstıkten oŋtüstıkke qarai – 300 km, şyǧystan batysqa qarai– 200 km.
Sonymen qatar, osy aumaqtan tys jerde: ortalyq lagerden 350 km qaşyqtyqta ornalasqan Aqmola, ortalyq lagerden 650 km qaşyqtyqta ornalasqan Balqaş bölımşelerı bolǧan. Dolinka kentı Qaraǧandydan oŋtüstık-batysqa qarai 45 km qaşyqtyqta Şerubai nūra özenınıŋ aŋǧarynda ornalasqan.
Dolinka kentındegı «Saiasi quǧyn-sürgın qūrbandaryn eske alu» mūrajaiy Qazaqstan Respublikasynyŋ Prezidentı N.Ä.Nazarbaevtyŋ tapsyrmasyna säikes 2002 jyly qūryldy. Qarlagtyŋ ekspozisiialyq alaŋy 2078,645 ş. m qūraidy, mūrajai qorynda köptegen jädıgerler bar: kartalar, suretter, qūjattar, kıtaptar, sonymen qatar Qarlag tūtqyndarynyŋ jeke zattary.
Qarlag basqarmasynyŋ ǧimaraty 1933-1935 jyldary myŋdaǧan tūtqyndardyŋ küşımen salyndy. Būl 2 qabatty ǧimarattyŋ jalpy alaŋy 3,5 t. ş.m qūraidy. Grek-rimdık ülgıde salynǧan ǧimarattyŋ kolonalary ǧimaratqa aibarly sipat berıp tūrǧandai äser qaldyrady. 1961 jyly ǧimaratta auylşaruaşylyq tehnikumy boldy. 1971 jyldan 90-jyldarǧa deiın mūnda "Brigantina" balalar şipajaiy bolǧan. 90-jyldardyŋ basynda ǧimarat "Qaraǧandykömır" bırlestıgıne berılgen jäne kenşıler üşın demalys üiın salu josparlanǧan. Keiınnen käsıporyn bankrotqa ūşyrauyna bailanysty ǧimarat satylymǧa qoiyldy. 2005 jyly ǧimarat Dolinka kentındegı «Saiasi quǧyn-sürgın qūrbandaryn eske alu» mūrajai balansyna berıldı.
«Dolinka kentındegı saiasi quǧyn-sürgın qūrbandaryn este saqtau mūrajaiy» Respublika Prezidentınıŋ tapsyrysy boiynşa Qaraǧandy oblysy äkımınıŋ 24.02.2001j. ökımımen jäne Şahtinsk qalasy äkımınıŋ 30.11.2001g. şeşımımen qūrylǧan. Zaŋdy tūlǧa retınde mūrajai Ädılet basqarmasynda 19.03.2002j. tırkelgen jäne kommunaldyq memlekettık qazynalyq käsıporyn därejesıne ie. 2005 jyldan bastap mūrajaidyŋ qūryltaişysy Qaraǧandy oblysynyŋ äkımdıgı, memlekettık basqaru organy – Qaraǧandy oblysynyŋ mädeniet, arhivter jäne qūjattama basqarmasy.
Saiasi quǧyn-sürgın qūrbandaryn este saqtau mūrajaiynyŋ maqsattary men mındetterı - Qarlag eskertkışterın keşendı zertteu, jüieleu, saqtau jäne zertteu, aimaqta tūryp jatqan halyqtardyŋ moraldyq äleuetın nasihattau jäne qalyŋ būqaranyŋ Qazaqstan kölemınde ornalasqan konslagerlerdıŋ jazyqsyz qūrbandaryn este qaldyruǧa ūmtylysy negızınde tarihi-mädeni mūranyŋ jinaqtaluy men tapsyryluyn qamtamasyz etu bolyp tabylady.
Mūrajai IIHK Qarlag Basqarmasynyŋ ǧimaratynda ornalasqan. Ǧimarattyŋ jalpy audany 3326,6 ş.m qūraidy, onyŋ ışınde ekspozisiialyq-körmelık audany 1821,69 ş. m, qor saqtaityn qoimasy – 112, 06 ş.m, qūrylys audany 1524,1 ş.m.
2016 jyl merzımınde 1574 ekskursiia ötkızıldı. Sol tanda muzeidı Polşanyŋ Qazaqstandaǧy elşısı Machei Lang, İspaniianyŋ elşısı Pedro Hose Sans, AQŞ Elşılıgınıŋ mädeniet jäne bılım jönındegı attaşesı Megan Tetrik, Belostoktaǧy (Polşa) ekonomika Joǧary mektebınıŋ rektory Aleksandr Prokopiuk, elşınıŋ pressa, mädeniet jäne bılım jönındegı keŋesşısı Alişa Vudvard, tarih ǧylymdarynyŋ doktory, L.N. Gumilev atyndaǧy Euraziialyq Ūlttyq universitettıŋ professory Mūsaǧalieva Arailym Säbitqyzy, RF Qoǧamdyq pıkır Ortalyǧynyŋ Bas direktory Fedorov Valerii Valerevich, Polşa, Resei, Ukraina, Almaniia, İspaniiadan täu etıp Vladislav Bukovinskiidıŋ beatifikasiiasyna kelgen kielı messaǧa qatysuşylar, jaqyn jäne alys şet elderdıŋ azamattary, studentter, oquşylar, Qazaqstannyŋ jäne Reseidıŋ JOO şäkırtterı jäne basqalary aralap kördı.
Qarlag basqarmasynyŋ ǧimaraty 1933-1935 jyldary myŋdaǧan tūtqyndardyŋ küşımen salyndy. Būl 2 qabatty ǧimarattyŋ jalpy alaŋy 3,5 t. ş.m qūraidy. Grek-rimdık ülgıde salynǧan ǧimarattyŋ kolonalary ǧimaratqa aibarly sipat berıp tūrǧandai äser qaldyrady. 1961 jyly ǧimaratta auylşaruaşylyq tehnikumy boldy. 1971 jyldan 90-jyldarǧa deiın mūnda "Brigantina" balalar şipajaiy bolǧan. 90-jyldardyŋ basynda ǧimarat "Qaraǧandykömır" bırlestıgıne berılgen jäne kenşıler üşın demalys üiın salu josparlanǧan. Keiınnen käsıporyn bankrotqa ūşyrauyna bailanysty ǧimarat satylymǧa qoiyldy. 2005 jyly ǧimarat Dolinka kentındegı «Saiasi quǧyn-sürgın qūrbandaryn eske alu» mūrajai balansyna berıldı.
«Dolinka kentındegı saiasi quǧyn-sürgın qūrbandaryn este saqtau mūrajaiy» Respublika Prezidentınıŋ tapsyrysy boiynşa Qaraǧandy oblysy äkımınıŋ 24.02.2001j. ökımımen jäne Şahtinsk qalasy äkımınıŋ 30.11.2001g. şeşımımen qūrylǧan. Zaŋdy tūlǧa retınde mūrajai Ädılet basqarmasynda 19.03.2002j. tırkelgen jäne kommunaldyq memlekettık qazynalyq käsıporyn därejesıne ie. 2005 jyldan bastap mūrajaidyŋ qūryltaişysy Qaraǧandy oblysynyŋ äkımdıgı, memlekettık basqaru organy – Qaraǧandy oblysynyŋ mädeniet, arhivter jäne qūjattama basqarmasy.
Saiasi quǧyn-sürgın qūrbandaryn este saqtau mūrajaiynyŋ maqsattary men mındetterı - Qarlag eskertkışterın keşendı zertteu, jüieleu, saqtau jäne zertteu, aimaqta tūryp jatqan halyqtardyŋ moraldyq äleuetın nasihattau jäne qalyŋ būqaranyŋ Qazaqstan kölemınde ornalasqan konslagerlerdıŋ jazyqsyz qūrbandaryn este qaldyruǧa ūmtylysy negızınde tarihi-mädeni mūranyŋ jinaqtaluy men tapsyryluyn qamtamasyz etu bolyp tabylady.
Mūrajai IIHK Qarlag Basqarmasynyŋ ǧimaratynda ornalasqan. Ǧimarattyŋ jalpy audany 3326,6 ş.m qūraidy, onyŋ ışınde ekspozisiialyq-körmelık audany 1821,69 ş. m, qor saqtaityn qoimasy – 112, 06 ş.m, qūrylys audany 1524,1 ş.m.
2016 jyl merzımınde 1574 ekskursiia ötkızıldı. Sol tanda muzeidı Polşanyŋ Qazaqstandaǧy elşısı Machei Lang, İspaniianyŋ elşısı Pedro Hose Sans, AQŞ Elşılıgınıŋ mädeniet jäne bılım jönındegı attaşesı Megan Tetrik, Belostoktaǧy (Polşa) ekonomika Joǧary mektebınıŋ rektory Aleksandr Prokopiuk, elşınıŋ pressa, mädeniet jäne bılım jönındegı keŋesşısı Alişa Vudvard, tarih ǧylymdarynyŋ doktory, L.N. Gumilev atyndaǧy Euraziialyq Ūlttyq universitettıŋ professory Mūsaǧalieva Arailym Säbitqyzy, RF Qoǧamdyq pıkır Ortalyǧynyŋ Bas direktory Fedorov Valerii Valerevich, Polşa, Resei, Ukraina, Almaniia, İspaniiadan täu etıp Vladislav Bukovinskiidıŋ beatifikasiiasyna kelgen kielı messaǧa qatysuşylar, jaqyn jäne alys şet elderdıŋ azamattary, studentter, oquşylar, Qazaqstannyŋ jäne Reseidıŋ JOO şäkırtterı jäne basqalary aralap kördı.
“Ruhani jaŋǧyru” baǧdarlamasy aiasynda
Qaraǧandy obylsy äkımdıgınıŋ mädeniet,
arhivter jäne qūjattama basqarmasy men
“Adyrna”ūlttyq portalynyŋ bırlesken jobasy
