(Esse)
Qyrǧi qabaq qos kökem
Tem-aǧaŋnyŋ minezi – Arystandy Qarabas. Tau-aǧaŋnyŋ minezi – Qar-jaŋbyry aralas... (Jurnalistik folklordan)
Biz oquǧa tüskende, jurnalistika fakultetiniŋ tūtqasyn elge tanymal eki kisi ūstap tūr edi. Ekeuiniŋ de ataǧy jer jarady. Ekeui de belgili ǧalymdar. Jurfaktyŋ tört qūbylasy sekildi tört kafedranyŋ ekeuin müiizi qaraǧaidai osy aǧalarymyz basqarady. Biri – tau tūlǧaly Tauman Amandosov. Ekinşisi – myqşegedei myǧym Temirbek Qojakeev. Taukeŋ – jurnalistik şeberlik jäne ädebi redaksiialau kafedrasynyŋ meŋgeruşisi. Al Temkeŋ – sovet jurnalistikasynyŋ teoriiasy men praktikasy kafedrasynyŋ meŋgeruşisi. Onyŋ üstine jurfaktyŋ aiudai aqyrǧan dekany. Oquǧa jaŋa tüsken studentter aldymen osy eki kafedrany töŋirekteidi. Äiteuir osy qos myqtynyŋ bireuiniŋ maŋaiynda bolǧandy jön sanaidy. Jurfakqa tüsken kez-kelgen student osy eki şaldyŋ arasynan ilgeride qara mysyq jügirip ötkenin birden baiqar edi. Sol mysyǧy qūrymaǧyr tek jügirip ötip qana qoimai, eki ortada şalqasynan kerilip jatyp alǧan ba dersiŋ. Sebebi, ekeuiniŋ ne qatar jürgenin, ne äŋgimelesip, syrlasqanyn körgen emespiz. Ony aitasyŋ, eŋ soraqysy, amandaspaityn da siiaqty. Ol ekeuiniŋ qarym-qatynasy jöninde külli jurfak sybyrlap söilesedi. Studentter östip eki ortada şybyn-şirkei bolyp jürgende sol ekeuiniŋ qaramaǧynda isteitin oqytuşy baiǧūstar qaitip şydaidy eken?! Arasyndaǧy eti tiri üş-törteui bolmasa, ūstazdarymyz negizinen birtoǧa kisiler. Elge tanymal aduyndy aǧalarym olardy baiaǧyda küşiginen talap tastaǧan sekildi. Şetinen aqyryn söilep, anyq basady. Sonymen, ekeuiniŋ de şoqtyǧy biik. Qataldyq ekeuiniŋ boiynda da jetkilikti. Biraq Amandosovtyŋ qataldyǧynyŋ ar jaǧynan izgilik pen meiirimniŋ belgileri körinip tūrady. Al Qojakeevtiŋ qataldyǧynyŋ toŋy köpke deiin jibi bermeidi. Jibigendi aitasyŋ, keide onyŋ qataldyǧy qatigezdikke ūlasyp ketedi. Taukeŋniŋ yzbary bolǧanymen, yzǧary joq. Al Temkeŋniŋ yzbary men yzǧary qosa jüredi. Tauman aǧa köpşildeu, Temirbek aǧa kekşildeu. Biraq soǧan qaramastan bärimiz eki şaldy da jaqsy köremiz. Jurfaktyŋ tölqūjaty sekildi edi ol ekeui. Ärqaisysynyŋ orny bölek. Olardyŋ qyŋyrlyǧynan qoǧam sonşalyqty zardap şekken joq. Ekeui de eşqaşan qaitalanbaityn tūlǧalar edi. Qos professor da leksiiadan keşikkenderdi jaqtyrmaidy. Taukeŋ sabaq tyŋdamaǧandardy auditoriiadan syrtqa şyǧaryp jiberip, birazǧa deiin kirgizbei qoiady. Al Temkeŋ keşigudi ünemi käsip qylǧandardy auditoriia tügili oqudan da alastap jiberedi.Tegeurindi Temkeŋ tez qimyldap, jedel jelip otyrady. Köŋil-küii kelispese, jolyndaǧynyŋ bärin jaipap ötedi. Al Amandosov aqsaŋdai basyp, asyqpai jüredi. Aqsaŋdaityn sebebi, bala kezinde bir aiaǧyn jylan şaǧyp alǧan desedi... Sodan qasiret şekken. Jastaiynan jetim qalyp, balalar üiinde ösipti. Biraq sonyŋ bärin bildirgisi kelmegendei, denesin tik, basyn şalqaq ūstaidy. Ädemi taiaǧyna süienip, bir aiaǧyn säl süirete äri orai basyp kele jatady. Osynysy özine keremet üilesip tūrady. Jüris-tūrysy öte asqaq. Bolmysy bekzat ekeni birden baiqalady. Üstine qylau jūqpaidy. Türi Atyraudyŋ qarapaiym qazaǧynan göri alty atasynan beri aristokrat europalyqqa köbirek ūqsaidy. Jatqyza taraǧan buryl şaşynyŋ bir talyna deiin şaşau şyqpaidy. Köileginiŋ jaǧasy qatyp tūrady. Galstugi ömiri qisaimaidy. Ony da bir bölekşe täsilmen bailaityn sekildi. Qysqasy, ol kün saiyn bir jaŋa kiim kiip keletindei äser qaldyrady. Osydan-aq Tauman aǧanyŋ qyzmettegi baǧynan üiindegi baby eşqaşan kem tüspeitinin aŋǧaruǧa bolar edi.Jurfaktaǧy öte kürdeli mäseleniŋ biri – studentterdiŋ osy eki professormen amandasu jaiy. Ūstazben sälemdesu – är şäkirttiŋ ainymas daǧdysy. Basqa oqytuşylar bergen sälemiŋdi qūraq ūşyp tūryp alady. Al el erkesi sanalatyn eki şalmen amandasu asa qiyndyqpen jüzege asady. Olardyŋ alystan töbesi köringennen tar dälizdiŋ bir şetine yǧysyp, sälemdesip qaluǧa tyrysasyŋ. Qūddy būrylysta büiir şamyn jaǧyp, kezegin kütip tūrǧan maida maşinanyŋ küiin keşesiŋ. Amandosov qaşanǧy ädetinşe basyn şalqaq ūstap, saǧan syǧyraia köz tastap, janyŋnan ötip bara jatady. Ne ernin bolar-bolmas jybyrlatqandai, ne basyn säl izegendei bolady. Älde, köziŋe solai körine me, kim bilsin?! Äiteuir ärbir sälemdesu räsiminen keiin «osy kisi sälemimdi aldy ma, joq pa?» degen küdik köŋiliŋde qalady. Al studentterdiŋ keibiri ol kisi sälem almaidy dep sanaidy. Sondyqtan aǧamyz ūzap ketkennen keiin «Amandosov, jürse ǧoi amandasyp» dep eptep öleŋdetip alamyz. Sen sälem bergen esep, ol kisi alǧan esep... Biraq sabaq üstindegi közqarasyna qarap, Tauman aǧanyŋ özine kimniŋ amandasyp, kimniŋ amandaspaitynyn aŋǧaryp otyratynyn bile qoiamyz. Al ekpini bölek Temkeŋ aldyŋnan şyǧa kelgende abdyraitynyŋ sonşalyq, sälem bergen-bermegeniŋdi ūmytyp qalasyŋ. Biraq ekeui de tekti. Sabaq üstinde studentterdiŋ közinşe bir-biri turaly artyq-auys pikir aita qoimaidy. Maqtamaidy da, dattamaidy da.
Eki jüieniŋ arasyndaǧy qyrǧi qabaq qaqtyǧys sekildi aqsaqaldardyŋ arbasuy biz oqu bitirgenşe tarqamady. Bir-biriniŋ aldynda iile qoimaityn qos kökemizdiŋ arasynda jelip jürip jetildik.
Jurfakta neŋ bar, Normira?!
Tūlǧa bolyp ūrpaqqa, Tezge saldy talaidy. Qyz-qyrqynnyŋ jurfakqa, Kelmegenin qalaidy. (Jurnalistik folklordan)
Öz basym professor Amandosovtyŋ leksiiasyn tyŋdap, emtihan tapsyrǧanym bolmasa, onymen tūraqty aralasyp-qūralasyp körgenim joq. Eŋ birinşi semestrdegi alǧaşqy emtihan KPSS tarihy bolatyn. Būl pändi ädemi jymiyp otyryp-aq, äbden diŋkeŋdi qūrtatyn Sabyrhan Smaǧūlov degen aǧaiymyz oqytyp edi. Biraq ol bizdiŋ taǧdyrymyzdy bir aspirantqa senip tapsyrypty. Jerdiŋ qūrtyndai sol aspirant bizdi şetimizden jairatyp saldy. Aspirantpen alysyp-jūlysyp otyryp «üşke» äreŋ taban iliktirdik. Kelesi emtihan – ädebiet teoriiasy. Äigili aqyn Qadyr Myrzaliev «tört» qoidy. Üşinşi emtihandy professor Tauman Amandosovtyŋ özi qabyldaidy. Būl sabaqqa biz ūiqy körmei daiyndaldyq. Professordyŋ leksiiasyn tügel jattap aldyq. Emtihan üstinde Tauman aǧa tesireiip qarap otyrdy da, ündemesten «bes» qoidy. Osylaişa aspiranttan «üştik», professordan «bestik» aluymyz bizdiŋ qūlşynysymyzdy arttyra tüsti. Odan äri qarai qamşyny bastyq.Leksiiany tikesinen tik tūryp oqidy. Aiaǧy auyratynyna qaramastan söitedi. Keibir oqytuşylar siiaqty üstelge jaiǧasyp alyp, jantaiyp jatyp sarnai jönelu ädetinde joq. Professor Amandosov leksiiany asyqpai bappen bastaidy. Sabaqtyŋ aiaǧyna deiin belgili bir yrǧaǧynan ainymaidy. Är sözin anyq aitady. Ärine, Tauman aǧanyŋ därisinde Temkeŋniŋ leksiiasyndaǧydai auyq-auyq du ete qalyp otyrmaisyŋ. Diktator dekanymyz tärtibi temirdei qatty bolǧanymen, sabaq bastalysymen mülde basqa keiipke enedi. Onyŋ leksiiasynan köŋildi qoiylym körgendei jairaŋdap şyǧasyŋ. Al Tauman aǧanyŋ sabaq beru ürdisi mülde bölek. Aqyryna deiin saliqaly, salqynqandy keiipte otyryp tyŋdaisyŋ.Nege ekeni belgisiz, sabaq üstinde Tauman aǧa «jurnalistika» degendi «jornalistika» dep aitady. Öz sözimen aitqanda, «borjuaziialyq jornalistikany» jerden alyp, jerge salady. Jurnalistik şeberlik sabaǧynda maqalaŋnyŋ qattylau qaǧazǧa basylǧan qiyndysyn aparyp körsetseŋ, «O, jornal ǧoi mynau!», – dep mäz bolady. Biraq «jurfakty» «jorfak» demeidi äiteuir. Jyl saiyn alǧaşqy tanysu sabaǧynda qyz-qyrqynnyŋ jurnalist bolyp jarytpaitynyn däleldep beru – professordyŋ dästürli daǧdysy. Būl leksiiadan qyz bitken terlep-tepşip şyǧady. Bir jaǧynan Tauman aǧaidy tüsinuge bolady. Ol būl mamandyqqa ūlttyq bolmys-bitimimiz tūrǧysynan qaraidy. Onyŋ üstine ol kezdegi jurnalistikanyŋ sipaty bölekteu edi. Er azamattan basqanyŋ qabyrǧasy qaiysyp ketetindei körinetin. Sol kezde keiin tömen etektiler būqaralyq aqparat qūraldaryn tügel jaulap alatyn kezeŋ keledi dese, Tauman aǧam sener me edi?! Professor är jyl saiyn osy ūlaǧatyn aitqanda är kurstan bir boijetkendi mysalǧa alatyn körinedi. Bizdiŋ kursta onyŋ nysanasyna aq maŋdaily aqyn qyz Nūrmira Älişerova ilikti. Onyŋ özinen de bar, elden būryn jetip kelip, professordyŋ qarsy aldyna otyryp alady. Tauman aǧanyŋ közi de birden soǧan tüsedi. Sodan soŋ ony tilge tiek etpei qaitsin?!
– Mysaly, myna aq boryqtai Normira Älişerova qalai jornalist bolady? Issaparǧa qalai şyǧady? Būny erteŋ küieui közi qiyp qalai jiberedi, a? Sony nege oilamadyŋ, qalqam?! Senderge qolaily mamandyq būl emes. Däriger bolyŋdar nemese mūǧalim bolyŋdar. Jurfakta neleriŋ bar edi? Jalpy, mūnda adasyp kelgensiŋder. Qysqasy, äli de keş emes.Oilanyŋdar... Amandosovtyŋ uäli uäjinen keiin bizge kurstyŋ bükil qyzy küni erteŋ basqa oqu oryndaryna auysyp ketip qalatyndai körinedi. Kileŋ daraqy daratūiaq qalyp oqyp, sorlaityn boldyq-au dep qinalamyz. Joq, kete qoimaidy, qūrymaǧyrlar. Sylq-sylq külisip, erteŋine sabaqqa taǧy keledi. Jyly jymiyp, jaǧalai jaiǧasady. Tauman aǧa tötelep söz bastaǧanda aqyn bolam dep jurfakqa kelip, basyna bäle tilep alǧan älgi Kegenniŋ aqsary qyzynyŋ eki beti alaulap sala beredi. Esesine bizdiŋ janymyz kirip qalady. Qyzyq bolǧanda, bizdiŋ kurstan jurnalist qyzdar köp şyqty. Tipti mamandyqqa ūldardan göri qyzdar köbirek adal boldy-au deimin. Jurnalistikanyŋ qara şaruasynan bastap jetilip, bas redaktorlyqqa deiin öskenderi de bar. «Käri tarlan qalaişa mült ketti eken?» deisiŋ sondaida. Bir ǧajaby, aǧaiymyz ünemi mysalǧa keltiretin sol Nūrmira Älişerova Amandosovtyŋ amanatyna adaldyq tanytty. Eptep qiiali bolǧanymen aqyly bar qyz salyp ūryp, jurfakty tastap taiyp tūrǧan joq, ärine. Oquyn aman-esen bitirip aldy. Biraq mamandyǧyna qabilet-qarymy jete tūra ömir boiy türli basylymdarda tek qana korrektor bolyp istedi. Jūmysyna adal. Qate körse, tarpa bas salady. Al Amandosov qaita-qaita qauip qylatyn jurnalistik issapar degenniŋ ne ekenin ol bilgen emes. Otbasynyŋ babyn tauyp, tört balasyn tärbielep otyr. Sirä, Tauman aǧamyzdyŋ «Jurfakta neŋ bar, Normira?!» degeni ūmytylmastai bolyp esinde qalǧan şyǧar...
Opponenti – Äuezov, keŋesşisi – Zasurskii
Söz arnasa bar elge, Selt etkizer Sekany. Aty mäşhür älemge – Äuezovtiŋ dekany. (Jurnalistik folklordan)
Ūly Mūhtar Äuezovtiŋ közin körip, sözin tyŋdaǧan aǧalarymyz barşylyq. Al sol älemge äigili ǧūlamaǧa bastyq bolǧan adamdy körgeniŋiz bar ma? Ädepkide jūrttyŋ bäri tosylyp qalatyn sūraq. Söitsek, bar eken ondai kisi. Bar bolǧanda basqa emes, professor Tauman Amandosovtyŋ özi körinedi. Sebebi, ol bir kezde Mūhtar Äuezov qyzmet istegen filologiia fakultetiniŋ dekany bolypty. Tauman Salyqbaiūly būdan būryn universitettiŋ syrttai bilim beru jönindegi prorektory qyzmetin de atqarǧan. Al dekan qyzmetinde bolǧanda Mūhtar Omarhanūlymen jaqyn aralasqan. Zaŋǧar jazuşynyŋ kündelikti kirip-şyǧyp jürgen ūjymyn basqarudyŋ özi bir baqyt emes pe?! Mūhaŋnyŋ elgezek jas dekanǧa degen yqylasy da erekşe bolǧan siiaqty. Eluinşi jyldardyŋ orta şeninde Tauman aǧa kandidattyq dissertasiiasyn qorǧaǧan kezde, äigili jazuşy birinşi opponent retinde batasyn bergen. Tauman Amandosov sol kandidat qalpymen bertinge deiin keldi. Tipti biz oquǧa tüsken jyly da ol ǧylym kandidaty edi. Biraq Mäskeudiŋ özi bekitken professor ataǧy bolatyn. Ol kezde professor ataǧy erekşe eŋbegi siŋgen ǧylym kandidattaryna ǧana beriletin. Ärine, Tauman aǧa keiinnen jazǧan oqulyqtarynyŋ nätijesinde ǧylym doktory därejesine de qol jetkizdi. Būl kezde onyŋ ǧylymi keŋesşisi M.Lomonosov atyndaǧy Mäskeu memlekettik universitetiniŋ jurnalistika fakultetin qyryq eki jyl basqarǧan Iаsen Zasurskiidiŋ özi boldy. Ūly Äuezovti opponent, ǧibratty ǧūlama Zasurskiidi keŋesşi etip alǧan Tauman Amandosov qazaq jurnalistikasyna baq bolǧan tūlǧalardyŋ biri edi. Alpysynşy jyldardyŋ ortasynda jurnalistika bölimi derbes şaŋyraq kötergende, Tauman aǧa osy fakultettiŋ alǧaşqy dekany bolyp taǧaiyndaldy. Onyŋ dekan bolǧan tūsyndaǧy aŋyzǧa bergisiz äŋgimeler jetkilikti. Bärinde de ol studentterge janaşyr, ūstazdarǧa qamqor meiirban basşy retinde sipattalady. Ony anda-sanda estelik aitqan qalamger aǧalarymyzdyŋ äŋgimelerinen aŋǧaryp qalamyz. Bir küni eluge endi ǧana tolyp, mereitoiyn ötkizgen Seidahmet Berdiqūlov jurfaktyŋ studentterimen kezdesuge keldi. Kezdesu keşin Temirbek Qojakeevtiŋ özi jürgizdi. Temirbek aǧam auzy-auzyna jūqpai, «Leninşil jastyŋ» maitalman bas redaktoryn kökke köterip, madaqtaumen boldy. Bir sätte qimyly şiraq Seidaǧaŋ zaldan äldekimdi izdegendei bir qarap aldy da, «Mine, bärimizdi student kezimizden alaqanyna salyp mäpelegen, şetimizden tüstep tanityn, qaisysymyzǧa stipendiia, qaisysymyzǧa jataqhanadan bölme jetpei jatqanyn jatqa biletin qadirli Tauman aǧamyz otyr ǧoi», – dep basyn idi. Osyny erekşe bir jylylyqpen aitty. Būl sät studentterge qatty äser etti.Tauman Amandosov jurnalist Käkimjan Qazybaev Qazaqstan Kompartiiasy Ortalyq Komitetiniŋ ideologiia jönindegi hatşysy bolyp sailanǧanda qatty quandy. «Būl – bizdiŋ jurfaktyŋ tülegi!» – dedi leksiia üstinde süisinip. Al endi sol ataǧy jer jarǧan Qazybaev Amandosov dese, tik tūrady deidi. Bizdiŋ şaldyŋ birde-bir sözin jerge tastamaityn körinedi. Mūny da jūrt aŋyzdai etip aitady. Ol kezde Sekaǧa söziŋdi ötkizu degen aspandaǧy aiǧa ūmtylǧanmen birdei. Amandosov bolsa, Sekanyŋ qaqpasyn qaq jaryp, Käkeŋniŋ kabinetine kez-kelgen uaqytta kirip bara beretinge ūqsaidy. Eldiŋ bäri esigine bir jetudi armandaityn Käkeŋ (Qazybaev) men Şäkeŋ (Eleukenov) Tauman aǧany aldynan şyǧyp qarsy alyp, bäiek bolyp jatady desedi. Būl da – jūrt jadyndaǧy äŋgimeler.Tauman aǧamen köp jyl qyzmettes bolǧan professor Namazaly Omaşev bylai deidi: «Bir qaraǧanda türi öte sūsty körinedi. Al endi eptep aralasa bastasaŋ, märt ekenin baiqaisyŋ. Ol şyǧarmaşylyqqa beiim balalardy birden tanityn. Solarǧa jaǧdai jasaityn, jataqhanadan oryn alyp beretin. Jalpy, qaiyrymdy boldy. Azdap işip qoiǧan jigitterdi de keşiretin. Tyqaqtap, bireudiŋ artyna tüse bermeitin. Nebir myqtylar ony qatty qadirledi. Men Tauman Salyqbaiūly dekan bolyp tūrǧan kezde oquǧa tüstim. Dekanymyz aqşany qaltasyna büktemei, tikesinen salatyn. Men onyŋ osy daǧdysyn üirenip aldym. Student bolsam da, qaltamda būrqyrap aqşa jüretin». Jurfaktyŋ qaşannan qalyptasqan özindik jazylmaǧan zaŋdary bolady. Mysaly, studentter būryn jurnalist bolyp qyzmet istegen ūstazdaryn ūiyp tyŋdaidy. Bir kün jurnalist bolyp körmei-aq, bolaşaq jurnalisterge däris beru dästüri bar edi ol kezde. Al Tauman aǧamyz būl jaǧynan ūiatty emes-ti. Ol Qazaq memlekettik universitetine oquǧa tüspei tūryp-aq, Atyrau oblystyq «Sosialistik qūrylys» gazetinde korrektor, ädebi qyzmetker, bölim meŋgeruşisi bolyp istegen. Sondyqtan Amandosovqa būl jaǧynan min taǧa almaisyŋ. Basylymnyŋ qara jūmysyn öz qolymen atqaryp körgen adam qai sūraqqa da irkilmei jauap beredi. Studentterdiŋ olarǧa degen qūrmeti erekşe bolady. Onyŋ üstine ol orys tilindegi körkem jäne ǧylymi-tanymdyq birqatar şyǧarmalardy qazaq tilinde söiletip, bilikti audarmaşy retinde de tanylǧan edi. Tauman Amandosov jurnalistikanyŋ qyr-syryn jaqsy biletin osyndai sūŋǧylalyǧymen de eldiŋ esinde qaldy.
«Optimist» kolhozynyŋ töraǧasy
Tūtas elim, töŋirek, Tügel ony tanidy. Silkileidi köbirek, Semen Narinianidy. (Jurnalistik folklordan)
Amandosov jaiynda aitylatyn aŋyzdardyŋ biri onyŋ «kolhozy» turaly edi. Ärine, būl – naǧyz kolhoz emes. Bir-birimen aralas-qūralastyǧy bar tileules aǧalardyŋ beiresmi ūiymy tärizdi. Kezektesip, qonaqqa barady. Taŋdy-taŋǧa ūryp, äŋgimelesedi. Şyǧarmaşylyq josparlaryn ortaǧa salady. Sondyqtan būl bir ädebi-körkem sipaty bar keleli keŋes qūratyn köşeli «kolhoz» bolǧanǧa ūqsaidy. Osy «kolhoz» basqarmasynyŋ töraǧasy Tauman Amandosov bolypty. Ūiymǧa öŋkei şyǧarmaşylyq adamdary müşe bolǧan soŋ, olar būrynǧy dekanǧa senim artqan şyǧar.Al «kolhozdyŋ» müşeleri Amandosovtan da qyzmeti ülken, sen tūr, men ataiyn azamattar eken. Tegeurindi töraǧa sol myqtylardyŋ bäriniŋ basyn qosyp, «kolhozdastyru» däuirin abyroimen ötkizgen sekildi. Tauman Amandosovtyŋ ūly, bilikti fizik Azamat aǧamyzdyŋ jurnalisterge bergen sūhbatyndaǧy derekterge süiensek, ol ūiym «Optimist» kolhozy dep atalypty. Taukeŋniŋ esimi jazylǧan möri de bolǧan. Anda-sanda «kolhoz» basqarmasynyŋ būiryqtary da şyǧyp tūrǧan. «Optimist» kolhozynyŋ töraǧasy ändi de täp-täuir şyrqaidy eken. «Taiaǧyna süienip tūryp, «Aqbaqaidy» äueletkende keibir keŋ tynysty käsibi änşilerge oŋailyqpen ūpai bere qoimaityn edi», – deidi äriptesteri.Tauman Amandosovtyŋ därisinen esimizde qalyp qoiǧan birqatar mysaldar bar. Ol Karl Markstiŋ äigili «Mozel korrespondentiniŋ aqtaluy» degen maqalasyn jiliktep tūryp tüsindiretin. Şaitan iektegen bizdiŋ esimizde Markstiŋ maqalasynyŋ maŋyzynan göri oqşaulau taqyryby köbirek saqtalatyn. Amandosovtyŋ sabaǧynan Semen Narinianidiŋ kim ekenin jaqsy bilip şyqtyq. Ol KPSS Ortalyq Komitetiniŋ «Sal jigit» feletonyndaǧy qatelikter turaly» qaulysynyŋ jai-japsaryn egjei-tegjeili baiandap beredi. Sol jyldarda bolaşaq baspasöz mamandary bile jüruge tiis mūndai qaulylardy oqytu mindetteletin. «Sal jigit» («Uhar-kupes») – ataqty jurnalist, feletonşy, dramaturg Semen Narinianidiŋ şyǧarmasy. Ol bir zamanda tükirigi jerge tüspeitin qalamger bolǧan. Qyzmetin «Komsomolskaia pravdadan» bastap, keiin «Pravda» gazetiniŋ feleton böliminiŋ redaktorlyǧyna bekitilgen. Sodan talai jyl jurnalistikada jasyn oinatqan. Äigili futbolşy Eduard Strelsovtiŋ minez-qūlqy turaly «Ataq-daŋqtyŋ auruy» degen feleton jazǧan. Bir küni ol «Pravdaǧa» qūrylys mekemesiniŋ isker, biraq serileu, öz betimen jürip-tūratyn basşysy jöninde feleton jariialaidy. Älgi kisi sol küni jürek talmasy ūstap, qaitys bolady. Endi öz şyǧarmasy Narinianidiŋ özine bäle bolyp jabysady. Tauman aǧamyz osy oqiǧaǧa qatysty şyqqan qaulyny jaqsylap taldaidy. Qazir Markstiŋ de, Narinianidiŋ de şyǧarmalary jurfakta oqytylmaidy. Biraq Tauman aǧaidyŋ tiianaqty tüsindirmeleri jadymyzda jattalyp qaldy. Ol kisiniŋ jekelei jäne ūjymdyq avtorlyǧymen şyqqan «Sovet jurnalistikasynyŋ teoriiasy men praktikasy», «Publisistika – däuir üni», «Gazet janrlary», «Jurnalist jäne ömir», «Qazaq baspasöziniŋ janrlary» atty teoriialyq oqulyqtary men oqu qūraldary studentterdiŋ qolynan tüspeitin. Al professordyŋ özi audarǧan «Jurnalist anyqtamalyǧy» sol tūstaǧy baǧa jetpes kitapqa ainaldy. Professor şäkirt taŋdai biletin. Kafedraǧa saidyŋ tasyndai jigitterdi iriktep aldy. Fantastikanyŋ jalyna jarmasyp, ädebi ortaǧa erte tanylǧan Abdul-Hamit Marhabaevty oqytuşylyqqa qabyldady. Aqtöbede öŋırlık jurnalistikanyŋ körigin qyzdyryp jürgen Serikqali Baimenşindi Almatyǧa qyzmetke şaqyrdy. Universitet bitirip, baspaǧa bettegen Bauyrjan Jaqypty oqu ornyna dereu qaityp äkeldi. Studenttik ömirmen endi ǧana qoştasyp jatqan Amantai Şäripti ükilep otyryp kafedraǧa alyp qaldy. Sol şäkirtteriniŋ bäri de büginde professordyŋ ümitin aqtady. Qazir törteui de – ǧylym doktory. Būdan basqa el nazaryna ilingen şäkirtteri de jetip artylady.
* * *
Äl-Farabi atyndaǧy Qazaq ūlttyq universitetiniŋ jurnalistika fakultetinde Amandosov auditoriiasy bar. Būl auditoriiada ūstazdyŋ ruhy ūialap qalǧan. Onda qazirgi şäkirtter bügingi ūstazdardan däris alady. Biraq Amandosovtyŋ auditoriiasy osynau auqymdy bölmemen ǧana şektelmeidi. Qyryq jyl ūstaz bolǧan onyŋ leksiiasyn tyŋdaǧan mamandar elimizdiŋ är tükpirinde jür. Olar özderiniŋ izbasarlaryna Tauman aǧanyŋ taǧylymyn darytady. Qysqasy, Alaş jūrtyna tanymal Amandosov auditoriiasy äli de qazaq jurnalistikasyna qan taratyp tūr...* * *
Endı bırer künnen soŋ ūlaǧaty mol ūstazymyzdyŋ tuǧanyna 100 jyl tolady...Bauyrjan OMARŪLY
