Qazaqstan halqy Assambleiasynyŋ mındetı - memlekettık ūlttyq saiasatty äzırleuge jäne jüzege asyruǧa yqpal etu. Qazaq halqynyŋ assambleiasy el ışındegı ūltaralyq qatynastyŋ beibıtşılıgın saqtau üşın qyzmet etetını belgılı. Elımızde qazaq tılın, qazaq mädenietın, qazaq dästürın, saltyn ūstanatyn qanşama ūlt ökılı bar. Solardyŋ bırı, bügıngı taŋda qazaq tılın jetık meŋgerıp, dästür-saltyna deiın ūstanatyn orys ūltynyŋ ökılı Rodenko Vladislavpen «Adyrna» tılşısı sūhbattasty.
- Vladislav, Qazaqstanǧa qalai köşıp keldıŋız, el turaly qandai oidasyz?
- Qazaqstan – beibıtşılık pen baqyt ordasy. Nege deseŋız, men būl elge köşıp kelgenıme on jyldai ǧana uaqyt bolsa da, būl el menı özınıŋ qonaqjailylyǧymen, äsem tabiǧatymen jäne köpūltty tatulyǧymen baurap aldy desem bolady. Özım Reseidıŋ Saratov qalasynyŋ tumasymyn. Bız otbasymyzben Qazaqstanǧa eŋ äuelı tuysqanymyzdyŋ şaqyrtuymen qonaq bolyp kelgen bolatynbyz. Anama Qazaqstan öte qatty ūnaǧan boluy kerek bırden osynda Almaty qalasyna köşıp kelıp, jasöspırım şaǧymnyŋ eŋ qyzyq kezeŋderı osy elde öttı. Qazaq mektebınde oqyp, tek qazaq balalarmen aralastym. Ortanşy aǧam jäne äpkem üşeuımız bır qazaq mektebın tämamdadyq.. Tek ülken aǧam ǧana älı künge deiın qazaqşaǧa şorqaqtau. Basynda üirenıse almai, jatyrqap, tüsıne almai, qinalǧanymyz ras. Alaida, mekteptegı bılım men özımnıŋ de būl eldıŋ mädenietı men tılıne degen qyzyǧuşylyǧym zor boldy ma, jarty jylda erkın söileitın halge jettım. Mekteptı aiaqtaǧan soŋ, JOO ornyn da memlekettık universitettı qazaq tılınde taŋdaǧan bolatynmyn. Qazaq tılınde köptegen kıtaptar oqyp, maqal-mätelder jattap, qazaq ädebietındegı türlı aqyn-jazuşylardyŋ eŋbegıne qyzyqtym.
- Rasymen de, qazaqşaǧa sudai ekensız. Qazaq tılınde osynşalyqty erkın söilei bılu üşın kıtaptardan bölek taǧy nenıŋ, kımnıŋ paidasy tidı?
- Jaŋa tılge tiek etkendei jasöspırım şaqtyŋ qyzyqty kezeŋı Qazaqstanda, osy Almaty oblysyndaǧy Tolqyn atty auylda öttı. Al bızdıŋ auylda, bız köşıp kelgen uaqytta, orys, tatar, nemıs, ūiǧyr, özbek, şeşen, kürd ūltynyŋ ökılderı de köp boldy. Mektep ekı tılde bolatyn. Qazaq jäne orys. Ärkım öz taŋdauy boiynşa qalaǧan mektebınde oquǧa mümkındıgı boldy. Aǧam ekeumız anamnyŋ ügıtteuınsız-aq, qazaq mektebın taŋdadyq. Bastapqyda, bıraz qinaldym. Alaida, aralasatyn ortaŋ qazaqtar, mekteptegı ūstazdaryŋ da qazaqtar, aldyŋda jatqan bılım közı kıtap ta qazaq tılınde ärine jetık meŋgermegende qaitesıŋ. Üide ǧana orysşa söilesemız. Anam älı de qazaqşaǧa onşa emes. Degenmen jaqsy tüsınedı. Qazaq tılın üirenem degen jandarǧa qazaq dostar köbeitıŋızder, men sekıldı qazaq qyzyna ǧaşyq bolyp, oǧan qazaq tılınde sezım bıldırıp, taŋ-tamaşa etıŋız degım keledı. (külıp)
- Qazaq qyzyna ǧaşyq boldym deisız be? Osy turaly tarqata aita ketıŋızşı...
- İä. Däl qazır otau qūrǧanymyzǧa bır jyldan asyp barady. Şyndyǧynda bızdıŋ mahabbat dastanymyz «Qyz Jıbek pen Tölegennıŋ» hikaiasynan kende emes. Tek bızdıkı ol dastan sekıldı emes, Allaǧa şükır, baiandy jalǧasyn tapty.
Men özım mektep şaǧymnan voleibol sportymen ainalysamyn. Türlı eldı-mekenderge baryp, audan, oblys boiynşa el aralap, jarystarǧa jiı şyǧatynbyz. Jansaiamen (Vladislavtyŋ jary) solai bır universiada aiasynda, jarysqa barǧan uaqytta tanysqan bolatynmyn. Bastapqyda onyŋ reaksiiasyn bılu üşın onymen orysşa amandasyp, orysşa tanystym. Sūrasyp, bılısıp, telefon nömırın aldym. Äleumettık jelıde de orys tılınde hat almasatynbyz. Bır künı ūnatu sezımı baiqala bastaǧan sätte, oǧan Mūqaǧali Maqataevtyŋ «Ǧaşyqpyn» degen öleŋın jıberdım. Ol küldı de, «ty hot ponimaeş, chto zdes napisano» dep jauap berdı. Al men oǧan, «tüsıngende qandai, sezımımdı saǧan osylai jetkızgım keledı» dep jauap berdım. Ol taŋ qaldy. «Qazaqşa bıletın bolsaŋ, osy uaqytqa deiın nege menı orysşa söiletıp qinap jürgensıŋ» dep tiısıp, küle bastady. Osylaişa bızdıŋ mahabbat dastanymyz qazaqi lirikalyq hikaiaǧa ainaldy. Osydan bır jyl būryn Jansaiaǧa üilenuge ūsynys tastap, qazaqy joralǧynyŋ barlyǧyn jasap, qazaqi dästürden attamai, qūdalyq, syrǧa salu, ūzatu, kittesu syndy jön-joralǧynyŋ barlyǧyn jasap otau qūrdyq. Özım islam dının de qabyldaǧan bolatynmyn. Meşıtte azan şyqyryp, mūsylmanşa qoiylǧan atym – İslam. Meşıtke baryp, şariǧat boiynşa aq nekemızdı de qidyq. Bügınde bız - baqyttymyz.
- Tuǧan jerıŋız nemese Qazaqstan? Qaisysyn taŋdar edıŋız?
- Tuǧan jer - kımge bolmasyn ystyq, kımge bolmasyn jaqyn meken. Ärine, balalyq şaǧymnyŋ jarqyn estelıkterın qaldyryp ketken Saratovty saǧynbauym mümkın emes. Öitkenı, men ol ölkede tuyp östım. Bılım aldym, ata-anam qyzmet jasady. Bız üşın qaşan da tuǧan jer ystyq meken bolyp qala beredı. Alaida, men öz baqytymydy, özımnıŋ ömırlık maqsatymdy, taǧdyrymdy Qazaqstannan taptym. Qazaqstan – baqyt mekenı. Osy jerde, osy elde men özımnıŋ ömırlık jetıstıkterımdı baǧyndyrudamyn. Kım bıledı bälkım Reseide bolsam bärı basqaşa bolar ma edı, bälkım kerısınşe būdan da jaqsy bolar ma edı?! Bıraq, būl taǧdyr. Būiyrtqany – osy. Ne degenmen de, bügıngı künım üşın şeksız baqyttymyn.
Özımnıŋ jeke käsıbımdı de döŋgeletudemın. Käsıp tūrǧysynan köptegen ūsynystar boldy. Basqa elde nege baiqap körmeisıŋ, nege ärı qarai damytpasqa, şet eldık naryqqa nege şyǧarmasqa degen de ūsynystar boldy. Alaida men, maǧan baryn bergen Qazaqstan üşın, qazaq elınıŋ ekonomikasy men bolaşaǧy üşın ary qarai qyzmet etuım kerek dep şeştım. Sol sebeptı de, öz käsıbımdı Qazaqstannan bastaǧandy jön kördım. Aldymen öz naryǧymyzda jaqsy jetıstıkke jetıp alaiyn, sonan soŋ Qazaqstandy älemge tanytatyn bolamyz. Osy tūrǧydan alǧanda men ärine Qazaqstandy taŋdaimyn.
- Elımızdıŋ köpūlttylyǧy turaly qandai oidasyz?
- Elımızdıŋ köp ūlttylyǧy – bızdıŋ artyqşylyǧymyz jäne el damuynyŋ strategiialyq resursy. Būl bızdıŋ älsızdıgımız emes, däl osy mümkındıktı bız älı de barynşa paidalana almaimyz. Sondyqtan memleket, memlekettık organdar, Prezident Äkımşılıgı Qazaqstanda tūratyn barlyq etnostardyŋ damuyna qoldau körsetıp, olardyŋ tüitkıldı mäselelerın şeşuı kerek, şeşıp te kele jatyr. Elımızdıŋ köp ūlttylyǧy – bızdıŋ maŋyzdy bailyǧymyz ekenıne eşkım de kümändanbauy kerek, ony qorǧau jäne dūrys paidalanu kerek. El Prezidentı Qasym-Jomart Toqaevtyŋ qazaq tılı uaqyt öte kele elımızdegı ūltaralyq qatynas tılıne ainaluy tiıs degen tūjyrymdamalyq ideiasynyŋ bolaşaǧy zor dep esepteimın. Būl öte maŋyzdy tūjyrymdamalyq tezis. Sonymen qatar, qazaq tılı ūltaralyq qatynas tılıne ainaluy kerek degen ideiany ıs jüzınde jüzege asyru elımızdegı ūltaralyq qatynastardyŋ jaŋa paradigmasy retınde jandanuy tiıs
Ūlt taqyrybyna kelgende kıbırtıktep qalamyn. Sebebı, men adamdardy türıne, syrt beinesıne, atyna, zatyna, ūltyna qarap böle almaidy ekenmın. Nege deseŋız, «jaman ūlt bolmaidy, jaman adam bolady» deidı. Men üşın Qazaqstan atty keŋ baitaq elde tūryp jatqan, osy eldıŋ suyn ışıp, nanyn jep jatqan ärbır adam baǧaly, ärbır adam ystyq. Baǧana aitqanymdai, qazaq elı sondai qonaqjai halyq. Qai ūlt ökılın bolmasyn qūşaq jaia qarsy alyp, keŋ peiıldılıgın tögıp tūrady. Bız būl elge kelgen kezde de solai bolǧan, älı de solai, solai bola beredı de. Köpūltty, tatu, egemendıgı asqaq elde tūryp jatqanyma baqyttymyn.
Ūlttardyŋ tatulyǧy men yntymaqtastaǧy jolynda QHA oidaǧydai qyzmet etude. Egemen elımızdıŋ erkındıgı äuelı elbasymyzdyŋ jäne prezidentımız Qasym-Jomart Toqaevtyŋ arqasynda ekenın atai ketpesek bolmas. Sebebı, 130-dan astam ūlt ökılınıŋ auyzbırşılıgı men tatulyǧyn, zaiyrlylyǧyn saqtap otyrǧan el basşylarynyŋ eŋbegı qaşan da biık, märtebesı qaşan da joǧary bolyp qala beredı.
- Sūhbatyŋyzǧa raqmet!
- Tuǧan jerıŋız nemese Qazaqstan? Qaisysyn taŋdar edıŋız?
- Tuǧan jer - kımge bolmasyn ystyq, kımge bolmasyn jaqyn meken. Ärine, balalyq şaǧymnyŋ jarqyn estelıkterın qaldyryp ketken Saratovty saǧynbauym mümkın emes. Öitkenı, men ol ölkede tuyp östım. Bılım aldym, ata-anam qyzmet jasady. Bız üşın qaşan da tuǧan jer ystyq meken bolyp qala beredı. Alaida, men öz baqytymydy, özımnıŋ ömırlık maqsatymdy, taǧdyrymdy Qazaqstannan taptym. Qazaqstan – baqyt mekenı. Osy jerde, osy elde men özımnıŋ ömırlık jetıstıkterımdı baǧyndyrudamyn. Kım bıledı bälkım Reseide bolsam bärı basqaşa bolar ma edı, bälkım kerısınşe būdan da jaqsy bolar ma edı?! Bıraq, būl taǧdyr. Būiyrtqany – osy. Ne degenmen de, bügıngı künım üşın şeksız baqyttymyn.
Özımnıŋ jeke käsıbımdı de döŋgeletudemın. Käsıp tūrǧysynan köptegen ūsynystar boldy. Basqa elde nege baiqap körmeisıŋ, nege ärı qarai damytpasqa, şet eldık naryqqa nege şyǧarmasqa degen de ūsynystar boldy. Alaida men, maǧan baryn bergen Qazaqstan üşın, qazaq elınıŋ ekonomikasy men bolaşaǧy üşın ary qarai qyzmet etuım kerek dep şeştım. Sol sebeptı de, öz käsıbımdı Qazaqstannan bastaǧandy jön kördım. Aldymen öz naryǧymyzda jaqsy jetıstıkke jetıp alaiyn, sonan soŋ Qazaqstandy älemge tanytatyn bolamyz. Osy tūrǧydan alǧanda men ärine Qazaqstandy taŋdaimyn.
- Elımızdıŋ köpūlttylyǧy turaly qandai oidasyz?
- Elımızdıŋ köp ūlttylyǧy – bızdıŋ artyqşylyǧymyz jäne el damuynyŋ strategiialyq resursy. Būl bızdıŋ älsızdıgımız emes, däl osy mümkındıktı bız älı de barynşa paidalana almaimyz. Sondyqtan memleket, memlekettık organdar, Prezident Äkımşılıgı Qazaqstanda tūratyn barlyq etnostardyŋ damuyna qoldau körsetıp, olardyŋ tüitkıldı mäselelerın şeşuı kerek, şeşıp te kele jatyr. Elımızdıŋ köp ūlttylyǧy – bızdıŋ maŋyzdy bailyǧymyz ekenıne eşkım de kümändanbauy kerek, ony qorǧau jäne dūrys paidalanu kerek. El Prezidentı Qasym-Jomart Toqaevtyŋ qazaq tılı uaqyt öte kele elımızdegı ūltaralyq qatynas tılıne ainaluy tiıs degen tūjyrymdamalyq ideiasynyŋ bolaşaǧy zor dep esepteimın. Būl öte maŋyzdy tūjyrymdamalyq tezis. Sonymen qatar, qazaq tılı ūltaralyq qatynas tılıne ainaluy kerek degen ideiany ıs jüzınde jüzege asyru elımızdegı ūltaralyq qatynastardyŋ jaŋa paradigmasy retınde jandanuy tiıs
Ūlt taqyrybyna kelgende kıbırtıktep qalamyn. Sebebı, men adamdardy türıne, syrt beinesıne, atyna, zatyna, ūltyna qarap böle almaidy ekenmın. Nege deseŋız, «jaman ūlt bolmaidy, jaman adam bolady» deidı. Men üşın Qazaqstan atty keŋ baitaq elde tūryp jatqan, osy eldıŋ suyn ışıp, nanyn jep jatqan ärbır adam baǧaly, ärbır adam ystyq. Baǧana aitqanymdai, qazaq elı sondai qonaqjai halyq. Qai ūlt ökılın bolmasyn qūşaq jaia qarsy alyp, keŋ peiıldılıgın tögıp tūrady. Bız būl elge kelgen kezde de solai bolǧan, älı de solai, solai bola beredı de. Köpūltty, tatu, egemendıgı asqaq elde tūryp jatqanyma baqyttymyn.
Ūlttardyŋ tatulyǧy men yntymaqtastaǧy jolynda QHA oidaǧydai qyzmet etude. Egemen elımızdıŋ erkındıgı äuelı elbasymyzdyŋ jäne prezidentımız Qasym-Jomart Toqaevtyŋ arqasynda ekenın atai ketpesek bolmas. Sebebı, 130-dan astam ūlt ökılınıŋ auyzbırşılıgı men tatulyǧyn, zaiyrlylyǧyn saqtap otyrǧan el basşylarynyŋ eŋbegı qaşan da biık, märtebesı qaşan da joǧary bolyp qala beredı.
- Sūhbatyŋyzǧa raqmet!
Äŋgımelesken: Dina LİTPİN,
«Adyrna» ūlttyq portaly
Ūqsas jaŋalyqtar
