«Nur ǵasyr» meshiti
Búginde aqtóbelikterdiń ǵana emes, kúlli elimizdiń maqtanyshyna aınalǵan, «Qazaqstannyń Táj-Mahaly» (Myrzataı Joldasbekov) atanǵan Aqtóbedegi «Nur Ǵasyr» meshiti — Elbasynyń qatysýymen ashylǵan qurylystyń biri. Ol eki jarym jyl ishinde salynyp, 2008 jyly 22 qyrkúıekte qasıetti Ramazan aıynda paıdalanýǵa berildi.
Meshittiń ashylý saltanatyna Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti Nursultan Nazarbaev pen Reseı Federaııasynyń burynǵy Prezıdenti Dmıtrıı Medvedev qatysyp, onyń ashylýyna joǵary mártebe bergen. Elbasy meshittiń ashylý rásiminde halyqpen kezdesip, jyly lebizin bildirgen.
Allanyń úıiniń qurylysyna 220 myń adam, ıaǵnı oblysta turatyn árbir otbasy óz úlesin qosty. Meshitti turǵyzýǵa 5 mıllıon teńgege deıin qarjy aýdarǵan otbasylary da bar.
Meshittiń «Nur Ǵasyr» atalýynyń da óz sebebi bar. «Nur» sózi «Kók aspan», «Qudiretti Kúshtiniń meıir shapaǵaty» degen maǵynany bildiredi.
Qurylystyń jalpy alańy 5,5 myń sharshy metr. Búkil aýmaǵy — 400 myń sharshy metr. Meshittiń kúmbezi — 40 metr, munaralarynyń bıiktigi — 63 metr. Kúmbez altynmen qaptalǵan. Meshittiń ishi-syrty, ustyndary, edenderi, baspaldaqtary túrli tústi mármarmen, surǵylt granıtpen qaptalǵan. Meshit aldynda sý burqaǵy jáne gúlzarly alań, túnde aınalany sáýlelendiretin projektorlar men shamshyraqtar qoıylǵan. Meshitte juma jáne aıt namazdary kezinde 4 myńǵa jýyq adam emin-erkin qulshylyq jasaı alsa, jazda 10 myń adamnyń sájdege jyǵylýyna múmkindigi bar.
Aqtóbe halyqaralyq áýejaıy
Aqtóbe áýejaıy 2008 jyly eki jyl boıy qaıta salynyp, kúrdeli jóndeýden ótip, Astana men Almatydaǵy halyqaralyq áýejaılarynyń qataryna qosyldy. Jańa keshenniń alǵashqy jolaýshysy Prezıdent Nursultan Nazarbaev boldy.
Áýejaı 2008 jyly Qazaqstan men Reseı shekaralas aımaqtarynyń V forýmy ótken kúndermen sáıkes paıdalanýǵa berildi. Jańa keshenniń ashylýynda Elbasy:
— Aqtóbe halyqaralyq áýejaıyna kóńilim toldy. Onyń qyzmetkerlerine aldaǵy ýaqytta tek tabys tileımin. Jańa áýekeshenniń jumysy jandana bersin. Jalpy azamattyq áýejaı salasynyń qyzmetkerlerine zor alǵys aıtamyn, — dedi.
Áýejaıdy qaıta salýǵa shamamen 7 mlrd teńgedeı qarjy jumsaldy. Qurylys jumystarynyń alǵashqy satysyn astanalyq «K-Dorstroı» kompanııasy júzege asyrsa, «Tehne-Stroı» kompanııasy sharýany tııanaqtady. Qaıta jańǵyrtý jumystary kezinde ushý-qoný alańynyń uzyndyǵy 3100 metrden 3200 metrge uzartylyp, áýejaı tósenishteriniń kóterý qabilettiligi kúsheıtildi. Áýe vokzalynyń jańa ǵımaratyna aspaly aınalma jol men avtoparkıng qurylǵysy qoıyldy. Sý jáne jylý júıesi kúrdeli jóndeýden ótip, júk termınaly jáne áýe kemelerine qosymsha turaqtar salyndy. Al bıyl mamyr aıynda Aqtóbe halyqaralyq áýejaıyna Álııa Moldaǵulovanyń esimi berildi. Áýejaıdyń mańdaıshasyna Álııa Moldaǵulova dep jazylyp, ǵımarat ishine batyr qyzdyń bıýsti qoıyldy.
Aıta keteıik, búgingi tańda áýejaıda 500-den astam adam qyzmet etedi. Kúnine bul jerden Almaty, Nur-Sultan, Aqtaý, Atyraý, Túrkistan, Shymkent qalalaryna birneshe márte ushaq ushady. Sondaı-aq bıyl halyqaralyq baǵytta Egıpetke, BAÁ-ǵa, Túrkııaǵa, Máskeýge, t.b. qalalarǵa reıster ashyldy.
«Qazaqstan halqy assambleıasy» ǵımaraty
Aqtóbe qalasyndaǵy qazirgi «Qazaqstan halqy Assambleıasy» ǵımaraty burynǵy Dostyq úıi 2008 jyly qurylyp, 2009 jyldyń 10 qyrkúıekte Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdenti Nursultan Nazarbaevtyń qatysýymen saltanatty túrde ashyldy.
Ǵımarattyń ashylý rásiminde Elbasy ulttyq-mádenı ortalyq ókilderimen kezdesip, jyly lebizin bildirdi.
— Bizdiń Qazaqstan — kópultty el. Ár ultqa óz mádenıetin, tarıhyn umytpaýǵa, jańǵyrtýǵa múmkindik berilgen. Balalarǵa da óz ana tilin úırenýge jaǵdaı bar. Oǵan dálel — osy Dostyq úıi. Men úshin eń keremet konert — Assambleıanyń konerti. Ár ulttyń óz mádenıetin kórsetken sáti de óte ádemi. San ult óz tilinde án shyrqap, óz bılerin bılegen shaq bir ádemi gúl shoǵyry ispettes. Ómirdiń gúl shoǵyry! Men sondaı sátte erekshe bir kúıge bólenemin, — dedi Elbasy.
Dostyq úıiniń ataýy ótken jyly elimizde erekshe atap ótilgen Qazaqstan halqy Assambleıasynyń 20 jyldyǵyna baılanysty «Qazaqstan halqy Assambleıasy» bolyp ózgertildi. Búginde munda 19 ulttyq-mádenı birlestik jumys jasaıdy. Ǵımaratta 300 oryndyq konert zaly, saltanat, horeografııa jáne konferen-zaldary, ulttyq-mádenı birlestik jetekshileriniń jumys bólmeleri, ashana jáne dybys jazý stýdııasy ornalasqan.
Tuńǵysh Prezıdent atyndaǵy ortalyq saıabaq
2009 jyly Elbasy Nursultan Nazarbaev Aqtóbe qalasynyń 140 jyldyq mereıtoıyna arnaıy kelgen saparynda Aqtóbedegi ortalyq demalys jáne mádenıet saıabaǵynda ornalasqan Qazaqstan halqy arasyndaǵy dostyq pen birliktiń sımvoly bolatyn «Birlik pen kelisim» sýly-jasyl gúlzarynyń tusaýyn kesti. Sharada Elbasy:
— Qazaqstannyń jeri yqylym zamannan beri qaraı shyǵys pen batystyń ortasynda, úlken joldyń torabynda — Uly Jibek jolynda ornalasqan. Baǵzy zamannan kúni búginge deıin bizdiń jerimiz saýda men mádenı aıyrbastar arqyly Azııa men Eýropa arasyn ózindik bir baılanystyrýshy býyn qyzmetin atqaryp keledi. Ǵasyrlar boıy Uly Dala tósi kóptegen halyqtardyń beıbit mekeni boldy. Ol búgin de ulttar men ulystardyń ortaq úıi bolyp otyr. Bul — birligimizdiń jemisi. Endeshe aldaǵy ýaqytta aýyzbirshiligimiz artyp, yntymaǵymyz jarasa bersin! — dep tilegin jetkizdi.
Keshenniń ashylý saltanatynda aqtóbelikter «Birlik pen kelisim» sýly-jasyl gúlzaryna «Qazaqstannyń Tuńǵysh Prezıdenti N.Nazarbaevtyń saıabaǵy» atyn berý týraly usynysyn aıtqan bolatyn. Keıin qala turǵyndarynyń bul usynysy qoldaýǵa ıe bolyp, búginde bul keshen «Tuńǵysh Prezıdent atyndaǵy saıabaq» dep atalady.
Kóktaý mys kombınaty
Elbasy 2006 jyly Hromtaý aýdanyndaǵy Kóktaý aýylyndaǵy mys kenin baıytý kombınatynyń ashylýyna arnaıy kelip qatysty. Saltanatty jaǵdaıda kombınattyń birinshi kezegi iske qosyldy. Jańa kombınat 1,5 jylda salynyp bitti. Kombınattyń birinshi kezeginde 900 adam, ekinshi kezeginde 1700 adam jumys isteıdi. Kombınattyń janynda qıyrshyq tas zaýyty bar.
Sol jyly Elbasy Kóktaýǵa kelgen saparynda aýyl turǵyndarynyń ótinishi boıynsha basyna kıgen kaskasyna qoltańbasyn qoıyp, eskertkishke berip ketken. Bul qundy eksponat qazir aýdandyq murajaıda saqtaýly tur.
Polıetılendi qubyrlar shyǵaratyn zaýyt
Elbasy Nursultan Nazarbaev 2011 jyly naýryzda kelgen saparynda Aqtóbedegi «Aktıýbstroıhımmontaj» JShS polıetılendi qubyrlar shyǵaratyn zaýytta bolyp, jańa óndiristiń tusaýyn kesti. Memleket basshysy basqarý pýltine kelip, tetikti basý arqyly óndiristiń iske qosylýyn júzege asyrǵan soń ónimniń alǵashqy úlgisi naýaǵa jol tartty.
Údemeli ındýstrııaldy-ınnovaııalyq damý baǵdarlamasy aıasynda jumys isteıtin bul kásiporyn tutynýshylarǵa turǵyn úı-kommýnaldyq sharýashylyq jáne munaı-gaz salalarynda qoldanylatyn dıametri 20-dan 630 mıllımetrge deıingi joǵary jáne orta qysymdyq qubyrlardy usynady. Zaýyttyń qýattylyǵy — jylyna 20 myń tonna ónim. Óndiristik proess barysynda eń ozyq ınnovaııalyq tehnologııa qoldanylady. Shıkizat esebinde Germanııa men Ońtústik Koreıa óndirisiniń joǵary sapaly polıetılenderi paıdalanylatyn bolady.
«Qazaqoıl-Aqtóbe» jshs-nyń gaz óńdeý zaýyty
Memleket basshysy Nursultan Nazarbaev Táýelsizdigimizdiń 20 jyldyq mereıtoıy qarsańynda elordadaǵy «Velotrek-Saryarqa» sporttyq kesheninde Indýstrııalandyrý kúni aıasynda ótken telekópir jelisinde Aqtóbedegi «Qazaqoıl-Aqtóbe» JShS-nyń gaz óńdeý zaýytyn saltanatty túrde iske qosty.
Nursultan Nazarbaev aqtóbelikterge rızashylyǵyn bildirdi.
— Bizdiń elimizde Aqtóbe oblysy munaı-gaz óndiretin mańyzdy óńirlerdiń birinen sanalady. Myna gaz óńdeý zaýyty, ásirese, elimizge asa qajet. Sondyqtan jyldan-jylǵa gaz óndirýdi órkendetip kele jatqan Aqtóbe oblysynyń eńbekkerlerine rızashylyǵymdy aıtamyn, — dedi Elbasy telekópir arqyly aqtóbelikterge arnaǵan sózinde.
Quny 41,7 mlrd teńge turatyn bul joba — memlekettik ÚIID baǵdarlamasy aıasynda júzege asyrylyp jatqan aqtóbelik jobalardyń ishindegi irileriniń biri. Kásiporynda jylyna 420 mıllıon tekshe metr ilespe munaı gazy óńdeledi, 320 mıllıon tekshe metr taýarlyq qurǵaq gaz, 57 myń tonna kúıdirilgen gaz (propan-býtandy qospa) jáne 10 myń tonna túıirshiktelgen kúkirt óndiriledi.
Aqtóbe rels-arqalyq zaýyty
Elbasy Nursultan Nazarbaev 2014 jyldyń jáne birinshi besjyldyqtyń nátıjeleri qorytyndylanǵan jalpyulttyq telekópir arqyly Aqtóbedegi rels-arqalyq zaýytynyń jylytý peshin iske qosty.
Elbasy jańa óndiristi yqylaspen qabyldap:
— Bul — Qazaqstandaǵy tuńǵysh rels shyǵaratyn zaýyt. Óte qajet. Qansha shaqyrym temirjol salyp jatyrǵanymyzdy ózderiń kórip otyrsyzdar. Sondyqtan bul úlken qýanysh, quttyqtaımyn! Kásiporyndy ashýǵa ruqsat etemin, — dedi saltanatty jaǵdaıda. Sol sátte zaýyt gýdogy belgi berip, ǵımarat ishin jınalǵan kópshiliktiń qýanyshty rızashylyqtary men qoshemeti kernedi.
Aqtóbedegi rels-arqalyq zaýyty paıdalaný resýrsy joǵary jyldamdyqtaǵy júk jáne jolaýshylardyń júrdek poıyzdary úshin relster, arqalyqtar, buryshtamalar men shveller shyǵarady. Aqtóbeniń rels-arqalyq zaýytynyń ónimi ishki naryqty qamtamasyz etýmen birge, Ózbekstan, Túrkimenstan, Belarýs, Reseı elderine eksporttalady.
«Qazhrom» tuk» aq ferroqorytpa zaýyty
2014 jyly oblysqa jasaǵan jumys sapary kezinde Memleket basshysy Nursultan Nazarbaev «Qazhrom» transulttyq kompanııasy» akıonerlik qoǵamynyń jańa ferroqorytpa zaýytynyń birinshi balqytý peshin saltanatty jaǵdaıda iske qosty. Memleket basshysy kásiporyn jumysshylarymen áńgimelesti, olar memleket tarapynan metallýrgterge turaqty túrde nazar aýdarylyp, qoldaý kórsetiletini úshin alǵys aıtty.
«Qazhrom» TUK» AQ ferroqorytpa zaýytynyń jobalyq qýaty — jylyna 440 myń tonna joǵary kómirtekti ferrohrom óndirý. Jylyna 226,5 myń tonna ónim óndiredi. Kásiporyndaǵy jumys oryndarynyń sany — 500. Zaýyt qurylysynyń quny — 843 mln dollar. Zaýytqa shyǵyndy azaıtýǵa septigin tıgizetin jańa tehnologııa engizilgen.
Alǵa et óńdeý kombınaty
Elbasy ótken jyly Indýstrııalandyrý kúni aıasynda jalpyulttyq telekópir arqyly onlaın rejımde Indýstrııalandyrý kartasynyń 18 jańa nysanyn iske qosty. Olardyń qatarynda Alǵadaǵy «AkTep» JShS et óńdeý kombınaty bar.
Ótken jyldyń basty jańalyqtarynyń biri bolyp sanalatyn elimizdegi balamasy joq erekshe keshen — et óńdeý kásiporny Elbasymyz Nursultan Nazarbaevtyń telekópir arqyly qatysýymen júzege asyp, paıdalanýǵa berildi.
Jobanyń jalpy quny 2,2 mıllıard teńge quraıdy. Onyń 930 mıllıon teńgesi jabdyqtar, qalǵany qurylys salýǵa jumsalǵan.
«AkTep» jaýapkershiligi shekteýli seriktestigi bir mezette 11 myń iri qarany bordaqylaýǵa qoıady. Jylyna eki márte bordaqylaǵanda bul eki ese kóbeıedi, ıaǵnı 22 myń iri qara bolady. Jańa et ónimderin óńdeý kesheniniń tolyq qýaty jylyna 7200 tonna et nemese 36 myń iri qara qajet etedi. Seriktestik jetpes iri qarany jekelegen asyltuqymdy iri qara ósiretin sharýashylyqtardan, sharýa qojalyqtarynan qabyldap alyp, keshenge tapsyrady.
Ázirlegen Danagúl BAIMUQASh,
"Adyrna" ulttyq portaly.
