Pendenıŋ ışı men syrty tūtas bolsa, naǧyz «tūlǧa». Sauytbek aǧamyz jüzı jyly, jarqyn adam. Jurnalistika jolynda qyryq bes jyldan astam eren eŋbek etken, eŋbekqor, sadaǧy söz, jebesı naqty, şyŋǧa şyqqan jurnalisterdıŋ bıregeiı.
«Sosialistık Qazaqstan» gazetınen bastalǧan kışkentai qadam ülken jetıstıkterdı baǧyndyruǧa öz septıgın tigızdı. Redaktorlyq, hatşylyq, jurnalistık qyzmetten bölek, QR Prezidentı jäne Ministrler Kabinetı apparattarynda Işkı saiasat bölımı meŋgeruşısınıŋ orynbasary, bırınşı orynbasary qyzmetterın atqardy. «Qazaqstan televiziiasy men radiosy» respublikalyq korporasiiasynyŋ bırınşı viseprezidentı jäne «Egemen Qazaqstan» respublikalyq gazetı» aşyq aksionerlık qoǧamynyŋ prezidentı boldy.
Qyryq bes jyldan astam eŋbek ötılınde, qyryqqa juyq derektı filmder men köptegen tom şyǧarmalardy qazaq tılıne audarǧan. «Jyl jurnalisı», «Qazaqstannyŋ eŋbek sıŋırgen qyzmetkerı», t.b. ataqty lauazymdarǧa ielengen, top jarǧan ziialy adam.
Ataq quyp, aidy aspanǧa köterıp aiqailap ketetın adam emes ekenın Sauytbek aǧamyzdyŋ janynda jürgen jaqsylar san ret baiandady. Memlekettık syilyqqa ūsynylǧan «Abyz Äbış» eŋbegıne «Önegelı ǧūmyr, örelı eŋbek» dep baǧa bergen filologiia ǧylymdarynyŋ doktory Janbibı Düisenbaeva Sauytbek Abrdahmanovtyŋ ömırdegı, önerdegı dara jolynan syr şerttı. Toǧyz taraudan tūratyn «Abyz Äbış» kıtaby köptıŋ köŋılınen şyǧyp, avtor eŋbegı aqtaldy.
Sauytbek Abdrahmanovtyŋ «Qūran jäne Puşkin» atty maqalasyn tyŋ mälımetterge toly. Avtor publisistikasynyŋ, ūşqyr oiynyŋ, tyŋǧylyqty zertteu ädısıne ǧaşyq boluǧa tūrarlyq.
«Qūran jäne Puşkin». Qūran mūsylmannyŋ qasiettı kıtaby bolsa, Puşkin älemge äigılı orystyŋ darabozy. Puşkin men Qūran kärımnıŋ ne qatysy bar? degen sūraqty poeziianyŋ, poemanyŋ ne ekenınen maqūrym adamdar qoiady.
«Aqyn şyǧarmalaryn oqi-oqi kelip, «Aqyry bir tosyn oi tüidim-au» degenniŋ özinde ol oidyŋ būǧan deiin eş jerde, eş elde, eş tilde aitylmaǧanyna kepildik etu qiyn. Aqyn jaiynda jariialanǧan myŋdaǧan maqalalardyŋ arasynda däl sol taqyrypty qozǧaǧan, onymen qoimai däl sol qyrynan qozǧaǧan, tipti däl sol oidy aitqan avtor tabyluy äbden mümkin». (üzındı)Rasymen, avtordyŋ oiyn oqi otyra oqyrmannyŋ da öz tüigen tüsınıgı bölek. Qalam terbeuı de, şabyt şaqyruy da, tıptı bärıne ortaq bır oidy qūbyltyp jazuy da mümkın. Puşkin önerı adamdardy sözben emdedı. Halyq söz qūdıretınıŋ qasietın tüsındı. Meiırımdılıkke, jaqsylyqqa boi būrdy. Eş närsege ūqsamaityn bölek öner satysyn qūrǧan Puşkinnıŋ ömırı de «tuyndy». Darabozdyŋ poeziialyq, prozalyq, dramalyq, filosofiialyq tuyndylary adamnyŋ «oilau» prosesın şyŋdai tüsedı. «Oilanbaityn adamnan qorqu kerek» degendei, oily adam tübınde jaqsylyqqa üiır bolatyny sözsız. 1826 jyly 8 qyrküiekte jaryq körgen «Paiǧambar» öleŋı däl osy Sauytbek Abrdahmanovtyŋ materialyna arqau. Puşkin jazǧan būl öleŋde, aqyndyq Alladan keletın qasiettı küş ekenın bastap jazǧan şumaqtar Qūran kärımdı nasihattau jüiesın qoldanǧandai. Orys klassikterı, puşkintanuşy jazuşylar «Paiǧambar» öleŋınıŋ Qūranǧa, Mūhammed paiǧambarǧa eş qatysy joq dep jazyp älek. Alaida öleŋnıŋ är sözı, tarmaǧy, şumaǧy aiat pen hadiske toly. Rasymen, hadistı mūsylmandar tek paiǧambardyŋ jiǧany dep esepteidı. Negızınen, hadis ol zaŋ. Meiırımdılıkk, qūştarlyqqa, jaqsylyqqa, älemnıŋ bar ädemı körkem mınezıne ǧaşyqtyqty Puşkin Qūrannan alǧan. Sol kezde orys tılıne audarylyp basylmaǧan qasiettı kıtapty fransuz tılınde oqyp, keregın alǧan. Bibliia men Qūranda aitylatyn närselerdıŋ 50 paiyzy bır-bırıne ūqsas. Oǧan şübä joq. Ekı kıtaptyŋ da därıpteitın därısı – körkem mınez.
« «Qūranǧa elikteudi» mūqiiat oqyǧan, onyŋ üstine paiǧambarymyzdyŋ ömirimen az-kem tanys adam būǧan kümän keltirmeidi. Rasynda da, Puşkin jyrynda Mūhammed paiǧambardyŋ ǧūmyryndaǧy belesti kezeŋderdiŋ bäri derlik qamtylǧan. Qaraŋyzşy: birinşi jyr («Ant etem daq san, jūp sanmen») Mūhammedtiŋ Mekkeden Medinege qonys audaruyn (Grigorii küntizbesimen alǧanda 622 jyl – Hidjra, mūsylman küntizbesiniŋ birinşi jyly), ekinşi jyr ( «Näbidiŋ aru jarlary») paiǧambardyŋ Zeinepke üilengen tūsyn (627 jyl), üşinşi jyr («Tiksindi kenet paiǧambar») Mekkeden quylǧan kezin (622 jylǧa deiin), altynşy jyr («Tüsimnen kettim oianyp») Mekkege qaita oralǧan tūsyn (630 jyl), jetinşi jyr («Qorqaǧym, boidy ji») taudaǧy üŋgirde alǧaş ret Qūdai aian bergen kezdi (609 jyldan keiin) öleŋmen örnekteidi». (üzındı)Är sözdı aiattan alǧan Puşkin önerın zerttep, bızge därıptegen Sauytbek aǧamyzdyŋ auqymdy maqalasy tek orys darabozynyŋ ömırınen ǧana tūrmaityny tüsıngen adamǧa aiqyn. İslam dınınıŋ näzıktıgı, hadistıŋ qataŋdyǧyn emes ädemılıgın, Paiǧambarymyzdyŋ özge dındı ūstanuşy adamdarǧa da ülgı bola alǧandyǧyn jetkızdı. Dıni sauattylyǧymen qatar, öz keiıpkerınıŋ ömırın, önerın, öleŋdegı örnegın erınbei zertteu arqyly önegelı tuyndysy jaryq kördı. Sauytbek Abrdahmanovtyŋ öz töl tuyndylaryn oqi otyra, körkem mınezın, ünemı baiyppen, sabyrmen jazatyn qalam siiasyn sezındırdı. Qūdırettı küşke ie qasiettı Qūran kärımde jazylǧan är sözdı tızbektei kele, Puşkin jürgen joldyŋ mūsylman jolyna sai keletının, İslam dınınıŋ, imandy adamnyŋ pışının surettei bıldı.
Inju ÖMIRZAQ,
"Adyrna" ūlttyq portaly
Ūqsas jaŋalyqtar
