Asqar Jūmadıldaev: Bükıl ǧylymnyŋ barlyq ana tılınde oqytyluy kerek

Bügın Almatydaǧy «Astana» qonaq üiınde «Qazaqtyŋ tılı men tarihy – ūlttyŋ altyn qazyǧy» degen taqyrypta qoǧamdyq talqylau öttı. Jiynda akademik Asqar Jūmadıldaev söz söilep, öz pıkırın bıldırdı. - Keşe ǧana ǧylymi jinalys boldy. Sol jiynda men bır saǧattyq baiandama jasadym. Baiandamanyŋ taqyryby: «Matematikany qazaq tılınde oqytuǧa bola ma, bolmai ma?». Ärine, būl qandai aqmaǧi sūraq dep oilarsyzdar. Ökınışke orai, XXI ǧasyrdyŋ basynda osy sūraq ǧylymi talqyǧa tüsıp otyr. Tıl degen ne? Tıl – bailanys qūraly. Onyŋ bes funksiiasy bar. Olar:  otbasy, oşaq qasy; biznes; saiasat; ekonomika; ǧylym jäne tehnologiia. Adamnyŋ on ekı müşesı bar bolatyn bolsa, sol on ekı müşenıŋ bärı jūmys jasau kerek.  Qazaqta myqty poeziia bar, ädebiet bar. Bıraq basqa jaǧynda tük te joq. Menıŋ oiymşa bızdıŋ saiasat bylai boluy kerek: sız kömektespei-aq qoiyŋyz, bıraq kedergı jasamai-aq qoiyŋyz. Soŋǧy kezde qazaqtyŋ tılı damyp kele jatyr. Bızdıŋ ministr qazaq balalarynyŋ bılımı tömen dep aitady. Bos söz. Keşegı ötken ŪBT-da eŋ jaqsy nätije körsetken qazaq mektebınıŋ balalary. Qūdai bıledı, «Bolaşaqpen» şetelge oquǧa ketkenderdıŋ 80 paiyzy qazaq mektebın bıtırgen balalar. Qazaqşa mektepte oqu metodikasy qalyptasty. Qazaq tılınde bastauyşqa, orta mektepke laiyq jetkılıktı tıl bar. Bız qazaqtyŋ tılı bai deimız. Sol bai tılımız orta mektepke bılım beruge jaramaityn bolsa, ol tıldıŋ ne keregı bar?! Ministrlıktıŋ ökılderı «qazaq tarihyn qazaq tılınde oqytatyn boldyq» dep jetıstık retınde aityp otyr. Būl jetıstık emes, külkılı närse. Bükıl ǧylymnyŋ barlyǧy ana tılınde oqytyluy kerek. Elımızde bılım berudıŋ ekı türı bar: Bastauyş pen orta mektep, jäne joǧarǧy mektep. Bızdıŋ Ata zaŋda jazylǧan. Är ata-ana balasyn mektepke beruge mındettı. Eger balaŋyzdy oqytpai qoisaŋyz, onda sızdı Zaŋ şeŋberınde jauapqa tartylasyz. Konstitusiiamyzda taǧy bır bap bar. Kez-kelgen qazaqtyŋ azamaty öz ana tılınde aqparat aluǧa qūqy bar. Oqu – aqparat alu degen söz, bılım beru degen – informasiianyŋ kökesı. Demek, bügıngı ministrlık bızdıŋ balalarymyzdy aqparat alu qūqyǧynan aiyraiyn dep otyr. Būl bükıl bır halyqtyŋ adam qūqyǧyn būzu degen närse. Qazaqta matematikter bar. Jaqsy ūstazdar köp. Qazır özenımız tabiǧi aǧyp kele jatyr. Bız nege oǧan böget qoiamyz? Menıŋ oiymşa, ministrlık eŋ bolmasa būǧan kedergı jasamauy kerek. Aita ketsek, jiynda qoǧam belsendılerı üştıldılık reformasynyŋ ūltty joiuǧa baǧyttalǧanyn aşyq aityp, öz qarsylyqtaryn bıldırdı. Sondai-aq, Bılım ministrlıgınıŋ ökılderıne qoǧam belsendısı Ruza Beisenbektegınıŋ 4 jarym myŋnan astam adamnyŋ qoly jinalǧan aşyq hatyn tapsyrdy.

---

Ūlt portaly