Daiyndalyp jatqan jaŋa būiryqtyŋ jobasy qoldau kütken şaruany şalqasynan tüsırdı

2014 jyly osy mäsele erekşe qolǧa alyndy. Sol kezde qabyldanǧan zaŋ aiasynda azyn-aulaq maly barlar auyl şaruaşylyǧy kooperasiiasyna jūmyla bastady. Sonyŋ yqpalymen jekeler etın de, sütın de kombinattarǧa ötkızuge mümkındık aldy. Osydan keiın subsidiiaǧa qol jetkızudıŋ joly da jeŋıldetılgen bolatyn. Auylşaruaşylyq ministrlıgı endı jeke şaruaşylyqtardy ırılendıru maqsatynda jaŋa būiryq äzırlei bastady. Bıraq būl ūsynylǧan nūsqa şaruaǧa jaqpai tūr.

Būiryq jobasy alpauyttardyŋ müddesın küitteidı

"Qarapaiym şaruaǧa emes, ırı şaruaşylyqtarǧa laiyqtalyp jasalǧan, – deidı Almaty oblysy, Taldyqorǧan öŋırındegı "Qazyna" kooperasiiasynyŋ direktory Almasbek Sadyrbaev aşynyp. – Bızdıŋ qolymyzǧa Auyl şaruaşylyǧy ministrlıgı daiyndaǧan būiryqtyŋ jobasy tidı. Onyŋ ısımızge tosqauyl bolatynyna közımız jetıp otyr. Qazaqstanda mal saudasyn alpauyttar ǧana jürgızuı kerek. Basty ideia – osy. Nege deisız ǧoi? Elımızde 45 ırı şaruaşylyq bar. Tek olar arqyly ǧana eksportty qamtamasyz ete almaidy. Sondyqtan ministrlık halyqtyŋ malyna közın alartyp otyr. Şaǧyn käsıpkerlerdı bailap qoiu arqyly "ırılendırmek" oilary bar.

Daudyŋ basy... būqa eken

Qatty qynjyltatyny – tura sol ırı şaruaşylyq siiaqty şetelden mal äkelgen şaǧyn käsıpkerge de talap qoiylyp jatyr. Mysaly, şetelden 100-200 bas angus, gereford tūqymdy būqalardy äkelgen şarua endı körşılerıne asyldandyru üşın malyn jalǧa bere almaityn boldy. Osyǧan deiın auyl tūrǧyndary siyrlaryn asyldyŋ tūqymymen ūryqtandyryp keldı. Sol üşın käsıpkerlerge memleket subsidiia töleitın. Jaŋa būiryq jobasynda, ırı şaruaşylyq qana asyl tūqymdy malyn jalǧa bere alady. Endı osy salada jürgender "Asyl tūqymdy maldan bas tartamyn. Mūndai statustyŋ maǧan qajetı joq. Eşkımge bodan bolǧymyz kelmeidı" deidı. Olar būl būqalardy satyp alu üşın nesiege belşesınen batqan. Endı ne ısteidı? Būndai lobbizmdı osyǧan deiın mal şaruaşylyǧynda körgen joqpyn, – dep şyryldaidy Almasbek Sadyrbaev.

"Būiryqtyŋ ärbır bölımı – qarapaiym halyqtyŋ emes, alpauyttardyŋ jügın arqalap tūr"

– Oilap qaraŋyzşy, 20-30 siyry bar auyldaǧy qazaq asyl tūqymdy būqany satyp ala almaidy. Aiaǧynan tūrǧan şarualar ǧana qoly jetpegen halyqpen bölısetın edı. Sonyŋ arqasynda auylda mal asyldana bastaǧan bolatyn. Būryn şekteu 100 bas edı, endı 1500 bas maly barlar ǧana memlekettıŋ subsidiiasyn alatyn qylypty. Qanşalyqty ösırgenın baiqai berıŋız. Al alpauyttar ūsaq şaruaşylyqtardy adam qūrly körmeidı. Olar özınıŋ belgılegen baǧasyna ǧana satyp alyp, öktemdık jürgıze alady. Halyqtan būryn, belgılı toptyŋ ǧana müddesın oilau bolyp tūr ǧoi būl jerde. Qaita mal şaruaşylyǧyn örkendetu üşın qarapaiym şaruaǧa stimul beru jaǧyn oilastyru kerek emes pe? 27 aqpan künı ötken "Atameken" käsıpkerler palatasynda Auyl şaruaşylyq ministrlıgındegı Mal departamentınıŋ direktory Azamat Saǧynbaevqa da osy mäselelerdı jetkızdım. Tūşymdy jauapty estımedım, – deidı bızben söilesken Almasbek Sadyrbaev aşuǧa bulyǧyp.

40 myŋ tonna import jasap, 4 myŋ tonna eksport jasau degen – mazaq

Almasbektıŋ pıkırınşe, maqsat – eksportqa 60 myŋ tonna et şyǧaru. – Al qazır Braziliiadan, Urugvaidan, Paragvaidan ışke tonnalap et kelıp jatyr. Sonda ışkı naryqty oilamai jatyp, syrtqa jünımızdı qampaityp körsetkımız keledı. Bala-şaǧaŋyzǧa nan jetpei jatsa, körşıŋızge nanyŋyzdy satasyz ba? – deidı ol. Auyl şaruaşylyǧy ministrlıgı bergen eksport pen importtyŋ naqty kestesıne söz soŋynda, tömende toqtalamyz. Äzırge...

Şarualar būqalaryn sata almasa, etke ötkızbek

Almasbek Sadyrbaevtyŋ küdıgın esımın jasyrudy sūraǧan aqtöbelık kooperativ basşysy qoştap otyr. – Būryn ärbır şaruaşylyq būqany satyp alatyn. Bır būqa üşın memleket ekı jylda bır ret 150 myŋ teŋge subsidiia berıp keldı. Qazır ırı auyl şaruaşylyq kompaniialary satyp alǧan angus tūqymdy būqalaryn ötkıze almai qaldy. Şarualar odan, baǧyp-qaǧuy qiyn dep qaşyp otyr. Endı qalai bolmaq. Irı şaruaşylyq şetelden angus būqasyn satyp alyp kelgenı üşın är basyna 150 myŋ teŋge subsidiia alady. Būl bır delık. Jeke şaruaşylyqqa jalǧa bergenı üşın 100 myŋ teŋge memlekettık subsidiia taǧy bar. Köktemde berıp, küzde qaitaryp alady. Ol da aqyly. Semırtkenı üşın taǧy subsidiia alady. Et kombinatyna ötkızgenı üşın 45 myŋ teŋge jäne berıledı. Sonda şetelden satyp äkelgen būqalary su tegın bolyp, 250-300 myŋ teŋge jäne qaltasynda qalady. Mūnyŋ bärı – memlekettıŋ biudjetı esebınen. Jaŋa būiryq boiynşa, 1500 basty bordaqylaityn alaŋy barlar ǧana asyl tūqymdy būqalaryn jalǧa bere alady. Sonda ırı kompaniialar ǧana tört asaidy eken. Endı olarǧa ūsaq şaruaşylyqtardy baǧynyşty etıp qoimaqşy. Bizneste bäseke degen bolady. Būl – ädıl bäseke emes. Bızdıŋ oblysta şarualar asyl tūqymdy aqbas siyr, äulieköl, geraford būqalaryn sata almai, etke ötkızuge mäjbür bolaiyn dep tūr, – deidı aqtöbelık şarua.

Auyl şaruaşylyq ministrlıgı: Şarua ūtylmaidy

Ūsaq jäne orta şaruaşylyqtardyŋ közqarasyn ministrlıkke jetkızdık. Auyl şaruaşylyǧy ministrlıgınıŋ Mal departamentınıŋ bas sarapşysy Talǧat Ysaqov jaǧdaidy barynşa tüsındıruge tyrysty. – Bır-ekı būqasy bar adam da jerde qalmaidy. Sız būqa baǧyp otyrsyz. Onyŋ salmaǧyn, mysaly, 300 kelıge jetkızdıŋız delık. Qolynda bekıtılgen sertifikattary bar bordaqylau alaŋyna būqaŋyzdy ötkızseŋız, är kelısıne 200 teŋgeden subsidiia berıledı. Sonda sızdıŋ qaltaŋyzǧa 60 myŋ teŋge kelıp tüsedı. Tek bordaqylau alaŋyna ötkızgenıŋız üşın ǧana. Al, būqanyŋ satu baǧasy özara kelısımmen. Kördıŋız be, şarua ūtylyp otyrǧan joq. Al, satyp alǧan bordaqylau alaŋy 300 kelı būqany odan saiyn semırtse, üstıne qosylǧan salmaqtyŋ är kelısıne taǧy 200 teŋgeden subsidiia alady. Onyŋ ışınde jem-şöbı, baqqany bar. Osynyŋ arqasynda şaǧyn da, ırı de şaruaşylyq dalada qalmaidy. Ekeuı de subsidiia aluǧa müddelı bolǧannan keiın bır-bırımen sanasuǧa mäjbür, – deidı.

Bordaqylau alaŋynyndaǧy mal basy nege 1500 boluy tiıstı

– Būl – memleketten nemese şetelden tapsyrys bolǧan jaǧdaida daiyn önımdı bır jerden aluǧa bolady degen söz. Olar tek eksportty ǧana emes, ışkı naryqty da retteidı. Kez-kelgen maldy eksportqa şyǧara bermeidı. Belgılı talaptary bar. Salmaǧy, aiy bärı eskerıledı. Işkı naryqta 20 myŋ teŋge tūratyn talapqa keletın malǧa 50 myŋ teŋgege sūranys bolsa, nege ony eksportqa şyǧarmasqa? Mysaly, 1500 bastyŋ 100-200-ı ǧana eksportqa şyǧaryluy mümkın. Qalǧany – ışkı naryqta. Sız Urugvaidyŋ etın jep otyrǧan qazaqty kördıŋız be? Demek, syrttan kelgen et bızdıŋ el arqyly şetel asyp ketıp jatyr degendı bıldıredı.

Bazarda satqan malǧa subsidiia joq

– Būryn ūsaq şaruaşylyq ielerı jyldyŋ basynda 5-10 tonna et satamyn dep ötınış jazyp, soiu alaŋdarynan qūjat ne satylǧan jerden tübırtegın alyp keletın edı. Qazır mūnyŋ bärı alynyp tastaldy. Endı 1500 bas maly bar bordaqylau alaŋdaryna baryp, baǧasyna kelısıp, malyn sata otyryp subsidiia ala alady. Eger, kelıse almaǧan jaǧdaida jeke şaruaşylyq malyn kez-kelgen jerge aparyp sata alady. Bıraq, subsidiia almaidy. Jekemenşık maly bolǧan soŋ, oǧan eşkımnıŋ qol sūǧatyn qaqysy joq. Mūnyŋ bärı būqaǧa ǧana emes, sūranysqa bailanysty qoi şaruaşylyǧyna da qatysty qarastyryluy mümkın. Būl jerde qorqudyŋ qajetı joq, – deidı Talǧat Ysaqov.

"Tek qana ırı şaruaşylyqtan angusty satyp alyp, ötkıze alasyŋ – degen talap joq"

– Eger ettı baǧyttaǧy angus malyn alsa, şaruaşylyqtarǧa tıpten jaqsy. Şamalary kelse, Avstraliiadan, Kanadadan, AQŞ-nan äkele berulerıne bolady. Olarǧa eşkım tyiym salyp otyrǧan joq. Būl jerde angusty ǧana emes, kez-kelgen būqany ötkızulerıne bolady. Bıraq, angusty ösıretın bolsa, özderı de, bordaqylau alaŋdary da ūtar edı. Öitkenı, olar tez semıredı. Kädımgı būqany 6 ai bordaqylap, 300 kelıge jetkızdı delık. Al, angustyŋ salmaǧy ekı aida 500 kelıge jetedı. Ekeuınıŋ de jeitın jem-şöbı bırdei. Uaqyttan da ūtady. Oilaŋyzşy, qaisysy tiımdı? Ekı-üş şaruaşylyqty bılemın. Bıreuı 439 bas äkelıp, qazır 1200-ge jetıp otyr. Endı bırı 360 bas äkelıp, 1000 basqa jetkızdı, – deidı Talǧat Ysaqov.

"Angus malyn ırı şaruaşylyqtar ǧana jalǧa bere alady"

– 500 siyryŋyz bolsa, bordaqylau alaŋy "maǧan sat" dep otyr. Özınde bar tegın būqanyŋ ūryǧymen qolmen ūryqtandyryp, subsidiia alady. Al, qarapaiym halyq özınıŋ malyn ūryqtandyrǧysy kelse, būqany alty aiǧa jalǧa alady. Olar būzauymen qaitaryp beruı kerek. Nemese özara baǧasyna kelısse de bolady. Būl jerde ekeuara kelısımge tıkelei bailanysty.

"Sybaǧa" baǧdarlamasy qalai jasaidy?

Būl 2011 jyldan berı et eksportynyŋ äleuetın köteru üşın jasalǧan arnaiy baǧdarlama. Onyŋ basty maqsaty – jergılıktı qara maldy asyl tūqymmen budandastyru arqyly ettı baǧyttaǧysyn alu. Osynyŋ arqasynda şamamen 10 myŋdai şaruaşylyq tūqymdardy türlendırıp otyr. "Yrys" baǧdarlamasy aiasynda 50-100 siyr satyp alyp, süttı-tauarlyq şaruaşylyq aşyp jatqandar bar. "Bır siyr satyp alatyn bolsaŋ, özıŋde 5 siyr boluy kerek" degen talaptary bar. Joǧaryda tolyǧyraq toqtalyp ötkenımızdei, mal ösıretın şaruaşylyqtar (ūsaq, orta) öz malyn asyl tūqymdy mal retınde ǧana satyp, subsidiia alady. Irı şaruaşylyqtarǧa jalǧa beruge basymdyq berılgen sebebı – olar seleksiialyq ortalyqqa jatady. Iаǧni, maldardy asyldandyruǧa qūlyqty, – deidı ol.

Qylşyq jündı qoiǧa subsidiia berılmeitınıne şarualar taŋ qalyp otyr

– Halyqtyŋ qolyndaǧy maldyŋ 70 paiyzy – qara qoi. Ūryqtandyru üşın 1500 teŋge berıledı. Jaŋa būiryqta: "...tek qana aq qoi men biiazy jündı jäne jartylai biiazy jündı qoilarǧa ǧana subsidiia berıledı. Al qalǧandaryna berılmeidı" dep körsetılıptı. Sonda kördıŋız be, 20-25 paiyzǧa ǧana subsidiia berılıp, eldı asyrap otyrǧan 70 paiyz negızgı baǧyttaǧy qara malǧa subsidiia berılmeidı. Bızdıŋ pıkırmen sanasyp jatqan eşkım joq, – deidı auyldaǧy şarua oiyn jetkızgen Almasbek Sadyrbaev.

Şarular qate tüsıngen. Subsidiia tek qylşyq jündı qoidyŋ jünıne ǧana berılmeidı

– Qarapaiym halyqtyŋ qolyndaǧy qylşyqjündı qara qoiǧa tūqymdyq türlendıruge 1500 teŋge subsidiia berıledı. Ondaǧy eŋ tömengı talap 300 saulyq bolu kerek bolsa, 30 saulyqqa 1 asyl tūqymdy qoşqar bolu kerek. Sonda 300 saulyqqa 10 asyl tūqymdy qoşqar bolady. Ony kez kelgen qarapaiym şarua ala alady. Jalpy şarualar qate tüsıngen. Subsidiia tek qylşyq jündı qoidyŋ jünıne ǧana berılmeidı. Sebebı – olarǧa sūranys bolmai tūr. San jaǧynan köp bolǧandyqtan, olardyŋ bärın subsidiiamen qamtamasyz etu mümkın emes, – deidı AŞM Mal departamentınıŋ bas sarapşysy Talǧat Ysaqov.

Asyl tūqymdy qoşqar satyp alǧany üşın subsidiia berıledı

– Qylşyq jündı qoilarǧa qaraköl, qūiryqty ordabasy, Edılbai tūqymdary jatady. Al, būlar asyl tūqymdyǧa kıredı. Subsidiia būl jerde atalmaǧan qylşyqjündı asyl tūqymdy maldarǧa da tiesılı. "Altyn asyq" baǧdarlamasy aiasynda 30 saulyqqa asyl tūqymdy bır qoşqar satyp alǧany üşın 20 myŋ teŋge subsidiia berıledı. Būryn 8 myŋ teŋge bolatyn. Ärbır saulyqty ūryqtandyrǧany üşın 1500 teŋgeden beredı. Sonda 45 myŋ teŋge alyp otyr. Būdan asqan qandai subsidiia kerek? Maqalanyŋ soŋynda keltırılgen sıltemege ötıp, "Asyl tūqymdy mal şaruaşylyǧyn damytudy, mal şaruaşylyǧynyŋ önımdılıgın jäne önım sapasyn arttyrudy subsidiialau qaǧidalaryn bekıtu turaly" degen taqyrypty aşsaŋyz, būiryqpen tolyǧyraq tanysa alasyz. Jüktep alǧan soŋ, būiryqtyŋ ışınde "Qylşyqjündı qoiǧa qatysty subsidiiany beru joldary" bırınşı qosymşada qoi şaruaşylyǧy degen tūstaǧy bırınşı qatarda körsetılgen.

Qoidyŋ jünıne subsidiia alu üşın jyljymaly şatyrlary bolsa jaraidy

– Şarualarǧa berılgen būiryq jobasy qatyp qalǧan nūsqa emes. Solarmen aqyldasa otyryp, keibır tūstaryna özgerıs te engızıp jatyrmyz. Mysaly, būryn qoidyŋ jünın qyryqsa boldy, subsidiia ala beretın. Endı jaŋa būiryq boiynşa, jündı saqtaityn jabyq jyljymaly şatyrlary bolsa bolǧany. Qoilaryn dalada qyrqa ma, qorasynda qyrqa ma eşkım būǧan aralasyp jatqan joq, – deidı bas sarapşy.

Şarualar süt tapsyru da tiımsız bola ma dep kümändenıp otyr

SQO, Jambyl audanyndaǧy öz auylynda byltyr süt jinau punktın aşqan Änuar Aituar degen azamat ta jaŋa būiryq ırı şaruaşylyqtarǧa ǧana tiımdı degen pıkırde. – Bızdıŋ jaqta köp auyldan tūrǧyndar köşıp ketken. Qaŋyrap jatyr. Keibır jerde 8-10 adam ǧana tūrady. Aralaudyŋ özı qiyn. El malyn endı-endı köbeitıp jatyr. Byltyr bız barǧan auyldarda 89 sauyn siyr bolsa, qazır 120-ǧa juyqtady. Basynda ekı auyldan ǧana süt jinap jürdık. Qazır alty auyldan jinaimyz. Basqa audandarǧa şyǧyp, süt jinauǧa kelısıp otyr edık, endı abdyrap qaldyq. Osyǧan deiın bır litrge 10 teŋge subsidiia berıp keldı. Endı subsidiia berılmeitın bolsa, kelısıp qoiǧan auyldarǧa jalǧan uäde bergendei bolaiyn dep tūrmyz. Veterinarlyq punkt kerek dep otyr. Al bızdıŋ bes auylda bır ǧana mal därıgerı bar. Taǧy da jaŋa būiryq boiynşa, maldyŋ bärı bır qorada tūru kerek. Al, auylda barlyǧy tabynǧa bırıgıp baǧady. Keşke ärqaisysy öz malyn öz qoralaryna qaitarady. Maŋaiyna 50 kısını bırıktırıp, 50 siyrdy qūrap otyrǧan kooperativter jabyluy mümkın. Jaŋa būiryqta eŋ kem degende 50 siyrdan ūstau kerek dep otyr. Al auyldaǧylar 2016-2017 jyldary üilerın tıgıp, nesie aldy. Jäne de bır üidı kepıldıkke qoiyp 7 siyr ǧana ala alamyz. Basqa eşqandai mümkınşılık joq. Taǧy da talaptar boiynşa arnaiy qūrylǧylary bolu kerek. Endı onyŋ bärın bırden qabyldap jıberuge bolmaidy. Osy jaǧyn da eskerse eken deimın. Bırtındep qolǧa alsa, qūba-qūp, – deidı Änuar Aituar.

"1-2 siyry bar qarapaiym halyq sütterın kombinattarǧa ötkıze almaidy"

Ministrlık osylai deidı.– Mynany tüsınıŋızder, maqsatymyz kooperativterdı joimai, olardy ırılendıru. Qazır süt öndıruşı, et öndıruşı kooperativter jeke-jeke jūmys ıstep jatyr. Osylardyŋ basyn bırıktırudı oilastyrudamyz. Osyǧan deiın köbısı siyrlary joq bolsa da tanker satyp alyp, şaruaşylyqtardan süt jinap, öŋdeu kombinattaryna ötkızıp jürdı. Demek, äuel basta alyp-satu jaǧyn oilastyrǧan bolyp tūr. Köp malyŋyz bolmasa, sauyn apparatyn satyp almaisyz ǧoi. Mysaly, OQO, Otyrar audanynda Qytaidan kelgen investorlar şūbatpen ainalysatyn zauyt aşpaqşy bolyp jatyr. Al jergılıktı halyq olarǧa tüie sütın tapsyruǧa qūlyqsyz. Eger, zauyt halyqtan şūbatty jinai almasa, jabylady ǧoi. Sonau Qytaidan bekerden-beker kelıp otyrǧan joq. Köpşılıktıŋ maly bolǧan soŋ, är türlı jaǧdai kezdesedı. Şelektep äkelgen sütke qaisysynyŋ su qosqanyn, qūramynda ziiandy bakteriiasynyŋ bar-joǧyn däl sol sätte eşkım teksere almaidy. Süt öŋdeuşı kombinattarǧa aparǧanda sapasy säikes kelmei, qabyldamauy mümkın. Sodan keiın kımnıŋ su qosqanyn eşkım däleldep bere almaidy. "Süt jetpei jatyr" degen olardyŋ özı osyndai sebeptermen şarualardan süt qabyldaǧysy kelmei otyr. Eger, öŋdeuşı kombinattar 50 siyry bar adamdardan süttı qabyldaityn bolsa, sapaly süt ötkızuge müddelı bolady. Müşelıkten şyǧyp qalmau üşın de tyrysady, – dep jauap berdı Talǧat Ysaqov.

Şoşqalardy köbeituge basymdyq berılıp otyr

Qyr soŋyna tüsıp ala ma dep qorqyp, esımın jasyrǧan aqtöbelık şarua taǧy bır mäselenıŋ ūşyn qyltitty. – Jaŋa būiryq jobasynda jylqy men qoiǧa berıletın subsidiiany azaityp, şoşqany köbeituge bölıp otyr. Bır jyl ǧana bır baitalǧa 40 myŋ teŋge berdı. Jolǧa eşqandai şyǧyny joq dep ony da alyp tastady. Asyl tūqymdy bır būqaǧa 150 myŋ teŋge berse, bır şoşqaǧa 140 myŋ teŋge beredı eken. Oǧan qosa ärbır şoşqany satyp alǧany üşın 20 myŋ teŋge subsidiia bölınedı, – deidı ol.

"Eksportqa şoşqa etıne degen sūranys bolǧandyqtan, osy salany damytu qolǧa alynyp jatyr"

Şoşqa şaruaşylyǧyna asa nazar audarylyp jatqandyǧyn AŞM mal departamentınıŋ bas sarapşysy Talǧat Ysaqov ta rastap otyr. – Elbasy basym baǧyttardy damytuǧa nazar audarudy tapsyrdy. Bıraq, şoşqa etıne eksportta sūranystyŋ boluy – onyŋ basymdyǧy. Qytai elı şoşqa şaruaşylyǧynda älem boiynşa bırınşı oryndy ielengenımen, sapanyŋ naşarlauyna bailanysty bızdıŋ elden sūrap otyr. Şoşqa jylyna 17 torai tabady. Onyŋ üstıne tez jetıledı. Alty aida 100 kelı bolady. Sūranysty qamtamasyz ete bılsek, onda tūrǧan ne bar? – deidı ol.

Şoşqa ösırgen jerde basqa januarlar öspeidı

"Baitaq Bolaşaq" ekologiialyq alians" respublikalyq qoǧamdyq bırlestıgınıŋ prezidentı Azamathan Ämırtaev şoşqa ösırgen jerdıŋ jaramsyz bolyp qalatynyn aitady. – Qarny aşqanda şoşqa eş närsege qaramai, ainalasyndaǧyny jep qoiady. Tıptı öz torailaryn da jei salady. Şoşqanyŋ maiy adamnyŋ salmaǧyn tez arttyryp, densaulyqqa kerı äser etedı. Şoşqa topyraqtyŋ qyrtysyn taptap tastaidy. Sol sebeptı ol jerde şöp te öspeidı, – deidı.

Sūranysqa qarai ūsynysty arttyru jaǧy oilastyrylyp jatyr

Kestege nazar audaryp qarasaq, Qazaqstan jylyna 5,5 myŋ tonna siyr etın ǧana syrtqa şyǧaryp jatyr eken. Al, ışke 15,8 myŋ tonna äkelınedı. Qoi etınıŋ 0,9 myŋ tonnasyn şetelge ötkızıp, 44,2 tonnasyn syrttan äkelemız. Eksportqa şoşqa etı ǧana az şyǧarylyp jatyr. Osy salany damytu üşın subsidiianyŋ bıraz bölıgı şoşqa şaruaşylyǧyna bölındı. Qūs etınıŋ 172,6 myŋ tonnasyn özge elderden satyp alyp jatsaq, 5,8 myŋ tonnany ǧana özımız şyǧaryp satyp jatyrmyz.