Сырт көзге күллі адамзат баласы бір қоғамда өмір сүріп жатқандай көрінеді. Шын мәнінде солай ма? Жарық әлемнің сан түрлі бояуы мен әдемілігін көруге қанша талпынса да, дүниеге қос жанары су қараңғы болып келген сәбилердің тәлкек тағдырына бір сәт назарымызды бұрдық па? Бір-бірімізге сүйеу болып, қолдан келгенше демеу жасау қиын ба? Бұл туралы Nege.kz жазды.
Дәл осы сауалдар «Max kids» көзі көрмейтін балалар реабилитациясы және дамыту орталығына барғанда көсе-көлденеңдей берді. Бүгінде елімізде мүмкіндігі шектеулі балалардың саны 170 мыңнан асады. Олар да өзін осы қоғамның толыққанды мүшесі сезінуі тиіс. Өкініштісі, бүгінде туабітті көзі көрмейтін балаларға арналған инклюзивті балабақша аз. Соның салдарынан зағип баласын дамыта алмай жүрген ата-ана көп. Бұл ауыртпашылық пен қиындық басына түскен адамға ғана батады. Баласы өмірге зағип боп келген Индира Біләлова өзі сияқты тағдырлас ата-аналардың мұң-жарасын аз да болса жеңілдетуге септігін тигізіп, осы «Max kids» дамыту орталығын ашқан.
Павлодар қаласында тұрып жатқан Сұңғат пен Индираның үшінші баласы дүниенің дидарын көрмей келді. Сол кезде баласын беретін балабақша не оңалту орталығын таппай қиналған отбасы ірі мегаполис Алматыға қоныс аударады. Алайда, мұнда тек көзі нашар көретін балаларға арналған мектеп пен екі дамыту орталығы ғана болған соң, мектепке дейінгі балабақшаны өздері ашуға бел буады. Бірақ не министрлік тарапынан, не Алматы қалалы, білім және әлеуметті қорғау басқармасынан ешқандай көмек қолы созылмаған.
«7 жасар ұлым өмірге зағип болып келді. Диагнозы – көру жүйкесінің атрофиясы. 5 жастан бастап көру жүйкесінің гипоплазиясы диагнозы қойылды. Бұл емделмейді, ота жасауға болмайды. 4 жыл бұрын балама дамыту орталығын іздей бастадым. Көзі көрмейтін баланы балабақшаға беру мен үшін психологиялық стресс. Ал баланың жағдайын айтпаса да түсінікті.
Сөйтіп, «Қазақ соқырлар қоғамына» бардық. Олар реабилитацияға 18-ге толғандарды ғана алады екен. Ал кішкентай зағип балалар қалай дамиды? Алматыда 5 жастан бастап мектепке дайындайтын орталық, 3 балабақша бар. Бірақ 2-3 жастан баратын мини-орталық жоқ. Шыны керек, мемлекеттік балабақшада кемістігі бар балаларға дұрыс көңіл бөлмейді. Көбінесе қараусыз қалады. Осы орталықты ашпастан бұрын зерттеп қарасам, өзім сияқты бір амалын таппай жүрген ата-ана көп екен. Оның үстіне зағип баланы тәрбиелеуден тәжірибем жеткілікті. Тәуекелге барып, осы үйді жалға алып, дамыту орталығын аштық.
Жұмыс істегенімізге үш жыл болды. Уақыт өте келе үйді жалға алу ақысын төлей алмадық. Қожайыны қайырымдылық жасап, тек коммуналдық қызметті ғана төлеуге келісті. Жан-жақтан демеушілер іздедік. Әкімшілік, Білім басқармасы, әлеуметті қорғау басқармасы да келді. «Көмек береміз...» деп айтқанмен, қайта айналып соққан жоқ. Былтыр Мәдениет басқармасы өкілі «БАҚ өкілдерін, әкім орынбасарын шақырып, балабақшаны салтанатты түрде ашайық», – деді. «Сіздер сосын бізге көмек бересіздер ме?» деп едім, үн-түнсіз кетіп қалды», – деді Индира Біләлова.
Бүгінде орталықта 7 зағип бала бар. Мұнда баласын дамытуға әкелгісі келетін ата-ана көп. Бірақ қашықтау, балаларға келіп-кету қиынға соғады. Олардың бар талап-тілегі – дәл осындай реабилитация орталығы қалада ашылса екен дейді.
«Алатау, Түрксіб ауданынан келгісі келетін балалар баршылық. Кем дегенде, 20 бала осындай орталық көмегіне мұқтаж. Кейбір мектепке баратын балалар Брайль әдісі бойынша оқу әріптерін білмейді.
Тіпті, бірі білсе де, енді бірі бауын байлап, түймесін салып, ағыта алмайды. Өкініштісі, тым алыс болған соң күнделікті жеткізе алмайды. Сол үшін жергілікті әкімшілік, білім басқармасы осы орталықты қаладан ашуға қолдау білдірсе деген өтінішіміз бар. Үш жылдан бері көмек сұрап жазып келемін. Мәселен, әлеуметті қорғау басқармасы 18 жасқа дейінгі мүгедектігі бар балаларға реабилитациялық көмек береді.
Бірақ бұл көмек көзі көрмейтін балаларға қарастырылмаған. «Зағип балаларды неге енгізбейсіздер? Министрлікке айтып, жазыңыздаршы. Ата-ананың жазғанынан, басқарманыкі бөлек қой» десек, ешкім құлақ аспады. Заң бойынша, мүгедектігі бар балалар балабақша және мектеппен толық тегін қамтылуы тиіс. Бірақ маған басқарма «Сіздің мекемені қамтамасыз ету тиімді емес» деп жауап берді», – деді Индира Біләлова.
«Екінші мәселе – реабилитация әмбебап бағдарламасы (ИПР) деген бар. Көп ата-ана баласын оңалту бағдарламасынан өткізу үшін ақша бөлінетінін біле бермейді. Бұрын Әлеуметтік қорғау басқармасы үнемі «әлі сіздерге ерте» деп шығарып салатын. Бізге рұқсатты бала тек 6 жасқа толғанда берді. Онда да талап еткен соң ғана. Жақында Павлодарда ата-аналар осы көмекті алу құжатын рәсімдеген. Бірақ қаржыны пайдаланбаса да, бәрін қағаз жүзінде жасап, жалған қол қойып тастаған. Мұнда да сыбайлас жемқорлық бар. Сондықтан мүмкіндігі шектеулі баласы бар ата-аналар заң бойынша өзіне тиесілі көмектен қағылмаса екен», – дейді «Max kids» дамыту орталығын ашқан ата-ана.
Ашылғанына көп уақыт өте қоймаса да, мұнда ерекше балаларды өмірге бейімдеу, зағиптарға қасық ұстаудан бастап Брайль әріптерін үйретуге дейінгі аралықтағы жұмыстар жүргізіледі. Әр бала үш мезгіл тамағына айына 50 мың теңге төлейді. Орталықты ашқан ата-ананың айтуынша, негізгі мәселенің бірі – тифлопедагог мамандарының тапшылығы.
«Маман өте аз. Студенттерді шақырып, өзіміз үйретеміз десек, көбі балалармен жұмыс істеуге құлықты емес. Қазір Абай атындағы педагогикалық университетінің 3 курс студенті өз еркімен келіп, жұмыс істеп жатыр. Жылда осы мамандыққа грантқа 10 талапкер қабылданады екен. Бірақ жастар бұл салада еңбек еткісі келмейді» деген назын жеткізді.
Көзі көрмейтін балалармен жұмыс істеуге келіскен студент Айнұр Құттыбаева балабақша туралы «Дара» қайырымдылық қоры арқылы хабардар болған. «Қор оқу орнында конференция өткізді. «Осындай балабақша бар, жұмыс істейтін жастарға есігіміз ашық» дегенін естідім. Содан әлеуметтік желіден парақшасын қарап жүргенде Индира Біләлова өзі жазып, шақырды.
Келгеніме 10 ай болды. Бұл мамандыққа грант үшін емес, өзім қызығып, ата-анамның мақұлдауымен түстім. Мұндай балалармен жұмыс істеу төзімді, сабырды талап етеді. Алғаш келгенде мен балаларға, балалар маған үйренісе алмады. Көзі көрмеген соң үнемі жетектеп жүруге тура келеді. Тіпті, су іше алмайтын балалар болды. Қолына қасық пен кесені ұстауды үйретеміз. Қазір жалақым – 70 мың теңге. Сабақтан тыс уақытта осындамын. Оған қосымша шәкіртақы аламын.
Бірге оқитын тобымдағы 9 қызды да осында шақырдым. Негізі көбі мамандық бойынша көзі көрмейтін балаларға арналған №4 мектеп-интернатына жұмысқа тұрады. Ал балабақшаға келгісі жоқ», – дейді студент.
Ал 8 жастағы Сәулемайдың анасы Гүлнұр Сейітханова екі жарым жыл бұрын Ақтөбеден Алматы облысындағы Қарғалы ауылына көшіп келген. Бүгінге дейін қызының екі көзіне 7 рет күрделі ота жасалған. Сонау Ресейдің Санкт-Петербург және Мәскеу қалаларындағы жоғары санатты дәрігерлердің көмегіне де жүгінген. Алайда, ешқандай нәтиже болмапты. «Сәулемай – үш баламның ортаншысы.
Қазір қызым зағип балаларды оқытатын №4 мектепте оқиды. Ата-аналар атынан ұсыныс – осындай дамыту орталығы қаладан ашылса, балаларға келіп-кетуге де оңай болар еді. Тіпті, ерікті ретінде тегін жұмыс істеуге дайынмын. Тағы бір мәселе – бізде дефектологтар бар, бірақ тифлопедагог маманы жоқтың қасы», – деген жанайқайын жеткізді.
Адам баласы ақпараттың 90 пайызын көру арқылы қабылдайды. Алайда, туабітті зағип балалар әлемді басқаша таниды, өзгеше сезеді. Олардың жанары суалса да, айналаны саусақ ұшындағы сезімтал нүктелері арқылы таниды.
Демек, біздің қоғамның әрбір мүшесі өз әлемінде өмір сүріп жүр. Сүттің бетіндегі қаймақты ғана көріп, ал оның қаспағына үңіліп жатқан кім бар? Жаңажылдық шыршаны аналарының жетектеуімен айналған зағип балалар нені армандады екен? Жаратқанның сынағын жеңіл қабылдап, өмір сүруге деген жігері мен құштарлығын жоғалтпаған балаларды оңалтуға мемлекет көңіл бөлсе, шырылдаған ата-ананың жаны сәл де болса тынышталар ма еді. Жылт еткен жарық сәулені көруге мұқтаж жандарды тасада қалдырмайықшы...
