ادالدىق پەن ازاماتتىقتىڭ ايعاعى – نۇربەك توكەەۆ تۋرالى ەستەلىك

نۇربەك جاhانگەرۇلى توكەەۆپەن تانىستىعىم وتكەن عاسىردىڭ جەتپىسىنشى جىلدارىنىڭ اياعى بولاتىن. ول كەزدە مەن الماتىداعى پوليتەحنيكالىق ينستيتۋتىندا وقيمىن. جازعى دەمالىس كەزىندە، ءوزىم جۇمىس ىستەگەن بالقىتۋ تسەحىنىڭ كونۆەرتور بولىمىندە، ۋاقىتشا جۇمىس ىستەيتىنمىن.

جۇمىس ۋاقىتىندا بولىمشەنىڭ سلەسارلار بريگاديرى كوستيا ۆىسوتسكي: -تولەگەن، تى زناكوم س ناشيم نوۆىم مەحانيكوم ۋچاستكا نۋربەكوم، وكازىۆاەتسيا ۆى ۋچيليس ۆ ودنوم ينستيتۋتە-دەدى. – جوق، بىلمەيمىن، مۇمكىن ول ەرتەرەك بىتىرگەن بولار -دەگەنىمە، ول – ناش نوۆىي مەحانيك وچەن گراموتنىي، دەلوۆوي، ترەبوۆاتەلنىي پارەن -دەپ، باس بارماعىن كورسەتتى. تاجريبەلى بريگاديردىڭ ءسوزى ەسىمدە قالدى. 

ينستيتۋتتى اياقتاپ، جەزقازعان مىس قورىتۋ زاۆودىنا قايتادان ورالعان كەزىم. نۇربەك ول كەزدە جەزقازعان تاۋ-كەن مەتاللۋرگيا كومبيناتىنىڭ پارتيا كوميتەتىندە نۇسقاۋشىسى بولىپ ىستەيتىن. قوعامدىق جۇمىستاردا، جينالىستاردا كەزدەسىپ ءجۇردىم. 28-ءشى شاعىن اۋدانىندا ءبىر اۋلادا تۇردىق. كەزدەسكەندە سالەمىمىز ءتۇزۋ. 1984 جىلى نۇربەك قۇيۋ-مەحانيكالىق زاۆودىنا باس ينجەنەر بولىپ تاعايىندالدى. سول زاۆودتا ىستەيتىن تانىستارىمنان ن.توكەەۆ تۋرالى جاقسى لەبىزدەر ەستىپ ءجۇردىم.

1986 جىلى توكەەۆ نۇربەك جەزقازعان تاۋ-كەن مەتاللۋرگيا كومبيناتىنىڭ حالىقتىق باقىلاۋ كوميتەتىنە توراعا بولىپ سايلاندى. ارادا شامالى ۋاقىت وتكەندە مەن اتالمىش كومبيناتتىڭ كاسىپوداق كوميتەتىنىڭ توراعا ورىنباسارىلىعىنا سايلاندىم. وسى ۋاقىتتان باستاپ قارىم-قاتىناسىمىز جيىلەدى. جەزقازعان مىس قورىتۋ زاۆودىندا جامبىل ىبىراەۆ باستاعان بىرقاتار ازاماتتار وتباسىمىزبەن ارالاساتىنبىز. مىڭجاسار ايساۋىتوۆ، قايسار تەلەشەۆ، ءىزباسار سادىقوۆتار كەزىندە نۇربەكپەن ينستيتۋتتا قاتار وقىعان جانە بالقىتۋ تسەحىندا قاتار جۇمىس ىستەگەن. ارامىزعا نۇربەك توكەەۆ، ەربولات يسمايىلوۆ، جۇماجان سۇتتىباەۆتار قوسىلدى. قىس ايىندا، كەزەكپەن، سوعىمنان ءبارىمىز ۇيىمىزدەن «ومىرتقا» سىباعاسىنا شاقىرۋ زاڭدىلىققا اينالدى. ارامىزدا جاسى ۇلكەن جاكەڭ بارىنە ۇيىتقى بولاتىن. تابيعاتىنان كىشپەيىل جاكەڭ ۇلكەنمەن دە، كىشىمەن دە، تىپتەن بالالارمەن دە تەز ءتىل تابىسىپ كەتەتىن قاسيەتى ەرەكشە ەدى. نۇربەكتىڭ وتباسىمەن تانىستىق، جۇبايى گۇلجان قازاق كەلىنشەكتەرىنە ءتان جاعىمدى قاسيەتتەردى بويىنا جيناعان، وتە كىشپەيىل، ادامگەرشىلىگى مول جان ەكەنىن بىردەن تانىدىق. جاقسى ارالاسىپ كەتتىك. 

ءپرينتسيپشىل نۇربەك، كومبينات ديرەكتورى ت.ۋرۋموۆتىڭ وندىرىسكە بولىنگەن قۇرىلىس ماتەريالدارىن كاۆكازدا جەكە ۇيلەر سالۋعا جىبەرىپ وتىرعانىن جانە وزىنە جەزقازعاننان قىمبات ماتەريالداردان ءۇي سالدىرعاندارىن اشكەرەلەدى. بارىنەن سوراقىسى، الىپ كومبيناتتىڭ وندىرىستىك كورسەتكىشتەرىن ءتۇرلى تاسىلدەرمەن بۇرمالاپ «پريپيسكا» جاسالىنعاندارىن دالەلدەپ، بارشاعا اشكەرە ەتۋى. ت.ۋرۋموۆ جانە جەزقازعان وبلىسى پارتيا كوميتەتىنىڭ 1-ءشى حاتشىسى ن.داۆىدوۆتىڭ كومبيناتتىڭ تاماقتانۋ مەكەمەسىنەن، دۇكەن سورەلەرىندە بولمايتىن دەفەتسيت تاعامداردى تەگىن الىپ تۇرعاندارىن، تەكسەرىپ دالەلدەدى. جەزقازعان تاۋ-كەن مەتاللۋرگيا كومبيناتىنىڭ قۇرامىنداعى اسحانالار، بۋفەتتەر-تاماقتانۋ مەكەمەسىنە (كومبينات پيتانيا) قارايتىن. تاماقتانۋ مەكەمەسىنىڭ سول كەزدەگى ديرەكتورى ستولياروۆتىڭ جەكە ءتارتىبىن حالىقتىق باقىلاۋ كوميتەتىندە قاراپ، جۇمىسىنان بوساتتى. بىردە نۇربەكتەن:-سۋعا باتپايتىن، «كرىشاسى» مىقتى ستولياروۆتى جۇمىستان قالاي بوساتتىڭ –دەگەنىمدە، - ەشكىمدى مەنسىنبەيتىن ول وزىنە تىقىر تايانعاندا، ماعان جاقىندايتىن جول ىزدەۋمەن بولدى. بىردە ماعان: نۋربەك جاحانگيروۆيچ، دليا ۆاس پودگوتوۆيل بولشۋيۋ كوروپكۋ س دەفيتسيتنىمي پرودۋكتامي، چەرنايا يكرا، ينديسكي چاي، ارميانسكي كونياك ي ت.د. مەن: -راحمەت، قىزىل ۋىلدىرىق قوسساڭىز جاقسى بولار ەدى-دەگەنىمە، -ول دا بولادى-دەپ، قۋانىپ كەتتى. - ەرتەڭ باقىلاۋ كوميتەتىنىڭ وترىسى ءوتسىن، سىزگە جاي ەسكەرتۋ جاسايمىز، سوسىن جاڭاعى سىيلىقتارىڭىزدى الامىن-دەگەىمە سەندى بىلەمىن. حالىقتىق باقىلاۋ كوميتەتى:-قىزىمەتىن ورەسكەل پايدالانعانى جانە زاڭدى بۇزعانى ءۇشىن ستولەروۆ قىزىمەتىنەن بوساتىلسىن-دەگەن شەشىم شىعارالى. قامقورشىلارىنان ءتيىستى كومەك بولمايتىنىن سەزگەن ستولياروۆ جۇمىستان بوساپ، باسقا ولكەگە كوشىپ كەتەدى. ت.ۋرۋموۆتىڭ جاڭادان سالىنعان ءۇيىن جەزقازعان مىس قورىتۋ زاۆودىنىڭ بالقىتۋشىلار بريگاديرىنە بەرگىزدى. بۇل نۇربەكتىڭ ادىلدىك جولىندا جاساعان جۇمىستارىنىڭ ءبىر پاراسى ەدى. 

جەزقازعان وبلىسىنىڭ ءبىرىنشى باسشىسى ن.داۆىدوۆتىڭ قازاقتان شىققان ىسكەر ازاماتتاردى نەگىزسىز ورىندارىنان بوساتىپ (احانوۆ، اباحانوۆ، ايتقۇلوۆ ت.ب), ولاردىڭ ورىندارىنا ءوزىنىڭ جاندايشاپتارىن تاعايىنداعانىن، كۇندەلىكتى ىشەتىن اۋىزسۋدى ۇلىتاۋدان ارنايى كولىك جىبەرىپ الدىراتىنىن جانە باسقا كەمشىلىكتەرىن قاتتى سىنعا الىپ، كونفەرەنتسيالار مەن كەزدەسۋ جيىنداردا جاسقانباي مىنبەدەن ايتىپ ءجۇردى. بۇكىلوداقتىق «پراۆدا» گازەتىنە نۇربەكتىڭ جانكەشتىلىگىمەن ن.داۆىدوۆتىڭ جىبەرگەن قاتەلىكتەرىن سىناعان ماقالا جارىق كوردى. ول كەزدە پارتيانىڭ باسىلىمىندا جاريالانعان سىن ماقالادان كەيىن باسشىنىڭ قىزمەتىندە قالۋى ەكىتالاي بولاتىن. جالعاندى جالپاعىنان باسقان ن.داۆىدوۆ جىلى ورنىنان بولساپ، ماسكەۋگە كوشىپ كەتتى. باسشىلار تاراپىنان جاسالعان كەلەڭسىزدىكتەردىڭ بەتىن اشىپ، جاريا ەتكەن نۇربەك توكەەۆتىڭ تۇرعىندار اراسىنداعى ابىرويى جوعارى بولدى. حالىق وعان سەندى. قاتىپ قالعان جۇيەمەن كۇرەسۋ وڭايعا تۇسپەيتىنىن، ونى جەڭىۋ ءۇشىن قانداي قايرات، جىگەر، توزىمدىلىك كەرەك دەسەڭىزشى.  ءوزىنىڭ ىسىنە نىق سەنگەن نۇربەك جەڭىپ شىقتى. ارينە، ونىڭ قاسىندا قوعامدىق ۇيىمنىڭ بەلسەندى مۇشەلەرىنىڭ قولداۋى دەمەۋ بولعانى انىق. سول كەزدەرى، نۇربەك باستاعان حالىقتىق باقىلاۋ كوميتەتىنىڭ بەلسەندى مۇشەلەرى لينار بيكاەۆ، قايرات مەيىربەكوۆ، الەكسەي ۆوستريكوۆ، زينايدا سيزوۆا، ساپار اۋباكيروۆ ت.ب ازاماتتاردىڭ ەسىمدەرى ايماق جۇرتشىلىعىنا تانىمال بولا باستادى. 

1988 جىلدىڭ كۇز ايىندا ءار دەڭگەيدەگى پارتيا ۇيىمدارىنىڭ ەسەپ-بەرۋ سايلاۋ جينالىستارىنىڭ ناۋقانى باستالدى. ءبىر كۇنى جاكەڭ باستاعان ءبىرتوپ دوستار (جامبىل، قايسار، نۇربەك، مۇحانبەت) مەنىڭ جۇمىس ورىنىما كەلدى. ولاردىڭ ءجاي كەلمەگەنىن ىشتەي سەزدىم، بىراق ماعان تىكەلەي بايلانىستى ەكەنىن كەيىن ءتۇسىندىم. ءسوزدى جاكەڭ باستادى: - تولەگەن، جاقىندا زاۆودتا پارتيا ۇيىمىنىڭ جينالىسى بولادى، سەنى سول جينالىسقا شاقىرۋعا كەلدىك-دەپ ءبىر توقتادى. مەن، سوچيدەگى ساناتوريگە جولداما جانە سامولەتكە بيلەت العانىمدى العا تارتىپ، جينالىسقا قاتىناسا المايتىنىمدى ايتتىم. جاكەڭ ءسوزىن بىلاي جالعاستىردى: - ءوزىڭ بىلەسىڭ، كەزىندە كوپ جىلدار ديرەكتور بولعان لي ي. زاۆودتاعى قازاق جاستارىنىڭ قىزىمەتىن جوعارلاتپادى، ەندى ونىڭ ورىنىنا شاكىرتى زابورتسەۆ ديرەكتور. قازاق جاستارىنىڭ جولى تاعى كەسىلەتىن بولدى. زاۆود پارتيا كوميتەتىنە حاتشىلىققا سەنى لايىق دەپ سانايمىز، كەلىسىمىڭدى بەر-دەپ توقتادى. كەلىسىم بەرمەدىم. زاۆود ديرەكتورىمەن تەڭ سويلەسۋگە قابىلەتىڭ جەتەدى، كەلىسىمىڭدى بەر-دەپ اياقتادى. قايسار مەن مىڭجاسار دا ءوز پىكىرلەرىن ايتىپ، مەنىڭ كەلىسىم بەرۋىمدى قالادى. دوستارىمنىڭ ۇسىنىسىن قابىل الدىم. قازاننىڭ 12 كۇنى جەزقازعان مىس قورىتۋ زاۆودىنا كەلىپ، كوممۋنيستەر جينالىسىنا قاتىناستىم. جينالىستا جاكەڭ قاسىمدا وتىردى. زاۆود پارتيا كوميتەتىنىڭ حاتشىلىعىنا 11 ۇمىتكەر تۇستىك، بارلىعىمىز باعدارلامامىزدى جاريالاپ، سۇراقتارعا جاۋاپ بەردىك. جابىق داۋىستىڭ ناتيجەسى بويىنشا، جينالىسقا قاتىناسقان 437 كوممۋنيستىڭ 67 % داۋىسىن العان مەن ءبىرىنشى تۋردا حاتشى بولىپ سايلاندىم. مىڭجاسار ايساۋىتوۆ «جەزقازعانتۇستىمەتالل» عىلىمي-وندىرىستىك بىرەستىگىنىڭ پارتيا كوميتەتىنىڭ حاتشىسى بولىپ سايلاندى. 

كسرو ورتالىق كوميتەتىنىڭ باس حاتشىسى م.گورباچەۆتىڭ «دەموكراتيا، جاريالىق» ۇرانى ءبىزدىڭ ايماقتا دا ناتيجەسىن بەرە باستادى. 1989 جىل باسىندا جەزقازعان مىس قورىتۋ زاۆودىنىڭ ديرەكتورى مەن بالقىتۋ تسەحىنىڭ باسشىلارىن سايلاۋ جينالىستارى ءوتتى. بالاما سايلاۋ ناتيجەسىندە جەزقازعان مىس قورىتۋ زاۆودىنىڭ ديرەكتورى بولىپ تولەگەن ابدراحمانوۆ، ال بالقىتۋ تسەحىنا قايسار تەلەشەۆ سايلاندى. شامالى ۋاقىت ارالىعىندا اتقارىلعان جۇمىستار ايتۋعا وڭاي بولعانىمەن، جىلدار بويى كوممۋنيستىك جۇيەنىڭ وكتەمدىگىنە قارسى تۇرۋعا كوپشىلىكتىڭ قۇدىرەتى جەتپەگەنى اقيقات ەدى. جامبىل ىبىراەۆ، نۇربەك توكەەۆ، مىڭجاسار ايساۋىتوۆ، قايسار تەلەشەۆ باستاعان توپقا قالامىزدىڭ باسقا سالالارىندا قىزمەت اتقاراتىن، وقىتۋشىلار:- روزا بەكجانوۆا، قازيرا جانداۋلەتوۆا، ساۋلە جۇنىسبەكوۆا، رىسكۇل جانە مۇراتبەك مەدەتبەكوۆتەر، جيەنبەك سۇلتانوۆ; دارىگەرلەر-ابىلقاس نۇرلىباەۆ، تىلەۋباەۆ; باسقا مەكەمەلەردەن – بولات دۇيسەنباەۆ، اسقار ەرمەكباەۆ، تاتيانا شۋلتس، تىلەۋبەرگەن كارسەمباەۆ، ساتباەۆ قالاسىنان ءمۇزاراف احانوۆ، قۋانىش احمەتوۆتەر قوسىلدى. كۇن وتكەن سايىن «نەفورمالداردىڭ» قاتارى كوبەيدى. كوكىرەگى وياۋ، العىر ءارى ءپرينتسيپشىل نۇربەكتىڭ «نەفورمالداردىڭ» اراسىندا بەدەلى جوعارى ەدى. ونىڭ تۇجىرىمدى ۇسىنىستارى، اقىل-كەڭەستەرى وتە قاجەت بولدى، ءارى قولداۋ تاباتىن.

1989 جىلىدىڭ قاراشا ايىندا جەرگىلىكتى جەرلەردە دەپۋتتار سايلاۋىنا دايىندىق باستالدى. «نەفورمالداردىڭ» بەيرەسىمي شتابىن نۇربەك باسقاردى. جەزقازعان وبلىستىق جانە قالالىق سايلاۋ وكرۋگتەرىنە دەپۋتتاتىققا ۇمىتكەرلەردىڭ ءتىزىمى جاسالىپ، كىم، قانداي سايلاۋ وكرۋگىنەن تۇسەتىنىن اقىلداسا وتىرىپ شەشىلدى. «جەزقازعانتۇستىمەتالل» عىلىمي-وندىرىستىك بىرەستىگىنىڭ باس ديرەكتورى ت.ۋرۋموۆقا قارسى، نۇربەكتىڭ ۇسىنىسىمەن، جوندەۋشى-سلەسار ا.مازۋركەۆيچ ءبىر وكرۋگتەن ءتۇستى. جەزقازعان قالالىق پارتيا كوميتەتىنىڭ 1-ءشى حاتشىسى ە.سۇلەيمەنوۆكە قارسى ب.دۇيسەنباەۆ جەزقازعان وبلىستىق دەپۋتاتتىعىنا ءبىر وكرۋگتەن ءتۇستى. نۇربەكتىڭ قارسىلاسى جەزقازعان وبلىستىق حالىقتىق باقىلاۋ كوميتەتىنىڭ توراعاسى، اليحان بايمەنوۆ جەزقازعان تۋى گازەتىنىڭ رەداكتورى ساۋىتباەۆتار ءتۇستى. ۋرۋموۆ ت.، سۇلەيمەنوۆ ە، ساۋتباەۆ تاعى باسقا مۇيىزدەرى قاراعايداي باسشى قىزمەتكەرلەر دەپۋتاتتىققا وتپەي قالدى. بۇل جولعى سايلاۋدا نۇربەككە قارسى تۇسۋگە ەشكىمنىڭ جىگەرى جەتپەگەنى ايقىن ەدى. جەزقازعان قالاىسنا دەپۋتات بولىپ م.ايساۋىتوۆ، مەن، ت.شۋلتس، ز.سيزوۆا، ت.كارسەمباەۆ، ءا.نۇرلىباەۆ، س.جۇنىسبەكوۆا، ج.سۇلتانوۆتار سايلاندى. سايلاۋ ءادىل ءوتتى. نۇربەك، بولات، ءاليحان، ايتجانوۆتار وبلىستىڭ بەلسەندى دەپۋتاتتارى بولدى. 

جەزقازعان قالالىق دەپۋتتارىنىڭ 1-ءشى سەسسياسىندا ە.سۇلەيمەنوۆ قالالىق دەپۋتاتتار كەڭەسىنىڭ توراعالىعىنا سايلاندى، بىراق وبلىستىق دەپۋتاتتىققا وتپەي قالعان ونىڭ الداعى تاعدىرى بۇلىڭعىر ەدى. قالالىق اتقارۋ كوميتەتىنىڭ توراعالىعىنا، ءبىر داۋىس ارتىعىمەن سايلانعان، يۋ.رىبالكين ارادا ەكى اي وتپەي ءوز وتىنىشىمەن قىزمەتىنەن بوساتىلدى. ونىڭ ورىنىنا دەپۋتات ت.قالەنوۆ سايلاندى. بۇل اۋىس-تۇيىسكە نۇربەكتىڭ ىقپالى بولدى. سول كەزەڭدەگى زاڭناما بويىنشا قالالىق كەڭەس توراعاسىن وبلىس كەڭەسىنىڭ توراعاسى دەپۋتاتتارعا ۇسىنادى. دەپۋتاتتاردىڭ باسىم كوپشىلىك داۋىسىن العان تۇلعا كەڭەس توراعالىعىنا سايلانادى. ال، توراعا ءوزىنىڭ ورىنباسارلارى مەن قالالىق كونستيتۋتسيالىق ءبولىم باسشىلارىن دەپۋتاتتاردىڭ قولداۋىنان كەيىن بەكىتەدى. وبلىستىڭ نۇربەك باستاعان بەلسەندى دەپۋتاتتارى قالالىق دەپۋتاتتار سەسسياسىنا ۇدايى قاتىناساتىن. 

1990 جىلدىڭ قاڭتار ايىندا قالا باسشىسى ە.سۇلەيمەنوۆتىڭ، كەزىندە كوتتەدجدى زاڭسىز العانى تۋرالى سوتتىڭ شەشىمى شىقتى. وتكەن جىل اياعىنداعى سايلاۋ دوداسى كەزىندە، جەزقازعان مىس قورىتۋ زاۆودىنىڭ سايلاۋشىلارىمەن بولعان كەزدەسۋدە، ونىڭ قارسىلاسى ب.دۇيسەمباەۆتىڭ سەنىمدى وكىلى امانتاي ءىدىرىسوۆ، سۇلەيمەنوۆتىڭ كوتتەدجدە زاڭسىز تۇرىپ جاتقانى تۋرالى سۇراق كوتەرگەن بولاتىن. وعان سۇلەيمەنوۆ:- كوتتەدجدى زاڭدى تۇردە الدىم-دەگەن. سوت شەشىمى بويىنشا ە.سۇلەيمەنوۆتىڭ جەكە باسىنىڭ ءتارتىبى جەزقازعان مىس قورىتۋ زاۆودى كوممۋنيستەرىنىڭ جالپى جينالىسىندا تالقىلاندى. بۇرىن-سوڭدى، جوعارعى پارتيا كوميتەتى باسشىسىنىڭ ءتارتىبىن، تومەنگى پارتيا جينالىسىندا قارامايتىن. بۇل دا دەموكراتيانىڭ اسەرى ەدى. كوپكە ۇزاماي ە.سۇلەيمەنوۆ قىزىمەتىنەن بوسادى. بوساعان ورىنعا، جەزقازعان وبلىستىق پارتيا كوميتەتىندە ءبولىم جەتەكشىسى بولىپ ىستەيتىن مۇحانبەت جۇمانازارۇلى كوپەەۆتى، وبلىس پارتيا كوميتەتى ۇسىندى. قالالىق پلەنۋم مۇشەلەرىنىڭ قولداۋىمەن م.كوپەەۆ جەزقازعان قالالىق پارتيا كوميتەتىنىڭ 1-ءشى حاتشىسى بولىپ سايلاندى. ىقپالى السىرەگەن كوممۋنيستىك پارتيا باسشىلارى بيلىك تىزگىنىن قولدارىندا ۇستاۋ ماقساتىندا ءار دەڭگەيدەگى 1-ءشى حاتشى سول ايماقتىڭ دەپۋتاتتار كەڭەسىن باسقاراتىن. بۇل جازىلماعان زاڭ ەدى. قالانىڭ بيلىگىن قولىندا ۇستاۋ  ءۇشىن م.كوپەەۆكە ەندى قالالىق كەڭەستىڭ توراعاسى بولۋى كەرەك، ول ءۇشىن قالاعا دەپۋتات بولىپ سايلانۋى ءتيىس. شامالى ۋاقىت وتكەندە، قالامىزداعى جەتەكشى پارتيا ۇيىمىنىڭ حاتشىلارىن، مىس قورىتۋ زاۆودىنان- مەنى، بايىتۋ فابريكاسىنان-قورعانبەكوۆ س.، كتسمر –لاقباەۆ قايىربەك جانە ت.نۇربەكتى مۇحانبەت كەزدەسۋگە شاقىردى. كەزدەسۋ بارىسىندا ول، قالانىڭ جاعدايىن جاقسارتۋ تۋرالى جوسپارىمەن تانىستىردى. تولىق بيلىك جۇرگىزۋ ءۇشىن قالاعا دەپۋتات، ءارى قاراي كەڭەس توراعاسى بولۋى كەرەكتىگىن ەسكەرتتى. م.كوپەەۆتىڭ قالاعا دەپۋتات بولىپ سايلانۋىنا نۇربەك، قايىربەك جانە مەنىڭ ىقپالىمىز كوپ بولدى.

1990 جىلدىڭ ناۋرىز ايىنىڭ باسىندا جەزقازعان قالالىق «قازاق ءتىلى» قوعامدىق ۇيىمى قۇرىلدى، قوعامنىڭ توراعاسى بولىپ مەن سايلاندىم، باسقارما مۇشەلەرى بولىپ م.ايساۋىتوۆ، ن.توكەەۆ، م.كوپەەۆ،ج.سۇلتانوۆ، ءا.نۇرلىباەۆتار، بارلىعى 37 ادام سايلاندى. «قازاق ءتىلى» قوعامدىق ۇيىمىنىڭ مۇرىندىق بولۋىمەن جەزقازعاندا العاش رەت ناۋرىز مەيرامى كەڭنەن تويلاندى. 

1990 جىلدىڭ باسىندا قاز.سسر جوعارعى كەڭەسىڭە دەپۋتتاتار سايلاۋى باستالدى. جەرگىلىكتى دەپۋتاتتاردى بالاما سايلاۋدان اۋىزدارى كۇيگەن قالا، وبلىس پارتيا كوميتەتتەرىنىڭ جەتەكشىلەرى بۇل سايلاۋعا ادەپكى كۇننەن باستاپ قاتتى ارالاستى. جوعارعى كەڭەسكە جەزقازعان قالاسىنان ەكى سايلاۋ وكرۋگى (عارىشكەرلەر باقجولىنىڭ سولتۇستىگى جانە جايرەم كەنتىنىڭ سايلاۋ ۋچاسكەلەرى. ەكىنشىسى، عارىشكەرلەر باقجولىنىڭ وڭتۇستىگى، تالاپ، كەڭگىر، سارىكەڭگىر، پرومىشلەننىي، تەرەكتى سايلاۋ ۋچاسكەلەرى). ساتباەۆ قالاسىنان ءبىر سايلاۋ وكرۋگى. ءبىز ءۇشىن دەپۋتاتتىققا ۇمىتكەر ۇسىنۋعا كەدەرگىلەر كوپ بولدى، سوعان كاراماستان جەزقازعان مىس قورىتۋ زاۆودى ۇجىمىنىڭ جالپى جينالىسىندا ءبىراۋىزدان جامبىل ىبىراەۆ ۇسىنىلدى. وبلىستىق پارتيا كوميتەتىنەن تالاي قۇقاي  كوردىم، ويتكەنى ولار جۇمىسكەر ۇسىنىلۋى كەرەك دەپ بولمادى. ەگەر، ج.ىبىراەۆتى تىركەمەسەڭىزدەر، زاۆودقا وزدەرىڭىز كەلىپ، قايتادان جينالىس وتكىزىڭىزدەر، قالايتىن ۇمىتكەردى ۇسىنىڭزدار- دەپ تۇرىپ الدىم. قالا مەن وبلىس باسشىلارىمەن بەتجىرتىس باستالدى. ولاردىڭ تاپقان امالى، زاۆودتتان ەمەس، «جەزقازعانتۇستىمەتالل» عىلىمي-وندىرىستىك بىرلەستىگىنىڭ جالپى جينالىسىندا ۇمىتكەر ۇسىنىلۋى كەرەك دەپ شەشتى. وعان دا كوندىك. جالپى جينالىسقا تاس-ءتۇيىن دايىندىقپەن كەلدىك، ماقساتىمىز جاكەڭدى قولداۋ. جينالىس وتەتىن كۇندە كەلدى. تەاتر عيماراتىندا وتكەن جينالىستى مىڭجاسار ايساۋىتوۆ جۇرگىزدى. بەس ۇمىتكەر ۇسىنىلدى، تالقىلاي كەلە جينالىسقا قاتىناسقانداردىڭ باسىم كوپشىلىك داۋىسىن العان جامبىل ىبىراەۆ دەپۋتاتتىققا ۇمىتكەر بولىپ سايلاندى. بۇل ادەپكى جەڭىس بولاتىن. ارادا ەكى كۇن وتكەندە، جاكەڭە بالاما بولىپ، «قازمىسقۇرىلىس» تىرەسىنىڭ قۇرلىسشىلار بريگاديرى قاليجان تۇرلىبەكوۆ ۇسىنىلدى. باسشىلاردىڭ وسى ۇمىتكەردى قولدايتىندارى ايدان انىق ەدى، ويتكەنى ق.تۇرلىبەكوۆ سوكپ ورتالىق كوميتەتىنىڭ جانە جەزقازعان وبلىستىق پارتيا كوميتەتىنىڭ بيۋرو مۇشەسى بولاتىن. ەكىنشى وكرۋگتەن دەپۋتتتىقا ۇمىتكەرلەر بولىپ س.تاكەجانوۆ-ءتۇستى مەتاللۋرگيا ءمينيسترى جانە جەزقازعان گەولوگيالىق-بارلاۋ ەكسپەديتسياسىنىڭ لابورانتى ماركەلوۆا تىركەلدى. ساتباەۆ قالاسى سايلاۋ وكرۋگىنەن ۇمىتكەرلەر بولىپ ت.ۋرۋموۆ، ل.فيلورەتوۆا، ە.ورىنعاليەۆ تاعى ەكى ۇمىتكەر تىركەلدى. 

جامبىل ىبىراەۆتىڭ سايلاۋالدى شتابىن مەن باسقاردىم، ساۋىق تاكەجانوۆتىڭ شتابىنا نۇربەك توكەەۆ باسشىلىق جاسادى. ساتباەۆ قالاسىندا ليۋدميلا فيلورەتوۆانىڭ شتابىنا ءمۇزارف احانوۆ پەن قۋانىش احمەتوۆ جەتەكشىلىك جاسادى. سايلاۋ ناۋقانى وتە تارتىستى ءوتتى. ت.ساۋىق اعامىز جەزقازعانعا كەلىپ سايلاۋشىلارمەن كەزدەسۋلەر وتكىزدى. الماتىعا قايتار الدىندا اعامىز نۇربەك ەكەۋىمىزدى «مەتاللۋرگ» قوناق ۇيىنە شاقىردى. ءبىراز اڭگىمەسىن ايتتىپ، بىزگە:-جىگىتتەر، مەن بىنەشە مارتە دەپۋتات بولىپ سايلانعانىمدى وزدەرىڭ بىلەسىڭدەر، ال بۇل سايلاي ەرەكشە. بۇل جولى دەپۋتتاتىقا ءوتۋىم قيىن بولاتىنىن بىلەمىن، ەگەر دە وتپەي قالسام سەندەرگە رەنىشىم بولمايدى-دەگەن بولاتىن. نۇربەك سايلاۋالدى شتابىن جاقسى ۇيىمداستىردى، جايرەمگە بىرنەشە مارتە بارىپ، ول جاقتاعى قولداۋشىلارعا كەڭەسىن بەرىپ ءجۇردى. ەكى وكرۋگتەگى سايلاۋالدى جۇمىسىمىز باسىمىزدان اسىپ جاتسا دا، ۋاقىت تاۋىپ، كورشى ساتباەۆ قالاسىناداعى مۇزەكەڭ مەن قۋانىش باسقارعان شتاب مۇشەلەرىمەن كەزدەسىپ، پىكىر الماسىپ تۇردىق. باسشىلار تاراپىنان كەدەرگىلەر كوپ بولعانىنا قاراماستان، اتقارىلعان جۇمىستارىمىز وڭ ناتيجەسىن بەردى. سايلاۋ قورتىندىسى بويىنشا 1-ءشى تۋردان جامبىل ىبىراەۆ جانە ساۋىق تەمىربايۇلى تاكەجانوۆ قاز.سسر-ءنىڭ جوعارعى كەڭەسىنە دەپۋتات بولىپ سايلاندى. نۇربەك، سايلاۋشىلاردىڭ كوپشىلىك داۋىسىن الىپ، دەپۋتات بولعانىن ساۋىق اعاسىنا تەلەفون ارقالى حابارلادى. وزىنە سەنبەگەن ساۋىق تەمىربايۇلى: - نۇربەك، راس پا، داۋىستى دۇرىس سانادى ما؟-دەگەنىنە، نۇربەك: - اعا ءبارى دۇرىس ءسىز دەپۋتات بولدىڭىز-دەپ قايتالاد. ول كىسى نۇربەك ارقالى بارلىعىمىزعا راحمەتىن ايتتى. بارلىق دوستارىمىز تۇندە جامبىلدىڭ ۇيىنە بارىپ، جەڭىسىمىزدى تويلادىق. ساتباەۆ قالاسىندا كوپ داۋىس العان ت.ۋرۋموۆ پەن ل.فيلورەتوۆا ەكىنشى تۋرعا شىقتى. نۇربەك باستاعان توپ بىرىڭعاي ل.فيلورەتوۆانى قولداپ جۇمىس جاسادىق، بۇنداعى ماقسات-ت.ۋرۋموۆتى وتكىزبەۋ. ەكىنشى تۋر قورتىندىسى بويىنشا جەڭىسكە جەتكەن ل.فيلورەتوۆا دەپۋتات بولىپ سايلاندى. ءبىر كەزدەسۋدە، اقىن، تاۋ-كەن ينجەنىرى قۋانىش احمەتوۆ، نۇربەككە: - سەنىڭ جۇمىستارىڭا وتە رازىمىن، ن.داۆىدوۆ پەن ت.ۋرۋموۆتارعا قارسى شىققانىڭ، مەنىشە – تانكىگە قارسى جالاڭ قىلىشپەن شىققانداي ەلەستەتەمىن- دەپ كۇلىسىرەپ، نۇربەكتىڭ قولىن قىستى. بۇل، نۇربەك تۋرالى جالعىز اققىننىڭ پىكىرى عانا ەمەس، باسىم كوپشىلىكتىڭ پىكىرى بولاتىن. نۇربەك جاhانگەرۇلىنداي ەلىم دەگەن ازاماتپەن قاتار جۇرگەنىمدى ماقتان تۇتامىن.

ەندى، جەزقازعان وبلىسىنىڭ باسشىلارى مەن «سارىارقانىڭ جارتى پاتشاسى» اتالعان، «جەزقازعانتۇستىمەتالل» عىلىمي-وندىرىستىك بىرلەستىگىنىڭ باس ديرەكتورى ت.ۋروموۆتار بىزدەردەن ءوشىن الۋعا، مۇقاتۋعا تىكەلەي كىرىسكەن ەدى. 1990 جىلدىڭ باسىندا، وبلىستىق پارتيا كوميتەتىنىڭ شەشىمىمەن «جەزقازعانتۇستىمەتالل» عىلىمي-وندىرىستىك بىرلەستىگىنىڭ پارتيا كوميتەتىن تاراتتى. مىڭجاسار ايساۋىتوۆ جەزقازعان مىس قورىتۋ زاۆودىنا وندىرىستىك-تەحنيكالىق بولىمىنە باستىق بولىپ تاعايىندالدى. مەن، جەزقازعان مىس قورىتۋ زاۆودىنىڭ سيرەكمەتالل تسەحىنا باستىق بولىپ اۋستىم. نۇربەككە تىپتەن شۇيلىكتى. ول باسقارىپ وتىرعان حالىقتىق باقىلاۋ كوميتەتىن تاراتىپ، جۇمىسسىز قالدىردى. ونى ازدىق كورگەن باسشىلار ن.توكەەۆ كاسىپوداق جارناسىن ۋاقىتىلى تولەمەدى (ول زاماندا، كازىرگى ۋاقىتتا دا كاسىپوداق جارانسىن جالاقىدان بۋحگالتەريا ايلىقتان ۇستايتىن) دەگەن جەلەۋمەن مۇشەلىكتەن شىعاردى. كورسەتكەن قياناتتارى از بولعانداي، ەكى مارتە پارتيا جينالىسىنا قاتىناسپاعاندىعى ءۇشىن كوممۋنيست قاتارىنان شەكتەتىلدى. نۇربەك باسىنا تۇسكەن قيىندىقتارعا شىدادى، ەشكىمگە جالىنبادى، كەشىرىم سۇرامادى. بۇنداي ادىلەتسىزدىكتى ازاماتتىڭ تورەسى عانا كوتەرەدى. 

جەزقازعان قالاسىنداعى العاشقى بەيبىت ميتينگى. 1990 جىلى مامىر ايىندا جەزقازعاندىق «نەفورمالدار» (بيلىككە قارسى شىققان توپتىڭ اتاۋى) ۇيمىداستىرۋىمەن، قالانىڭ تاريحىندا العاش رەت بەيبىت ميتينگ ءوتتى. ايتۋعا وڭاي بولعانىمەن، كەزەكتى مارتە جەرگىلىكتى بيلىكپەن تەكەتىرەس بولدى. ميتينگى وتكىزۋ شتابىن قۇردىق، ونى نۇربەك ەكۋىمىز باسقاردىق. شتاب مۇشەلەرىنىڭ اتىنان، ميتينگ وتكىزۋگە رۇقسات سۇراعان حاتىمىزدى جەرگىلىكتى بيلىككە تاپسىردىق. بيلىك ابدەن ابىگەرگە تۇسكەنىنە كۋا بولدىق. وبلىس، قالا باسشىلارى ءبىزدى كۇنىنە ەكى مارتە شاقىرىپ، ميتينگ وتكىزبەۋىمىزدى تالاپ ەتتى. ءبىز كونبەدىك. شتاب مۇشەلەرى كۇندە كەشكىسىن باس قوسىپ، اقىلداسامىز. شتاب جينالىسىنا قالا پركۋرورى مەن اتقارۋ كوميتەتىنىڭ توراعالارى كەلىپ قاتىناسىپ ءجۇردى. ميتينگىگە رۇقسات بەرمەۋگە امالدارى تاۋسىلعان بيلىك وكىلدەرى، ميتينگىنىڭ تاقىرىبىن «جەزقازعان قالاسىنىڭ ەكولوگيالىق احۋالى» دەپ وزگەرتۋدى ۇسىندى. كوندىك. ميتينگى جەزقازعان قالاسىنىڭ ورتالىعىنداعى «العاشقى قۇرلىسشىلار» الاڭىندا وتەتىن بولىپ كەلىستىك. ۇيىمداستىرۋشىلار تاراپىنان ميتينگىدە سويلەيتىندەردىڭ ءتىزىمىن قالا باسشىسى سۇرادى، شتابتا كەلىسىپ، ءسال وزگەرتىلگەن ءتىزىمدى بەردىك. جەزقازعان قالاسىنىڭ باشىسى م.كوپەەۆ مەنى وزىنە شاقىرىپ، ميتينگىدە بيلىك تاراپىنان ميتينگىدە سويلەيتىن ادامداردىڭ تىزىمىمەن تانىستىردى، بارلىعى 15 ادام جانە ميتينگىنى تالدىباي قالانوۆ جۇرگىزەتىنىن حابارلادى. مەن:-مۇحا، ميتينگى ۋاقىتى 1,5 ساعات جانە دىبىس شىعاراتىن اپپاراتى بار كولىكتىڭ اقىسىن تولەدىك، ميتينگ ۇيىمباستىرۋشى ءبىز، ال ونى جۇگىزەتىن سىزدەر. بۇل قالاي؟ شتاب مۇشەلەرىمەن اقىلداسپاي كەلىسم بەرە المايمىن-دەپ، كەتىپ قالدىم. شتاب مۇشەلەرىمەن اقىلداسىپ بەس ادامعا رۇقسات بەرۋگە جانە ميتينگىنى ت.قالەنوۆ جانە مەن جۇرگىزەتىن بولىپ كەلىستىك. ميتينگ ۋاقىتىلى باستالدى، تۇرعىندار كوپ جينالدى. ساحىنا تورىندە، دەپۋتاتتىق توسبەلگىلەرىن تاققان قاز.سسر جوعارعى كەڭەس دەپۋتاتى ل.فيلورەتوۆا، جەزقازعان وبلىسىنىڭ دەپۋتاتى ن.توكەەۆ، قالا دەپۋتاتتارى ت.كارسەمباەۆ، ت.شۋلتس، ج.سۇلتانوۆ، ز.سيزوۆا، ا.ماتيشەۆ، ا.نۇرلىباەۆتار تۇردى. ميتينگىنى ت.قالەنوۆ ەكەۋىمىز جۇرگىزدىك. ميتينگىنى  ۇيىمداستىرۋشىلار تاراپىنان ادەپكى ءسوزدى ن.توكەەۆكە الدى، ودان كەيىن ل.فيلورەتوۆا، ت.شۋلتس، شتاب بەكىتكەن تاعى التى ادام سويلەدى. بيلىك تاراپىنان جەزقازعان وبلىستىق پارتيا كوميتەتىنىڭ حاتشىسى س.ساپارعاليەۆ، تاعى ۇشەۋى سويلەدى، بەسىنشىسى سويلەۋدەن باس تارتتى. ءسوز العاندار بيلىكتى قاتتى سىنعا الدى، كەمشىلىكتەر اشىق ايتىلدى. ت.ۋرۋموۆتىڭ جاندايشاپتارى ميكروفونعا ۇمتىلدى، بۇلىك شىعارعىلارى كەلدى، بىراق ءبىزدىڭ جىگىتتەر وعان جول بەرمەدى. ميتينگى سوڭىندا شتاب مۇشەلەرى دايىنداعان قاۋىلى قابىلداندى. 

سول كەزدەگى جەزقازعان وبلىستىق پارتيا كوميتەتىنىڭ 1-ءشى حاتشىسى ە.ەجيكوۆ-باباحانوۆ، ءوزىنىڭ اكتيۆىمەن ميتينگى وتكىزۋگە رۇقسات بەرۋدى بىرنەشە مارتە تالقىلاپتى. رۇقسات بەرمەسە زاڭدى بۇزادى، بەرسە كوپ بىلىقتىڭ باسى اشىلادى. نە ىستەۋ كەرەك-دەگەندە، اكتيۆ مۇشەلەرى ەكى توپقا بولىنگەن ەكەن. ءبىرىنشىسى:-زاڭ شەڭبەرىندە وتسە رۇقسات بەرۋ كەرەك-دەسە، ەكىنشى توپ: - ميتينگىدە بۇلىك شىعارىپ، ميتينگىنى ۇيىمداستىرۋشىلاردى تۇتقىنداۋدى ۇسىنىپتى. ءبىزدىڭ باعىمىزعا ميتينگى بەيبىت ءوتتى. ميتينگى نە بەردى دەگەن سۇراققا:

1. جەزقازعان قالاسىندا جاڭادان تۇرعىن ۇيلەر قۇرىلىس باستالعان 91-ءشى شاعىن اۋدانىنان اسكەري بولىمشە (لوكاتورلار) كوشىرىلدى;

2. جەزقازعان قالا اۋماعىنان توپىراق، سۋ، وسىمدىكتەر مەن اۋادان نىساندار (پروبى) الىنىپ، زياندى حيميالىق ەلەمەنتتەردىڭ قۇرامى مەن مولشەرى انىقتالدى:

3. قالانىڭ ورتالىق الاڭىنا رادياتسيانىڭ مولشەرىن كورسەتىپ تۇراتىن سچتچيك گەيگەرا ورناتىلدى:

4. «جەزقازعانتۇستىمەتالل» عىلىمي-وندىرىستىك بىرلەستىگى، تۇسكەن جەكە پايدا ەسەبىنەن، جۇزدەگەن ەڭبەككەرلەرىنە ارزان باعامەن جەڭىل اۆتوكولىكتەر الىپ بەردى. كۇندەلىكتى پايدالاناتىن ازىق-تۇلىكتەردى دۇكەندەردە تالونمەن بەرىلەتىن كەزەڭدە، ءوندىرىس ورىندارىندا ماي، قانت، قۇرعاتىلعان ءسۇت ت.ب تاعامداردى جالاقى ەسەبىنەن بەرۋدى ۇيىمداستىردى. سوعىم ۋاقىتىندا، قاراماعىنداعى ەكى سوۆحوزدان، قىزمەتكەرلەرىنە جارتى باعاسىنا جىلقى، سىير، شوشقا بەرىلدى.  

كازىرگى جاستار ول كەزدەگى احۋالدى كورگەن جوق، سوندىقتان تۇسىنبەۋلەرى مۇمكىن.

1991 جىلى جەرگىزىكتى گازەتتە «جەزقازعانتۇستىمەتالل» عىلىمي-وندىرىستىك بىرلەستىگىنىڭ باس ديرەكتورى ت.ۋرۋموۆ جانە كاسىپوداق كوميتەتىنىڭ توراعاسى يۋ.كارتسەۆ قول قويعان شەشىمى جاريالاندى. وندا بىلاي دەپ جازىلعان - «جەزقازعانتۇستىمەتالل» عىلىمي-وندىرىستىك بىرلەستىگىنىڭ ەسەبىنەن لەنينگراد قالاسىنىڭ ماڭىنان، قىزمەتكەرلەرىنە ارناپ 70 كوتتەدج سالۋ. شەشىمدى وقىپ، قانىم باسىما شاپتى. دوستارىما تەلەفون سوعىپ حابارلادىم. نۇربەك، جەزقازعان مىس قورىتۋ زاۆودىنداعى ازاماتتاردىڭ اتىنان جەزقازعان وبلىسى باسشىسى مەن گازەت رەداكتسياسىنا شەشىمدى توقتاتۋ تۋرالى نارازىلىق حات جولداۋ كەرەكتىگىن ايتتى. ەرتەڭىنە حاتتىڭ ءماتىنىن جازىپ، ءبىر كۇندە توعىز جۇزدەن اسا جۇمىسكەردىڭ قولدارى قويىلعان حاتتى ايتىلعان ەكى ادرەسكە تاپسىردىق. شامالى ۋاقىت وتكەندە شەشىم كۇشىن جويدى دەگەن رەسىمي حابار كەلدى. 

ءبىر كۇنى نۇربەك تەلەفون شالىپ، مەنىڭ اۋلاعا شىعۋىمدى سۇرادى، -مەنىڭ ۇيگە كەل دەگەنىمە- جوق، دالادا وڭاشا سويلەسۋ كەرەكتىگىن العا تارتتى. ەكەۋىمىز اۋلادا كەزدەستىك. اڭگىمەنى نۇربەك باستادى: - مەن، ەلدىڭ يگىلىگى ءۇشىن، ادىلەتسىزدىكپەن كۇرەستىم، اقىرىندا جۇمىسسىز قالدىم، ول ازداي پارتيا، كاسىپوداق مۇشەلىكتەرىنەن شەتتەتىلدىم. ەندى جەزقازعاننان كوشەمىن، تۋعان ولكەمە بارامىن-دەپ توقتادى. مەن. – سەنىڭ باسىڭا تۇسكەن قيىنشىلىقتاردى بىلەمىن، بىراق بۇنى نەگە ايتتىڭ-دەگەنىمە، - سەن وسى جەردىڭ تۋماسىسىڭ، سوندىقتان ايتقانىم. نۇربەكتىڭ ماعان ارناپ ايتقانى جانىما باتتى، بىراق كومەكتەسۋگە شارام بولمادى. ەكەۋارا ءبىراز اڭگىمەلەسىپ، تارادىق. ءتۇننىڭ جارىمىنا دەيىن ۇيىقتاي المادىم، سونداعىم نۇربەك ءۇشىن نە ىستەۋىم كەرەك؟ دەگەن سۇراق قايتا-قايتا ويىما ورالا بەردى. ەرتەڭىنە، الدىن-الا تەلەفون سوعىپ، تالدىباي قالەنوۆتىڭ قابىلداۋىنا سۇراندىم، كەشكىسىن قابىلدادى. اماندىق-ساۋلىق سۇراسقان سوڭ، ماعان: - قانداي شارۋاڭ بار-دەدى. كوپ ويلانباستان: - تالدەكە، ءسىزدىڭ ءبىر ورىنباسارىڭىزدىڭ ورىنى بوس قوي-دەگەنىمە، - ءيا، ءبىر ورىنباسارىمنىڭ ورىنى بوس، وعان الداعى دەپۋتاتتاردىڭ سەسسياسىندا ليتۆينەنكونى ۇسىنباقشىمىن-دەدى. ليتۆينەنكونى سىرتىنان بىلەتىنمىن، ول قالالىق اۆتوكولىك كاسىپورىنىنىڭ ديرەكتورى بولاتىن. – تالدەكە، ونىڭ ورىنىنا وبلىستىڭ دەپۋتاتى نۇربەك توكەەۆتى ۇسىنىڭىز-دەگەنىمە، ول كانديداتۋرانى جوعارعى جاقپەن كەلىسىلىپ قويعانىن ايتتى. ۇيگە قايتتىم. كەزەكتى سەسسيا الدىندا بىرقاتار دەپۋتاتتارمەن سويلەسۋگە تۋرا كەلدى، ونداعىم ليتۆينەنكونى وتكىزبەۋ جانە ورىنباسارلىققا ن.توكەەۆتى ۇسىنۋ. دەپۋتاتتاردىڭ كوپشىلىگى مەنىڭ ۇسىنىسىمدى قولدادى. كەزەكتى سەسسيا جۇمىسىن باستادى. تالدەكەڭ، ليتۆينەنكونى قالالىق اتقارۋ كوميتەتى توراعاسىنىڭ ورىنباسارلىعىنا ۇسىندى. بىرقاتار دەپۋتاتتار قارسىلىق ءبىلدىردى. داۋىسقا سالعاندا ليتۆينەنكونىڭ كانديتاتۋراسى وتپەي قالدى. ەندى بۇل سۇراقتى كەلەسى سەسسياعا قالدىراتىن بولىپ شەشىلدى. بۇل تىرلىگىمدى نۇربەككە جەتكىزدىم. ارادا شامالى ۋاقىت وتكەندە كەزەكتى سەسسيا شاقىرىلدى. ورىنباسارلىققا قايتالاپ ليتۆينەنكونى ۇسىندى. بۇل جولى دايىندالىپ كەلگەن دەپۋتاتتار وعان قارسى شىعىپ، قاتتى سىندار ايتتى. ايتىلعان سىندى كوتەرە الماعان ليتۆينەنكو زالدان شىعىپ كەتتى. بۇل سۇراق تاعى دا كەلەسى سەسسياعا قالدىرىلدى. قالالىق دەپۋتاتتار كەڭەسىنىڭ توراعاسى م.كوپەەۆكە باردىم دا: - مۇقا، ت.قالەنوۆتىڭ ورىنباسارلىعىنا ن.توكەەۆتى ۇسىنباساڭىزدار، ءبىز باسقانى وتكىزبەيمىز-دەدىم، ول ويلانىپ قالدى. كەلەسى سەسسيا ۋاقىتى جاقىنداعاندا م.كوپەەۆ مەنى شاقىرىپ: - ەگەر ن.توكەەۆتىڭ كانديداتۋراسىن ۇسىنساق- وتە مە؟ – دەگەنىنە، - ونى دەپۋتاتتاردىڭ قۇزىرى شەشەدى، ال نۇربەكتى ۇسىناتىن بولساڭىزدار-وتەدى-دەدىم. سەسسيادا نۇربەك توكەەۆ جەزقازعان قالالىق اتقارۋ كوميتەتى توراعاسىنىڭ ورىنباسارى بولىپ سايلاندى. ادىلدىك ورناعانداي بولدى.

نۇربەكتىڭ وتباسىمەن تىعىز بايلانىستا بولدىق مەنىڭ جۇبايىم اقمارال مەن گۇلجان جاقسى ارالاسىپ تۇردى. نۇربەكتىڭ اناسى، ىنىلەرى كەلگەندە ءبىزدىڭ ۇيدە ءاردايىم قوناقتا بولاتىن. انام جانىمكۇل جاز ايلارىندا ەسكى ادەتىمەن جايلاۋعا شىعاتىن. ول كىسىنىڭ دايىنداعان قىمىزى، قۇرت-مايى ءدامدى بولۋشى ەدى. دوستارىمىز مىڭجاسار، قايسار، نۇربەك ايەلدەرى جانە بالالارىن ەرتىپ، جايلاۋداعى اپاما قىدىرىپ بارىپ تۇردىق. بىردە، مەنىڭ ءوتىنىشىم بويىنشا اپام، قوناقتارعا ارانايى سويىلعان مارقانىڭ ەتىنەن قارىن قۋىرداق جاسادى. دوستارىم، اپامنىڭ دايىنداعان قىمىزى مەن قارىن قۋىرداعىنىڭ ءدامىن كوپكە دەيىن ەستەرىنە الاتىن. ليزا جەڭگەي، سالتانات، قۇرالاي، ۇلتۋلاردىڭ جاساعان داستارحاندارى وتە جاقسى بولاتىن. 

1990 جىلدىڭ قاراشا ايىنىڭ 29-جۇلدىزىندا جامبىل ىبىراەۆ، كەنەتتەن قايتىس بولدى دەگەن سۋىق حابار الماتىدان جەتتى. سەنەر-سەنبەسىمىزدى بىلمەي ليزا جەڭگەيگە باردىق. كوڭىل ايتتىق. جاكەڭنىڭ دەنەسىن الماتىدان الىپ كەلىپ، تۋعان جەرى قارساقبايعا جەرلەدىك. ابزال اعا-دوسىمىزبەن قيماستىقپەن قوشتاستىق. ول كەزدە دۇكەن سورەلەرى بوس بولاتىن، كۇندەلىكتى پايدالاناتىن ازىق-تۇلىك، باسقا تاۋارلار دا قات ەدى. ولىكتى جونەلتۋگە، قۇدايى اسقا قاجەتتىلەردىڭ بارلىعىن نۇربەك تاۋىپ بەرىپ وتىردى. «جەتىقوڭىر» سوۆحوزىندا تۇراتىن ناعاشىمنىڭ ۇلكەن بالاسى ۇيلەنەتىن بولدى. سول كەزدەرى اۋىلداعى تويلار ارنايى ورناتىلعان پالاتكادا وتەتىن. دۇكەن سورەلەرى جارتىلاي بوس، بارلىق تاۋار قات، ناعاشىم كەلىپ كومەك سۇرادى. نۇربەككە ايتتىم، ول بارلىق كەرەك زاتتارىن تاۋىپ بەردى. ناعاشىم رازى بولدى. 1991 جىلدىڭ مامىر ايىنىڭ 8 - دە ايماعىمىزعا تانىمال ولكەتانۋشى سۇتەمگەن اعامنىڭ 70 جاسقا تولعانىن «تيۋلپان» كافەسىندە تويلادىق. سۇتەمگەن كوكەم، تويعا كەرەك زاتتاردىڭ قات ەكەنىن العا تارتىپ، توي جاساۋعا قارسىلىق ءبىلدىردى. مەن:-كوكە، ءبىزدىڭ اۋلەتتە 70 جاسقا سوڭعى جىلدارى كەلگەن ءسىزسىز، اكەم نۇرماعانبەت 66 جاسىندا دۇنيەلەن ءوتتى، توي جاسايمىن-دەدىم. بۇل جولى دا تويعا كەرەك زاتتاردى نۇربەك تاۋىپ بەردى. 

1991 جىلدىڭ مامىر ايىنىڭ سوڭىندا جەزقازعان قالالىق «قازاق ءتىلى» قوعامدىق ۇيىمنىڭ باستاۋىمەن، قالا سىرتىنداعى مۇسىلماندار قورىمىنا العاش رەت سەنبىلىك وتكىزدىك. حالىق سەنبىلىككە كوپ جينالدى. قورىم ءىشى قوقىس، قۇرىلىس ماتەريالدارىنىڭ قالدىقتارىنان تازالاندى. يگىلىكتى شاراعا نۇربەك كومەك جاسادى. جىل اياعىندا، بابالارىمىز عاسىرلار بويى اڭساعان قازاق ەلى ءوزىنىڭ تاۋەلسىزدىگىن جاريالادى. قۋاندىق. قوعامدىق مۇلىك جەكەگە تاراتىلا باستادى. باسشىلارمەن ءتىل تابىسا الماعان نۇربەك قىزىمەتىنەن بوسادى. ۇلكەن بالاسى اسقار ۆەلوسيپەد تەۋىپ جۇرگەن جەرىندە موتوتسيكل سوعىپ، اۋىر جاراقاتپەن، رەونيماتسياعا ءتۇستى. ەس-ءتۇسسىز بەرنەشە كۇن توسەكتە جاتتى. نۇربەك پەن گۇلجان قاتتى قوبالجىدى، قولدارىنان كەلگەن كومەكتى بارىنشا جاسادى. جاس بالانىڭ تاعدىرىنا ءبارىمىز الاڭدادىق. اتا-انا ءۇشىن ۇلكەن سوققى بولدى. ابىروي بولعاندا بالا ءتىرى قالدى، كوپ ەمدەلدى.  نۇربەك «اۆتوموتوسەرۆيس جانە ساۋدا» مەكەمەسىنە باسشى بولىپ اۋىستى. 1992 جىلى جاز ايىندا، قىزىلوردا قالاسىندا تۇراتىن گۇلجاننىڭ اناسى جارىق دۇنيەدەن ءوتتى. جوپەلدەمەدە كولىك جۇرگىزۋشى بولماعاندىقتان، جاقىندا عانا العان كولىكتىڭ ءرولىن ءوزىم وتىردىم، قاسىمدا نۇربەك، اقمارال. ەكىنشى كوىلكتە نۇربەكتىڭ كۇيەۋ بالاسى نۇرلان، اناسى مەن قارىنداسى. ەكى كولىكپەن تۇندەلەتىپ قىزىلورداعا كەلدىك. گۇلجان مەن تۋىسقاندارىنا كوڭىل ايتتىق، ەرتەڭىنە جانازا نامازىنان كەيىن اقمارال ەكەۋىمىز جەزقازعانعا جولعا شىقتىق. 

ءبىر جاماندىقتان كەيىن، جاقسىلىق بولادى دەگەندەي، گۇلجان دۇنيەگە ۇل بالا اكەلدى. قۋاندىق. نۇربەك نارەستەنىڭ ەسىمىن يساتاي قويدى. 1992 جىلدىڭ اياعىندا، جەزقازعان قالالىق اتقارۋ كوميتەتى توراعاسىنى ورىنباسارلىق قىزمەتى بوسادى. نۇربەكپەن اقىلداسىپ، بوساعان ورىنعا قالالىق كەڭەستىڭ دەپۋتاتى تىلەۋبەرگەن كارسەمباەۆتى ۇسىنۋعا كەلىستىك. ول كەزدە تىلەۋبەرگەن قالالىق ىشكى ىستەر بولىمىندە روتا كومانديرى بولىپ ىستەيتىن. ادال ءارى ءپرينتسيپشىل تلەۋبەرگەن باسشىلارىنىڭ تاراپىنان قىسىم كورەتىنىن ەستيتىنبىز. تىلەۋبەرگەندى كوندىردىم دە قالا باسشىسى ت.قالەنوۆكە بارىپ ۇسىنىسىمدى ايتتىم. ول كىسى كەلىسىمىن بەرىپ، ەرتەڭ ماعان كەلسىن دەدى. تىلەۋبەرگەنگە حابار بەردىم. ەرتەڭىنە ت.قالەنوۆ ماعان تەلەفون سوعىپ، تىلەۋبەرگەننىڭ كەلىسپەگەنىن حابارلادى. تىلەۋبەرگەننىڭ ۇيىنە باردىم، نەگە كەلىسىمىن بەرمەگەنىن سۇرادىم، ول:- توكە، سىزگە راحمەت، لاۋازىمدى قىزىمەت قولىمنان كەلمەيدى-دەگەنى. بۇل قىزىمەتكە ت.نۇربەك تاعايىندالدى. تىلەۋبەرگەن كارسەمباەۆ وتە ادال، ءپرينتسيپشىل، ازامات ەدى. وسىنداي مىنەزىمەن باسشىلارىنا ۇنامادى، اقىرىندا قاراعاندى قالاسىنا قونىس اۋدارۋعا ءماجبۇر بولدى. تىلەۋبەرگەن ومىردەن ەرتە ءوتتى. 

1997 جىلى نۇربەك وتباسىمەن الماتى قالاسىنا قونىس اۋداردى. قالالىق پروكۋروتۋرادا قىزمەت اتقاردى. ءبىر اڭگىمە ۇستىندە نۇربەكتەن: - نۇرەكە، ينجەنەرلىك ماماندىقتى دۇرىس تاڭداماعانسىڭ، سەنىڭ پايىمداۋشىلىعىڭ، ۇلكەندى-كىشىلى ماسەلەلەردى اناليز جاساپ بارىپ شەشىم شىعاراتىندىعىڭ، قۇقىق سالاسىندا قىزىمەت ىستەيتىن ازاماتتارعا جەتىسپەيتىن قاسيەتتەر بويىڭدا بار- دەگەنىمە، ول:- ونىڭ راس، مەنىڭ اتام، اكەم سوت بولىپ ىستەگەن. ونداي قىزمەتتەگىلەر ءجيى قونىس اۋداراتىن، مەنىڭ ينجەنەر بولۋىمدى اكەم قۇپ كورگەن. يۋريستىك ماماندىق الدىم، ەندى سول سالادا ىستەيمىن-دەگەن ەدى. 2019 جىلى كەنجەم ەدىگەنىڭ ۇيلەنۋ تويىنا نۇربەك پەن گۇلجاندى شاقىردىم. سوڭعى جىلدارى ونىڭ قاتتى اۋرىپ جۇرگەنىنەن حاباردار بولاتىنمىن. ماعان ءجيى تەلەفون سوعىپ: - توكە، اماندىق بولسا تويعا بارامىز، جەزقازعاندى، ونداعى دوستاردى ساعىندىم. دارىگەرگە قارالىپ ءجۇرمىن، جاقسى بولسام بارامىن-دەيتىن. تويعا كەلە المادى. ۇزاققا سوزىلعان ناۋقاس ونى ماڭگىلىككە ارامىزدان الىپ كەتتى. نۇربەك، ءوزىنىڭ اماناتى بويىنشا، تۋعان جەرى وتىرارداعى بابالار قورىمىنا جەرلەندى. 

سوڭعى مارتە تەلەفون ارقالى سويلەسكەنىمىزدە نۇربەك:-توكە، كەزىندە بىرگە جۇردىك، ءبىرتالاي جۇمىستار اتقاردىق سولاردى جازشى-دەگەن بولاتىن. جورنالشى، جازۋشى بولماسام دا، دوسىمنىڭ اماناتىن ورىنداۋ ماقساتىندا قولىما قالام الدىم. نۇربەك توكەەۆتەي ازاماتقا ارناپ پوەما، كولەمدى شىعارمالار جازسا ارتىق بولماس. 

ۋاقىت وتە كەلە، دوستارىمنىڭ قاتارى سيرەي باستاعانى جانىمدى اۋىرتادى. قاتار جۇرگەن سىيلاس دوستارىم جامبىل، جۇماجان، ءىزباسار، تىلەۋبەرگەن، مۇحانبەت، ستۋدەنتتىك دوسىم مۇرات قوسپانوۆتار كەلمەستىڭ كەمەسىمەن كەتكەندەرىنە دە ءبىراز ۋاقىت بولدى. وڭاشا قالعاندا ولاردى ەسكە الامىن، ساعىنامىن. وسى ورايدا سۇيىكتى اقىنىم مۇحتار شاحانوۆقا جۇگىنەمىن: 

«ايقىندالماس جاقىنىڭ مەن الىسىڭ،

دوسسىز ءجۇرۋ مۇمكىن ەمەس سول ءۇشىن.

ءوز كوڭىلىنەن سەنىم تابا بىلمەگەن،

دوسقا دوسشا ۇسىنا الماس قول ءۇشىن.

دوسسىز مەنىڭ ومىرىمدە بار ما ءسان،

دوسىم باردا ارمانعا اسام، العا اسام.

ماقتاۋ كۇتپەن، ادامشىلىق ارىندى

كوكىرەگىمدى وققا توسەپ قورعاسام.

ادام دەمە جالعان كۇلىپ الداسام،

نە بەرسەم دە سەنىپ بەرە الماسام.

تار كەزەڭدە تالشىق ەتەر جانىما،

جارتى قۇرتتى ءبولىپ بەرە الماسام.

دوس قۇشاقتان بوساماسىن قولدارىم،

وسى مەنىڭ، وسى مەنىڭ ارمانىم.

دوستىعىما سەنەتىن جان از بولسا،

وندا، قۇربىم، مەنىڭ دە ءالسىز بولعانىم»، -دەپ توگىلەدى ول.

اقىن ولەڭى مەنىڭ جانىممەن ۇندەسەدى. ءومىر وزار، توزاتىن دۇنيە توزار، دەگەنمەن ادامزات تۇرعاندا دوستىق، تۇسىنىستىكتىڭ ەشقاشاندا ولمەيتىنىنە مەن سەنەمىن. دوستىق، ازاماتتىق، ادامگەرشىلىك- ادالدىق بولمىس-ءبىتىم ەڭ جوعارعى دارەجەسى ىسپەتتى.

نۇربەكتىڭ شاڭىراعى ونىڭ وتىن وشىرمەي، اتىن ارداقتاپ كەلەدى. ول سوڭىنان ەرگەن بالالارىنىڭ، نەمەرەلەرىنىڭ قىزىعىن كورسەم دەپ ارماندايتىن. بالالارى دا «الدىڭدا اكەڭ بولعان قانداي جاقسى»-اكەسى بارلارعا قىزىعا قارايتىنداي.  «جاقسىنىڭ ارتىندا جاقسى ءىز قالادى» - دەگەن ەمەس پە. 

يمان نۇرىمەن قابىرىڭ نۇرلانىپ، پەيىش تورىندە تىنىشتىقتا دامىلدا. باقىل بول، اسىل دوس!  

تولەگەن بۇكىروۆ، تەحنيكا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى، قازاقستاننىڭ قۇرمەتتى مەتاللۋرگى، جەزقازعان قالاسى جانە قاراعاندى وبلىسىنىڭ قۇرمەتتى ازاماتى.           

جەزقازعان قالاسى. 06.11.2025 ج.