تۇيەنى تۇگىمەن جۇتقان بايگەنجيندەر

22079
Adyrna.kz Telegram

جەكەشەلەندىرۋ دەگەن ءبىزدىڭ قوعامعا كسرو ىدىراپ، تاۋەلسىزدىكتى قولعا العان ساتتە كەلدى. بۇل ءبىر نارىقتىق ەكونوميكانىڭ زاڭدىلىعى ەدى. بارلىعى جەكەشەلەندىرىلە باستادى. عيماراتتار، اۋىل شارۋاشىلىق تەحنيكالارى، ءتورت تۇلىك مال، جەر ۇلەسى جانە باسقا. سول كەزەڭنەن بەرى جەكەشەلەندىرۋ ءبىر ناقتى شەشىلىپ، ءتۇيىنى شەشىلگەن ەمەس. توقسانىنشى جىلدارى تالاي قازاق «پاي» دەپ شۋلاپ ءجۇردى، ونىڭ سوڭى «ويباي»، اقىرى ايعاي بولىپ كەتتى. ءالى داۋى باسىلماي تۇر.

قازىر دە جەكەشەلەندىرۋلەر ءجۇرىپ جاتىر. بىراق زاڭ بۇزۋشىلىق ءالى دە بار. ءتىپتى جەتەرلىك. زاڭ تالاپتارىن كوپە-كورنەۋ ەسكەرمەي، ساتۋ شارتتارىن بۇزىپ، قۇنى جوعارى عيماراتتىڭ قۇنىن تومەندەتىپ، دوكەيدىڭ يەلىگىنە بەرىپ جىبەرەتىن ساتتەر از ەمەس.

قارجى مينيسترلىگى ەلىمىزدەگى ەرەكشە مەديتسينالىق ورتالىقتى جەكەشەلەندىرىپ جىبەردى. «ۇلتتىق عىلىمي مەديتسينالىق ورتالىق». مىنە، تالاي ادامنىڭ جانىن ساقتاپ قالعان ورتالىقتى جەكەشەلەندىرەمىز دەگەن ويلارى اقىرى ىسكە استى. ەكىنشى مارتە تالپىنىس جاسالىپ بارىپ، پريۆاتيزاتسيالاندى، بىراق «پريحۆاتيزاتسيالاندى» دەگەنىمىز دۇرىسىراق بولار. العاشقى تالپىنىس 2018 جىلى بولعان ەدى. ول ساتتە كونكۋرسقا ءبىر عانا ءوتىنىش ءتۇسىپ، كونكۋرس وتپەي قالدى. 2021 جىلى مەديتسينالىق ورتالىققا قاتىستى جەكەشەلەندىرۋ ەرەكشە تارتىپپەن وتەتىنى حابارلاندى. اۋكتسيونعا سالماي، تىكەلەي ساتۋ جولى قولدانىلادى دەلىندى. ينۆەستور دا دايىن دەدى اقپارات كوزدەرى. بۇل زاڭ تالاپتارىنا قايشى ەكەنىن ايتا كەتۋىمىز كەرەك. جەكەشەلەندىرۋ ءۇشىن اۋكتسيون ءوتىپ، ءتۇرلى كومپانيالار باعا ۇسىنۋى قاجەت. الايدا ولاي بولمادى...

ءبارىن باسىنان باستايىق. «ۇلتتىق عىلىمي مەديتسينالىق ورتالىق» دەگەنىمىز نە جانە ونىڭ قانداي ماڭىزى بار؟ استانادا جاڭا ءداۋىردىڭ باسىندا 240 ورىنعا ارنالعان رەسپۋبليكالىق كلينيكالىق اۋرۋحانانىڭ قۇرىلىسى باستالدى. نىساندى «فيتتسپاتريككونتراكتورس» بريتاندىق كومپانياسى انگلياداعى كورولدىك كلينيكاسىنا ۇقساتىپ سالدى. اشىلۋ سالتاناتى 2001 جىلدىڭ تامىز ايىندا ءوتتى. سول كەزدەن باستاپ كلينيكانىڭ مارتەبەسى ەكى رەت اۋىستى: رەسپۋبليكالىق كلينيكالىق اۋرۋحانادان رمك-عا (2003 ج.), كەيىن «ۇلتتىق عىلىمي مەديتسينالىق ورتالىق» اق-عا (2010 ج.) اۋىستى. مەديتسينالىق ورتالىق وتە ماڭىزدى، سەبەبى جۇرەك اۋرۋلارىن ەمدەۋ بويىنشا كوشباسشىنىڭ ءبىرى. ونى FDA (اقش) شەشىمىمەن ۇعمو كلينيكالىق حالىقارالىق زەرتتەۋلەر جۇرگىزۋ ءۇشىن قاۋىپسىز كلينيكالار بازاسىنا ەنگىزىلگەنى-اق دالەلدەپ تۇر. وسىنىڭ ءوزى، ورتالىقتى ۇستاعاننىڭ قولىندا، تىستەگەننىڭ اۋزىندا جىبەرۋگە بولمايتىندىعىن كورسەتپەي مە؟!

الايدا ينۆەستور تابىلدى. ينۆەستور رەتىندە «Mexel Health» جشس اتالۋدا. ءبىراز جىل مەديتسينا سالىسىندا تاجىريبەسى بار كومپانيا، 11 جىل بۇرىن تىركەلگەن، باسشىلىق تىزگىنى بوتاگوز احمەتباەۆادا. مەملەكەتكە وسى جىلدار ىشىندە سالىق تولەۋى ءتيىس قوي، الايدا قولجەتىمدى دەرەككوزدەردە 2019 جىلعى سالىق كورسەتكىشتەرى عانا بار، ول بويىنشا 62 مىڭ تەڭگە اۋدارىپتى. اشىق دەرەككوزدەر وسىلاي دەيدى. مىنە، اقىرىندا وسىنداي كومپانيا «ۇلتتىق عىلىمي مەديتسينالىق ورتالىقتى» جەكەشەلەندىرىپ الدى.

قازاقستانداعى كومپانيالارعا اقىلى تەكسەرۋ قىزمەتىن كورسەتەتىن Kompra كومپانياسىنىڭ ەسەبىنە سايكەس، «Mexel Health» قۇرىلتايشىسى «Spectrum Medclinic» جشس بولىپ تابىلادى جانە سالىقتارى تۋرالى دەرەك مەملەكەتتىك كىرىستەر كوميتەتىنىڭ سايتىندا جوق بولىپ شىقتى. «Mexel Health» كومپانياسىنىڭ باسشىسى، سول ەسەپ بويىنشا احمەتباەۆا بوتاگوز ادىلقايىرقىزى ەكەنى ايتىلادى، ءدال وسىنداي ەسىمدى ادام بۇرىن «KAZNEX INVEST» ەكسپورت جانە ينۆەستيتسيالار ۇلتتىق اگەنتتىگى» اق باسقارما توراعاسىنىڭ ورىنباسارى قىزمەتىن اتقارعان بولاتىن. سايكەستىك پە؟

«Spectrum Medclinic» نەگىزىن قالاۋشىلار، رەتىندە بايگەنجينا ايگەرىم ابايقىزى جانە ەسىمسەيىتوۆ مارات سانسىزبايۇلى اتالادى. ايگەرىم بايگەنجينا ۇلتتىق عىلىمي مەديتسينالىق ورتالىقتىڭ ەنشىلەس تۇلعالارىنىڭ تىزىمىندە بولسا، مەديتسينالىق ورتالىقتىڭ باسقارما توراعاسى بولىپ قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى، مەديتسينا عىلىمىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور بايگەنجين اباي قاباتايۇلى بولعانىن ايتۋعا ءتيىسپىز.

(سۋرەتتە: بايگەنجين اباي قاباتايۇلى عىلىم دوكتورى، پروف)

جەكەشەلەندىرۋ كەزەڭىندە مەديتسينالىق ساقتاندىرۋ قورىنا توراعانىڭ مەملەكەتتىك ساتىپ الۋ بويىنشا ورىنباسارى بولىپ بايگەنجين ارىستان تاعايىندالادى. ول بايگەنجين ابايدىڭ جاقىن تۋىسى. ۇكىمەت قور ارقىلى مەديتسينالىق ورتالىقتارعا قارجىنى تاراتادى. سحەما تۇسىنىكتى دەپ ويلايمىن. ملردتار تاراتىلادى، ملردتار! ءبىرى ورتالىقتى باسقارۋشى، ءبىرى ونى جەكەشەلەندىرۋشى، تاعى ءبىرى مەديتسينالىق ورتالىقتارعا قارجىنى جونەلتۋ ورنىندا وتىر. بارلىعىنىڭ تەگى ءبىر. سايكەستىك پە؟

ايتا كەتۋ كەرەك، "مىندەتتى مەديتسينالىق ساقتاندىرۋ قورىنىڭ" العاشقى باسشىسى تالاپكەر يمانباەۆ 1998 جىلى "906 ملن 557 مىڭ تەڭگە ۇرلادى" دەپ ايىپتالىپ ء(وزى مۇنى جوققا شىعارادى), شەتەلگە قاشىپ كەتكەن ەدى. يمانباەۆ مۇنى راحات اليەۆتىڭ ساياسي قىسىمى رەتىندە تۇسىندىرەدى. ايتپاعىمىز بۇل ەمەس. اباي بايگەنجين سول جىلدارى اتاۋلى قوردا تالاپكەر يمانباەۆتىڭ ورىنباسارى قىزمەتىن اتقارادى...

(سۋرەتتە: ارىستان بايگەنجين - بۇرىنعى مەديتسينالىق ساقتاندىرۋ قورى توراعاسىنىڭ مەملەكەتتىك ساتىپ الۋ بويىنشا ورىنباسارى)

الگى قارجىنى تاراتىپ وتىراتىن قوردا ارىستان بايگەنجيننىڭ وتىرعانىن ايتتىق. ول قوردا قىزمەتتە وتىرعان ساتتە، قوردىڭ قارجىسى ەسەلەندى. ارىستان بايگەنجيننىڭ ءبىر جىل بۇرىن ايتقان سوزىنە نازار اۋدارساق، 2021 جىلى تەگىن مەديتسينالىق كومەكتىڭ كەپىلدىك بەرىلگەن كولەمى جانە مىندەتتى مەديتسينالىق ساقتاندىرۋ شەڭبەرىندە مەديتسينالىق كومەك كورسەتۋ بويىنشا ساتىپ الۋ جوسپارىندا 1 820 ملرد تەڭگە قاراستىرىلعان، ول 2020 جىلمەن سالىستىرعاندا 403 ملرد تەڭگەگە ارتىق ەدى. دەنساۋلىق ساقتاۋ جونىندەگى مەملەكەتتىك كوميسسارياتتىڭ مەديتسينالىق قىزمەتتەرىن قارجىلىق قامتاماسىز ەتۋ 1114,7 ملرد تەڭگەنى نەمەسە ساتىپ الۋ جوسپارىنىڭ جالپى سوماسىنىڭ 62,3%-ىن قۇراعان. مىندەتتى مەديتسينالىق ساقتاندىرۋ شارتتارى بويىنشا جەتكىزۋشىلەرگە 705,4 ملرد تەڭگەنىڭ 599,6 ملرد تەڭگەسى بولىنگەن ەكەن. ملردتاردى كوردىڭىز عوي. قوردىڭ وسىنشا قارجىسىن، بايگەنجين قولىندا ۇستاپ وتىرعان. قازانشىنىڭ ءوز ەركى قايدان قۇلاق شىعارسا دەۋشى ما ەدى... «قور باسشىسى ءوزى بىلەدى، قور قارجىسىن قايدا جۇمسايتىنىن» دەگەن زاماناۋي ماقالعا سۇرانىپ-اق تۇر ەكەن. ءبىر قىزىعى «ۇلتتىق عىلىمي مەديتسينالىق ورتالىق» جەكەشەلەندىرىلگەن سوڭ، ارىستان بايگەنجين ارتىنشا «قازاقستان عارىش ساپارى» ۇلتتىق كومپانياسىنا قارجى ديرەكتورى بولىپ اۋىسادى. «قۋ كەتتى، ءىس ءبىتتى» دەگەن ءسوز ەسكە تۇسكەنى.

(سۋرەتتە: اباي بايگەنجين تۇڭعىش پرەزيدەنت ن.نازارباەۆتىڭ قابىلداۋىندا)

كەلىسىمگە ساي «ۇلتتىق عىلىمي مەديتسينالىق ورتالىقتىڭ» 100 پايىز اكتسياسى «Mexel Health» جشس كومپانياسىنا ءوتتى. ول ءۇشىن «Mexel Health» جشس ساتىپ الۋ-ساتۋ شارتى جاسالعان كۇننەن باستاپ بەس جىل ىشىندە 17,5 ملرد تەڭگە كولەمىندە ينۆەستيتسيا سالۋعا مىندەتتى ەكەنى ايتىلعان. بۇل اقشانى يننوۆاتسيالىق تەحنولوگيالاردى دامىتۋعا، ونكولوگيالىق ناۋقاستاردى ەمدەۋدىڭ سەرپىندى ءادىسىن جەتىلدىرۋگە - 2,5 ملرد تەڭگە، 500 توسەكتىك ەمحانانىڭ ەكىنشى كەزەگىنىڭ قۇرىلىسىنا 15 ملرد تەڭگە جۇمساۋ قاجەت. ينۆەستور بەس جىل بويى مەملەكەتتىك تاپسىرىس بويىنشا قىزمەت كورسەتۋدى جالعاستىرۋعا، 15 جىل بويى قىزمەت باعىتىن ساقتاۋعا مىندەتتى. شارت سولاي. ال وعان قاجەتتى ينۆەستيتسيانا قايدان الۋى مۇمكىن ەكەنىن جوعارى جاقتاعى ءۇش تەكتىڭ بايلانىسى سەزدىرىپ تۇرعانداي.

بايگەنجيندەر اۋلەتى وزگە دە ءىرى، مايلى ورىنداردا وتىر. مىسالى بايگەنجين ارىستاننىڭ تۋعان اپكەسى بايگەنجينا ءاليا قازاقستان رەسپۋبليكاسى قارجى مينيسترلىگى قازىناشىلىق كوميتەتى توراعاسىنىڭ ورىنباسارى بولىپ قىزمەت اتقارادى.

(سۋرەتتە: بايگەنجينا ءاليا - قر قارجى مينيسترلىگى قازىناشىلىق كوميتەتى توراعاسىنىڭ ورىنباسارى، فوتو finance.kz سايتىنان)

تاعى ءبىر جاقىن تۋىسى (كەي دەرەك بويىنشا بولەسى) كەنجەعاليەۆ ارمان شوقانۇلى قر تسيفرلىق دامۋ، يننوۆاتسيالار جانە اەروعارىش ونەركاسىبى مينيسترلىگىنىڭ اپپارات باسشىسى قىزمەتىن اتقارادى. ءدال وسى مينيسترلىككە ارىستان بايگەنجين قىزمەت اۋىستىرعانىن جازدىق.

(سۋرەتتە: كەنجەعاليەۆ ارمان - قر تسيفرلىق دامۋ، يننوۆاتسيالار جانە اەروعارىش ونەركاسىبى مينيسترلىگىنىڭ اپپارات باسشىسى، فوتو primeminister.kz سايتىنان)

وتكەن جىلدىڭ جەلتوقسان ايىندا ۇكىمەت 2021-2025 جىلدارعا ارنالعان جەكەشەلەندىرۋدىڭ كەشەندى جوسپارىن بەكىتكەن بولاتىن. جەكەشەلەندىرۋگە جاتاتىن ءىرى رەسپۋبليكالىق مەنشىكتەگى ۇيىمدار تىزىمىنە «ۇلتتىق عىلىمي مەديتسينالىق ورتالىق» اق دا ءبىرىنشى بولىپ ەنگەنىن ايتۋعا ءتيىسپىز. «ۇلتتىق عىلىمي مەديتسينالىق ورتالىقتى» «Mexel Health» جشس-ءى جەكەشەلەندىرۋ ارقىلى قالاي العانى جايلى سۇراق كوپ. ەڭ باستى سۇراق، قارجى قايدان؟ ەكىنشى ماڭىزدى سۇراق، نەگە ءدال وسى نىسانعا كەلگەندە جەكەشەلەندىرۋ اۋكتسيونعا سالىنباي، ەرەكشە تالاپپەن وتكەن؟ بۇل كۇدىكتى ەمەس پە؟

كompra.kz مالىمەتىنە سۇيەنەتىن بولساق، «ۇلتتىق عىلىمي مەديتسينالىق ورتالىقتىڭ» ستاتۋسى مەنشىك ءتۇرى دەگەن جەرىندە «جەكە مەنشىك» دەپ كورسەتىلگەن. ياعني، بۇل جەكەشەلەندىرۋدەن ءوتتى دەگەندى بىلدىرەدى. دەمەك، جۇرت شۋلاپ جۇرگەندە، ورتالىق جەكەشەلەنىپ كەتكەن. قانشاعا كەتتى دەگەن تاعى ءبىر ساۋال تۋىندايدى. جالپى ورتالىق 12 ملرد تەڭگەگە سالىنىپ، 5 ملردقا جەكەشەلەنىپ كەتكەن. ءوز قۇنىنان الدەقايدا ارزان باعاعا. مەملەكەت تاراپىنان 17,5 ملرد تەڭگە ينۆەستيتسيا قۇيىلعانى تاعى بار. سونشاما اقشا سالىنعان ەكەن، بۇل مەكەمەنىڭ قۇنى شامامەن 30 ملرد تەڭگەدەن كەم بولماۋى كەرەك قوي. قانشا ەسە ارزانعا جەكەشەلەندىرىپ العانىن ءىشىڭىز سەزىپ تۇرعان بولار.

تاۋەلسىزدىك العان جىلداردان باستاپ، سان عيمارات جەكەشەلەندىرىلدى. شارتتا بالاباقشا بولىپ قالۋى كەرەك دەسە دە، سىراحاناعا اينالىپ كەتكەن، كىتاپحانا بولۋى ءتيىس دەسە دە، مەيرامحاناعا اينالىپ كەتكەن ساتتەر از ەمەس. بارلىعىندا تانىس-تامىر، جەڭ ۇشىنان جالعاسقان جەمقورلىقتىڭ ىزدەرى جاتتى. قۇنىن ءتۇسىرىپ، قالتاعا سالىپ الدى سان نىساندى. ءبىر ادامعا سان ءتۇرلى نىسان كەتىپ، ەل اراسىندا «پريۆاتيزاتسيا» ەمەس، "پريحۆاتيزاتسيا عوي" دەگەن ءسوز تىركەستەرى پايدا بولدى. اۋزى كۇيگەن قوعامبىز. ءۇرىپ ىشەمىز.

ايتپاقشى، مەملەكەتتىك باعدارلاما بويىنشا 2025 جىلعا دەيىن ەلىمىزدە قۇرىلىسى جوسپارلانعان كوپسالالى مەديتسينالىق ورتالىقتاردىڭ 20 جوباسىن جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن ۇلتتىق وپەراتوردى قۇرۋ قاجەتتىلىگى ايتىلۋدا. ۇلتتىق وپەراتور مەملەكەت پەن جەكە ارىپتەستەر اراسىندا دەلدال قىزمەتىن اتقارماق. بۇل جەردە تاعى ءبىر سۇراق تۋىندايدى: ەگەر مەملەكەت ارنايى كوپسالالى مەديتسينالىق ورتالىقتاردىڭ 20 جوباسىن ىسكە اسىراتىن بولسا، وندا نە ءۇشىن «ۇلتتىق عىلىمي مەديتسينالىق ورتالىقتى» جەكەشەلەندىرىپ جىبەردى. لوگيكاعا قايدا؟ الدە بۇل ورتالىقتىڭ ءبىر اۋلەتتىڭ قالتاسى ءۇشىن قۇرباندىققا شالا سالدى ما؟...

 ايدار راحىمجانۇلى، 

«ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى

پىكىرلەر