Túıeni túgimen jutqan Baıgenjınder

22080
Adyrna.kz Telegram

Jekeshelendirý degen bizdiń qoǵamǵa KSRO ydyrap, táýelsizdikti qolǵa alǵan sátte keldi. Bul bir naryqtyq ekonomıkanyń zańdylyǵy edi. Barlyǵy jekeshelendirile bastady. Ǵımarattar, aýyl sharýashylyq tehnıkalary, tórt túlik mal, jer úlesi jáne basqa. Sol kezeńnen beri jekeshelendirý bir naqty sheshilip, túıini sheshilgen emes. Toqsanynshy jyldary talaı qazaq «paı» dep shýlap júrdi, onyń sońy «oıbaı», aqyry aıǵaı bolyp ketti. Áli daýy basylmaı tur.

Qazir de jekeshelendirýler júrip jatyr. Biraq zań buzýshylyq áli de bar. Tipti jeterlik. Zań talaptaryn kópe-kórneý eskermeı, satý sharttaryn buzyp, quny joǵary ǵımarattyń qunyn tómendetip, dókeıdiń ıeligine berip jiberetin sátter az emes.

Qarjy mınıstrligi elimizdegi erekshe medıınalyq ortalyqty jekeshelendirip jiberdi. «Ulttyq ǵylymı medıınalyq ortalyq». Mine, talaı adamnyń janyn saqtap qalǵan ortalyqty jekeshelendiremiz degen oılary aqyry iske asty. Ekinshi márte talpynys jasalyp baryp, prıvatızaııalandy, biraq «prıhvatızaııalandy» degenimiz durysyraq bolar. Alǵashqy talpynys 2018 jyly bolǵan edi. Ol sátte konkýrsqa bir ǵana ótinish túsip, konkýrs ótpeı qaldy. 2021 jyly medıınalyq ortalyqqa qatysty jekeshelendirý erekshe tártippen ótetini habarlandy. Aýkıonǵa salmaı, tikeleı satý joly qoldanylady delindi. Investor da daıyn dedi aqparat kózderi. Bul zań talaptaryna qaıshy ekenin aıta ketýimiz kerek. Jekeshelendirý úshin aýkıon ótip, túrli kompanııalar baǵa usynýy qajet. Alaıda olaı bolmady...

Bárin basynan bastaıyq. «Ulttyq ǵylymı medıınalyq ortalyq» degenimiz ne jáne onyń qandaı mańyzy bar? Astanada jańa dáýirdiń basynda 240 orynǵa arnalǵan Respýblıkalyq klınıkalyq aýrýhananyń qurylysy bastaldy. Nysandy «FıtpatrıkKontraktors» brıtandyq kompanııasy Anglııadaǵy koroldik klınıkasyna uqsatyp saldy. Ashylý saltanaty 2001 jyldyń tamyz aıynda ótti. Sol kezden bastap klınıkanyń mártebesi eki ret aýysty: Respýblıkalyq klınıkalyq aýrýhanadan RMK-ǵa (2003 j.), keıin «Ulttyq ǵylymı medıınalyq ortalyq» AQ-ǵa (2010 j.) aýysty. Medıınalyq ortalyq óte mańyzdy, sebebi júrek aýrýlaryn emdeý boıynsha kóshbasshynyń biri. Ony FDA (AQSh) sheshimimen UǴMO klınıkalyq halyqaralyq zertteýler júrgizý úshin qaýipsiz klınıkalar bazasyna engizilgeni-aq dáleldep tur. Osynyń ózi, ortalyqty ustaǵannyń qolynda, tistegenniń aýzynda jiberýge bolmaıtyndyǵyn kórsetpeı me?!

Alaıda ınvestor tabyldy. Investor retinde «Mexel Health» JShS atalýda. Biraz jyl medıına salysynda tájirıbesi bar kompanııa, 11 jyl buryn tirkelgen, basshylyq tizgini Botagóz Ahmetbaevada. Memleketke osy jyldar ishinde salyq tóleýi tıis qoı, alaıda qoljetimdi derekkózderde 2019 jylǵy salyq kórsetkishteri ǵana bar, ol boıynsha 62 myń teńge aýdarypty. Ashyq derekkózder osylaı deıdi. Mine, aqyrynda osyndaı kompanııa «Ulttyq ǵylymı medıınalyq ortalyqty» jekeshelendirip aldy.

Qazaqstandaǵy kompanııalarǵa aqyly tekserý qyzmetin kórsetetin Kompra kompanııasynyń esebine sáıkes, «Mexel Health» quryltaıshysy «Spectrum Medclinic» JShS bolyp tabylady jáne salyqtary týraly derek Memlekettik kirister komıtetiniń saıtynda joq bolyp shyqty. «Mexel Health» kompanııasynyń basshysy, sol esep boıynsha Ahmetbaeva Botagóz Ádilqaıyrqyzy ekeni aıtylady, dál osyndaı esimdi adam buryn «KAZNEX INVEST» eksport jáne ınvestıııalar ulttyq agenttigi» AQ basqarma tóraǵasynyń orynbasary qyzmetin atqarǵan bolatyn. Sáıkestik pe?

«Spectrum Medclinic» negizin qalaýshylar, retinde Baıgenjına Áıgerim Abaıqyzy jáne Esimseıitov Marat Sansyzbaıuly atalady. Áıgerim Baıgenjına Ulttyq ǵylymı medıınalyq ortalyqtyń enshiles tulǵalarynyń tiziminde bolsa, medıınalyq ortalyqtyń basqarma tóraǵasy bolyp Qazaqstannyń eńbek sińirgen qaıratkeri, medıına ǵylymynyń doktory, professor Baıgenjın Abaı Qabataıuly bolǵanyn aıtýǵa tıispiz.

(Sýrette: Baıgenjın Abaı Qabataıuly ǵylym doktory, prof)

Jekeshelendirý kezeńinde Medıınalyq saqtandyrý qoryna tóraǵanyń memlekettik satyp alý boıynsha orynbasary bolyp Baıgenjın Arystan taǵaıyndalady. Ol Baıgenjın Abaıdyń jaqyn týysy. Úkimet qor arqyly medıınalyq ortalyqtarǵa qarjyny taratady. Shema túsinikti dep oılaımyn. Mlrdtar taratylady, mlrdtar! Biri ortalyqty basqarýshy, biri ony jekeshelendirýshi, taǵy biri medıınalyq ortalyqtarǵa qarjyny jóneltý ornynda otyr. Barlyǵynyń tegi bir. Sáıkestik pe?

Aıta ketý kerek, "Mindetti medıınalyq saqtandyrý qorynyń" alǵashqy basshysy Talapker Imanbaev 1998 jyly "906 mln 557 myń teńge urlady" dep aıyptalyp (ózi muny joqqa shyǵarady), shetelge qashyp ketken edi. Imanbaev muny Rahat Álıevtiń saıası qysymy retinde túsindiredi. Aıtpaǵymyz bul emes. Abaı Baıgenjın sol jyldary ataýly qorda Talapker Imanbaevtyń orynbasary qyzmetin atqarady...

(Sýrette: Arystan Baıgenjın - burynǵy Medıınalyq saqtandyrý qory tóraǵasynyń memlekettik satyp alý boıynsha orynbasary)

Álgi qarjyny taratyp otyratyn qorda Arystan Baıgenjınniń otyrǵanyn aıttyq. Ol qorda qyzmette otyrǵan sátte, qordyń qarjysy eselendi. Arystan Baıgenjınniń bir jyl buryn aıtqan sózine nazar aýdarsaq, 2021 jyly tegin medıınalyq kómektiń kepildik berilgen kólemi jáne mindetti medıınalyq saqtandyrý sheńberinde medıınalyq kómek kórsetý boıynsha satyp alý josparynda 1 820 mlrd teńge qarastyrylǵan, ol 2020 jylmen salystyrǵanda 403 mlrd teńgege artyq edi. Densaýlyq saqtaý jónindegi memlekettik komıssarıattyń medıınalyq qyzmetterin qarjylyq qamtamasyz etý 1114,7 mlrd teńgeni nemese satyp alý josparynyń jalpy somasynyń 62,3%-yn quraǵan. Mindetti medıınalyq saqtandyrý sharttary boıynsha jetkizýshilerge 705,4 mlrd teńgeniń 599,6 mlrd teńgesi bólingen eken. Mlrdtardy kórdińiz ǵoı. Qordyń osynsha qarjysyn, Baıgenjın qolynda ustap otyrǵan. Qazanshynyń óz erki qaıdan qulaq shyǵarsa deýshi ma edi... «Qor basshysy ózi biledi, qor qarjysyn qaıda jumsaıtynyn» degen zamanaýı maqalǵa suranyp-aq tur eken. Bir qyzyǵy «Ulttyq ǵylymı medıınalyq ortalyq» jekeshelendirilgen soń, Arystan Baıgenjın artynsha «Qazaqstan Ǵarysh sapary» ulttyq kompanııasyna qarjy dırektory bolyp aýysady. «Qý ketti, is bitti» degen sóz eske túskeni.

(Sýrette: Abaı Baıgenjın Tuńǵysh Prezıdent N.Nazarbaevtyń qabyldaýynda)

Kelisimge saı «Ulttyq ǵylymı medıınalyq ortalyqtyń» 100 paıyz akııasy «Mexel Health» JShS kompanııasyna ótti. Ol úshin «Mexel Health» JShS satyp alý-satý sharty jasalǵan kúnnen bastap bes jyl ishinde 17,5 mlrd teńge kóleminde ınvestıııa salýǵa mindetti ekeni aıtylǵan. Bul aqshany ınnovaııalyq tehnologııalardy damytýǵa, onkologııalyq naýqastardy emdeýdiń serpindi ádisin jetildirýge - 2,5 mlrd teńge, 500 tósektik emhananyń ekinshi kezeginiń qurylysyna 15 mlrd teńge jumsaý qajet. Investor bes jyl boıy memlekettik tapsyrys boıynsha qyzmet kórsetýdi jalǵastyrýǵa, 15 jyl boıy qyzmet baǵytyn saqtaýǵa mindetti. Shart solaı. Al oǵan qajetti ınvestıııana qaıdan alýy múmkin ekenin joǵary jaqtaǵy úsh tektiń baılanysy sezdirip turǵandaı.

Baıgenjınder áýleti ózge de iri, maıly oryndarda otyr. Mysaly Baıgenjın Arystannyń týǵan ápkesi Baıgenjına Álııa Qazaqstan Respýblıkasy Qarjy mınıstrligi Qazynashylyq komıteti tóraǵasynyń orynbasary bolyp qyzmet atqarady.

(Sýrette: Baıgenjına Álııa - QR Qarjy mınıstrligi Qazynashylyq komıteti tóraǵasynyń orynbasary, foto finance.kz saıtynan)

Taǵy bir jaqyn týysy (keı derek boıynsha bólesi) Kenjeǵalıev Arman Shoqanuly QR ıfrlyq damý, ınnovaııalar jáne aeroǵarysh ónerkásibi mınıstrliginiń Apparat basshysy qyzmetin atqarady. Dál osy mınıstrlikke Arystan Baıgenjın qyzmet aýystyrǵanyn jazdyq.

(Sýrette: Kenjeǵalıev Arman - QR ıfrlyq damý, ınnovaııalar jáne aeroǵarysh ónerkásibi mınıstrliginiń Apparat basshysy, foto primeminister.kz saıtynan)

Ótken jyldyń jeltoqsan aıynda úkimet 2021-2025 jyldarǵa arnalǵan jekeshelendirýdiń keshendi josparyn bekitken bolatyn. Jekeshelendirýge jatatyn iri respýblıkalyq menshiktegi uıymdar tizimine «Ulttyq ǵylymı medıınalyq ortalyq» AQ da birinshi bolyp engenin aıtýǵa tıispiz. «Ulttyq ǵylymı medıınalyq ortalyqty» «Mexel Health» JShS-i jekeshelendirý arqyly qalaı alǵany jaıly suraq kóp. Eń basty suraq, qarjy qaıdan? Ekinshi mańyzdy suraq, nege dál osy nysanǵa kelgende jekeshelendirý aýkıonǵa salynbaı, erekshe talappen ótken? Bul kúdikti emes pe?

Kompra.kz málimetine súıenetin bolsaq, «Ulttyq ǵylymı medıınalyq ortalyqtyń» statýsy menshik túri degen jerinde «jeke menshik» dep kórsetilgen. Iaǵnı, bul jekeshelendirýden ótti degendi bildiredi. Demek, jurt shýlap júrgende, ortalyq jekeshelenip ketken. Qanshaǵa ketti degen taǵy bir saýal týyndaıdy. Jalpy ortalyq 12 mlrd teńgege salynyp, 5 mlrdqa jekeshelenip ketken. Óz qunynan áldeqaıda arzan baǵaǵa. Memleket tarapynan 17,5 mlrd teńge ınvestıııa quıylǵany taǵy bar. Sonshama aqsha salynǵan eken, bul mekemeniń quny shamamen 30 mlrd teńgeden kem bolmaýy kerek qoı. Qansha ese arzanǵa jekeshelendirip alǵanyn ishińiz sezip turǵan bolar.

Táýelsizdik alǵan jyldardan bastap, san ǵımarat jekeshelendirildi. Shartta balabaqsha bolyp qalýy kerek dese de, syrahanaǵa aınalyp ketken, kitaphana bolýy tıis dese de, meıramhanaǵa aınalyp ketken sátter az emes. Barlyǵynda tanys-tamyr, jeń ushynan jalǵasqan jemqorlyqtyń izderi jatty. Qunyn túsirip, qaltaǵa salyp aldy san nysandy. Bir adamǵa san túrli nysan ketip, el arasynda «prıvatızaııa» emes, "prıhvatızaııa ǵoı" degen sóz tirkesteri paıda boldy. Aýzy kúıgen qoǵambyz. Úrip ishemiz.

Aıtpaqshy, memlekettik baǵdarlama boıynsha 2025 jylǵa deıin elimizde qurylysy josparlanǵan kópsalaly medıınalyq ortalyqtardyń 20 jobasyn júzege asyrý úshin ulttyq operatordy qurý qajettiligi aıtylýda. Ulttyq operator memleket pen jeke áriptester arasynda deldal qyzmetin atqarmaq. Bul jerde taǵy bir suraq týyndaıdy: Eger memleket arnaıy kópsalaly medıınalyq ortalyqtardyń 20 jobasyn iske asyratyn bolsa, onda ne úshin «Ulttyq ǵylymı medıınalyq ortalyqty» jekeshelendirip jiberdi. Logıkaǵa qaıda? Álde bul ortalyqtyń bir áýlettiń qaltasy úshin qurbandyqqa shala saldy ma?...

 Aıdar RAHYMJANULY, 

«Adyrna» ulttyq portaly

Pikirler