قازاق تەاترىنىڭ تاريحى سوناۋ 1917 جىلى جيدەبايداعى ايگەرىمنىڭ وتاۋىندا مۇحاڭنىڭ ءوزى ساندىق ىشىندە جاتىپ جاساعان سۋفلەرلىگىمەن وتكەن «ەڭلىك-كەبەكتىڭ» بيلەر ساحناسى قويىلىمى بولعان ەكەن. ال جاڭا اپتانىڭ العاشقى كۇنى شىعىستىق كورەرمەن ءۇشىن حاس سۇلۋدىڭ كوز جاسىنداي سۇلۋ ونەرمەن سۋسىنداۋدان باستالدى.
قويىلىم ەدەل-جەدەل ەكى رەتتەن ساحنالاندى. ەكەۋىندە دە زالى كورەرمەنگە لىق تولى بولدى. باستى رولدەردە دۋلىعا اقمولدا، جانارگۇل جانىامانوۆا، سالتانات باقاەۆا، جانداربەك سادىرباەۆ سىندى تانىمال اكتەرلار وينادى.
قويىلىمنىڭ قۇرمەتتى قوناعى رەتىندە اتاقتى اقىن، «تۇركسوي» تۇركى مەملەكەتتەرى جازۋشىلار وداعىنىڭ توراعاسى ۇلىقبەك ەسداۋلەتوۆ، اقىن، دراماتۋرگ، دراما اۆتورى باقىت بەدەلحان، مەتسانات، تەاتر دەمەۋشىسى دۋلات تاستەكەي قاتارلى زيالى قاۋىم وكىلدەرى قاتىستى. دراما – تارتىسقا تولى تاعدىرلاردىڭ، قايشىلاسقان تىرلىك پەن ارپالىسقان ءومىردىڭ شىرمالىپ جاتقان الاڭى. قويىلىم ارقىلى شىرمالىپ جاتقان شىندىقتىڭ شىنايى كەلبەتىن كورۋگە بولادى. قىسقاسى ءسوز جەتكىزە الماس دۇنيەنى ساحنا ارقىلى تاماشالاپ قايتتى كورەرمەن قاۋىم. قويىلىم سوڭىندا ءباسپاسوز ءماسليحاتى ءوتىپ، قۇرمەتتى قوناقتار وي ءبولىستى.
“قويىلىمنىڭ استارىندا كوپ دۇنيە ايتىلعان ەكەن. ونى كورەرمەنمەن بىرگە كورىپ شىقتىق. كورەرمەن جاقسى قابىلدادى. مۇنداي دۇنيەلەر قويىلۋى، ايتىلۋى كەرەك دەپ ويلايمىن. باقىت بەدەلحان مىقتى اقىن عانا ەمەس، مىقتى دراماتۋرگ ەكەندىگىن بۇعان دەيىن دە كورسەتكەن. ەندى وسى قويىلىم ارقىلى جاڭادان قۇرىلعان«ASSYLTAS» زاماناۋي تەاترى قاناتىن كەڭگە جايار دەپ ويلامىن جانە تىلەكتەسپىن. جاڭا تەاتردىڭ العاشقى ساپارلارىنىڭ ءبىرىن شىعىستان، وسكەمەننەن باستاۋىنىڭ دا وزىندىك سەبەبى بار. ويتكەنى، باقىت بەدەلحاننىڭ دوسى، كۋرستاسى، رۇستەم ەسداۋلەتوۆ شقو دراما تەاترىنىڭ سالىنۋىنا، نەگىزى قالانۋىنا تەر توككەن ەدى. وسىلاي دوسىن ەسكە الىپ جاتقانىنا اللا رازى بولسىن”، – دەدى اتاقتى اقىن، «تۇركسوي» تۇركى مەملەكەتتەرى جازۋشىلار وداعىنىڭ توراعاسى ۇلىقبەك ەسداۋلەتوۆ.
ءباسپاسوز ءماسليحاتى بارىسىندا قويىلىم اۆتورى باقىت بەدەلحان تىلشىلەر ساۋالىنا جاۋاپ بەرىپ، درامانىڭ جازىلۋ بارىسىن تىلگە تيەك ەتتى.
“بۇل وتە قىسقا مەرزىمدە، ياعني، 15 كۇندە جازىلىپ ساحنا تورىنە اتتانعان شىعارماشىلىق دۇنيە. دراما جايلى تالداپ ايتۋدىڭ قاجەتى شامالى، كورەرمەن كورىپ، كوكەيگە ءتۇيىپ وزىنە كەرەگىن الار. جالپى جۇرتتىڭ جىلى قابىلداعانىن وسىعان دەيىنگى قويىلىمدار بارىسىندا دا كوردىك. ونەر الدى – قىزىل ءتىل. جاراتىلىس سازدان، سوزدەن باستالسا، تىرشىلىك قىزدان باستالادى. تاۋ اينىسا قۇم بولار، جەر اينىسا سۋ بولار، سۋ اينىسا بۋ بولار، تىرشىلىكتىڭ تىرەگى قىزى اينىسا نە بولار؟! ولەڭ ءسوزدىڭ پاتشاسى ءسوز اينىسا نە بولار؟! سول سوزبەن سازدى اينىتپاي ساحنادا سارى التىنداي قىلىپ كورسەتۋ ءار ازاماتتىڭ پارىزى دەپ ويلايمىن. ءبىز سوعان بارىمىزدى سالدىق. سونداي-اق، جاڭا تەاتر مەن جاڭا قويىلىم ارقىلى رۇستەم دوسىمىزدىڭ رۋحىنا سالەم سالا كەلدىك. بۇل – رۇستەمنىڭ ماڭداي تەرى توگىلىپ، بار كۇش-جىگەرىن سالعان تەاترى عوي. سوندىقتان وسى ورايدا بۇل تەاترعا رۇستەمنىڭ اتىن بەرەر ۋاقىت كەلگەنىن ايتقىم كەلەدى. ول وعان لايىق دەپ ويلايمىن. ونى ونەر سۇيەر جۇرتتىڭ، جالپى جۇرتتىڭ قۋانا قولدايتىنىنا سەنەمىن”، – دەدى اقىن، دراماتۋرگ باقىت بەدەلحان.
وسىلايشا جۇرت تەاتر زالىنان ويلانىپ، تولعانىپ، شىندىقتى دراما ارقىلى بولسىن كورىپ شىقتى. كورەرمەن قاۋىمنىڭ ساحنا ارقىلى بولسىن اقيقاتقا قول جەتكىزىپ شىققانداي كوڭىل كۇيدە بولعانىن كوردىك.
