التىن ارىپپەن جازىلاتىن كۇن. ەل مەن جەردى ساقتاپ قالعان الاش وردا

1917 جىلى 5-13 جەلتوقسان ارالىعىندا ورىنبوردا وتكەن ەكىنشى جالپىقازاق سەزى قازاق حالقىنىڭ ساياسي تاريحىنداعى ماڭىزدى وقيعالاردىڭ ءبىرى رەتىندە ەستە قالدى. وسى سەزدىڭ ناتيجەسىندە ۇلتتىق-تەرريتوريالىق اۆتونوميا قۇرۋ تۋرالى شەشىم قابىلدانىپ، الاش وردا ۇكىمەتى قۇرىلدى. ەكىنشى جالپىقازاق سەزىنە قازاق دالاسىنىڭ ءار ايماعىنان كەلگەن 200-دەن استام وكىل قاتىستى. ولاردىڭ باستى ماقساتى – ۇلتتىڭ بولاشاعىن ايقىندايتىن ساياسي جانە الەۋمەتتىك ماسەلەلەردى شەشۋ بولدى. سەزگە ءاليحان بوكەيحان، احمەت بايتۇرسىنۇلى، مۇستافا شوقاي، مىرجاقىپ دۋلاتوۆ، حالەل دوسمۇحامەدوۆ سىندى الاش قوزعالىسىنىڭ كوشباسشىلارى بەلسەنە قاتىستى. سەزد بارىسىندا تومەندەگى ماسەلەلەر تالقىلاندى:

• قازاق حالقىنىڭ ۇلتتىق-تەرريتوريالىق اۆتونومياسىن قۇرۋ;
• ءبىلىم بەرۋ جانە مادەنيەتتى دامىتۋ;
• جەر ماسەلەسى جانە اۋىل شارۋاشىلىعىن رەتتەۋ;
• مەملەكەتتىك باسقارۋ جانە زاڭنامانى قالىپتاستىرۋ.

ناتيجەسىندە سەزد الاش اۆتونومياسىن جاريالاپ، ونىڭ اتقارۋشى ورگانى رەتىندە الاش وردا ۇكىمەتىن بەكىتتى. بۇل ۇكىمەتتىڭ توراعاسى بولىپ ءاليحان بوكەيحان سايلاندى. الاش وردا ۇكىمەتى قازاق حالقىنىڭ مۇددەسىن قورعاۋدى جانە تاۋەلسىزدىككە ۇمتىلۋدى كوزدەدى. ونىڭ قۇرامىنا 25 ادام كىردى، ولاردىڭ ىشىندە قازاق زيالىلارى مەن قوعام قايراتكەرلەرى بولدى. بۇل ۇكىمەت ۇلتتىق بىرلىكتى ساقتاپ، قازاق حالقىنىڭ قۇقىقتارىن قورعاۋ ءۇشىن كۇرەستى. الاش وردا ۇكىمەتىنىڭ قۇرىلۋى قازاق حالقىنىڭ وتارلىق ەزگىدەن بوسانىپ، ءوز الدىنا تاۋەلسىز ەل بولۋعا دەگەن العاشقى قادامى بولدى. بۇل وقيعا ۇلتتىق سانانىڭ ويانۋىنا ىقپال ەتىپ، تاۋەلسىزدىككە دەگەن ۇمتىلىستىڭ نەگىزىن قالادى. الاش زيالىلارىنىڭ سول كەزدەگى يدەيالارى بۇگىنگى تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ قالىپتاسۋىنا رۋحاني نەگىز بولدى. 1917 جىلعى ەكىنشى جالپىقازاق سەزى جانە الاش وردا ۇكىمەتىنىڭ قۇرىلۋى – قازاق حالقىنىڭ تاعدىرى ءۇشىن تاريحي ماڭىزى زور وقيعا.