جىراقتاعى جاقيانوۆتى جۇرتى نەگە ىزدەمەيدى؟

12718
Adyrna.kz Telegram
عالىمجان جاقيانوۆ پاۆلودار وبلىسىنداعى كولونيادا، وسى اۋىلداعى جەكە ۇيدە تۇرۋعا رۇقسات ەتىلگەننەن كەيىنگى سۋرەت. 19 قىركۇيەك، 2004 جىل. azattyq.org سايتىنان
عالىمجان جاقيانوۆ پاۆلودار وبلىسىنداعى كولونيادا، وسى اۋىلداعى جەكە ۇيدە تۇرۋعا رۇقسات ەتىلگەننەن كەيىنگى سۋرەت. 19 قىركۇيەك، 2004 جىل. azattyq.org سايتىنان

عالىمجان ءبادىلجانۇلى جاقيانوۆتى  كەيىنگى بۋىن ۇمىتا باستاعان سياقتى. ويتكەنى ونىڭ قازاقستاننان كەتكەنىنە 10 جىلدىڭ ءجۇزى بولىپ قالدى.

كەزىندە «جاس تۇركىلەر» دەگەن اتقا يە بولعان ەلىمىزگە بەلگىلى ازاماتتارمەن بىرگە «قازاقستاننىڭ دەموكراتيالىق تاڭداۋى» دەگەن پارتيا قۇرعان عالىمجان جاقيانوۆ 2002 جىلدىڭ جازىندا 7 جىلعا سوتتالعان. سول كەزدەگى جۇيە مەن راحات اليەۆ باستاعان توپقا قارسى شىققان جاقيانوۆ ەلىمىزدە دەموكراتيالىق قۇندىلىقتاردى ورناتۋعا بارىنشا اتسالىسقان. 2001 جىلدارى قۇرىلعان قدت قوزعالىسىنىڭ مالىمدەمەسى سول كەزدەگى بيلىككە اسا اۋىر سوققى بولىپ تيگەنىن دە جاسىرۋعا بولمايدى.

2002 جىلدىڭ قاڭتار ايىندا جاقيانوۆقا قاتىستى قىلمىستىق ءىس قوزعالىپ، قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنىڭ وكىلدەرى ونىڭ سوڭىنا تۇسەدى. ناۋرىز ايىندا  ول الماتى قالاسىنداعى فۋرمانوۆ كوشەسىندەگى فرانتسيا، ۇلىبريتانيا جانە گەرمانيا ەلشىلىگىنىڭ  عيماراتىنا كەلىپ تىعىلادى. بەس كۇندىك كەلىسسوزدەن كەيىن «تاۋەلسىز سوت تاعايىندالادى» دەگەن كەپىلدىكتەن  سوڭ عانا ول عيماراتتان شىعادى. بىراق 7 جىلعا سوتتالىپ كەتەدى.

2004 جىلى ول باسىنان وتكەن قيىندىقتار تۋرالى  «ترۋدنوستي جيزني» اتتى كىتابىن جاريالايدى.

ءۇش جارىم جىلدان اسا ۋاقىت قازاقستانداعى ەڭ لاس قۇسمۇرىن تۇرمەسىندە وتىرعان جاقيانوۆ 2006 جىلدىڭ 14 قاڭتارىندا بوستاندىققا شىقتى.

«ورگە ۇمتىلعان» ءومىربايان

سوۆحوز ديرەكتورىنىڭ بالاسى بولعان عالىمجان جاقيانوۆ  شىعىس قازاقستاننىڭ كۇرشىم اۋدانىندا تۋعان. مەكتەپتى بىتىرگەننەن كەيىن ماسكەۋدىڭ باۋمان اتىنداعى ۋنيۆەرسيتەتىن بىتىرگەن. 1986-1989 جىلدارى سەمەيدەگى ماشينا جاساۋ زاۋىتىندا ماستەر بولىپ جۇمىس ىستەپ، اتالعان زاۋىتتىڭ كومسومول كوميتەتىنىڭ باسشىسى بولعان ول شامالى ۋاقىتتان كەيىن «ماقسات» دەپ اتالاتىن وبلىستىق جاستار ۇيىمىن قۇرادى. مۇنان كەيىنگى ءومىربايانىن قاراساق، بيلىك لاۋازىمىندا ورگە قاراي ۇمتىلعان قايراتكەر ازاماتتىڭ ايشىقتى جولدارىن كورەمىز.

1990-1992 جىلى «تومان» كوممەرتسيالىق فيرماسىنىڭ ديرەكتورى، 1992-1994 جىلى «سەمەي» قارجى-وندىرىستىك كومپانياسىنىڭ باس ديرەكتورى، 1994 ماۋسىم مەن  1997 ناۋرىز ارالىعىندا سەمەي وبلىسىنىڭ اكىمى، 1997 جىلدىڭ ناۋرىز بەن 1997 جىلدىڭ قاراشا ايىنا دەيىن قازاقستان رەسپۋبليكاسى ستراتەگيالىق رەسۋرستاردى باقىلاۋ اگەنتتىگىنىڭ توراعاسى بولىپ قىزمەت اتقارادى. ودان كەيىن 1997 جىلدان 2001 جىلعا دەيىن پاۆلودار وبلىسىنىڭ اكىمى بولىپ تاعايىندالادى.

جاقيانوۆاتىڭ بۇدان كەيىنگى تاعدىرى جۇرتقا بەلگىلى. جۇيەگە قارسى شىققانى ءۇشىن جازىقتى بولىپ، ول سوتتالدى.

جاقيانوۆ قازاقستان تاريحىنداعى ەڭ جاس اكىم بولعان.

عالىمجان ءبادىلجانۇلىنىڭ پاۆلودار وبلىسىن باسقارىپ تۇرعان كەزىندەگى قازاق ءتىلىنىڭ بەدەلىن كوتەرۋگە قاتىستى قابىلداعان اتاقتى «التىن ءتىل» باعدارلاماسىن بىرەۋ بىلەر، بىرەۋ بىلمەس. بۇل باعدارلامانى جاس اكىم ايماقتاعى ورىستىلدىلەردىڭ قاتتى قارسىلىعىنا قاراماستان قابىلداتتىرعان. سول ۋاقىتتان بەرى 19-20 جىل وتسە دە، قازاقتىڭ. مەملەكەتتىڭ ءتىلدىڭ تاعدىرى تۇيتكىلدى ماسەلە كۇيىندە قالىپ وتىر. ورىستىلدىلەردىڭ  قارسىلىعىن ەلەڭ قىلماي، تىزەگە باسىپ، مۇنداي جوبانى قابىلداي الاتىن اكىم بار ما، قازىر قازاقستاندا؟!.

جاقيانوۆتار وتباسى

 

شەتەل اسقان شەنەۋنىك  

جاقيانوۆقا باسقا جول قالمادى. بوستاندىققا شىققاننان كەيىن ول قۇرلىق استى. قازاقستان قادىرىن بىلمەدى. ەكس-شەنەۋنىك اقش-قا قونىس اۋداردى. ناقتى ايتساق، شەتەلگە كەتۋگە رۇقسات الۋعا ءۇش جىلدان اسا ۋاقىت وتكەن. اقىرى 2009 جىلى اقش-قا تۇراقتادى.

ال ينتەرنەت كوزدەرىندە جاقيانوۆتارعا قاتىستى دەرەكتەر كوپ كەزدەسپەيدى. 2014 جىلى ەلىمىزدىڭ بىرقاتار بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى عالىمجان جاقيانوۆتىڭ  ماسساچۋسەتسك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ماگيسترى اتانعانىن جازدى.

2013 جىلدىڭ 18 قاڭتارىندا  forbes.kz  جۋرنالىنا بەرگەن سۇحباتىندا ول تولەن توقتاسىنوۆ ەكەۋى (بۇرىنعى ءماجىلىس دەپۋتاتى) قىتاي مەن مونعوليادا كومىر وندىرىسىمەن اينالىساتىنىن ايتقان. 2013 جىلدىڭ  6 مامىر كۇنى «ازاتتىق» راديوسىنا بەرگەن سۇحباتىندا عالىمجان ءبادىلجانۇلىنىىڭ زايىبى قارلىعاش جاقيانوۆا بوستون قالاسىندا بولعان جارىلىسقا قاتىستى سۇحبات بەرگەن.

ال عالىمجاننىڭ ۇلكەن ۇلى بەرىكتىڭ گارۆارد بيزنەس مەكتەبىن ءبىتىرىپ، «شەۆرون» كومپانياسىندا بەس جىل جۇمىس ىستەگەنى تۋرالى اقپارات بار. كىشى ۇلى ەلەجاننىڭ ماسساچۋسەتسك تەحنولوگيالىق ۋنيۆەرسيتەتىن بىتىرگەنى جايلى عانا مالىمەت كەزدەسەدى. ال قارلىعاش جاقيانوۆانىڭ  بوستوننىڭ ءتىل مەكتەبىن بىتىرگەنى ايتىلادى.

بۇدان كەيىن جاقيانوۆتارعا قاتىستى ەشقانداي مالىمەت جوق. كەيبىر دەرەكتەرگە قاراعاندا، ولار قىتاي، مونعولياداعى زاۋىتتارىن ساتىپ جىبەرگەن.  قارلىعاش جاقيانوۆا ءوزىنىڭ  فەيسبۋك پاراقشاسىندا بوستان قالاسىندا تۇرىپ جاتقانىن ناقتى اتاپ كورسەتكەن.

عالىمجان جاقيانوۆ نەگە جىم- جىرت جاتىر؟

اقيقاتىن ايتۋ كەرەك، قازىرگى ۋاقىتتا شەتەل اسقان جاقيانوۆتاردىڭ ۇنسىزدىگى قاتتى ويلاندىرادى. مۇمكىن عالىمجان جاقيانوۆ ساياساتتان ءبىرجولا كەتكەن بولار. ول جاعى دا ءمالىمسىز. بىراق ول  2013 جىلى forbes.kz جۋرنالىنا بەرگەن سۇحباتىندا تۇبىندە ساياساتقا قايتا  ورالاتىنىن ايتقان. ال ودان بەرى 7 جىل ءوتتى. ۇنسىزدىك. ۇنسىزدىك نەگە ۇزاققا سوزىلىپ وتىر؟ مۇنىڭ سەبەبى نەدە؟ بىراق عالىمجان جاقيانوۆتارعا قاتىستى ءسۇيسىنىپ ايتاتىن ءبىر نارسە بار.

شەتەلگە ءارتۇرلى جاعدايمەن قۋدالانىپ، سوتتالىپ كەتكەن «وپپوزيتسيادامىز» دەپ جۇرگەن ازاماتتاردىڭ بارلىعى قازاقستاندى سىنايدى، ەلدە جۇرگىزىلىپ جاتقان رەفورمالاردى جوققا شىعارادى.

مۇحتار ءابليازوۆ تا، اكەجان قاجىگەلدين دە، ءالنۇر مۇساەۆ تا، ءتىپتى  ەرجان تۇرسىمباي مەن ەرمەك نارىمباي دا قازىرگى جۇرگىزىلىپ جاتقان رەفورمالاردى جوققا شىعارادى. جۇيەنى سىنايدى.

ەلدە جۇرگەن جانبولات ماماي دا  بيلىكپەن كوشەدە تىرەسكىسى كەلەدى. بىراق بىرنارسەنى ءبىتىرىپ جاتقان ءبىرى جوق.

ال عالىمجان جاقيانوۆ جىم-جىرت. سىنامايدى. ەلدەن، مەملەكەتتەن ءمىن ىزدەمەيدى. وتكەنگە وكپەلەمەيدى. بىراق ستراتەگيالىق رەسۋرستاردى باقىلاۋ اگەنتتىگىنىڭ توراعاسى قىزمەتىندە بولعان ول تالاي قۇپيانى بىلەدى. تابيعي بايلىق پەن ءوندىرىستىڭ قالاي جەكەشەلەنگەنىن دە حاباردار.

عالىمجان جاقيانوۆ جانايقايعا باسىپ، قازاق قوعامىن قارالاپ جاتقان جوق. بىراق كوكەيدە ءبىر سۇراق بار: جاقيانوۆتى جىراقتا جۇرسە دە جۇرتى نەگە ىزدەمەيدى؟

عالىمجاننىڭ باسىنا كۇن تۋعاندا جان جارى قارلىعاش شىرىلداپ قاناتىمەن سۋ سەپتى. بيلىكپەن تايتالاستى.

ءبىر قىزىعى، جاقيانوۆتار وتباسى الەۋمەتتىك جەلىدە دە ءۇنسىز. مىسالى،  قارلىعاش جاقيانوۆا فەيسبۋك پاراقشاسىنا بيىلعى جىلدىڭ 5 ماۋسىم كۇنى عانا كىرگەن. ول اندا -ساندا عانا جەلىدەگى كەيبىر تىلەكتەرگە جاۋاپ قايتارادى.

بىراق جەكە پاراقشاسىنان بايقاعانىمىز، ونىڭ قازاقستانعا، تۋعان جەرگە دەگەن ساعىنىشى باسىم.

«نەتكەن بايتاق، نەتكەن ۇلى جەر ەدىڭ،

نەندەي كۇيگە جۇرەگىمدى بولەدىڭ؟!

سەندە تۋدىم، سەندە ءوستىم مەن، سەندە ولسەم،

ارمانىم جوق بۇل دۇنيەدە دەر ەدىم!».

بۇل قارلىعاش جاقيانوۆانىڭ فەيسبۋك پاراقشاسىندا تۇرعان قازاق اقىنى قاسىم امانجولوۆتىڭ جىرى.

جاقيانوۆ اقيقاتتى ايتتى. عالىمجان ءبادىلجانۇلى ستراتەگيالىق  اگەنتتىكتى باسقارىپ وتىرعان شاقتا ميللياردتاعان دوللار تۇراتىن ءىرى وندىرىستەردىڭ كوك تيىنعا ساتىلعانىن، كەيبىر تاۋ-كەن ورىندارى مەن مۇناي كەنىشتەرىنىڭ تەگىن بەرىلىپ كەتكەنىنە اشىق نارازىلىعىن ءبىلدىردى.

جاقيانوۆ  ەلىمىزگە 5 ساياسي رەفورما قاجەت ەكەندىگىن ايتتى. ول: تاۋەلسىز سوت، اكىمدەردى سايلاۋ، تاۋەلسىز باق ء(سوز بوستاندىعى), پارلامەنتتىڭ وكىلەتتىلىگىن كەڭەيتۋ جانە تازا ءارى ءادىل سايلاۋ. ول جۇيەگە قارسى شىقتى.

عالىمجان جاقيانوۆتىڭ زور الەۋەتىن ءبىزدىڭ بيلىك مەملەكەتتىڭ دامۋى مەن قالىپتاسۋىنا پايدالانۋ كەرەك ەدى.

...ايتپاقشى بۇگىن عالىمجانداي قايراتكەر ازاماتتىڭ قىسىلتاياڭ كەزەڭدە قاسىندا بولعان، ونى قادىرلەي بىلگەن قارلىعاش جاقيانوۆانىڭ تۋعان كۇنى.

قۇتتى بولسىن!

 

ەركىن قالدان،

«ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى

 

 

پىكىرلەر