8 مامىر كەڭەستىك جانە قازاقستاندىق كينو جانە تەاتر اكتەرى، كينو جانە تەاتر رەجيسسەرى، تەاتر پەداگوگى، پروفەسسور، كسرو حالىق ءارتيسى، قازاقستاننىڭ ەڭبەك ەرى، اڭىز تۇلعا - ءاسانالى ءاشىموۆتىڭ تۋعان كۇنى. اكتەر 84 جاسقا كەلدى.
ءاسانالى ءاشىمۇلى ءاشىموۆ - 1937 جىلى 8 مامىردا جامبىل وبلىسى، سارىسۋ اۋدانى، جايىلمادا تۋعان. قاتال سوعىس جىلدارى وتكەن بالالىق شاعى تۋرالى وسىلاي دەيدى:
"العاشقى قار جاۋعانشا جالاڭ اياق ءجۇردىم. ءبىر كۇنى ساباق كەزىندە قالىڭ قار جاۋعان ەدى. بارلىق سىنىپتاستارىمدى اتا-انالارى ۇيلەرىنە الىپ كەتتى. ال مەن سۋىق ساز مەكتەپتە جالعىز قالدىم. ول كەزدە توعىز جاستا ەدىم. ءتۇنى بويى قاتتى قورىققانىم سونشالىق، تاڭەرتەڭ مەكتەپتەن ون جاسقا ەسەيىپ شىققانداي بولدىم".
مۇحتار اۋەزوۆ اتىنداعى قازاق مەملەكەتتىك اكادەميالىق دراما تەاترى ساحناسىندا: م. اۋەزوۆتىڭ «ابايىندا» كەرىم، «ەڭلىك-كەبەگىندە» كەبەك، «قارا قىپشاق قوبىلاندىسىندا» ايشۋاق، «تاڭعى جاڭعىرىعىندا» جاراسباي، ع. مۇسىرەپوۆتىڭ «قوزى كورپەش-بايان سۇلۋىندا» قودار، ق. مۇحامەدجانوۆ، ش. ايتماتوۆتىڭ «كوكتوبەدەگى كەزدەسۋىندە» يوسيف تاتاەۆيچ، شەكسپيردىڭ «يۋلي تسەزارىندە» يۋلي تسەزار، م. ءفريشتىڭ «دون جۋاننىڭ دۋمانىندا» دون جۋان، ءا. نۇرپەيىسوۆتىڭ «قان مەن تەرىندە» ەلامان، ي. ۆوۆنيانكونىڭ «اپاتىندا» باس كەيىپكەر، تاعى دا باسقا كوپتەگەن قويىلىمدا كورنەكتى اكتەردىڭ ايشىقتى ونەگەسى مەن ورنەكتى ءىزى جاتىر. ال، ا. ءاشىموۆتىڭ قارا شاڭىراق ساحناسىنداعى سوڭعى كۇردەلى جۇمىسى گ. گاۋپتماننىڭ «ىمىرتتاعى ماحاببات» دراماسىنداعى دوكتور كلاۋزەن. جانە ت.ب كوپتەگەن بەينەلەردى سومدادى.
ءاشىموۆ — قازاق كينوسىن الەمدىك دەڭگەيگە كوتەرگەن اكتەرلەردىڭ ءبىرى بولىپ ەسەپتەلەدى. ونىڭ كينوداعى بەكەجان (“قىز جىبەك”، 1971), شادياروۆ (“اتاماننىڭ اقىرى”، 1971, قازاقستان مەملەكەتتىك سىيلىعىنىڭ، 1972), مامبەت (“سارقىراما”، 1973), قاسىمحانوۆ (“ترانسىبىر ەكسپرەسى)”، 1977, بۇكىلوداقتىق 11-كينوفەستيۆالدىڭ جۇلدەسى، 1978), كەمەل (“نان ءدامى”), نۇرعازى (“الاتاۋدىڭ اي ءمۇيىزى”), قاراجال (“جاۋشى”، 1980), شىڭعىس حان (“بۇلعار دالاسىنان ەسكەن جىلى جەل”، 1998) رولدەرى ناعىز اكتەرلىك شەبەرلىكتىڭ ۇلگىسى ىسپەتتى. ءاشىموۆ رەجيسسەر رەتىندە كەڭ تانىلدى. ول ساحنالاعان ن. گوگولدىڭ “رەۆيزور” (1979, ءوزى دۋانباسىنىڭ ءرولىن وينادى), ع.مۇسىرەپوۆتىڭ “امانگەلدى”، ي. ورازباەۆتىڭ “مەن ىشپەگەن ۋ بار ما؟!” (ەكەۋى دە 1987), س. ۆانۋستىڭ “سۇلتان بولسام ەگەر مەن” (1988), جىلى ج. ايماۋىتوۆتىڭ “اقبىلەك” (1989) سپەكتاكلدەرى مەن ول تۇسىرگەن “جىلان جىلى” (1981, تسوي گۋك ينمەن بىرگە; 1982 جىلى تالليندە وتكەن بۇكىلوداقتىق 15-كينوفەستيۆالدىڭ ديپلومىنا يە بولدى), “شوقان ءۋاليحانوۆ” (1984; 4 سەريالى تەلەفيلم، ءوزى شىڭعىستىڭ ءرولىن وينادى), “قوزى كورپەش - بايان سۇلۋ” (1995) فيلمدەر ءاشىموۆتىڭ رەجيسسەرلىك شىعارماشىلىعىنىڭ دا كەڭ اۋقىمىن كورسەتەدى. ءاشىموۆ ونەرىنە ارنالعان ء“اسانالى” دەرەكتى ءفيلمى (1986, رەج. ي. ا. ۆوۆنيانكو) ءتۇسىرىلدى. ءاشىموۆ — جامبىل جانە شىمكەنت ۋنيۆەرسيتەتتەرىنىڭ قۇرمەتتى پروفەسسورى. 1979—1982 جىلى پەداگوگيكالىق قىزمەتپەن شۇعىلداندى. 1990 جىلدان “ەلىم-اي” كينوستۋدياسىنىڭ پرەزيدەنتى. “پاراسات” وردەنىمەن ماراپاتتالعان.
ماراپاتتارى:
1970 جىلى "قازاقفيلم"كينوستۋدياسى تۇسىرگەن "اتاماننىڭ اقىرى" تولىق مەتراجدى ەكى بولىمنەن قۇرالعان كوركەم فيلمىندە ءاسانالى ءاشىموۆ باستى ءرولدى سومدادى. بۇل دەتەكتيۆ جانرىندا تۇسىرىلگەن ەكى سەريالى تۇڭعىش قازاق ءفيلمى. فيلمدەگى ءرولى ءۇشىن 1972 جىلى ءاشىموۆ قازاق كسر مەملەكەتتىك سىيلىعىن الدى.
ءفيلمدى قويعان – كينورەجيسسەر شاكەن ايمانوۆ. وپەراتورى – اسحات اشراپوۆ، كومپوزيتورى – ەركەعالي راحماديەۆ.
1974 جىلى "قان مەن تەر" سپەكتاكلىندەگى ءرولى ءۇشىن كسرو مەملەكەتتىك سىيلىعى بەرىلدى، 1976 جىلى قازاق كسر حالىق ءارتىسى اتاعى، 1980 جىلى كسرو حالىق ءارتىسى اتاعى بەرىلدى.
2000 جىلى تاۋەلسىز "تارلان" سىيلىعى، 2001 جىلى مەملەكەتتىك "وتان" وردەنىمەن ماراپاتتالدى.
2007 جىلى 70 جىلدىق مەرەيتويى قارساڭىندا "پاراسات", "قۇرمەت" وردەنىمەن ماراپاتتالدى.
2017 جىلى ەلباسى جارلىعىمەن "قازاقستاننىڭ ەڭبەك ەرى" التىن جۇلدىزدى قۇرمەتتى اتاعى بەرىلدى.
اڭىز تۇلعانىڭ «مايرانىڭ ءانى»، «جان بولەك»، «الاشتىڭ ءاسانالىسى»، «مەنىڭ جانرىم – كۇندەلىك»، «عۇمىر-داريا» سىندى كىتاپتار جازعان.
"ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى
©wikipedia.org
