Tık qūlaǧan qūzardyŋ jelkesıne entelei kelgen ekeu attaryn tejep, tömenge moiyndary üzıle üŋıldı de taǧy tebındı. Qarauytqan tereŋdıkten ürke, üdıreiısken jylqylar: tanaularyn pyr-pyr pysqyrynyp, kerı şegınşektedı. Qūlamany kerte, qiǧaştai qūldilaǧan soqpaq - tereŋ şatqa sıŋıp, qasqaia kerılgen jaqpar tasty qarsy betke örmelegen üzık-üzık jobasy, är-är tūstan suyrtpaqtala qylaŋ berıp qalady. Qūzdyŋ terıskeiı ösımdıktı kelıp, tabanynda qystan qalǧan sar kıdır qar - bozamytqan aralsymaq bop älı jatyr...
- Jaryqtyqtar! – dedı közıne dürbı tosqan mosqaldau kısı tamsanyp. Sosyn künşuaqqa malynyp, aspanmen astasa alşiǧan şatqaldyŋ küngei bet, tastauyt qabyrǧaly törın nūsqady:
- Ana tekenıŋ tūrǧan tūrysyn-ai?! Erkek! Eşkı-laqtary alaŋsyz jaiylyp jür. Bırazy, börközdıŋ tübınde jusap jatyr...
- Jezde, men de köreiınşı. – dep Däuren dürbını alyp, Bijaqyp meŋzegen tūsty ary-berı tıntıp, eşteŋe tappady. Bıraq, özınıŋ oraşolaqtyǧyn bıldırgısı kelmei, jorta söiledı.
- Ras, ǧajap eken!..
Būnyŋ tu syrtynan sol tūsqa kezenıp tūrǧan Bijaqyp: - Dürbını kötersei, saida neŋ bar? Eşkı bolyp közıŋe körıngen qoitastar ǧoi... – dep jas dosyn tüzedı. Dürbını qanşa qualasa da däneŋe köre almai, şynyn aitty.
- Tasyŋyz da börközıŋız de bärı maǧan tau eşkı siiaqty!..
- Jä... Sen myna döŋ tasqa şyq ta osy qyltanyŋ auzyn aŋdyp jat.
Men, Qūttyaiaq ekeumız oraǧytyp baryp, eşkılerdı osylai quyp tüsıremız. Kä, Qūttyaiaq! – dep Bijaqyp itın ertıp, qūzdyŋ erneuın jaǧalai tepeŋdep, şoqyta jöneldı.
Däuren oŋ jaq iyqtan tönıp tūrǧan kök ala mük basqan üidei tasty ainalyp, jaidaq artynan şüidesıne köterıldı. Būl rasynda, Bijaqyp körsetken joldyŋ auzyn aŋduǧa öte qolaily tosqauyl eken. TOZ-9 şaǧyn kalibrlı myltyǧyn solai kezep, jöŋkılgen aŋdy ol bytyrlatyp oişa ata bastady. Sosyn şylbyrynan ūstap soŋynan jetektep jürgen jylqysyn auyzdyqtan ajyratyp, tūsap, ottauǧa jıberdı. Ol biyl köktemde zootehniktıŋ üş jyldyq oquyn bıtırıp, joldamamen kelgen jas maman edı. Ūjymşar basşysy: «Qoi salasyna esepşılıkke barasyŋ, Sondaǧy jatahanada jatasyŋ, kiımıŋ taza, qarnyŋ toq bolady. Qysqasy, jaqsy jūmys jasap, täjıribe jinaqta. Qoişylardyŋ ädemı qyzdary da bar... Būiyrtsa, küieu bala bop ta qalarsyŋ!» dep arqasynan qaǧyp äzıldegen-dı.
«...Mau Jedöŋnyŋ dana sözdık kıtapşasyn jürek tūsynan tastamaimyz. Kösemnıŋ asyl pıkırlerın dauystap, oŋ qolymyzdy aspanǧa sılkıp Täŋırdıŋ özıne ses körsetemız. «Qyzyl saqşylar» bütkıl halyqtyŋ bırlıgın baqylaidy. Eger Ūly Töraǧanyŋ kıtapşasy qoinyŋnan tabylmasa, künıŋ qaraŋ! Osylai kündegı ǧadetpen: «Ötpes pyşaq, nan kespes» degen siiaqty tapqyr oidyŋ bırın dauystap därethanaǧa ketıp bara jatyp, qyzyl kırpıştıŋ jarty synyǧyn küzetke baiqatpai qoltyǧyma süŋgıtıp aldym. Däretımdı bıtırıp bolǧan soŋ, syrtta alaŋsyz menı tosyp tūrǧan qytai-küzettı qaq şekeden bır ūrdym da dala qaidasyŋ dep zauladym. Artymnan ūlar-şu bolyp quǧyn ılestı. Jolyma kese köldeneŋ tüsken endıgı bes-alty metr tereŋ ordy būiym körmei bır-aq qarǧyp öttım. Sodan şu qaramdy körsetpei, üş aidyŋ düzınde Takla-Makandy taptap ötıp, säbet şekarasyna jettım. Būnyŋ aldynda bır būzyp, ol joly «säbetter» qytaiǧa qaita tapsyryp, bes jylǧa sottalǧam. Ekı jylyn ötep, atajūrtqa taǧy qaştym. Artymda bala-şaǧam, qatynym qaldy. Olardy da uaqyty kelgende aldyrarmyn dep ümıttenıp jürgende ökımet aralary müldem suysyp kettı. Sodan berı on jyl ötıptı. Ol tuystarym tüsımnen ketpeidı. Tübı bır jolǧyramyz. Qūdaiym jalǧyzsyratpady. Künsūlu äpkeŋnen üş balam bar. Solai, batyr... «Sūrai-sūrai qoinyŋdaǧy qatynyŋ qaryn böle bop şyǧady» demekşı özıŋ endı baldyz boldyŋ maǧan!» degen-dı Bijaqyp Däurenmen alǧaş tanysqandarynda. Būl onyŋ qysqaşa ǧana aitqan äŋgımesı edı. Öitpese, osy hikaiasyn ol ūzaq tün jyrlauǧa daiyn. Arasyna oidan qosyp, tyŋdarmanyn tyrp etkızbeitın äŋgımeşıl. Rasynda qazaq jūrty qarǧa tamyrly ǧoi. Jabysyp qalǧan qan tuystyǧy bolmasa da el sūrasyp, emırenısıp jatqany. Osy öŋırge şeşendık jäne aqyndyq qasietımen täntı bolǧan Şüie şal degen Däurennıŋ arǧy atasynyŋ qyzy Mädina – kezınde arǧybetke auǧan qalyŋ Qarakereidıŋ Toqpaq jūrtyna ana bolǧan körınedı. Däurennıŋ Naimannan taraityn Şüie degen elden ekenın bılgelı Toqpaq qyzy – Bijaqyptyŋ äielı Künsūlu ış tartyp, bauyr sanaǧan-dy. Künsūluǧa sol Mädina anasynyŋ tektılıgı daryǧan syŋaily – küieuı Bijaqyptyŋ ärekıdık erneuden asyp, lepırıp ketetın mınez-qūlqyn ädıptep, elge jymyn bıldırmei otyratynyna qaraǧanda...
Taŋ eleŋ-alaŋda būlar atqa qonǧan. Neşe qyrdy asyp, osy – aŋ alaŋsyz maŋatyn tereŋ aŋǧarǧa kün töbege endı köterıler sätte jetken-dı. Arqadan qyzdyrǧan şuaqtan Däuren maujyrap, közı kırtie bastady. Kenet etekte ottap jürgen jylqy sekemdene osqyryndy. Endı bolmasa tättı mūnar ikemıne yŋǧai tanytqan Däurendı selk etkızdı. Özı jantaiǧan tastyŋ asty jaǧynan tosyn saldyr estıldı. Aldyndaǧysyn japyryp, tabanyndaǧysyn söge şaşyratyp, bır joiqyn närse örlep keledı. Däuren tastyŋ qalqasyndaǧy qyltanyŋ auzyna tönıp, myltyǧyn kezedı. Jaly küdıreigen, süiır tūmsyǧy alpamsa keudesımen tūtasqan bır orasan sūmdyq odyraŋ etıp atyp şyqty. Qos ūrtynan aiqyş-ūiqyş sap-sary tısterı aqsiyp, onysyn janyǧandai qaişylaidy. Jylt-jylt oinaqşyǧan süikımsızdeu tüime közderın töbeden myltyǧyn kezei üŋıreigen Däurenge jauyǧa audaryp, ışıne bır närse tüigendei qors ettı de sıleiıp tūryp qaldy. Osy sättı Däuren qalt jıbermedı deuge de bolmaidy. Tek bar oilap ülgergenı: qarauyldan taiyp ketse, jabaiy qaban tasty ainala sala – jaipaq jaǧymen Däurennıŋ tura üstınen tüsıp, özın de arqandauly atyn da jairatyp salary haq ekenın aŋǧarǧany. Myltyq şyq ete tüstı. Qaban atylyp baryp, etbettei jyǧyldy. Qūmalaqtai qorǧasyn belın üzıp ketken sekıldı: artqy aiaqtary salbyrap, tıreuge jaramai saldanyp, aldyŋǧy qos aiaǧymen jer tarpyp, janūşyra ılgerı ūmsyndy. Qara-sūr doŋyz tarpyna-tarpyna älgınde özı sumaŋ etıp şyqqan qyltanyŋ auzyna syrǧanai baryp, tört aiaǧy kökten kele audaryla, qūz tabanyna saldyr-küldır kete bardy...
Bır ajaldan aman qalǧanyna quanǧan Däuren atyp tūryp, qaban ketken qūrdymǧa eŋkeigende – besebai şolaq tabandy etıgı dar etıp taiyp, qūiryqqa otyrdy da yldi-tömen syrǧanai jöneldı. Kök tastyŋ taiqy maŋdaiyn jaryp şyqqan taldauyt būtalardy japyra yzǧyp barady. Bauy qaryna ılıngen myltyǧy jol bastaǧandai saldyr-sūldyr aldyna tüsıp alǧan. Endı bolmasa qoltyǧynan qos qanat şyǧyp, temıretkıdei aǧarǧan tabandaǧy aq tösenışke qalyqtai baryp qonar ma edı... «O Allam, saqtai gör!» dep jalbarynyp ülgırdı. Esın jiǧanda baiqaǧany: būtynyŋ arasyna keptelgen tobylǧynyŋ bır uys sabaǧyn tars qyp ūstap, erdıŋ qasyna jabysqandai sıresıp otyr eken. Ökşesın tırep kerı şegınbek bolyp edı, ılıner kertık tabylmai taia berdı. Säl qozǧalsa tobylǧy tübırı byrt-byrt üzılıp jatqan sekıldenedı. Oŋ qolyna myltyǧyn alyp: «Bıssımıllä, bıssımıllä!» dep soǧan tırene kerı şegınşektedı. Söite-söite ökşesı de kedır-būdyrdan küş alyp, sol qolymen joǧarlau ösken tübırşekterdı qoljalǧau etıp, ysyryla-ysyryla älgındegı alaŋsyz jatqan jaidaǧyna jettı. Tūla-boiyn qara ter basyp, qalş-qalş soqqan denesı özıne baǧynar emes. Tysyrdy estıp artyna būryldy. Qos qūlaǧyn qaişylaǧan tapal qūla – aiaǧymen jer tarpyp, būǧan alaŋdai qarap tūr eken...
Balamysyŋ degen sol ǧoi. Älgındegı kelmeske ūşyp ketken aŋdy baryp körsem degen bır taŋsyq sezım Däurendı qoimai baurap, aqyry betı-qoly men kiımın dar-dūr tılımdetıp, tömenge jetektedı. Qaraqat, üşqat, dolana syndy būtaly ösımdıkter men qatar qymyzdyq, rauǧaş, taŋquraimen aralasa ösken özge de boişaŋ şöpter attyly kısını bürkeidı. Sonyŋ bärın būzyp-jaryp şöbı tyqyr, aşyq alaŋqaiǧa tüstı. Baǧyty dūrys eken. Jaidaq tastyŋ üstınde teŋkiıp jatqan qara-sūr qūbyjyqty kördı. Ony ölgen şyǧar dep qauıptenbei qasyna taiai bergende, anau qors ertıp basyn köterdı. Qyp-qyzyl bop qantalaǧan közderı ot şaşyp, Däurenge şapşydy. Kökıregı su qainaǧandai būrq-būrq tasyp, tūnşyǧa qaqalǧanda auzynan alqyzyl qan atqylaidy. Däurenge jan kerek eken! Orǧyp kerı sekırdı. Sonou biıkten jer-köktıŋ bärıne soǧylyp, qūldyrai qūlaǧanda – älı jany şyqpai aman jatqan, netken düldül edı dep ol qairan qaldy. Būnyŋ qimylyn qalt jıbermei aŋdyp, säl qozǧalsa – aldyŋǧy sau aiaqtaryna asylyp, öşıge ūmtylady. Eger «O Alla, saqtai gör!» dep jalbarynyp ülgermese mana – Däurennıŋ özı de osy qabannyŋ kebın kier me edı... Jany jalma-jan şyǧyp ketpei, mümkın būnyŋ da belı ketıp, tūruǧa därmenı jetpei, änşeiın jandalbaspen ǧana ūmsynar ma... Şalajansar jabaiy aŋmen taǧdyrlas bolyp, ajal tosyp jatar ma edı, ekı jaqta yŋyrsyp, eş amalsyz...
Däuren qimyldamasa, qaban da kökıregı ǧana syr-syr etıp, tynşi qalady. Tūrqyna sai emes, kışık közderın älsın-älsın aşyp-jūmyp, adam jany aşityn därmensız hälde jatyr. Eger aŋdyǧan jauy qybyr etse, basyn lezde köterıp alyp, qaharlana atylmaqşy. Keudesınde jany tūrǧanda ölıspei-berıspeitındıgın anyq aŋǧartady. Sosyn qaita sabyrlanyp, sūsty keipıne bır jalbarynyş ornaǧandai bolady. Mynadai qairat pen qahar iesınıŋ osyndai müşkıl hälge tüsuı tiıs emes-tın. Tıptı, qiyspaidy. Sol üşın Däuren özın aiypty sanap, mümkın bolsa, uaqytty kerı ainaldyryp, tabiǧatty özınıŋ qalypty jürısıne qaita keltırse dep jan-tänımen qalady. Istegen ısı opyq tudyryp, keudesın ökınış otşa qarydy. Osydan bır saǧat būryn müldem özge dünie edı ǧoi...
Jalǧyz şyrşa tübınde, arqalary ala jolaqty torapailary maŋynda zu-zu jügırıp oinaǧan megejınder jerdı tanaularymen qoparyp, tamyr kemırıp jatqan edı. Osy üiırdıŋ jotasy küjıreigen dür qabany anadai alysta saqşylyqta jeke dara tūr. Üstıdegı qyzyl jaqparda jaiylyp jürgen eşkılerın qoryǧan tauteke de biık tastyŋ ūşarynda qos müiızı qaiqaiyp, kerbez qasqiiady. Ol kenet qarǧyp kelesı ūştyqqa sekırdı de eşkılerın ılestırıp, közden ǧaiyp boldy. Sauysqandar şyqylyqtap, qauıptıŋ aldyna tüse bır ūşyp, bır qonyp, jabaiy şoşqalarǧa taiady. Torailaryn ılestırıp, analyqtar bır qaltarysqa oiysty da atalyq qarauylǧa özı ädeiı ılınıp, er soŋymnan degendei jalǧyz tartty. Arakıdık kıdırıp, artynan tyŋ-tyŋdap alyp taǧy ūzaidy. Būnyŋ soŋynan eşkıler de tüsken syŋaily. Aŋnan özgenıŋ tūiaǧy timegen, böten iıs sıŋbegen taǧy tanap – tek özderınıkı ǧana edı. Eger jabaiy qabanda oi bolsa: qarsy bettegı jazyqqa aparar qylta auzynda būny qater tosar dep boljai alar ma edı; ömırınde qolyna alǧaş ret qaru ūstaǧan, künäharlyqtan ada, adamnyŋ uyzdai jas jıgıtınen ajal tabam deu üş ūiyqtasa tüsıne kırer me edı...
Däuren, äbden qansyrap, boiynan quaty kete bastaǧan aŋǧa qalai aiauşylyq tanytaryn bılmedı. Işınen bıreu būny kınälap: «Beikünä aŋdy beker attyŋ!» dese, ekınşı bır özıne tuystau dauys: «Oǧyŋ mült ketıp nemese qūr jaralasaŋ – ajalyŋ osydan edı! Körer jaryǧyŋ bar eken!» dep täuba qylatyndai. Bes-on metr alystau baryp, biıkteu tastyŋ üstıne şyǧyp, ūsqyny adam şoşyrlyq taǧynyŋ beişara küiıne jany aşi qarady. Süiır tūmsyǧyn şort kesken taipaq tanauy pysqyrynyp qan bürkedı. Tıkıreigen qalyŋ tük basqan közderı şüŋıreie oty qaşyp: öleusırei bır aşylyp, bır jūmylady. «Menıŋ artymda bır üiır janym qaldy. Ūrpaǧymdy taratqan analyqtaryma kım körıngen artylyp, jyrtysqa ketetın boldy ǧoi! Ana alaŋsyz oinaǧan alatailaryma kım qorǧan bolady. Erkekterı er jetpei jatyp, ışek-qaryndary aqtarylatyn boldy-au!.. Qauıp-qaterdı öz soŋyma salyp, otbasymdy araşalau menıŋ mındetım edı. Osy jolda mert bolarymdy da bılem. Sol üşın san aiqasta synǧa tüsıp, sol üşın jaralǧanymdy däleldedım. Tek, bır ökınıştısı – ajalym bolyp, qapelımde senıŋ kezıkkenıŋ!..»
«İä, eger men senı atpasam, bögde tügılı özıŋnıŋ qandastaryŋa aiauşylyq degendı bılmeitın – senıŋ aŋdyq tabiǧatyŋ eş oilandyrmastan menı tulaqtai dal-dūl eter edı. Menıŋ jolymdy boldyrǧan – qūmalaqtai qorǧasynnyŋ däl tiıp, senıŋ bel omyrtqaŋdy üzgendıgı. Odan aman qaldym dep quanyp ülgermei, senıŋ soŋyŋnan qosa ūşa jazdaǧanda – eşqaşan auzyma alyp, nietpen siynbaǧan «Alla» degen qūdıret maǧan büiırı būryp, ajalǧa bermei araşa tüstı. Öitpegende, auyldaǧy ata-anam jalǧyz ūldaryn joqtap, qandai küige duşar bolar edı? Aŋdamaǧan är tūsta būǧynyp otyrǧan bır-bır ajal bar ekenın sonda ūqtym. Sen de sol ajaldyŋ bırı edıŋ men üşın. Būl joly senıŋ ajalyŋ bolyp men ılıktım ekeumız de ūşyrasudy tospaǧan jol üstınen...»
«Arpalys üşın tuyp, sol arpalysta köz jūmuǧa jaralǧan erkek kındıkpın. Menıŋ janymdy alu saǧan būiyrǧan eken, endı ary qarai qinama! Belımdı üzgen qūmalaqtaryŋdy maǧan borat! Jannyŋ tättılıgın soŋǧy ret aşyna sezıp baryp, küşene köz jūmaiyn! Älımdı qūrtyp, qor qylma! Sen ata ber. Men saǧan atyla-atyla baryp üzıleiın!.. Soŋǧy saǧatymdaǧy kezdesken menıŋ qas jauym – sen boldyŋ, adamnyŋ balasy. Men senıŋ közıŋe qanşalyqty jürek mūzdatar qorqynyş bolyp elestesem – sen de men üşın bıtıspes jausyŋ. Ädıl jekpe-jek degendı bılmeitın, aila men amalǧa süiengen, tüpsız qūrdym sekıldı qanaǧatyŋ eş tolmaityn, düniedegı eŋ jekkörınıştı – eldıŋ janyn jöndı-jönsız aluǧa qūmar nysapsyz tırşılık iesısıŋ! Joǧa, sen tırşılıktıŋ – ajalysyŋ! At menı!.»
Däuren onşaqty ret atty. Oq kırş-kırş qadalǧan saiyn jabaiy qaban arandai aşylǧan auzynan qyzyl otty tajal şaşyp, būǧan qarai talpynady... Soŋǧy oqtardyŋ bırı onyŋ ömırın üzgen syndy, basyn qaiqaita bır köterdı de sylq qūlady. Sonyŋ özınde Däuren onyŋ tūsyna taiap baruǧa jüregı daualamady. Taǧy jandalbaspen jūlqynyp, ūmtyla qalsa – būny qarbyzdai qaq aiyrar edı. Myltyqtyŋ ūşymen türttı. Qimyl joq. Erkınsıp, alaqanymen jalynan sipady. Qūddy symtemır! Qoldan soqtyrǧan qanjaryn qynaptan suyryp, adal bolsyn dep bauyzdamaqqa keŋırdekten ordy. Jaişylyqta qylpyldap tūrǧan pyşaqtyŋ düzı tūtylyp, baspady. Ora almaǧan soŋ, tıktei qadady. Tıkenek tükterı ürpigen, süieldei berık terını tesıp öte almady. «Qan şyqty ǧoi» dep Däuren özın-özı jūbatty. Manada közıne qūbyjyq bolyp körıngen sūsty aŋ – endı sorpasy aŋqyǧan asty elestettı. Qoldaǧy şoşqalar siiaqty emes, dala şöbın qorek etken, aty doŋyz bolǧanymen etı taza şyǧar dep oilady.
- Mıne, batyr degen osyndai bolady! – Bijaqyptyŋ dauysy tu syrtynan oqys estıldı. Ol quanyşyn jasyra almai, qaudyrlai söilep taiap keldı de: - Astapyralla, myna sūmdyǧy nesı?! – dep sostiyp tūryp qaldy.
- Öi, batyr-au, tekenı sūlatqan eken dep ekı ökpemdı qolyma alyp jetsem, myna haramyŋ ne?!
- Jeuge bolmai ma?
- Jegenı nesı? Atuǧa bolmaidy! Būl – haram! Mūsylmannyŋ asy emes!
- Takla- Makanda qūrt-qūmyrsqa, baqa-şaian jedım degenıŋızge qarap...
- Tfu, eneŋdı ūraiyn! Jesem amalsyzdan jegen şyǧarmyn. Öitpese,
ol elge aitatyn änşeiın, äŋgıme ǧoi! Soǧan senıp jürsıŋ be?
- Endı qaittık, aǧa?
- Tasta, kettık. Bır taǧynyŋ obalyna bekerden-beker qaldyŋ. Būnyŋ soŋynan qyrq eşkı josylyp ketken. Solardyŋ bırın qūlatqan eken desem. Qap, ättegen-ai!
- Eŋ qūrǧanda bır sanyn kesıp alaiyq. Tısterı qyzyq eken, üstıŋgı tısı joǧary qaiqaiyp, astyŋǧysymen qaişylasqan.
- Baǧyŋ bar eken, sol qaişyǧa ılınbei qalǧan!.. Sany da özı de qūrsyn, äpkeŋ üige kırgızbeidı! Kettık dedım ǧoi.
Orta jolda bır kekılık atyp alyp, otqa qaqtap jedı. Qalyŋ etı tolyq qaqtalmapty, qanqyzyldanyp jürek tıksınttı. Bıraq eleŋ-alaŋnan auyzǧa när timegendıkten nanǧa aralastyra şäinap, qylǧyna jūta berdı. Özderımen bırge bır qūty su jäne bırer japyraq jappa nan men sırıŋke qorap tūz ǧana ala şyǧatyn-dy. Däuren şopan otarlaryn aralap bıtıp, eŋ soŋǧy esep-qisabyn osy Bijaqyptyŋ üiınde tügendegen-dı. Sözden söz tuyp, aqyry ekeuı aŋǧa şyqpaq bolyp ūiǧardy. Alǧaşqy künı toǧai jiegınde töbelesıp jatqan ekı atalyq qaraqūrdyŋ bırı qanjyǧalaryn mailaǧan-dy. Keşe közderı qaraiyp, däneŋesız qaitty. Bügıngılerı mynau. Haramǧa jolyqty. Sosyn Däurennıŋ özı bır emes, ekı ajaldan qaldy. Bıraq ol basynan keşırgen jäitter turaly Bijaqypqa aitpady. Şyndyǧynda ol basynan keşırgenın qorytpaq tügılı, älı tüisıne de qoiǧan joq edı. Äldebır, alaqūiyn tärızdı ekı-üş ūdai sezım ışı-bauyrynda sapyrylysyp jatty. Ol osy jasaǧan ısın talai jyldan soŋ qiianatqa sanamai, erlık retınde aityp, el aldynda san märte bösetının bılmegen-dı.
Jatyn orynǧa köz bailanǧanda ılındı. Ūzaq jürıske şydai almaǧan Däurennıŋ bel omyrtqalary ajyrap ketkendei qaqsap, erdıŋ üstınde qyrq qūbyla otyryp, äreŋ jetken-dı. Ana qyrdyŋ asty, myna qyrdyŋ asty dep aŋdy aŋdumen ekı ökpesı öşkenşe künı boiy jügırdı. Taramystai qatqan Bijaqyp atqa jetkızer emes. Däuren özınıŋ denesı qatpaǧan bos ekenıne namystandy. Jüregı auzynan şyǧardai dürsıldep, ekı iınınen dem ala, älı qūri jyǧylǧan sätte közıne jas tyǧyldy. Joq jerden kök jötel qysyp, sorasyn onan saiyn aǧyzdy. Myltyǧyna süienıp, qarasy ūzap bara jatqan serıgıne taǧy ılesedı. Soraqynyŋ qyzyǧy ai dalada qalǧan jylqyǧa qaita jetu boldy. Osy beinetterı köz aldyna elestep: «Endı aŋǧa şyqsam - jelkemnıŋ şūqyryn köreiın!» dedı bır şyny şäidı äzer tügesıp, tösekke jantaia bergende, Künsūlu äpkesı: - Otaǧasy-au, osy beker ermektı qoisaŋşy. Aŋmen küneltken künder öttı ǧoi. Qyzylsyrasaq toqty-torym bar emes pe... – dep edı. Bijaqyp: - Aŋşylyq - aştyqtan emes, būl - qūmar oiynnan da keremet! – dep taŋdaiyn qaqty.
Däurennıŋ myltyǧy men qanjaryn Bijaqyp otardyŋ törıne aparyp, qorda astyna kömdı. Osylai etse haramy ketıp, tazarydy-mys eken. Taŋ qūba tartqanda Bijaqyp Däurendı türttı.
- Atyŋdy äkep, erttei bereiın be?
- Özım tūryp ertteimın!
- Bauyrym-au, jatarda sonşa tüŋılıp edıŋ? Jaqsy tynyǧa aldyŋ ba?
- İä, äpke. Bärı oidaǧydai!
- Auyzdanǧan degen osyndai bolady! Aŋǧa da qyzǧa da qyrǧidai tietın kezı emes pe, būl batyrdyŋ!
Äzıl-külkımen qorjyn jinalyp, ekı salt atty suyt jürıspen kün şyǧysty qamaldai bürkegen, qaraǧaily qoinauynda elık-maral örgen, tau sılemın betke alyp bara jatty. Neşe jotany asyp, kelesı bırıne aiaq suytuǧa kıdırgende Däuren etek jaqqa köz tıktı.
- Jezdeke, anda qaraŋyz, keşegı tūsta qaraqūstar ainalyp jür.
- Senıŋ arqaŋda toiǧa jinalǧandai - qabannyŋ jemtıgıne qarq bolatyn boldy, olar...
- Eger men qaban emes tekenı qūlatsam, özımız qarq bolatyn ba edık?
- Ärine!
...Maraldyŋ sūrpy etın ǧana süiegınen sylyp alyp, qorjyndarynyŋ qos basyna nyǧarlap, ekı atty qas qaraia teŋselıp, jatyn orynǧa taiap kele jatty. Taŋsyq iıstı anadaidan sezgen itter aldarynan būlǧaŋdai şyǧyp, tanaularyn qorjynǧa tosady. «Qanjyǧalary mailanyp» dümı toǧaiǧan qos aŋşy da arman joq siiaqty... Özara jarasym tapqan, beiqam äŋgımenı soǧyp keledı. Köbıne Bijaqyp söileidı. Däuren tek qūlaq salyp, arakıdık bas şūlǧyp qoiady.
- Aŋdy moinynan nemese qol tūsy, qos ökpeden ǧana atu kerek. Sonda ol qūlaidy. Öitpese, qansyrap qaşa beredı de bır jerge tyǧylyp ölıp qap, beker obalyna qalasyŋ. Sosyn soŋyna tüsken aŋnyŋ aila-amalyn jaqsy bıluıŋ kerek. Tülkını tülkışe, qasqyrdy qasqyrşa aulau kerek. Būl bır jatqan ǧylym! Senıŋ esep-şotyŋnan da kürdelı!.. Üş jyl emes, ömır-baqi oqysaŋ da azdyq etedı.
Bijaqyp, būǧan bar zeiının audara, tyŋdap kele jatqan jas dosyna köz qyryn salyp qoiyp, ışınen süisınıp keledı. Arǧybette qalǧan osymen tete öz ūly esıne tüsıp, köŋılı qoŋyltaqsydy. Eger ol qasynda bolsa, oǧan östıp, öz bılgenın üireter me edı, süienışım dep arqa tūtar ma edı...
Künsūlu osydan bır-jar kün būryn atyp alynyp, tūzsıŋdı bolǧan qaraqūrdyŋ etın asyp, ekı azamattyŋ keşıkkenderın oljaǧa joryp, tosyp otyrǧan-dy. Kömekşı qoişy qarnynyŋ aşqanyn jasyra almai sipalaqtap, qaita-qaita üige kırıp-şyǧyp jür. Üpır-şüpır üş balaqai da qyŋqyldap, tamaq sūrauǧa kırısken. Töŋıregındegı bar degen elı dauys jetpeitın, bes-on şaqyrym jerdegı qoişy otarynyŋ maly da adamy da damylǧa oiysatyn alakeuım keşkılık edı...
Boz mūnar
Alǧaşynda demım tarylyp, aua jetpei tūnşyqqanymdy anyq bılemın. Jüregım qysylǧan sätte qolymdaǧy kürekke süienıp, jürelei otyra ketken edım. Jandalbaspen qaltamdaǧy därını almaq bolyp ızdep edım, qyrsyq qylǧanda ol üide qalypty. Töŋıregımde pende balasy körınbedı. Yşqyna ornymnan tūryp, kürekke demelıp, arly-berlı jürgen eldıŋ bırı kezdeser degen ümıtpen qara jolǧa qarai bettedım. Keudem tūtasqan şoq tärızdı sät saiyn küiıp, örtenıp barady. Adam balasynyŋ şynaiy şöldegenı qandai bolatynyn osy joly anyq sezındım. Şırkın-ai, boiymdy bilep bara jatqan sol ǧajaiyp tättı şöl – ömırge degen qūştarlyq pa, sırä?! Onyŋ jalyny tek bır tamşy su ernıme tamsa boldy sönetındei körındı. Bıraq, eş ümıt küttırmeitın, kenezenı keptırgen bır jan türşıktırer jabaiy, äldeqaida ala qaşatyndai üreilı şöl esımdı auystyryp barady... Aiaq-qolymnan äl ketıp, tömen qarai qūldyradym. Közımdı aşsam bıreu basymdy tızesıne süiep, qarysqan jaǧymdy aşuǧa tyrysyp, auzyma bırnärse salmaq bolyp ärekettenude. Maǧan endı eşnärsenıŋ kömegı timesı anyq, öitkenı tym keş-tın. Osy küige özımdı jetkızbeu de öz qolymda edı, bıraq sol mümkındıktı paidalanbadym, bıle tūra körsoqyr adamşa jar jaqty betke alyp jüre berdım. Būl esımdı jiǧanym maǧan bergen soŋǧy mümkındık bolar sırä, soŋǧy ret jaryq jalǧanǧa köz sal degen bolar, Jaratuşym. Amal ne, pendelıgım oianyp, eşnärse közıme ottai basylmady. Rasymen, bärın de qiyp, özge bır öŋ-tüsı, baǧyt-baǧdary, oralary joq beitanys tūsqa ketıp baram ba... Kenet, ūiyqşa tartqan boz mūnardyŋ kıreukesın sögıp, äkemnıŋ beinesı köz aldyma keldı. Äkem jasy ūlǧaiǧan adam edı. Men esımdı bılgelı ol sondai ülken adam keipınde bolatyn jäne onyŋ aq şalǧan saqal-mūrty da älı esımde, keşe ǧana körıskendei jüzı anyq jainap tūr. Ol syrt közge qatal körıngenmen, bıletın adamǧa öte meiırban, kışıpeiıl edı. Bıraq onyŋ būl qasietın tek etene aralasqan bır-jar adam ǧana bıletın-dı. Öitkenı ol köpşılık arasynda tym sirek bolyp, özınıŋ qandai adam ekenın tanyta almady. Jastyq şaǧy jetımdıkpen ötıp, qu düniege kırıptar bolyp, eşqaşan äldekımderdei kösılıp te körmeptı. Tapqan taianǧany ekı qolyndaǧy sausaǧy siiaqty ärqaşan da öz janynda jürdı. Barynyŋ basy öskennıŋ ornyna sausaqtary kesılıp, ne bolmasa synyp qalǧandai onyŋ jolyn qaşanda tapşylyq toruyldady. Men onyŋ kenezesı keuıp, äbden şöldegen kezde körgen jalǧyz perzentı edım. Ol men tuǧanda jüregı jarylardai quanǧan şyǧar, bälkım. Bıraq ol jaily eşqaşan äŋgıme köterılgen emes. Jäi ǧana «Sen tuǧan soŋ, nemese, sen tumai tūrǧanda» degen siiaqty merzımdı ǧana anyqtaityn mardymsyz auyz-ekı sözderdıŋ arakıdık aitylyp qalǧany bolmasa. Äkeme qaraǧanda anam köpşıl edı. Mal soŋynda jürgen şalynyŋ barlyq jauapkerşılıgın anam köterdı. Üidıŋ de, tüzdıŋ de şaruasyn şeşıp, er men erşe, äielmen äielşe söilese bıldı. Tös qaltasyndaǧy partbiletın ekınşı jüregındei qasterlep, öle-ölgenşe janynda ūstap öttı. Küllı ǧūmyrlary qara eŋbektıŋ tepkısınde bolǧan ata-anamdy janym aşi eske aluşy edım, būryn. Bıraq, kele-kele menıŋ tırlıgım de solardıkıne ūqsap bara jatqanyn baiqadym. Aldyŋǧy arba salǧan ızden alşaqtau oiyma da kelmeptı. Orta mekteptı de tolyq bıtıre almadym, mal soŋynda qinalyp jürgen äkeme janym aşyp, toǧyzynşy synyptan soŋ oqu-toqumen bırjola at qūiryǧyn kesıstım. Bılımsız qalǧanyma eş ökınbedım, kerısınşe kermek dämdı, aşy terı tıl üiırgen qara eŋbektıŋ ǧajaiyby menı ūiyqşa tartyp, balausa būlşyq etterım erte sıŋırlenıp, kele-kele şarşap-şaldyǧu degennıŋ ne ekenın ūmyta bastadym. El qol-aiaqtaryn sozyp auyr eŋbekten soŋ tynyǧyp jatsa, menıŋ boiymdaǧy quat tynyştyq bermei, bır sät qol qusyryp bos otyra almadym. Tük jasamadym degende ūsaq-tüiek otyn būtaǧandy damyl ornyna sanaitynmyn. Qoi qyrqu nauqany kezınde: ädette tüskı as taiaǧanda qyryqtyqşylar tolyq demalsyn dep elektr quatyn jalpylai öşırıp tastaityn-dy. Sondai bır joly, qyrqyp jatqan qoiymnyŋ jarty jünı qalyp qaldy. Qoidy audara salyp, jarty jünın sypyryp alyp qoia beruge bolar edı, bıraq ondaiǧa men eşqaşan aş qalsamda bara almaspyn. Osyndai kezdeisoq jaǧdailarǧa arnap alǧan, qatyrǧy qaǧazǧa oralǧan üş-tört ūstaranyŋ düzı tösqaltamda jüretın-dı. El-jūrt juynyp-şäiınıp, dastarhan basyna endı otyra bastaǧanda men de jarty qoidyŋ jünın syryldatyp tastap jandarynan tabylam. Tüskı üzlısten soŋ äldekımder şala qyryqqan qoilaryn taba almai älekke tüsıp jatqanda men taza qoidan bastap, keibıreuler siiaqty bır qoidy qyrqa sala şırenıp temekı şekpei, jūmys aiaǧyna deiın bel jazu degendı bılmeitınmın. Temekı men demalysqa ūzaq tün aldyda tosyp tūr emes pe... Maǧan baqyt silaǧan alǧaşqy quanyşty şaqtyŋ bırı – Aitolqyn degen körşı auyldyŋ qyzyna qatty yntyq bolǧanym. Ol erte pısken jemıs siiaqty öz jasynan ılgerı eseigen, saqa qyz edı. Jasymyz tete bolǧanymen, ol men sekıldı bala mahabbattyŋ buyna mastanatyn şaqtan äldeqaşan ötıp ketken körınedı. Men jetektep aparǧym kelgen öŋır – oǧan eş qyzyq emes ekenın aŋǧardym, bıraq ol menı balasynyp sezımımdı mazaq etpedı, eşqandai tälpış qylyq talap etıp, nemese ony özı de körsetpedı. Sandyǧynyŋ kıltın, äsırese, menen qūpiia saqtaǧan jūmbaq jan bolyp, ol jadymda qaldy. Mümkın Aitolqyn ekeumız mäŋgılık te bolar ma edık, eger men äkemnıŋ qasyna mal baǧuǧa ketpegenımde... Ömırdegı körgen quanyştarym sırä beine taspadai, jadymda jaŋylmastai jazylyp qalǧan-dy. Endı sol körınıster ret-retınen şatasyp, jūmarlanǧan tūtas körınıske ainalyp barady. Bala-şaǧam; malym; taldan örıp qorşaǧan dualym; kırşıktei ırtıgı joq sylaqqa arnalǧan mai batpaq; ūŋǧylarynan tütın aralas aua ändetıp morjasyna ūmtylǧan, bes-jetı qūdyqty peşter; pışenı qaiqaityp tielgen at arbanyŋ syqyry; bır qaraŋǧy, bır jaryq taŋ aldyndaǧy eleŋ-alaŋ; töbe qūiqany jıbıtıp tömen qūiylǧan, jotaǧa aq sor bolyp qatqan tūzdy ter; ışken saiyn täbetıŋ aşyla tüsetın süt qatqan qoşqyl şäi; jaŋa jyrtylǧan baqşadaǧy qara topyraq isı... Köz aldyma elestegen osy körınısterdıŋ barlyǧy da janyma öte jaqyn, barşa ömırıme öŋ bergen qimas tättı sätter ekenın tūla boiymmen tüisındım. Tegı būl jaryq jalǧandaǧy qalt etken tırı sätıŋnıŋ barlyǧy da qadırlı eken-au!? Osylardyŋ ışınen būrynǧydai ūzyn arqan, keŋ tūsau ǧūmyr keşıp jürgendegıdei ırıktep eşqaisysyn böle almadym. Baiyrǧy ırıktelgen ärlı sätterım şäiǧa salǧan şekerdei küllı ötkergen ömırımmen aralasyp, onyŋ betın kömkergen örnekke ainalyp kettı. Alpys jylǧy ǧūmyrym endı qarasaŋyz jūdyryqtai ǧana bolyp, bır demnıŋ ışıne siyp barady. Aiaq-asty osyndai küige tüsetınımdı boljamaǧandyqtan, jasalmai qalǧan qyruar şarualarym endı sol demnıŋ syrtynda qalatyn boldy-au! Bastaǧan jūmysyn aiaqsyz qaldyryp körmegen adam üşın būl keleŋsız jäit eken. Ömırge degen menıŋ yntyzarlyǧym – tek tırı jürudı ǧana maqsat etken jeke bastyŋ ıştarlyǧy emes, taŋ qaraŋǧysynan sonau qas qaraiǧanǧa deiıngı aralyqty toltyratyn sarqylmas, küibıŋdı eŋbektıŋ qyzyǧy edı. Sol qyzyqty qimai der kezınde em-dom da almadym, eger men kündelıktı tūrmysymnan qalt etıp bır sätke qol üzsem, äbden qalyptasqan aradaǧy bailanysy bojyrap, neşe jyldar boiy qalap kele jatqan berekemnıŋ şyrqy būzylar dep şoşitynmyn. Nauqaspyn dep tösek tartyp jatyp qaludan, eşnärsege şamam kelmei jūmystan qalyp, qol qusyryp otyrudan qoryqtym. Eŋbek etken adamǧa eşqandai dert jolamaidy dep sendım. Akula degen teŋız jyrtqyşy bır sät qimylsyz qalsa ölıp ketedı dep estıgen edım, menıŋ de tırlıgım sol tektes bolǧan siiaqty. Bır sät bos otyru degen men üşın naǧyz qiiamettei körındı. Öz şaruamnan artylyp jatsam auyldastarymnyŋ būiymtaiyn rettesuge ärdaiym daiyn tūrdym. Men qalaǧan peştıŋ jyluy da eldıŋ aituynşa özgeşe bolatyn, äldekımnıŋ şatyryn japsam da basqalarǧa ūqsamaityn öz qoltaŋbamdy qaltyruǧa tyrysatynmyn. Ne jasasam da menıŋ qolymnyŋ ızın barşa jūrt bır körgennen aiyruşy edı: «Būl – Bäkeŋnıŋ jasaǧany ǧoi!» dep. Endı qaraşy, sol talmastai körıngen qol-aiaq jansyzdanyp, böten bıreudıkındei menıŋ yrqyma baǧynbai barady. Osydan bır ai būryn üidegıler menı jetektegendei, zorlyqpen oblystaǧy ülken därıger aldyna aparyp edı. - Aǧasy, mynandai könterı alaqandy eşqaşan körmeppın, būndai jaǧdaiǧa tüsıru üşın neşe jyl kün-tün demei tas uqalau kerek qoi! – dep ol jaǧasyn ūstaǧan-dy. Därıgersız-aq jüregımnıŋ syr berıp jürgenın özım de bıletınmın, neşe qabat keudeme ot qaryǧandai bolyp közım qarauytty, bıraq dabyra qylyp üi-ışımnıŋ berekesın alǧym kelmedı. Qysyp-qysyp qoiar dedım. «Eŋ bolmasa onşaqty kün jatyp em alyp, tynyǧyŋyz» degen därıgerdıŋ keŋesıne qūlaq aspadym, üidegı aiaqsyz qalǧan qu şarualar köz aldyma köldeneŋdep tūryp aldy. Erteŋ-bügın köktem de şyǧaiyn dep tūr. Esı dūrys adam osyndai kezde ölıp qalyp jatpasa, aurudy syltau qyluǧa qalai dätı barady. Därı-därmegın üide jürıp-aq uaqytynda qabyldarmyn, şarşasam şarşaǧan da şyǧarmyn, arakıdık dem alyp ūiqyny qandyrsam, jastaiymnan jabysqan dert emes qoi, jazylyp ta ketermın... ...Ezuıne kelıp, ernın jıbıtuge şamasy kelmei ırkılgen bır tamşy jas sälden soŋ sarqylatyn soŋǧy säulesın künmen talastyra jarqyldatady. Onyŋ aldyn osy jasqa deiın beimälım etıp, bürkep kelgen boz mūnar tärızdı perde aiqara aşyldy. Qara joldyŋ jiegınde qaiyspas qara narǧa teŋelgen azamat jatyr.. Topyrlasqandardyŋ bıreuı ony keşe körse, endı bırı osy erteŋgılık qana sälemdeskenın aityp, bır-bırınen «şüiınşı» sūrasqandai oza dauryǧady. Işterın üreilı tıtırenış bilep, būndai küiden özınıŋ aulaq ekenıne şükırşılık etkenderı de bar. Bärınıŋ bastaryna keler jaǧdai ekenın özara auyzşa ǧana aitqandary bolmasa, bıraq oǧan pälendei moiynsūnyp jatqan eşkım joq. Bylai şyǧa kündelıktı tırlıktıŋ jetegıne erıp, jaryq jalǧannyŋ qyzyq-şyjyǧyna qaita oraluda...Äkemnıŋ äŋgımesı
Kışkentaiymda tılım taq-taq etıp, Tölekataidan berı tarata jöneluşı edım. Eseie kele osy önerımnen qaraiyp qalyppyn. Közı tırısınde äkemnen yjdaǧattap taǧy sūrap ta ülgermedım. Jūmysbastylyqtan ba, älde sol zamannyŋ kereǧar tärbiesınen be äiteuır, moiyn jar bermedı. Qazırgı kezde balaqaidan kımnıŋ balasysyŋ deseŋ, «mama balasymyn» deitınderdıŋ qarasy köbeiıp bara jatyr. Arǧy atasy tügılı köz aldynda jürgen tırı atasyn «Ata» dep bılmeitın büldırşınder künı erteŋ tölqūjatyndaǧy derektı ǧana qanaǧat tūtyp qalmasyna kım kepıl? «Elu jylda el jaŋa» degen osy bolsa, küisegenın nege ūrmasqa! Äkemnıŋ ata jönın sūrau jaily bır äŋgımesı esımde qalypty: - Bır künı sovhoz keŋsesı aldynda eŋbekaqy aluǧa kelgen bır top kısı tūr edık. Qasymyzǧa tor biege mıngen aq saqaldy ülken adam kelıp at basyn tıredı. Jamyrasyp sälem bergen soŋ, jön sūrastyq. Älgı kısı: «Qūnanbaimyn, Küşık auylynanmyn, şöberesı bolamyz, atym Qairolda. İä, özderıŋ qai balasyŋdar? - Kenjebai, Şüie, Qūdiiarmyz... – dep ärqaisymyz özdı-öz rularymyzdy aityp jatyrmyz. Abyqan degen jūlyp alǧandai: - Men, Medet ataŋmyn! - degenı. Äldenege älgı qariia myrs etıp külıp jıberdı de: - Asyǧys bolmasaŋdar bır äŋgıme aityp bereiın, biem de suysyn, men de aiaǧymdy jazaiyn. Sonou Alakölge qona-tüstene bır jetem ǧoi, balama ketıp baramyn, – dep atynan tüsıp, bızdıŋ qasymyzǧa kelıp taqtai oryndyqqa jaiǧasty. Bız, aqsaqal, aityŋyz, qūlaq Sızde dep, şyn yqylas bıldırdık. - Baiaǧyda bi bolǧan Bazarbaidyŋ Täsıbegı degendı bıletın şyǧarsyŋdar, Mämbetei? - İä, bılemız ökımettıŋ qaharyna ılıgıp kettı ǧoi... - Ol özı degen bai, özı bolys... - Bes bolys Sadyrǧa ataǧy şyqqan kısı edı ǧoi! – dep bız de qoştap qoiamyz. - Jön. Bıledı ekensıŋder, bılseŋder so kısı bırde auyl aqsaqaldarymen töbe basynda otyrǧanda, tūstaryna jolauşylap kele jatqan otyzdan asqan bır jıgıt kelıp, at basyn tejeidı. Kün eŋkeigen mezgıl, auylyna jete almaityn bolǧan soŋ, amalsyz būrylǧan syŋaily. Sälem alysqan soŋ, «qonaqpyn» deidı. Täsıbek özı bolys, özı bi, tu degen tükırıgı jerge tüspeitın uaqyty: - Jaqsy, qonaq bolsaŋ qai elsıŋ, qai auyldansyŋ? – dep sūraidy. Älgı: - Sadyr ataŋmyn! – deptı. Būny estıgen Täsıbek: - Oipyrai, Sadyr atam kelıp qapty ǧoi, qasietıŋnen ainalaiyn, attan tüs, üige jür, qonaq bolsaŋ! – dep bäiek bolady. Būny körgen aqsaqal, qarasaqaldar da mynau rasynda tegın jıgıt emes-au dep ıştei joryp, qosa ıltipat körsetedı. - Bäibışe, bäibışe! – deidı Täsıbek, - Atam keptı, tūr, tezdetıp şäi qoiyp, bır maldy soiǧyz, jūmsaqtap törge körpe sal! – dep būiyrady. Bäibışesı Täsıbektıŋ sözın ekı etpei, barlyǧyn jasaidy. Sonymen qoişy, bär dämdı men bar mailyny älgınıŋ auzyna tosyp, orasan qūrmet körsetedı. Taŋerteŋ anau äbden ūiqysy qanyp bır-aq tūrady. Taǧy barlyǧy japyryla qonaq kädesın jasaidy. Dastarhan jinalǧan soŋ, Täsıbek syrttan üş-tört jıgıttı şaqyrtyp alyp, anaǧan qarap: - Al, Sadyrdyŋ qaisysymyz, jönıŋdı ait?!–deidı. - Qūdiiar degen el bolam. - İä, jaqsy, Qūdiiardyŋ Jeksembaiynyŋ nemenesısıŋ? (Jeksembai degen bi eken. Anau atalas ekenın aitady.) - Al, şyraǧym, Sadyr atamnyŋ aruaǧyn syiladym. Qolymdy qusyrdym. – deidı de bılegın sybanyp tūrǧan tört jıgıtke qarap: - Mynanyŋ qol-aiaǧyn kerıp qoiyp sabaŋdar! Men bılmeitın Sadyr joq! Bes bolys Sadyr menıŋ alaqanymda! – dep aşulanyp, äket dep iraşa jasaidy. Älgını äbden sabap-sabap, at tonyn sypyryp alyp, köilekşeŋ-dambalşaŋ quyp jıberedı. Soŋynan: - Men bes bolys Sadyrdyŋ balasyn tügel bılemın, Jeksembaiǧa sälem ait!–deptı. Jünın jūlǧan tauyqtai bolyp, anau Jeksembaiǧa kelıp aryzyn aitady. Män-jaidy tüsıngen Jeksembai: - O, ittıŋ balasy, Täsıbekten basqa kısıge – Qarakereige, Mataiǧa Sadyrmyn deseŋ bolmai ma!? Qaraşy-ei, Sadyr ataŋmyn deuge qalai auzyŋ bardy?! – dep būny taǧy sabatady. Aqsaqal äŋgımesın aiaqtai bere: - E qaraǧym, sol jıgıttıŋ kebın kigızbei tūrǧanda jönıŋdı ait, Medet ataŋnyŋ qaisysyŋ? – dep Abyqannan sūrady. Ol: - Tauasarmyn. – dedı. - Men bılmeitın Kenjebai, Medet joq. Tauasarmyn deseŋ de bolmas pa edı. Şärjetım, Şüie, Tügelbaidyŋ balasyn tügel bılem. Medet ataŋmyn degenıŋ üşın Täsıbek qūsap sabaiyn ba!? – dep aqsaqal qolyndaǧy qamşysyn üiırıp, Abyqanǧa jorta ūmsyndy. Jalǧyz Abyqan emes, bärımız de ūiatty bolyp qaldyq. Abyqan sasqanynan: - Aqsaqal, üige jürıp däm auyz tiıŋız, at-şapan aiyp menen, sabasaŋyz da öz erkıŋız! – dep qatty qipaqtady. - Jolym tüsken soŋ, Sadyr atamnyŋ balalary bar ǧoi dep auyldaryŋa būrylǧan edım, bır üiınen şäi ışermın dep, endı mıne qūr şäi emes şapan kiıp şyǧatyn boldym. – dep älgı qariia masairai külıp, aiaq asty tılınen aiypqa şaldyqqan Abyqanmen ılesıp ketken edı, – dep, äkem önegelı äŋgımesın tämam etken-dı.Abai.kz
