Qazaq tılınıŋ erkındıgıne Moŋǧoliianyŋ negızgı zaŋymen kepıldık berılgen - Ömırbek QABAI

16.02.2022

3505

https://adyrna.kz/content/uploads/2022/02/02dfa67e-aa19-4294-bf24-273252da8f80.jpeg

Moŋǧoliiadaǧy qazaqtardy qandai mäseleler tolǧandyrady? Būl elde qazaq tılıne şekteu joq pa? Osy jäne özge de sūraqtar jönınde KazUnite.com tılşısı Moŋǧoliia qazaqtarynyŋ «Kaznews.mn» aqparat agenttıgınıŋ negızın qalauşysy, bas redaktory Ömırbek Qabaimen sūhbat qūrdy.
– Ömırbek myrza, eŋ äuelı basylym turaly qysqaşa aityp ötseŋız. Kım qarjylandyrady? Qanşalyqty täuelsız portal? Söz bostandyǧy bar ma?

– «Kaznews.mn» 2011 jyly moŋǧoliiada qazaq tıldı aqparat portaly retınde qūryldy. Moŋǧoliia Bailanysty retteu komitetıne aqparattyq qūral retınde tırkelgen. Moŋǧoliia saittar qauymdastyǧynyŋ müşesı. 2019 jyly sportty nasihattauşy aqparattyq agenttık marapatyn alǧan. 2020 jyly «Ürker» ūlttyq syilyǧy aiasynda «QazAqparat» Halyqaralyq aqparat agenttıgınıŋ 100 jyldyǧyna arnalǧan arnaiy syilyqtyŋ jeŋımpazy atandy.

«Kaznews.mn» aqparat agenttıgı Moŋǧoliianyŋ, Baian-Ölgii aimaǧynyŋ internettegı imidjın jaqsartyp, eldı, aimaqty tanytuǧa, qazaq tıldı kontentterdıŋ sanyn arttyruǧa üles qosyp keledı deuge bolady.

Özım qarjylandyramyn. Agenttık qandai da bır ūiym mekemege qarasty emes. Sondai-aq Moŋǧoliiada söz bostandyǧyna şekteu joq.

– Al el ışınde qazaq tılıne şekteu joq pa? 

– Qazaq tılınıŋ erkındıgıne Moŋǧoliianyŋ Negızgı zaŋymen kepıldık berılgen. Negızgı zaŋda körsetılgendei, az ūlt ökılderıne ana tılınde qarym-qatynas jasauǧa, ana tılınde oqyp, bılım aluǧa, öner men mädenietpen, ǧylymi jūmystarmen şūǧyldanuǧa şekteu joq.

– Moŋǧoliiada şamamen qanşa qazaq tūrady? Tūrmystary qalai? Qandai salalarda jūmys ısteidı? Joǧary lauazymdy qyzmet atqaryp jürgen qandastarymyz bar ma? 

– 2020 jylǧy statistikalyq mälımetke säikes, elde 121 myŋ (keibır derekterde 140 myŋǧa juyq) qazaq ömır süredı dep körsetılgen. Olardyŋ 42 paiyzy qalalyq jerlerde, 58 paiyzy auyldyq jerlerdı meken etedı. Moŋǧoliianyŋ özge azamattarynyŋ tūrmys deŋgeiı qandai bolsa, sol deŋgeide ömır süredı. Qoǧamnyŋ barlyq salasynda qyzmet atqarady. Būǧan deiın de joǧary lauazymda köptegen azamattar qyzmet atqaryp keldı. Aty-jönımen atap aitsam, būl jerge syimauy da mümkın. Ministrler keŋesınıŋ orynbasary, deputat, ministr, vise-ministr, komitet basşysy jäne diplomatiialyq qyzmetterdı ärkez abyroimen atqaryp kelgen. 2020 jylǧy Parlament sailauynda Baian-Ölgii aimaǧynan joǧary dauys jinap, 3 qazaq ūltynyŋ ökılı deputat bolyp sailandy. Eŋbek jäne äleumettık qorǧau vise-ministrı qyzmetın bır qandasymyz atqaryp jür. Būdan bölek te joǧary lauazymda qyzmet atqaryp jürgen azamattar barşylyq.

– Qazırgı taŋda Moŋǧoliiadaǧy qazaqtardy qandai mäseleler tolǧandyrady? Sızder baspasöz betınde qandai mäselelerdı köterıp jürsızder? 

– Mäsele ärkımde ärtürlı boluy mümkın. Al menı bılım sapasynyŋ qūldyrauy tolǧandyrady.

– Şetelderdegı qazaqtarǧa, äsırese Şyŋjaŋdaǧy qazaqtarǧa qatysty basylymnyŋ naqty ūstanymy bar ma? Būdan basqa da älemdegı qazaqtardyŋ qandai da bır mäselesın qozǧap jürsızder me? 

– Älem qazaqtarynyŋ mäselesın qozǧaityn deŋgeide ıs atqaryp jatqan joqpyz. Būl jönınde naqty ūstanymymyz joq.

– Älı künge deiın jan-jaqtaǧy qazaqtar bır-bırınıŋ jazuyn tüsınbeidı. Būl rette Qazaqstannyŋ äzırlegen qazırgı latyn älıpbiı turaly ne aitasyz? 

– Ortaq älıppi bolǧanyn qalaimyn jäne latynǧa köşuın qoldaimyn.

Qazırgı taŋda äleumettık jelılerde kirillisaǧa qaraǧanda latynşa qarıptı qoldanatyn adamdar köp. Qazaqstandyq latyn älıpbiınıŋ nūsqasy halyqaralyq talaptarǧa sai jasalǧan bolsa, keŋınen tarai alady. Alaida keibır simvoldyq ärıpterdı baǧdarlamalar tüsınbei jatady. Mūndai kezde adamdar özderıne yŋǧaily etıp jaza beredı. Latynǧa köşu ürdısı bastalǧan eken, onda bırden klassikalyq latynǧa köşu kerek degen pıkırdemın.

– Sūhbatyŋyzǧa raqmet! Eŋbekterıŋız jemıstı bolsyn!“Adyrna” ūlttyq portaly