Jemqorlyqqa qarsy agenttık Mäsımovtıŋ ŪQK-ǧa bölıngen qyruar qarajatty qaida jūmsaǧanyn anyqtauy qajet. Būl turaly saiasattanuşy Daniiar Äşımbaev mälımdedı dep habarlaidy “Adyrna” ūlttyq portaly Dalanews.kz. saityna sılteme jasap.
Sarapşynyŋ deregınşe komitetke bölıngen qarjy soŋǧy 6-7 jyl boiyna üzdıksız ösıp kelgen.
Atap aitqanda:
2015 jyly ŪQK biudjetı 163 mlrd teŋgenı qūraǧan (onyŋ ışınde «Syrbar» barlau qyzmetıne bölıngen qosymşa qarjy – 8,7 mlrd).
2016 jyl – 162,3 (+11) mlrd.
2017 jyl – 203,3 (+11,5) mlrd.
2018 jyl – 281,6 (+10) mlrd.
2019 jyl – 303,3 mlrd.
2020 jyl – 423,6 mlrd.
2021 jyl – 352,6 mlrd.
2022 jyl – 345,5 mlrd.
«Mäsımov mūnşama aqşany qaida jūmsauy mümkın? Mūndai biudjettı qalai jäne qandai jolmen igerdı? Būǧan jauapty organdar Mäsımovtyŋ tūsyndaǧy myŋǧyrǧan milliardtardyŋ qaida baǧyttalǧanyn mūqiiat tekseruı qajet», – deidı Äşımbaev.
Tüneuküngı tolqudan keiın ŪQK-nyŋ atyn auystyru turaly mäsele köterılgen. Eldıŋ senımıne selkeu tüsırgen komitettı tolyq tazartyp, memleket müddesın oilaityn mamandarmen tolyqtyru keregı jiı aitylyp jür.
Äşımbaevtyŋ pıkırınşe komitettıŋ atauyn auystyru Ata zaŋnyŋ deŋgeiınde şeşıletın mäsele. Organnyŋ atyn auystyruǧa asyqpai kırısuge bolady, odan būryn komitettegı qordalanǧan problemalardy qaita qoparu qajet.
Komitetke qarasty qūrylymdardyŋ ıs-äreketıne älı künge deiın tiıstı baǧa berılmegen.
Mäselen ŪQK-nyŋ oŋ qoly sanalatyn «Syrbar» barlau qyzmetınıŋ daiyndyq deŋgeiı qandai? Syrtqy jäne ışkı qaterdıŋ aldyn-aluda qanşalyqty qyraǧylyq tanytyp otyr? Mäsımovtyŋ tūsynda «özım bılemge» salyp, eşkımge esep bermegen qūrylym bıraz bylyqty bügıp jatqany anyq.
Söi degen Äşımbaev ŪQK-daǧy olqylyqtardy jıpke tızıptı.
«Komitet korrupsiiamen küreste qauqarsyzdyq tanytty. Esırtkımen küreste de eşteŋe tyndyrǧan joq. ŪQK-ny reformalau eskı bilıktıŋ tūsynda da az aitylmady. Alaida atüstı jasalǧan reformadan ne qaiyr, ne ümıt? ŪQK-nyŋ jūmys ısteu stilı qauıpsızdıkdı qamtamasyz etetın därejede emes edı…», – deidı saiasattanuşy.
Onyŋ paiymdauynşa komitetke edel-jedel audit jürgızu qajet. Ötken otyz jylda ne tyndyryp, ne büldırdı? «Töŋkerıs ūiymdastyruǧa talpynǧany» bolmasa, eldıŋ esınde qalarlyq “erlıgı” joq» dep sanaidy Äşımbaev.
Sarapşy Jaŋa Qazaqstannyŋ jetekşılerıne küştık qūrylymdardyŋ basşylaryn taǧaiyndauda eskı közqarastan aryludy ūsynyp otyr.
Naqtyraq aitqanda, polisiia, ŪQK, Qaruly küşter basşylyǧyna azamattyq qoǧamnyŋ ökılderın taǧaiyndaudan tartynbai, täuekelge baru qajet. Būl özın-özın aqtaityn ıs, halyqtyŋ arasynan şyqqan belsendıler salanyŋ öne-boiyna qan jügırtuge tyrysady, halyqtyŋ pıkırın esepke alady.
Dese de, taiaqtyŋ ekı ūşy bar. Äskeri tälım-tärbie alǧan kadrlardyŋ qarym-qabıletı tömendetpeu, kerek jerde kädege asyru kerek. Bar mäsele, ekı taraptyŋ täjıribesın tüiıstıruge tırelıp tūr.
«Mäsımov? ŪQK men äskerdı salanyŋ oi-şūŋqyryn bıle bılmeitın azamattarǧa basqartyp, opyq jedık. Olar pogonnyŋ qadırın bılmeidı, pogonmen ılese keletın äskeri paiym-parasatty boiyna sıŋırgen joq.
Mäsımovtyŋ tūsynda komitet memlekettıŋ baqylauynan şyǧyp kettı. Saiasi kontroldyŋ älsıreuı «mūrttynyŋ» küş aluyna yqpal ettı.
Mäsımov jäne Ko osy jyldar ışınde salalyq ministrlıkten bastap Qauıpsızdık keŋesıne deiıngı aralyqta öz adamdaryn qoiyp şyqty», – deidı Äşımbaev.
Atap aitqanda:
- Qauıpsızdık keŋesı;
- Prezident apparaty;
- Işkı ıster ministrlıgı;
- Keden salasy;
- Mäjılıs;
- Aqparat ministrlıgı;
- Qorǧanys ministrlıgı;
- Musin basqaratyn Sifrlyq damu ministrlıgınen bastap
«Samūryq-Qazyna» qoryna deiın Mäsımovke «adaldyq antyn» bergen adamdar otyrǧan.
ŪQK-nyŋ eks-töraǧasy bilıktı monopoliialaudy maqsat tūtqan. Atalǧan salalardan bölek basqa da qūrylymdarǧa tūmsyq tyqqan. Toqaevqa mūryn şüiırıp, memlekettıŋ müddesıne keraǧar jürgen.
Äşımbaevtyŋ aituynşa, Jaŋa Qazaqstannyŋ jetekşılerı küştık qūrylymdardyŋ jūmysyn ūdaiy elekten ötkızıp otyruy şart, qazırgıdei qatelıktı qaitalamau üşın potensialdy Mäsımovterdıŋ ambisiiasyn «besıgınde tūnşyqtyruǧa» tiıs.
Äşımbaevtyŋ pıkırınşe soŋǧy jyldary Mäsımov komitettıŋ küllı resursyn ışkı saiasi konflikterdı qozdyru üşın paidalanǧan. Dūtbaev, Mailybaev, Syroejkin sekıldı tūlǧalardyŋ ne üşın, qandai sebeppen qūryqtalǧany älı künge tüsınıksız. «Qūpiia» belgısı bas ısterdıŋ astaryna eşkım üŋılgen emes.
Äşımbaev sonymen qatar «Jusan» qarjylyq holdingınıŋ qūryluyn da synǧa alypty. «Qaŋtar dürbeleŋınen keiın Siriiadaǧy «adasqan» aǧaiyndy elge qaitaru operasiiasy qanşalyqty qisyndy boldy degen zaŋdy saual tuyndaidy» deidı ol.
Sarapşy Mäsımovtyŋ ülken saiasattaǧy orny osydan üş jyl būryn şatqaiaqtai bastaǧanyn aitady. Otyz jyl el basqarǧan Nazarbaev oryntaqty Toqaevqa tapsyrǧan tūsta-aq Mäsımovtyŋ saiasi karerynda syzat paida bolǧan. Sebebı, Prezident pen ŪQK ökılınıŋ bır-bırın jaqtyra bermeitını syrt közge sezılıp tūratyn.
«Toqaevtyŋ tasasynda qalǧysy kelmegen, ärı prezidenttıŋ yqylasyna bölenbesın tüsıngen Mäsımov jeke jospar qūruǧa kırıstı. Ol özın Nazarbaevtyŋ ızbasary sanady. Eks-prezidenttıŋ taŋdauy Toqaevqa tüskenıne taŋǧaldy.
Mäsımov sauysqannan saq adam. «Jetı ret ölşep, bır ret kesıp» üirengen känıgı saiasatker. Nazarbaevtyŋ ornyn basaryna senımdı bolǧan bolsa, demek oǧan eldıŋ öz ışındegı yqpaldy toptar men syrt küşter qoldau körsetken degen söz.
Mäsımovtyŋ jaǧrafiiasy Qazaqstanmen şektelmesın eskertsek, oǧan dem bergen syrt küşterdıŋ aty-jönı de bızdıŋ bilıkke jaqsy belgılı boluy kerek», – deidı Äşımbaev.
Dese de, Mäsımovtıŋ ambisiiasyna senbeitın, ony äulettıŋ qolbalasyna balaityn auditoriianyŋ qarasy köp.
Sarapşynyŋ aituynşa ŪQK-nyŋ eks-töraǧasy «bilıktı basyp alu» josparyn jyldar boiy pısıp-jetıldırıp kelgen.
Mäsımovty tolyq tanu üşın onyŋ öz qolymen jazylǧan “Sleduiuşii vlastelin mira” tuyndysyn süzıp şyǧu qajet. Däl osy kıtapta Mäsımovtyŋ portretı barynşa aşylǧan ärı bolaşaq «josparymen» de şym-şymdap bölısken eken.
«Qalai bolǧan da oǧan qatysty bıraz mälımet «qūpiia» küiınde qalary anyq. Bilık būl taraptaǧy aqparatty tam-tūmdap jetkızetın bolady. Anyǧy, töŋkerıs ıske aspady. Jospar jol ortada bülındı. Toqaev Mäsımovten ailasyn asyrdy. Memleket basşysy Mäsımov kütken äreketke barmady, el basyna kün tuǧan şaqta Toqaev mülde bölek mınez körsettı.
Mäsımov pen onyŋ maŋaiy oŋbai opyq jedı. «Mūrttynyŋ» ambisiiasy zor bolǧanymen, qarym-qabıletı aqsap jatty. Ol jüzege asyrǧan eşbır reforma jemısın bermedı. Töŋkerıs jasaimyn dep toŋqalaŋ asqany da sodan…», – deidı saiasattanuşy.
“Adyrna” ūlttyq portaly
