Keshe matematıkter sezine baılanysty bir top matematık mınıstrmen kezdestik. Ashat Qanatuly baǵdarlamada ketken qatelikterdi bilip otyrǵanyn, 11 jyldyq baǵdarlamany qaıta jasap shyǵýǵa tapsyrma bergenin aıtty. Kezdesýde biraz usynystarymyzdy aıttyq. Bul jerde meniń aıtaıyn dep otyrǵanym ol emes.
Matematıka 1-11 synypqa deıin ótiletin eń mańyzdy pán ekenin bilemiz. Al sonyń ishinde bastaýysh matematıkasy barlyq adamǵa qajetti negizgi taǵan ekeni túsinikti. Osyǵan baılanysty birneshe shákirtterimizben birge Qazaqstan bastaýysh matematıkasy men álemdegi keıbir elderdiń matematıkasy arasyndaǵy aıyrmashylyqtar týraly 3-synyp baǵdarlamasyn negizge ala otyryp, zerttep kórgen edik.
Aldymen ózimizdiń bastaýysh matematıka baǵdarlamasynya qysqasha toqtalyp óteıin.
Bastaýysh matematıkasynyń qazirgi jaǵdaıyn balasy bastaýyshtaǵy ata-ana men bastaýysh synyp muǵalimderi jaqsy túsinedi.
Atalmysh "Spıraldy (shırshyq) oqytý" boıynsha bastaýysh matematıka baǵdarlamasy myna bes bólimnen turady.
1) Sandar men shamalar, 2) Algebra elementteri, 3) Geometrııa elementteri, 4) Jıyndar. Logıka elementteri, 5) Matematıkalyq modeldeý. Jáne bul bes bólim 1-, 2-, 3-, 4-synyptada bar. Sol qaıtalanyp kele beredi.
Mysaly «Jıyn» mazmuny 1-synyptada, 2-, 3-, 4-synyptada kezdesedi. 1-synypta «bos jıyn» uǵymy beriledi aýeli. Al álem elderiniń eshqaısysynda da bastaýyshta «Jıyn» joq ekenin baıqadyq.
Baǵdarlama avtorlarymen de kezdesýde osy máseleni aıtyp, moıyndata almap edim.
3-synyptarda matematıka aptasyna 5 saǵat, oqý jylynda 170 saǵat.
3-synyp boıynsha baǵdarlama men oqýlyqqa zertteý jumysy
I. Bilim berý boıynsha álemdik reıtıng
II. 3-synyp boıynsha ártúrli memleketterdiń baǵdarlamasy:
A. Sıngapýr
B. Reseı
C. Ózbekstan
D. Belarýs
E. Qytaı
F. Fınlıandııa
III. Qazaqstannyń 3-synypqa negizdelgen oqý baǵdarlamasy men oqýlyqtardyń arasyndaǵy baılanys.
Bilim berý boıynsha álemdik reıtıng.
Dúnıejúzilik Ekonomıkalyq Forým júrgizgen “The Global Competitiveness Report” zertteý jumysy boıynsha memleketterdiń bastaýysh bilim berý deńgeıiniń reıtıngi qurylǵan bolatyn (2018 jyl).
|
Memleket |
Indeks |
|
|
1 |
Fınlıandııa |
6.7 |
|
2 |
Shveıarııa |
6.2 |
|
3 |
Sıngapýr |
6.2 |
|
4 |
Nıderlandy |
5.9 |
|
11 |
AQSh |
5.5 |
|
38 |
Qytaı |
4.7 |
|
41 |
Ońtústik Koreıa |
4.6 |
|
50 |
Reseı |
4.4 |
|
68 |
Qazaqstan |
4.0 |
3-synyp boıynsha ártúrli memleketterdiń baǵdarlamasy.
Sıngapýr
Jalpy málimet:
● Bastaýysh 6 men 12 jas aralyǵyn, orta býyn 12 men 17 jas aralyǵyn qamtıdy. 6 synyptan keıin emtıhan tapsyrady.
● Orta býyn 4 jyldy qamtıdy, odan keıin emtıhan tapsyrylady.
● Jalpy oqý uzaqtyǵy-10 jyl.
Saǵat sany: aptasyna 4 saǵat, oqý jylynda-136 saǵat.
Bir taqyrypty jazýdaǵy qoldanylatyn shablon:
- Negizgi matematıkalyq tujyrymdamalarmen tanysý árqashan kórneki mysaldan bastalady.
- Oqýshylar kitaptaǵy jáne jumys dápterindegi esepterdi shyǵarý arqyly túsingenderin bekitedi.
- Kezdesetin qaıtalaý esepteri oqýshynyń sol taqyryp týraly bilimin qaıta sholý emes, odan saıyn tereńdetý úshin beriledi.
Ótiletin jalpy taqyryptar:
Sandar men algerbra elementteri:
A. Bútin sandar:
a. 10 000-ǵa deıingi sandar (jazylýy, ómirdegi qoldanysy, salystyrý)
b. Tórt tańbaly sandarǵa deıingi sandardy qosý men azaıtý (aýyzsha/jazbasha)
c. 6-9 sandarynyń kóbeıtý kestesi. Qaldyqpen bólý
B. Bólshek sandar
a. Birdeı bólshekter
b. Bólshekterdi qysqartý
c. Bólimi 12-den aspaıtyn bólshekterdi salystyrý
d. Bólshekterdi qosý men azaıtý
C. Aqsha
a. $1000-dyń $100*10 teń ekenine túsiný. Amaldar oryndaý
Ólshem birlik pen geometrııa:
A. Uzyndyq
B. Massa
C. Kólemdi mıllılıtr arqyly kórsetý
D. Ýaqyt
Aýdan:
A. Tiktórburyshtyń/sharshynyń aýdany, ólshem birligi
B. Burysh, túrleri
C. Perpendıkýlıar, parallel uǵymdary
Statıstıka:
A. Málimetti oqı bilý
Qazaqstannyń oqý baǵdarlamasymen aıyrmashylyǵy:
● Logıka joq
● Úshburyshtyń aýdany ótilmeıdi
● Sheńber, dóńgelek ótilmeıdi
● Núkteniń koordınatasy ótilmeıdi
● Jıyn joq
● Keńistiktegi fıgýralar joq
● Bólshekterdi qosý men azaıtý, salystyrý ótiledi
● Statıstıka týraly uǵym qalyptasaly
● Parallel, perpendıkýlıar uǵymy engiziledi
Reseı
Jalpy málimet:
● Mektepke qabyldaý 7 jastan bastalady. Bastaýysh-alǵashqy 3 nemese 4 synyp, orta býyn- 9-synypqa deıin, joǵarǵy býyn-10 nemese 11 synyp.
● Jalpy oqý baǵdarlamasy.
● Oqý jylynyń uzaqtyǵy 1-synypta – 33 oqý aptasyn, 2-4-synyptarda 35 oqý aptasyn quraıdy. (statıa 13 FZ «Ob obrazovanıı»).
● Bastaýysh mekteptegi bilim alýshylardyń aptalyq oqý júktemesiniń eń joǵary kólemi 1-synyptar úshin 21 saǵattan, 2-4 synyptar úshin 23 saǵattan aspaıdy.
Saǵat sany:
- Aptasyna 4 saǵat, oqý jylynda –136 saǵat;
Bir taqyrypty jazýdaǵy qoldanylatyn shablon:
- Teorııalyq málimet kóp kezdespeıdi.
- Esep shyǵarýdy oqýshy berilgen algorıtmderge súıene otyryp úırenedi. Algorıtmderdiń túsindirmesi mysaldardan keıin beriledi.
- Esepter sany 6-8 aralyǵynda.
- Ótkendi pysyqtaýǵa arnalǵan 2-nusqalyq ózdik jumystary, 30-eseptik qaıtalaý sabaqtary bar.
Ótiletin jalpy taqyryptar:
1-bólim.
A. Qosý men azaıtý (jalǵasy)
B. Teńdeýlerdi sheshý
C. Geometrııalyq fıgýralardy áriptermen belgileý
D. Kóbeıtý men bólý (jalǵasy)
E. Amaldardy oryndaý tártibi
F. Kestelik kóbeıtý men bólý (jalǵasy)
G. Aýdan. Aýdan ólshem birlikteri
H. 1-ge kóbeıtý. 0-ge kóbeıtý. Nóldi sanǵa bólý
I. Úles
J. Sheńber men dóńgelek.
K. Ýaqyt ólshem birligi.
2-bólim
A. Kesteden tys kóbeıtý men bólý
B. Qaldyqpen bólý
C. Nómirleý (razrıadtar boıynsha)
D. Massa ólshem birligi
E. Aýyzsha amal oryndaý tásilderi
F. Jazbasha amarl oryndaý tásilderi
G. Kalkýlıatormen tanysý
Qazaqstannyń oqý baǵdarlamasymen aıyrmashylyǵy:
● Kitaptary 2-bólimnen turady. Ár kitap 113 betten.
● 1 000 000-ǵa deıingi sandar ótilmeıdi, tek 1000-ǵa deıin
● Múmkindikter tarmaǵy ótilmeıdi
● Jıyn ótilmeıdi
● Sannyń kvadraty/kýby ótilmeıdi
● Sımmetrııaly fıgýralar ótilmeıdi
● Úshburyshtyń aýdany ótilmeıdi
● Núkteniń koordınatasy ótilmeıdi
● Keńistiktegi fıgýralar ótilmeıdi
Ózbekstan
Jalpy málimet:
● Bastaýysh-alǵashqy 1-4 synyp, orta býyn- 5-9-synypqa deıin. 2019 jylǵa deıin 9-jyldyq oqý úrdisi bolaǵan, keıin 11-jyldyqqa kóshti.
Saǵat sany:
- Aptasyna 5 saǵat, oqý jylynda–170 saǵat;
Bir taqyrypty jazýdaǵy qoldanylatyn shablon:
- Jańa taqyrypty túsindirý úshin aldymen mysal keltirilip, oqýshyǵa sol mysalǵa negizdelgen ereje usynylady. Sonymen qatar, keıbir taqyryptarda tek esep shyǵarý úlgisin kórsetý, tek erejeni berý metodıkasy qoldanylǵan.
- Taqyrypty meńgerýge arnalǵan qansha saǵat sany bolsa, sonsha sabaq sany bólingen.
- Esep sany 6-8 aralyǵynda, árbir 2 sońǵy esep úıde oryndalatyn jattyǵýlar dep belgilengen. Olar ótilgen taqyrypqa baılanysty nemese ótkendi qaıtalaýǵa arnalǵan.
Ótiletin jalpy taqyryptar:
2-synypta ótiletin taqyryptardy qaıtalaý
A. Eki jáne úsh tańbaly sandardy qosý men azaıtý, qosý men kóbeıtýdiń qasıetteri
B. Nól jáne bir sandarymen kóbeıtý
C. Sannyń bóligin/bóligi boıynsha sandy tabý
D. Kombınatorıka men logıka
Kesteden tys kóbeıtý men bólý. Geometrııalyq fıgýralar.
A. Ártúrli tıptegi sandardy kóbeıtý men bólý
B. Qaldyqpen bólý
C. Bólgish pen eselikter
D. Úshburyshtardyń túrleri
E. Kesindini, dóńgelekti, kópburyshtardy birdeı bólikterge bólý
10 000 kólemindegi sandardy nómirleý. Ólshem birlikter.
A. Tórt tańbaly sandar
B. Tarıhı derekter, rımdik sanaý júıesi
C. Uzyndyq, massa ólshem birlikteri
Matematıkalyq órnekter. Teńsizdikter. Geometrııalyq fıgýralar.
A. Áripti órnekter
B. Aqıqat jalǵan pikirler
C. Parallel/perpendıkýlıar
D. Ostik sımmetrııa
Bólsheter. Jaı ondyq bólshekter.
A. Durys/burys bólshekter; bólshekterdi salystyrý; bólshekterge amaldar qoldaný; ondyq bólshekter (+-)
B. Aýdan ólshem birligi
C. Kalendar
D. Buryshtyń gradýsy
E. Fıgýralardy burý
F. Keńistiktegi fıgýralar
Qazaqstannyń oqý baǵdarlamasymen aıyrmashylyǵy:
● Bir 206-bettik kitaptan turady
● Bólshekter (ondyq, jaı, durys, burys, olarǵa amal qoldaný men salystyrý) ótiledi
● Kishi nemese teń, úlken nemese teń ótiledi
● Konýs ótiledi
● Fıgýralardy gradýs boıynsha burý ótiledi
● Buryshtardyń túrleri ótiledi, gradýstyq ólshemmen
● Parallel, perpendıkýlıar uǵymdary beriledi
● Kúntizbemen jumys jasaý ótiledi
● Tarıhı derekter beriledi, sandar qalaı paıda boldy
● Birdeı bólikterge bólý ótiledi
● Aqıqat pen jalǵan pikir ótiledi
● Bólgish pen eselik uǵymy engiziledi
● Jıyn ótilmeıdi
● Sannyń dárejesi ótilmeıdi
● Núktenniń koordınatasy men qozǵalys baǵyty ótilmeıdi
Belarýs
Jalpy málimet:
● Mektepke qabyldaý 6 jastan bastalady.
● 1-4-bastaýysh, 5-9-orta býyn, 9-11-joǵarǵy býyn.
● 12 jyldyqty engizgizi keldi, biraq engizbedi
Saǵat sany:
- Aptasyna 4 saǵat, oqý jylynda–140 saǵat;
Bir taqyrypty jazýdaǵy qoldanylatyn shablon:
- Keıbir taqyryptardyń túsindirý quraly-mysaldar. Olar oqýshy úshin jańa materıalmen tanysýdaǵy oılaý úlgisi bolyp tabylady.
- Kitaptyń eki betine bir taqyryp arnalady, sol sebepti esep sanynyń az-kóptigi berilgen teorııa kólemine baılanysty. Esep sany kóp bolǵan jaǵdaıda olardyń bári taqyrypqa baılanysty emes bolýy múmkin, kóbinese ótkendi qaıtalaýǵa arnalǵan úıde oryndalatyn tapsyrmalar.
Ótiletin jalpy taqyryptar:
A. Ekinshi synypty qaıtalaý
a. 100- ge deıingi sandardy aýyzsha, jazbasha qosý jáne azaıtý
B. Kóbeıtý men bólý, onyń qasıetteri
C. Kestelik kóbeıtý
D. Geometrııalyq fıgýralardy áriptermen ataý
E. Buryshtardyń túrleri
F. Amaldardy oryndaý tártibi
G. Úles, úlesterdi salystyrý
H. Sannyń bóligin, bóligi boıynsha sandy tabý
I. Teńdeý
J. Qaldyqpen bólý
K. Aýdan, onyń ólshem birlikteri
L. Úsh tańbaly sandar, razrıad, salystyrý, kóbeıtý men bólý
M. Qun
N. Jyldamdyq
O. Massa ólshem birlikteri
P. Ýaqyt ólshem birlikteri
Q. Alshaqtaý, kezdesýge berilgen esepter
Qazaqstannyń oqý baǵdarlamasymen aıyrmashylyǵy:
● Eki kitaptan turady
● Buryshtardyń túrleri ótiledi
● Jyldamdyq, alshaqtaý, kezdesýge esepter beriledi
● Logıka joq
● Jıyn joq
● Keńistiktegi fıgýralar joq
● Kvadrat, kýb uǵymy joq
● Sheńber, dóńgelek uǵymy joq
● Sımmetrııa joq
Qytaı
Jalpy málimet:
● 6-jastan bastap mektepke qabyldaıdy
● 12 jyldyq bilim berý formasy
● 1-6 synyp-bastaýysh, 7-9 synyp-tolyq emes orta mektep, 10-12 synyp-orta mektep
Saǵat sany: Aptasyna 5 saǵat, oqý jylynda–210 saǵat;
Bir taqyrypty jazýdaǵy qoldanylatyn shablon:
- Materıalmen tanystyrý oqýshylardyń taqyrypty qalaı paıymdaý kerektigine baılanysty beriledi. Mysaly, eseptiń shyǵarý úlgisin túsindirý eki balanyń arasyndaǵy dıalog bolyp tabylady.
- Taqyryp týraly jalpy túsinik berý úshin komıks tıptes sýretti jaǵdaıattar qoldanylady.
- Esep sanynyń ortasha máni 10.
Ótiletin jalpy taqyryptar:
A. 100-ge deıingi sandarǵa amaldar qoldaný
B. Kóbeıtý men bólý
C. Sóz esepter
D. Uzyndyq
E. Aýdan
F. Massa
G. Keńistiktegi fıgýralar
H. Pıktogramma, statıstıkalyq dıagrammalardy oqı bilý
I. Ýaqyt
J. Úles, olardy salystyrý
K. Ondyq bólshekter
L. Ornalasý
Qazaqstannyń oqý baǵdarlamasymen aıyrmashylyǵy:
● Jıyn joq
● Sannyń kvadraty, kýby joq
● Sheńber, dóńgelek ótilmeıdi
● Ondyq bólshekter, amaldar qoldaný
Fınlıandııa
Jalpy málimet:
● Mektepke 7 jastan bastap qabyldaıdy.
● 1-6 synyp-bastapqy tómengi býyn, 7-9 synyp-joǵarǵy býyn. 10-synypta olar baǵalaryn jaqsarta alady, 11-12-synypta kolledjge túse alady nemese oqýyn lıeıde jalǵastyra beredi.
● 3-shi synyptar úshin oqý jyly 22 apta.
Saǵat sany:
Bir taqyrypty jazýdaǵy qoldanylatyn shablon:
Ótiletin jalpy taqyryptar:
Qazaqstannyń oqý baǵdarlamasymen aıyrmashylyǵy:
Qazaqstannyń 3-synypqa negizdelgen oqý baǵdarlamasy men oqýlyqtardyń arasyndaǵy baılanys.
● Kitaptaǵy keıbir taqyryptardyń reti baǵdarlama bólimsheleriniń retine sáıkes kelmeıdi.
● Oqýlyqtyń kóptegen taqyryptarynda berilgen taqyrypqa qatysty emes nemese basqa taqyryptardyń esepteri kezdesedi.
Mysaly:
1-bólim. A. 1000 kólemindegi sandar. Qosý jáne azaıtý.
1-taqyryp. 1000 kólemindegi sandar: 8-esep (baǵan túrinde eki tańbaly sandardy qosý jáne azaıtý), 9-esep (mátin esep, bir tańbaly sandarǵa amaldar qoldaný arqyly) (6-bet)
3-taqyryp: 7-esep (áripti órnek) (11-bet)
4-taqyryp: 7-esep (qatysty emes) (13-bet)
5-taqyryp: 5-esep (áripti órnek) (15-bet)
7-esep (eki tańbaly jáne bir tańbaly sandardy qosý) (15-bet)
7-taqyryp: 6-esep (teńdeý) (21-bet)
8-esep (qatysty emes) (21-bet)
9-taqyryp: 7-esep (qatysty emes) (26-bet)
10-takyryp: 7-esep (qatysty emes) (28-bet)
11-taqyryp: 6-esep (qatysty emes) (30-bet)
7-esep (amaldar oryndaý tártibi) (30-bet)
● Oqýlyqta kelesi taqyryptar joq (basqa taqyryptarda esep túrinde ǵana beriledi):
1-bólim. A. 1000 kólemindegi sandar. Qosý jáne azaıtý.
➢ Sandy jáne áripti órnekter
○ 3.2.1.1 bir/eki árpi bar áripti órnekterdi ajyratý, qurastyrý, jazý jáne oqý; 3.2.1.2 áripterdiń berilgen mánderinde eki árpi bar áripti órnektiń mánin tabý (baǵdarlamada berilgen oqý maqsattary)
➢ Teńdik jáne teńsizdik. Teńdeý.
○ 3.2.2.1 qarapaıym teńsizdikterdiń sheshimder jıynyn tabý (baǵdarlamada berilgen oqý maqsattary).
Avtorlar:
Yrysbek Máýit,
Arýjan Malıkova,
Jadyra Omarova
Marjan Rahımjan
