Ult ustazyn ulyqtaı bilý – ulttyǵymyzdy bildiredi - Qazybek Isa

2896
Adyrna.kz Telegram
QOSTANAI ÁÝEJAIY AHAŃ ATYNDA BOLADY
Arqyraǵan aqpannyń aıaǵynda Ahańnyń 150 jyldyǵy mereıtoıyn ashyp keldik.
On kún el aralaýymyzdyń aıaǵy Ahańnyń týǵan ólkesine jalǵasty. 28 aqpanda Qostanaıda ult ustazy, Alashtyń rýhanı kósemi Ahmet Baıtursynulynyń IýNESKO aıasynda toılanatyn 150 jyldyq mereıtoıynyń resmı ashylý saltanaty ótti.
Qostanaı oblysy ákimi Arhımed Muqanbetovpen kezdesip, elimiz eleńdep otyrǵan mereıtoıdyń barysy jóninde sóılestik. Ákim toı týraly toyqqandy aqparat berdi.
Ahańnyń 150 jyldyǵyna baılanysty Úkimet basshysy orynbasary E.Toǵjanovqa «Aq jol» frakııasynyń depýtattyq saýalyn joldaǵany belgili. Onyń ishinde Alash kósemderi Ahań men Jahańnyń týǵan aýyldaryna baratyn jol joq ekendigin jazyp, barlyǵy 17 usynys jasaǵanbyz. Olardyń kóbisi oryndalyp jatqany týraly vıe-premerdiń jaýaby da kelgen.
Bizdiń depýtattyq saýaldan keıin Qostanaı oblysynyń ákimi Arhımed Muhambetov Jangeldın aýdanyna, sonyń ishinde Ahmet Baıtursynuly aýylyna baryp, elmen kezdesip qaıtqany belgili. Ahańnyń toıyna arnalyp istelip jatqan is-sharalardy, onyń ishinde jol salý bastalǵanyn baıandap, jurttyń oı-pikirin, usynystaryn tyńdap, mańyzdy máselelerdi oryndaýǵa ýáde etti. Al eń bastysy– Ahań aýylyna baratyn joldy kúrdeli jóndeýden ótkizý jumystary sheshimin taýyp otyr.
«2022 jyldyń bıýdjetin bekitken kezde joldyń 11,4 shaqyrymyn jóndeýge 450 mln teńge bólingen bolatyn. Qazirgi ýaqytta odan ári qaraı jol salý úshin qujattama ázirleýge qarajat bólindi. Qujat daıyn bolǵan bette, jumystar bastalady. Ol maqsatta qosymsha 1,5 mlrd teńge qarastyryp otyrmyz, bul shamamen 21 shaqyrym jol tóseýge jetedi. Sonda 32 shaqyrym joldyń qarjysy sheshilip tur. Al kóktemdegi bıýdjetti qaıta pysyqtaý kezinde qalǵan shaqyrymdarǵa qarjy suraımyz dep otyrmyz»- dedi Arhımed Begejanuly.
Respýblıkalyq «Qazaq úni» gazeti men ulttyq portalynda bizdiń «Ult ustazyn ulyqtaýǵa qarsy qoǵamdyq keńesti taratyp jiberý kerek» degen maqalamyzda kóterilgen máselelerdi de qolǵa alyp jatqandaryn aıtty. «A.Baıtursynuly týǵan úıdi qalpyna keltirýge oblystyq bıýdjet esebinen qarajat bólindi. Ony jańǵyrtyp, mýzeı úıge aınaldyrý josparlanyp otyr» dedi. Sondaı-aq, Orynbor qalasynda Ahańnyń eskertkishin ornatý máselesin demeýshiler arqyly sheshýge tyrysyp jatqandaryn jetkizdi.
Ákimniń aıtýynsha, bizdiń kótergen depýtattyq saýal boıynsha oblys ortalyǵyndaǵy áýejaıǵa Ahmet Baıtursynuly esimi berilý týraly usynys oblystyq máslıhat depýtatary tarapynan óz qoldaýyn taýyp jatyr eken. Áýejaı ákimshiligi de óz kelisimin bergen. Bul týraly oblystyq máslıhat hatshysy, rýhanııatqa qamqor bolyp júretin kásipker Saılaýbek Eshanov ta rastady. Al keshe oblystyq máslıhat Qostanaı qalasyndaǵy áýejaıǵa Ahmet Baıtursynulynyń atyna berýdi qoldap, bekitti. Endi respýblıkalyq onomastıkalyq komıssııanyń sheshimi ǵana qaldy.
Qudaı qalasa, Ahańnyń toıyna alys-jaqynnan aǵylǵan qonaqtardy Qostanaıda ushaqtan túsken bette áýejaıda «Ahmet Baıtursynuly» degen aıshyqty jazýmen Ahańnyń ózi qarsy alyp tursa qandaı ǵanıbet!
Mereıtoı máselesinde aımaq basshylyǵy barynsha qımyldap jatyr eken. Halyq únine qulaq túre bilgen oblys ákimi Arhımed Begejanulyna alǵys aıtamyz. Endi sol ýádelerdiń barlyǵy oryndalsyn dep seneıik.
Ulylarymyzdy ulyqtamasaq, el bolyp alǵa jyljı almaımyz.
Jalpy, Ahań elindegi saparymyz týraly tolyq aqparatty oblystyq «Qostanaı tańy» gazetinde jazylǵan habar men jýrnalıst Qydyrbek Qıyshanǵa bergen suqbatymyzdan oqýǵa bolady.
ULT USTAZYNYŃ TOIY RESMI AShYLDY
Mereıtoıdyń álqıssasy
Bıyl 28 aqpanda Qostanaıda ult ustazy Ahmet Baıtursynulynyń 150 jyldyq mereıtoıynyń resmı ashylý saltanaty ótti. Aıtýly sharaǵa aqyn, QR Parlamenti Májilisiniń depýtaty Qazybek Isa, Qazaqstan jazýshylar Odaǵynyń tóraǵasy Ulyqbek Esdáýlet, QR Bilim jáne ǵylym mınıstrliginiń Til saıasaty komıtetiniń Shaısultan Shaıahmetov atyndaǵy «Til-Qazyna» ulttyq ǵylymı-praktıkalyq ortalyǵynyń dırektory Erbol Tileshov, Almaty qalasyndaǵy AhmetBaıtursynuly memorıaldyq mýzeı-úıiniń dırektory Raıhan Imahanbet, óńirimizdegi zııalyqaýym ókilderi qatysty. Saltanatty jıyndyaımaq basshysy Arhımed Muhambetov bastap, alystan-jaqynnan kelgen meımandar oblysortalyǵyndaǵy Ahań eskertkishine gúl shoǵyn qoıýdan bastady.
Munan keıin A.Baıtursynov atyndaǵy Qostanaı óńirlik ýnıversıtetinde «Ult ustazy» dóńgelek ústel otyrysyna jalǵasty. Alǵashqy sóz kezegin alǵan oblys ákimi jyl boıyna óńirimizde aýqymdy ǵylymı-tanymdyq jáne mádenı-aǵartýshylyq sharalardy ótkizý jospary bekitilip, tıisti jumystar júrgizilip jatqanyn jetkizdi:
— Ult ustazyna arnalǵan aıtýly sharalar ótken aptada Elordamyzdan bastaý alyp, rýhanı kósemniń týǵan jerinde jalǵasyp jatyr. Jyl basynda Jankeldın aýdanyna jumys saparymmenbaryp, halyqpen kezdesip qaıttyq. Sol kezdesýaıasynda aýyl turǵyndary jol jóndeý, ınternet jelisin qosý jáne medıınalyq kómek kórsetý sapasyn arttyrý jóninde ótinishterin jetkizgenbolatyn. Osyǵan baılanysty qosymsha sharalarqabyldap jatyrmyz. 2022 jyldyń bıýdjetinbekitken kezde «Shubalań-Qarasý» baǵytyndaǵy joldyń 11,4 shaqyrymyn jóndeýge 450 mln teńge bólingen bolatyn. Qazirgi ýaqytta odan ári qaraı jol salý úshin qujattama ázirleýge qarajat bólindi. Qujat daıyn bolǵan bette, jumystar bastalady. Ol maqsatta qosymsha 1,5 mlrd teńge qarastyryp otyrmyz, bul shamamen 21 shaqyrym jol tóseýge jetedi. Shalǵaı aýyldardy ınternet jelisine qosý boıynsha ıfrlandyrý mınıstrligijáne «Qazaqtelekom» akıonerlik qoǵamymen birlesip jol kartasy ázirlenip, jumystar pysyqtalýda. Jospar aıasynda Torǵaı aýylyndaǵy «Ahmet Baıtursynuly men Mirjaqyp Dýlatulynyń ádebı mýzeıin» jóndeý jumystary júrgiziletin bolady jáne ekspozıııasy tolyǵymen qaıta jańartylady. Oǵan qosa, A.Baıtursynuly týǵan úıdi qalpyna keltirýge oblystyq bıýdjet esebinen qarajat bólindi. Ony jańǵyrtyp, mýzeı úıge aınaldyrý josparlanyp otyr, — dedi aımaq basshysy.
Aqyn Qazybek Isa óz sózinde Ahańnyń mereıtoıyna toqtaldy:
- Álemde barlyq elde Ulttyń uly tulǵalarynyń memorıaldyq kesheni eń aldymen olardyń týǵan jerinde bolady. Kıeli Jıdebaıdy oblys ortalyǵynan tym alysta dep Uly Abaıdyń memorıaldyq keshenin Óskemennen nemese Semeıden salǵan joqpyz ǵoı. Ulylarǵa taǵzym etý úshin el alysty jaqyndatyp, Abaı aýylyna barady. Sol sekildi Ulttyń uly kósemi Ahmet Baıtursynulynyń árýaǵyna taǵzym etý úshin alystaǵy Ahmet aýylyna barýy kerek, dedi. —«Aqjol» partııasy bıylǵy jyldy Memlekettik til jyly dep jarııalaýdy usyndy. Biraq Úkimet Balalar jyly dep atady. Degenmen ult úshin, qoǵam úshin bıyl Ahań toıy qarsańynda Ana tilijyly bolady dep senemin. Bizdiń kótergen depýtattyq saýal boıynsha oblys ortalyǵyndaǵy áýejaıǵa Ahmet Baıtursynuly esimi berilý týraly usynys óz qoldaýyn taýyp jatyr. Áýejaı ákimshiligi óz kelisimin bergen, qazirgi kúni osy máseleniń sheshilýi úkimettik deńgeıde qarastylyp jatyr. Sonymen birge bir aıta keterim, mynaý ýnıversıtettiń atyndaǵy «Ahmet Baıtursynov» degen tegindegi «ov» jalǵaýyn alyp tastaý kerek. Alash kósemderi Ahań, Álıhan, Mirjaqyptar óz tekterinen ov» jalǵaýyna qarsy bolǵan, ol týraly maqalalary da bar— dedi QR Parlamenti Májilisiniń depýtaty.
Jarty ǵumyryn Ahmet Baıtursynuly mýzeı-úıine arnaǵan Raıhan Imahanbet «Qazaq» dep ótken Ahmet Baıtursynulynyń jasaǵan eńbeginiń tórtten bir bólsheginde jasaı alǵaı otyrmyz deıdi. -Artqa táýelsizdikpen birge otyz jyldyqty tastaǵanymen, qoǵamda tulǵalarymyzdyń da eńbegi elenip jatqan joq. Ony eskerýimiz kerek. Ásirese, biz atqa minip júrgen er azamattarymyzǵa qaraımyz. Keshegi Alash arystarynyń rýhyn sizdersezinbeseńizder, qarapaıym halyqtyń sezingeniazdyq etedi. Ásirese, Ahmetti ushyrǵan Aqkólge úlken kóńil aýdarýlaryńyzdy suraımyn. Kóbi elden tysqary jatyr dep oılaıdy. Eger jaǵdaıyn jasasa, Ahmet týǵan ólkege el nege barmaıdy?,- dep ahmettanýshy Ahmet atamyzdyń óleńimen oıyntúıindedi.
Sóz oraıynda aıta keteıik, ýnıversıtet qabyrǵasynda ótken jıynda Qazaqstannyń «Aq jol» demokratııalyq partııasynan saılanǵan Májilis depýtaty Qazybek Isa óńirimizdiń til janashylary aqyn Aqylbek Shaıahmet pen «Qostanaı tańy» gazettiniń bas redaktory Januzaq Aıazbekovke «Aq jol» partııasynyń eńbek ardagerlerine arnalǵan «Eńbegim elime» medalin tabys etti. Saltanatty shara sońynda belgili ǵalym, aqyn Serikbaı Ospanovtyń «Ult ustazy» kitabynyń tusaýkeser rásimi ótti. Mártebeli meımandar men ǵalymdarǵa «Ahmet Baıtursynov» qurmet medali tabys etildi.
Aıtýly shara qalamyzdyń mádenı oryndarynda da jalǵasyn tapty. A.Baıtursynov atyndaǵy Qostanaı óńirlik ýnıversıtetinde, Ybyraı Altynsarın memorıaldyq mýzeıinde, I.Omarov atyndaǵy qazaq drama teatrynda, «Dostyq úıinde» jáne Balalar shyǵarmashylyq úıinde ahmettaný dáris sabaqtary ótti. Jastarsaraıynda Ahmet Baıtursynulyna arnalǵan mereıli jyldyń saltanatty ashylý rásimi boldy. Ádebı-sazdy kesh ótip, onda Ahańnyń ánderi, kúıleri oryndalyp, óleńderi oqylady, kemeńgerdiń ómirinen teatrlandyrylǵan qoıylymdar usynyldy. «Qostanaı Plaza» saýda-oıyn-saýyq ortalyǵynda Ahmet obrazymenfotosessııa, mektep oqýshylarynyń, stýdentterdiń qatysýymen ınteraktıvti sharalar ótti, ondabelgili óner ıeleri jáne kórkemónerpazdar ujymy óner kórsetti. Jastar arasynda «Astyqjan» saýdaortalyǵy aımaǵynda «Poısk» tanymdyq kvestoıyny uıymdastyryldy. «Masa» Youtube-jobasynyń tusaýy kesildi.
Mereıtoı aıasynda «Baıtursynuly oqýlary-2022», halyqaralyq ǵylymı-praktıkalyq konferenııalar, «Ahań júrgen jolmen» ǵylymı ekspedıııasy, qaıratkerdiń murasyn zertteýge arnalǵan «Ahmet álemi» ınteraktıvti portaly, oblystyq teatr sahnalarynda taqyryptyq qoıylymdar josparlanǵan. Erekshe atap ótetin jaıt, kelesi oqý jyly oblys úshin mańyzdy mamandyqtar boıynsha Ahmet Baıtursynuly atyndaǵy granttar jergilikti bıýdjet esebinen taǵaıyndalady.
Mereıtoıǵa arnalǵan negizgi is-sharalardy óziniń týǵan kúni aıasynda, ıaǵnı 5 qyrkúıek shamasynda ótkizý josparlanǵan. Oǵan qosa, oblys ortalyǵynda Qazaqstan halqy tilderi kúnine arnalǵan aýqymdy sharalar, «Til-qazyna» festıvali ótedi. Sondaı-aq, tarıhı tulǵanyń týǵan jeri Jankeldın aýdanynda birqatar kólemdi mereıtoılyq sharalar, atap aıtqanda ádebı mýzeıdiń jóndeýden keıingi tusaýkeseri, ǵylymı tájirıbelik konferenııa, aqyndar aıtysy, oqýshylar arasynda «Ahmet oqýlary» baıqaýy, at sportynan jarystar ótkizý kózdelgen.
Aıta ketý kerek, aqjoltaı jańalyq, ult janashyrlarynyń bastamasymen Ahań atyndaǵy óńirlik ýnıversıtet «ov» jalǵaýynan arylyp, Ahmet Baıtursynuly atyndaǵy oqý ordasy bolyp atalatyn boldy.
«Qostanaı tańy» gazeti
Qazybek Isa: «HALYQ TALABY ORYNDALMAI, EL JAǴDAIY OŃALMAIDY»
Parlamentke kelmeı jatyp-aq halyq qalaýlysyna aınalǵan, eliniń shyn yqylasyna bólengen, Májilis tórinde otyrǵan bir jylda tynymsyz eńbek tyndyrǵan Qazybek Isa myrza. Áleýmettik jelide jurtshylyq osy ıgi isterine qarap, «joǵary minberde otyrǵan ulttyń joqtaýshysy – Qaz daýysty Qazybek» dep atap ketti. Ahmet Baıtursynuly jylynyń resmı ashylýyna Ahańnyń eline kelgen halyq qalaýlysyn qostanaılyq halyq ta ystyq yqylaspen qarsy aldy. Eki kún boıy qasynda júrip, biz de ol kisige baýyr basyp qalyppyz. Biraz áńgimeniń shetin aǵyttyq. Sol suqbatymyzdy yqshamdap, nazararyńyzǵa usynyp otyrmyz.
KEDEIShILIK KEŃINEN JAILAP ALǴAN ELMIZ
​- Qazybek Jarylqasynuly, el áýelden sizdi aqyn retinde tanıdy. Aqyn bolǵanda da, ásirese, 2019 jyldyń aqpanyndaǵy elordada bir úıdiń bes birdeı sábıiniń órtke oranýy qazaq qoǵamy úshin zor kúızelis bolǵany ras. Sol tusta siz «Jer betinde perishtege joq oryn» degen eldińsaı-súıegińdi syrqyratyr tolǵaýjazdyńyz. Bul jaǵdaıdyń artynan qoǵamda úlken seń qozǵalatynyn bildińiz be?
​- Bunyń aldyndaǵy jyly Qyzylorda oblysy Qarmaqshy aýdanynda bir otbasynyń úsh uly, sodan keıin Qyzylorda qalasynda saıajaıdy panalaǵan otbasynyń Álınur, Aldııar, Abzal atty úsh uly, al aqpanda astanada aıadaı lashyqta turyp jatqan bir otbasynyń bes qyzy órtten qaza tapty. Úsh oqıǵada da kóp balaly otbasynyń áke-shesheleri túngi jumysta bolǵan. Qý joqshylyq!
Al sol kezde Áleýmettik qorǵaý mınıstri kóp balaly analarǵa 16 myń teńge kóp dep, eldiń yzasyn týdyrsa, vıe-mınıstr aýyr qasiretke ushyraǵan ata-analardyń túngi jumys isteýin «bul olardyń tańdaýy» dep eldi shoshytty.Áleýmettik jelide jurt Áleýmettik qorǵaý mınıstri men vıe-mınıstrdi ornynan ketsin dep shýlap jatty. Bes qyzdyń óliminen keıin belgili rejısser Talǵat Temenov telefon soǵyp, osy oqıǵany aýyr kúızelispen jetkizdi ári maǵan óleń jazshy dep ótinish bildirdi. «Jer betinde perishtege joq oryn» jyry sodan týǵan bolatyn...
Osydan keıin kóp balaly analar ár jerde talaptaryn aıtyp ereýildedi. Aqyry, úkimet otstavkaǵa ketti. Týra osy qaıǵyly jaǵdaıǵa tikeleı qatysy bar dep aıta almaımyn, biraq sol jyly naýryzda tuńǵysh prezıdent ornyn bosatty. Báribir bul bizdiń qoǵamda kóp jyldardan bergi áleýmettik teńsizdik, kedeıshilik zarynyń ótip ketkendigi ekeni anyq.
ALASh QAIRATKERLERIN UMYTÝ –SAIaSI QATELIK
- Bir jyldan beri Májilistesiz ári biz biletin eń belsendi depýtatysyz. Qur attan emes, naqty máselelerdi kóterip, Úkimetke qarata talaı saýaldar joldadyńyz. Sonyń barlyǵy ulttyń qamy, ásirese, Alash arystaryna qatysty. Jáne sol joldanatyn baıandamalaryńyzdy protokolmen bekitkendeı resmı emes, qazaqtyń baıyrǵy jalpaq tilimen jetkizip jatasyz. Tyńdap, aıyzyń bir qanyp otyrady. Bul degenimiz, qazaq qaýymynyń kezindegi Sherhan Murtaza aǵamyzdyń janaıqaıynyń jańǵyryǵyn saǵynyp qalǵany, ishindegi qyjylyn ózińiz dóp basyp jatyrsyz dep aıtsaq, kelisesiz be?
​- Ádiletsizdikke ushyraǵan, qýǵyn kórgen kári tarıh pen tarıhı tulǵalardyń esimi dóńgelep otyryp urpaǵynyń aldyna qaıtyp keletini – uly aksıoma. Ol álemdik tájirıbede bar dúnıe. Ózimiz de qaıranda ketken Alash bozdaqtarynyń jyrymen sýsyndap óskendikten, ishimizde jatqan bulqynystyń bolýy da zańdylyq. Sol sebepti, halyqtyń muńy – meniń muńym, meniń muńym – halyqtyń muńy bolýy kerek.
Ótken jyly Parlamentke kelisimen, «Aq jol» partııasynyń frakııasy atynan Premer-mınıstrdiń orynbasary Eraly Toǵjanovqa depýtattyq saýal joldadyq. Onda 30 jyldyǵy atalyp ótetin Qazaq Eli Táýelsizdigi jolyndaǵy ǵasyrlar boıǵy janqııarlyq kúresterdiń ishinde Alashordanyń orny aıryqsha ekeni basa aıtyldy. Orta Azııada alǵashqy zamanaýı saıası partııa quryp, Alash Orda avtonomııasyn jarııalaǵan Alash arystary Azattyq jolyndaǵy uly kúreste ult bolashaǵy úshin sanaly túrde qurbandyqqa bara bilýimen qandaı qurmetke de laıyqty. Basty Urany - Jerdi satpaý, Eldi saqtaý, Tildi saqtaý. Sonymen qatar Táýelsizdiktiń 30 jyldyǵyn merekeleý jónindegi komıssııanyń memlekettik deńgeıdegi is-sharalar qatarynda Alash kósemi Álıhan Bókeıhannyń 155 jyldyǵy da bar ekeni eskerilip, Qaraǵandynyń Oktıabr aýdanyna Álıhan Bókeıhannyń esimin berý jónindegi sheshimdi halyq zor qýanyshpen qarsy aldy. Jalpy, sońǵy kezde Alash taqyrybynyń el arasynda keń tarala bastaǵany óte qýanyshty tendenııa. El táýelsizdigi jolynda janyn pıda etken Alash qaıratkerleriniń asqaq rýhyn qasterlep, este qaldyrý sharalary (kóshelerge, mektepterge, eldi mekenderge esimderin berý, eskertkishter qoıý, t.b.) elorda men óńirlerde tıisti dárejede júzege asýy qajet. Onyń nátıjesi de joq emes – astanada Alash kósemderi Álıhan, Ahmet, Mirjaqyptardyń eskertkishteri asqaqtap tur qazir.
​Alaıda, Alash dese qarapaıym kópshiliktiń esine tek Alashorda úkimetiniń kórnekti kósemderi Álıhan Bókeıhan, Ahmet Baıtursynuly, Mirjaqyp Dýlatuly sekildi birneshe tulǵanyń esimderi ǵana keledi. Shyn máninde bul tizim áldeqaıda aýqymdy. Aıtalyq, 2019 jyly «Aq jol» partııasy «Alash» ınstıtýtymen birlesip, buryn belgisiz bolyp kelgen 700-den astam tulǵany quraıtyn jergilikti Alash qaıratkerleriniń tizimin daıyndady. Alashtanýshy ǵalymdardyń zertteýleriniń negizinde jasalǵan tizimgekópshilik qaýymǵa esimderi umyt bolǵan ár óńirdiń jergilikti Alash qaıratkerleri engizildi. Árbir oblys, qala ákimderine sol jerge qatysy bar, sol jerden shyqqan Alashshyl azamattardyń tizimi jiberilip, olardyń attarynjergilikti jerdegi kóshe, mektep, t.b. nysandarǵa berýdiusynǵan bolatynbyz. Alaıda, alynǵan jaýaptar kóńilge qonbaıdy. Kóbinese jaýaptar jaltarma sıpatta, buǵan deıin Alashtyń el aýzyndaǵy jıyrma shaqty tanymal basshylarynyń esimderin ataýmen ǵana shektelgen. Bundaı ádiletsizdikti biz úlken saıası qatelik dep sanaımyz. Jalpy, bizde memleket tarapynan bekitilgen tizim bar, soǵan engen tulǵalar ǵana álgideı qurmetke ıe bola alady. Ol tizimgekóp Alash qaıratkerleri kirmegen. Alash týraly talaptyeskere otyryp, sol memlekettik arnaıy tizimdi qaıta qaraý kerek.
ULT USTAZYN ULYQTAI BILÝ – ULTTYǴYMYZDY BILDIREDI
​- Mine, búgin ult ustazy, Alashtyń kósemi Ahmet Baıtursynuly mereıtoıynyń resmı ashylý jıynyna arnaıy qatysýǵa Qostanaı topyraǵyna kelip otyrsyz. Ahańnyń bul toıyna ázirlik máselesi qoǵamda kúni buryn az qozǵalǵan joq. Biraq ózińiz sol máseleni parlamentte naqtyusynystaryńyzben kóterip, Úkimetke deıin resmı saýal joldadyńyz. Búgingi merekelik sharanyń bastaýyn sol eńbegińizdiń jemisi desek, artyq aıtqandyq emes. Oılaǵanymyz oryndaldy dep aýyz toltyryp aıta alasyz ba?
​- Iá, Ahańnyń 150 jyldyǵyna baılanysty Úkimet basshysy orynbasary E.Toǵjanovqa «Aq jol» frakııasynyń depýtattyq saýalyn joldaǵanymdy bilesizder. Onyń ishinde Alash kósemderi Ahań men Jahańnyń týǵan aýyldaryna baratyn jol joq ekendigin jazdyq. Jaqynda Qostanaı oblysynyń ákimi Arhımed Muhambetov Jangeldın aýdanyna, sonyń ishinde Ahmet Baıtursynuly aýylyna baryp, elmen kezdesti. Ahańnyń toıyna arnalyp istelip jatqan is-sharalardy, onyń ishinde jol salý bastalǵanyn baıandap, jurttyń oı-pikirin, usynystaryn tyńdap, mańyzdy máselelerdi oryndaýǵa ýáde etti. Halyq únine qulaq túre bilgen oblys ákimine alǵys aıtamyz. Endi sol ýádelerdiń barlyǵy oryndalsyn dep seneıik. Ulylarymyzdy ulyqtamasaq, el bolyp alǵa jyljı almaımyz.
Al joldanǵan saýalymyzǵa Úkimet tarapynan jaýap hat keldi. Onda Qazaqstan Prezıdentiniń 2021 jylǵy 19 maýsymdaǵy №624 Jarlyǵyna sáıkes Ahmet Baıtursynulynyń 150 jyldyq mereıtoıyna daıyndyq jáne ony ótkizý jónindegi memlekettik komıssııa qurylyp, Qazaqstan Respýblıkasynyń Memlekettik hatshysy atalǵan komıssııa tóraǵasy bolyp belgilengeni jazylǵan. Jalpy respýblıkalyq jospar bekitildi. IýNESKO kóleminde atalyp ótiletin boldy. Ol jaıynda kópshilik habardar. Al eń bastysy – Ahań aýylyna baratyn joldy kúrdeli jóndeýden ótkizý jumystary sheshimin taýyp otyr. Bizdiń kótergen depýtattyq saýal boıynsha oblys ortalyǵyndaǵy áýejaıǵa Ahmet Baıtursynuly esimi berilý týraly usynys óz qoldaýyn taýyp jatyr. Qostanaıǵa kelgen adam ushaqtan túsken bette «Ahmet Baıtursynuly áýejaıy» degen úlken jazý alypǵımarattyń mańdaıshasynda jazý qarsy alyp tursa qandaı ǵanıbet! Bul jaǵynan aımaq basshylyǵy zor eńbek jasapty.
​Alaıda «qap, áttegen-aı» degizgen bir jaıtqa qapalanyp qaldyq. Biz ult ustazynyń eńseli eskertkishi tek Qostanaımen, qos astanamen ǵana shektelmeýi kerek, búkil Turannyń tulǵasy derlik Ahańnyń eskertkishi Túrki áleminiń ordasy Túrkistanda, alǵashqy astanamyzdyń biri Qyzylordada, Shymkentte, barlyq oblys ortalyqtarynda da turýy tıis, Túrkııada Ankarada, Reseıde Orynborda, Ózbekstanda Tashkentte, Ázirbaıjanda eskertkishterýn ornatýǵa qol jetkizý kerek dep atap kórsetip, usynys jasaǵan edik. Ahańnyń týǵan oblysy ortalyǵynda ótken qoǵamdyq keńes Ahmet Baıtursynulynyń memorıaldyq keshenin salýǵa jáne Orynbor qalasynda eskertkishin ornatýǵa qarsy shyǵypty. Qoǵamdyq keńes osy uıǵarymdy qoldap daýys beripti. Syltaýlary – «qarjy jetpeıdi- mys». Ay da bolsa aıtaıyn, osy jaıyn estigende, «Ult ustazyn ulyqtaýǵa qarsy qoǵamdyq keńesti taratyp jiberý kerek» dep jazǵan edik.
​Ulttyń uly ustazyna qurmetimiz sheksiz. Ol qazaqqa ǵana emes, tutas túrki dúnıesine ortaq tulǵa. Oblys ákimi Arhımed Muhanbetovpen kezdeskenimizde osynyń bárin aıttyq. Bir qýantarlyǵy, aımaq basshylyǵy kóp dúnıe atqaryp jatyr eken. Syn aıtylady, sol synnan qorytyndy shyǵarylǵany durys. Synǵa qarsy shyǵý – halyqqa qarsy shyǵý degen sóz. Al ıýtýb arnasynda taralǵan vıdeodaǵyAhmet Baıtursynuly úıiniń múshkil halin aıtyp kúızelgen Ábdisalyq Jaqsymbekov aqsaqalmeniń telefonymdy ózi taýyp alyp, depýtatattyq saýalyma baılanysty «jylap otyryp tyńdadyq» dep, shynaıy alǵysyn aıtty.
Sol sekildi talaı aǵaıyndar habarlasyp, alǵystaryn aıtyp jatyr. Eldiń aq tilegine rızamyz, tek úmitterin aqtaı alsaq dep qaırat tanytyp júrmiz.
Eń bastysy, Ult Ustazyn ulyqtaı bilý- ulttyǵymyzdy, eldigimizdi bildiredi.
QANDY QAŃTARDA EL EREÝILGE PUL ÚShIN ǴANA EMES, TIL ÚShIN DE ShYQTY...
- Aǵa, keshegi «qańtar qasireti» el jadynda kóp ýaqyt boıy óshpeıtini anyq. Osy bir shyrmaýy qalyń oqıǵa men onyń saldary jaıynda bir aýyz pikirińizdi aıtasyz ba?
​- Qaı zamanda da halyqtyń talaby oryndalmaı, eldiń jaǵdaıy oryndalmaıdy. Keshegi qasiretti qańtar qaqtyǵysy bolǵan kezde, Jańaózende beıbit ereýil bastalǵanda, 3 qańtar kúni «Jańaózendikterdiń talaby oryndalýy tıis» dep maqala jazdym. 4 qańtarda Azat Perýashev «Aq jol» partııasynyń frakııasyn ótkizdi. 8 qańtar kúni «Qazaqstan» ulttyq arnasynyń «Ashyq alań» baǵdarlamasyna shyqtym. Onda eldiń namysy úshin, áleýmettik ádildikti talap etip ereýilge shyǵyp, beıbit sherý ótkizgen ári sol jolda jazyqsyz ustalyp jatqandardy bosatýyn talap ettim. Al 9 qańtarda “Qazaq úni” ulttyq portalyna shyqqan shyqqan “HALYQTYŃ TILINDE SÓILEI ALATYN HALYQTYQ ÚKIMET KEREK! JAŃAÓZEN - JAŃA KEZEŃ BASTAÝY» atty maqalam, odan soń 10 qańtarda shyqqan «JAZYQSYZ JANDAR JAZAǴA ILINIP KETPEÝI TIIS”- atty maqalamqatty qoldaýǵa ıe boldy. Belgili telejýrnalıst Nartaı Aralbaıulynyń ıýtýbarnasynda ereýil taqyrybynda suqbat berdim.
“ALTYNDY BASYP OTYRYP, JALAŃAIaQQA AINALDYQ!”-atty jyrym jarııalandy.
26 qańtarda: “Memlekettik tóńkeris jasaǵandar túgel anyqtalyp tegis jazalanýy tıis” dep, «Aq jol» frakııasynyń Bas prokýrorǵa depýtattyq saýalyn jarıladym.
Basynan bastap, qamalǵandar men olardyń týystarymen kezdesýler ótkizdik. Máselen, Azat Perýashev ekeýmiz Tarazdaǵy túrmede qapasta otyrǵan 68 adamnyń barlyǵymen kezdesip, jeke-jeke sóılestik.
Bizdiń aralasýymyzben birneshe jas túrmeden bosap shyqty, aldy alǵystaryn jarııalap jatyr.
Halyq kóshege pul úshin ǵana emes, til úshin de shyqqanyn jazdym. Jalpy, biz til máselesin talaı kóterip kelemiz. «Qazaq úni» gazeti saıtynda jarııalanǵan Prezıdentten Memlekettik til týraly zańdy talap etken Ashyq hatqa bir jarym aıda 126 myńnan astamadam qol qoıdy!
​Jalpy, qańtardaǵy qaıǵyly oqıǵa jaıynda az aıtylǵan joq. Biz de óz tarapymyzdan barlyq shyndyq ashylyp, kináliler jazalanýy tıis ekendigin talap etip otyrmyz. Biz úshin basty maqsat – memleketti saqtap qalý. Qazynaǵa baı, kenge toly elde kedeıler bolmaýy tıis. Olıgarhtar zańsyz ıelengen qarjylaryn memleketke qaıtarýy qajet. Ulttyq konepııa qabyldaıtyn ýaqyt jetti. Qasiret qaıtalanbaýy úshin ulttyq kelisim jasalýy kerek.
​Aıtalyq, jańa kezeń bastaýy bolǵan Jańaózen ereýiline Prezıdenttiń úkimet komıssııasyn jiberip, ereýilshilerdiń talabyn oryndatýy – otyz jyldyq Táýelsizdigimizdegi bıliktiń halyqqa jasaǵan alǵashqy qadamy. Budan on jyl buryn Jańaózende ereýil bolǵanda ne bolǵany bárimizge belgili. Al osy jolǵy qańtar qasiretinde Prezıdenttiń barlyq jaýapkershilikti ózi kóterýi memleketti saqtap qaldy. Sondyqtan, bul jerde memleketti saqtaý jolynda memleket basshysynyń ózi de qurbandyqqa baryp otyr deýge bolady. Bárinen de 227 adamnyń qaza tapqany orny tolmas aýyr qaıǵy...
TABANDY TALAP ETKENDE, NÁTIJESI DE JAQSY BOLADY
- Talap degennen shyǵady. Jalpy, joǵary jaqqa qoıǵan talaptaryńyz únemi oryndalyp, qoıǵan saýaldaryńyzdan nátıjeli jaýaptar kelip jata ma?
​- Ózimiz qarapaıym halyq ishinen shyqqandyqtan, el atynan saılanǵandyqtan, ár kez sol jurtshylyqtyń oıyndaǵy jatqan túıtkilderdi naqty dáleldermen ortalyqqa jetkizip kelemiz. Tabandy talap etkende, nátıjesi de daqsy bolady. Bir ǵana mysal aıtaıyn. Ózderińizge málim, ótken jyly fýtboldan bizdiń jigitterimiz Franııaquramasynan 8:0 esebimen masqara bolyp jeńilgen edi. Anaý jyly týys el Túrkııadan 6:0 bolyp utylǵanda jerge kirip kete jazdaǵanbyz. Bul degenińiz fýtbol tarıhynda bolmaǵan masqara jeńilis! Osyǵan baılanysty «Gol salmaıtyn, tek halyq qazynasyna qol salatyn, qol salǵanda mol salatyn fýtbolǵa mıllıardttardy shashýdy toqtatý kerek! Onyń ornyna balalar sportyn damytý kerek» dep talaı másele kóterdik. Úkimetke joldanǵan depýtattyq saýalymyz qoǵamda úlken rezonans týdyrdy. Áleýmettik jelilerde rekordtyq deńgeıde tarady. Qoldaý pikirlerdiń kóptigi sonsha, esebi joq. Nátıjesiz fýtbolǵa bólingen 133 mlrdqa keminde 133 mektep salýǵa bolar edi.
​Bul depýtattyq saýalymyzǵa Úkimetten jaýap jetti. Zańda belgilengen merzim bir aı bolǵanda «Aq joldyń» depýtattyq saýaly boıynsha fýtbol bıýdjeti qaıta qaralyp jatqany jóninde, tolyq eseptelip bitkende jaýap beriletini týraly eskertpe kelgen edi. Atap aıtqanda «Shahter» (Qaraǵandy obl.) jáne «Qaısar» (Qyzylorda obl.), «Ordabasy» (Shymkent q.) fýtbol klýbtary senimgerlik basqarýǵa berilip, «Tobyl» fýtbol klýby (Qostanaı obl.) jekeshelendirildi. Sonymen qatar, Aqmola oblysynyń ákimdigi «Oqjetpes» fýtbol klýbyn 2023 jyly jeke menshikke ótkizýdi josparlap otyr, al Mańǵystaý oblysynyń ákimdigi ózine tıesili kásibı fýtbol klýbtaryn jekeshelendirý máselesin pysyqtaýda.
​Eń bastysy, kásibı klýbtarǵa bólinetin qarajat 20,1 mlrd teńgege qysqartylyp, bul qarjy memlekettik sporttyq tapsyrysqa, sport ınfraqurylymyna, buqaralyq sporttyq is-sharalarǵa qaıta baǵdarlanatyn boldy.
​- Laıym, elimiz aman, jurtymyz tynysh bolyp, bastaǵan isterińiz ońynan sheshilgeı dep tileıik. Keń kósilip, suqbat qurǵanyńyzǵa rahmet!
​Suqbattasqan Qydyrbek QIYSHANULY
Pikirler