"Kózi ashyq, kókiregi oıaý, sanasy azat, erkin oıly eldiń erteńine beı-jaı qaramaıtyn jastardyń bılik ókilderine degen senimi az. Bul dabyl qaǵarlyq jaǵdaı. Búgingi qoǵamda úndemeıtin, nege bolsa da bas shulǵı beretin, ózindik ustanymy, óz pikiri joq adamdar bılikke yńǵaıly. Osyndaı ádiletsizdikti kózimen kórgen jastar el bolashaǵyna qaıdan sensin... Ádiletti Qazaqstan bolaryna qalaı senedi?". Bul pikirdi belgili tarıhshy-etnolog, "Qara shańyraq" RQB dırektory Turar Sáttarqyzy Adyrna.kz portalyna bergen suhbatynda aıtty.
"Búgingi kózi ashyq, kókiregi oıaý, sanasy azat, erkin oıly eldiń erteńine beı-jaı qaramaıtyn jastardyń bılik ókilderine degen senimi az. Bul dabyl qaǵarlyq jaǵdaı. Jańa zamannyń jas býyn ókilderine bizge aıtqan «Úndeme, alǵa shyqpa, kózge kórinbe, aqyl aıtatyn jasqa kelgen joqsyń, bizdiki durys, úkimet ash qaldyrmaıdy» degen sııaqty «qurǵaq aqyl» júrmeıdi. Qazirgi jastar óte aqyldy, bilimdi, barlyq jahandyq saıası jaǵdaıdan habardar, ár jaǵdaıdy óz ustanymyna saı saraptap, ózindik pikir bildire alady. Jastar jyly dedik, balalar jyly dedik. «Jastar bizdiń bolashaǵymyz, eldiń keleshegi senderdiń qoldaryńda» dep urandatamyz. Al shyn máninde sol jastarmen sanasyp, janaıqaıyn tyńdaı bilip, jas demeı olardy ózderine tartatyn orta býyn ókilderi óte az. «Jastarymyz elge qyzmet etpeı, shetelge ketip jatyr, olar rýhanı álsiz, ár túrli dinı aǵymdarǵa túsip, adasyp, aqyry óz-ózderine qol jumsap jatyr» dep olardy jónsiz kinálaımyz. Al biz aǵa býyn olardyń ishki jan dúnıesin júregimizden uǵynyp, olardy shynaıylyqpen tyńdaı bilip, jaqsy baǵyt-baǵdar bere alyp, sózben ǵana emes isimizben de úlgi-ónege bolyp júrmiz be?", - deıdi Turar Sáttarqyzy.
Onyń aıtýynsha, búgingi jastar ádiletsizdikti keshire almaıdy.
"El aldynda «Qalyń elim, qazaǵym. Qaıran jurtym. Tilim, dilim, ulttyq qundylyǵym. Qazaq qyzynyń tárbıesi. Ar-uıat, namys, adamgershilik» degen uly uǵymdardy urandatyp júrgen keıbir belgili adamdardyń «adamzattyq qasıetten jurdaı» áreketterine qarap, jastardyń ult bolashaǵyna degen senimi óledi. Qatty aıtsam da, bul jaı aıtylǵan sóz emes. Jastarmen kóp aralasyp, jıi suhbattasamyn. Máselen, elimizde Jastar resýrstyq ortalyqtary, Jastar saıasaty jónindegi basqarmalar t.b. jastar uıymdary barshylyq. Azat oıly jastardyń pikiri mynandaı. «Bizdiń bul uıymdarmen eshqandaı baılanysymyz joq. Olar belgili bir sheńberden shyqpaı, jergilikti bıliktiń aıtqanymen ǵana júredi. Barlyq respýblıkalyq deńgeıdegi kezdesý, jınalystarǵa biz sııaqty erkin jastardy shaqyrmaıdy. Biraq, olar búkil jastardyń atynan sóılep, bul Qazaqstannyń barlyq jastarynyń pikiri dep uıalmaı aıtyp jatady. Olardyń barlyǵymyzdyń atymyzdan urandatyp sóıleýge esh quqyqtary joq dep sanaımyz. Jastardyń barlyǵy jaǵympaz, jylpos, aıtqanǵa bas ıe beretinder qatarynan emes. Bizde elimizdiń erteńine alańdaımyz. Óz áleýetimizdi, qarym- qabiletimizdi el ıgiligi úshin durys jumsaǵymyz keledi. Biraq el aldynda «Jastarym» dep jar salyp júrgender ómirde basqasha adam bolyp shyǵady. Isi men sózderi múldem úılespeıdi. Solarǵa qarap kóńilimiz qalady», - deıdi jastarymyz. Meniń oıymsha, bul shyndyq. Jastardyń jany taza. Ótirikti, jalǵan nárseni birden sezedi. Kóńili qalady. Ádiletsizdikke tózbeıdi. Kózboıaýshylyqty jek kóredi", - deıdi Turar Sáttarqyzy.
Búgingi bılik keshegi qaraly Qańtardan sabaq almaıynsha, Ádiletti Qazaqstan ornamaıdy.
"Búgingi qoǵamda úndemeıtin, nege bolsa da bas shulǵı beretin, ózindik ustanymy, óz pikiri joq adamdar bılikke yńǵaıly. Olar sol baıaǵy eski súrleýden shyqqysy joq. Naqty ózekti máseleni qozǵap, onyń sheshý joldaryn aıtqandardy, eshkimnen qoryqpaı óz oıyn batyl aıta alatyndardy daýkes dep kelesi joly jıyndarǵa shaqyrmaıdy. Sonda qashanǵy “Bári jaqsy!” dep júre beremiz? Isi men áreketi saı emester áli de bılikte otyr, kelesi saılaýǵa da sondaılar barýǵa daıyndalyp jatyr. Jańa kadrlar, jańa tulǵalar kerek. Kelesi depýtattyqqa ádettegideı ulttyq múddeden góri óz kásipterin joǵary qoıatyn óńkeı qyzyl shalbar kıgen orys tildi bıznesvýmen áıelder daıyndalyp jatqanyn estidik. Olardyń oıynsha, bılikke barý úshin qazaq tiliniń qajeti joq, orys tildilerge jol ashyq depti. Sonda halyq ishindegi qazaqtyń qamyn oılaǵan qazaq tildi azamattardy kemsitkenderi me? Osyndaı ádiletsizdikti kózimen kórgen jastar el bolashaǵyna qaıdan sensin... Ádiletti Qazaqstan bolaryna qalaı senedi? Tipti ózimniń 15 jastaǵy ulymnyń saıasatty jilikteı shaǵyp aıtqanyna qarap, aýzym ashyldy. Búgingi jastar, ol biz emes, nege bolsa da bas shulǵı beretin. Olardyń atynan sóıleýdi qoıyńyzdar. Búgingi bılik keshegi qandy Qańtar oqıǵasynda jastardyń jazyqsyz tógilgen qanynan sabaq alyp, urpaq aldyndaǵy jaýapkershilikti sezinse eken! Jastardyń qarǵysyn emes, alǵysyn arqalap, eldiń erteńin búgin oılaıyq!", - dep túıindedi sózin ult janashyry.
"Adyrna" ulttyq portaly
