Muǵalim – ǵasyrlar toǵysyndaǵy uly mamandyq. Mereıli is, mártebeli mindet. Bilim men biliktiń tuǵyry. Búgingi tańda bıliktiń bul salaǵa nazary aýyp otyr. Oń ózgeristerge qarap, ishiń jylıdy. Óıtkeni «Ustazy myqtynyń – ustanymy myqty» degenniń mánin uǵyndyq. Qoǵamnyń jiti talqylaýynan soń «muǵalim mártebesin» kóterýge zańdy turǵyda múmkindik aldyq.
Bul rette el Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaevtyń: «Muǵalimniń eńbegi – adamzat ıgiligimen astasqan ólsheýsiz eńbek»,– dep aıtqany da málim.
Zańdy turǵyda bári oıdaǵydaı. Al sońǵy kezde oryn alǵan oqıǵalarǵa qarap, kókeıde suraq týyndaıdy eken. Muǵalim mártebesin zań júzinde qorǵaǵanmen, onyń qoǵamdaǵy mártebesin qorǵaı aldyq pa? Mereıin ústem ete aldyq pa? Osy suraqtarǵa jaýap alyp, elimizdegi muǵalim mártebesiniń jaıyn bilý maqsatynda Táýelsizdiktiń 30 jyldyǵyna oraı uıymdastyrylǵan «30 jyl 30 esim» ulttyq baıqaýynyń jeńimpazy, Nur-Sultan qalasy №90 mektep-gımnazııasynyń dırektory Aıatjan Ahmetjanulymen suhbattasqan bolatynmyn, sony nazarlaryńyzǵa usynamyz.
⁃Taldyrqorǵandaǵy muǵalim men oqýshy arasyndaǵy oqıǵadan habardar bolsańyz kerek. Muǵalimniń qazirgi qoǵamdaǵy mártebesi qandaı?
⁃Jalpy muǵalim mártebesi degen kezde bir usaq-túıek balalar men muǵalim mártebesin baılanystyrýǵa tolyqqandy bolmas. Muǵalim de pende, ol da qoǵamnyń múshesi. Kez kelgen jerdiń tentegi bolady, sotqary bolady. Oqýshylardyń arasynda da ár túrlisi kezdesedi. Sondyqtan da bir oqıǵa búgingi muǵalim mártebesine dálel bolady dep oılaımyn. Jáı ǵana bir tentek oqýshynyń qatardaǵy oqıǵasy dep baǵalaımyn.
⁃Dál osy baǵyttaǵy Ashat Aımaǵambetovtyń jumysyna qandaı baǵa berer edińiz?
⁃Muǵalim mártebesi týraly zańdy bunyń aldyndaǵy mınıstrlik jasady, eń sońǵy núktesin Ashat Qanatuly qoıdy. Ol osy turǵydan úlken sharýa tyndyrdy. Birden aıtaıyn, qazirgi muǵalim mártebesi týraly zańnyń qabyldanýy ol bárimizge motıvaııalyq baǵyt berdi. Zańda kóbirek muǵalimderdiń qarjylyq máselelerin sheshýge mán berildi. Muǵalim mártebesiniń kóterilýi, magıstranttar men ártúrli úzdik muǵalimderge beriletin qarjynyń qarastyrylýy túlekterdiń atalǵan mamandyqqa degen qyzyǵýshylyǵyn arttyrdy. Sonymen birge Ashat Qanatulynyń eń úlken sheshimderiniń biri pedagogıkalyq mamandyqtarǵa túsetinderdiń stıpendııasyn qatardaǵy basqa mamandyqtarǵa túsetinderdiń stıpendııasynan joǵarý etýi bul da úzdik oqýshylardyń pedagogıkalyq mamandyqqa kelýine jolyn ashty.
Kelesi bir dúnıe muǵalimder jalaqysynyń kóterilýi ol prezıdenttiń sheshimi. Dál osy zańnyń arqasynda muǵalimderdi kásibı laýazymynan tys jumystarǵa jegý máselesi belgili bir deńgeıde toqtady. Burynǵydaı májbúrlep konert zaldaryn toltyrý ne senbilikke alyp barý, tazalyq jumystaryna jegý, shóp julǵyzý syndy nárseniń bári toqtady. Osy jumystardyń rettelýi muǵalim mamandyǵyn eń joǵary deńgeıge jetkizdi.
Qazir UBT-dan joǵary bal almaǵan bala pedagogıkalyq mamandyqtarǵa túse almaıdy. Sonymen qatar Ashat Qanatulynyń taǵy bir utymdy sheshimin aıta keteıin. Ol pedagogıkalyq mamandyqtarǵa túsýdiń shektik balyn kóterýi. Iaǵnı buryn shektik bal pedagogıkalyq baǵytta 50 bal bolatyn bolsa, bıylǵy jyly ol 80 balǵa deıin kóterildi. Al grantqa túsý úshin 100-den tómen alsań túse almaısyń. Sondyqtan mundaı sheshim bolashaqtyń sheshimi. Endigi bir 5-6 jyldan keıin talanttylardyń bári mektepke kele bastaǵan kezde muǵalim mártebesi shynaıy óz bıigine kóteriledi dep oılaımyn.
⁃«Pedagog mártebesi týraly» zań jobasy qabyldanǵan soń, muǵalimderdiń ómiri qalaı ózgerdi?
⁃Biz eń alǵash Saǵadıevtiń tusynda osy zańdy usynǵan sátte, qoǵam kúle qaraǵan bolatyn. Muǵalim mártebesi týraly zań kerek degen kezimde arnaıy bir mamandyqty ekshep alyp oǵan mártebe berýdiń qajeti qansha dedi. Iá, birinshi jasalǵan zań kemeldi bolmaıtyny anyq. Osal tustary kóp boldy. Biraq buryńǵydaı emes, bastysy zań bar. Muǵalimderdiń qarqyny biraz nárseni ózgertti. Zań áli de jetildirýdi talap etedi.
Muǵalim mártebesiniń qazirgi deńgeıimen osydan 5 jyl burynǵy jaǵdaıyn salystyrýǵa múldem kelmeıdi. Eń aldymen mártebe degendi bylaı qarastyrýǵa bolady. Buryn jurtqa muǵalim bol deseń qarǵys retinde qabyldaıtyn tómen deńgeıge tústi, qazir muǵalim mamandyǵy jurttyń qoly jetpeıtin mamandyqtardyń qataryna kirdi. Osy dúnıeden-aq muǵalim mártebesiniń kóterilgendigin ańǵarýǵa bolady. Rasynda, muǵalim mártebesi bir kúnde kóterile salmaıdy.
Táýelsizdik alǵan jyldary muǵalim mártebesine nemquraıly qaraǵanymyz ras. Bilim salasynyń eńbekaqy kólemi óte az bolǵandyqtan, mektepterge talantty kadrlardy tarta almadyq deýge bolady. Talantty kadrlary joq eldiń adamdary basqa jerden jumys tappaǵandyqtan olardyń eń sońǵy baratyn jeri mektep bolmaq. Mine osydan muǵalim mártebesi tómendeıdi.
⁃Kezinde «Pedagog mártebesi» jaıly másele qozǵadyqtaǵy, birshama ýaqytqa bul máseleni sheshkendeı boldyq. Sońǵy kezderdegi oqıǵalar áli de bolsa bul baǵytta olqylyqtardyń bar ekendigin kórsetti. Ózińiz mektep dırektory retinde muǵalim men oqýshy arasyndaǵy qarym-qatynas mádenıetin qalaı jónge keltirip otyrsyz?
⁃Biz jalpy tárbıe máselesinde birnárseni umyt qaldyrdyq. Biz tárbıe máselesin burańshyldyqpen, jasasyn alǵa degen uranshyldyqpen shatastyryp aldyq. Tárbıe ol uranmen beriletin nárse emes. Qazaq aıtady sıyr sý ishse, buzaý muz jalaıdy deıdi. Biz qandaı bolsaq, urpaǵymyz sondaı bolady. Sondyqtan biz bala tárbıesinen buryn ózimizdiń tárbıemizdi, otbasy tárbıesin, mekteptegi tárbıeni qadaǵalaýymyz qajet. Jalpy atqanda biz ózgeni tárbıelemes buryn ózimizdi tárbıelep alǵanymyz durystaý.
⁃Sońǵy suraǵym bolsyn. Búgingi tańda muǵalim mártebesin kóterýge baǵyttalǵan qandaı jobalardan habardarsyz?
⁃Joǵaryda muǵalim mártebesin kóteretin biraz sharalardy atap kettim. Endigi tańda muǵalim óz mártebesin ózi kóteredi. Jalaqy kóterildi, qajetsiz jumystardan bosatyldy, kóp kedergiler joıyldy. Endi muǵalim óz bedelin ózi kóteredi. Al ol óz bedelin ol qalaı kótered? Ol balaǵa sapaly sabaq berý, balaǵa janashyrlyq, shynaıy tárbıe, úlken shyǵarmashylyq izdenis muǵalimniń bedelin kóteredi. Muǵalimniń bedelin bir zań kótere almaıdy. Eger muǵalim jumys jasamasa, muǵalimniń bedeli eshqashan kóterilmeıdi. Sondyqtan endigi dúnıe qazaq aıtady ǵoı «sóz túzeldi, endi sen de túzel» dep. Sol sııaqty zań túzeldi, buıryq túzeldi, endi muǵalimniń ózine de túzeletin ýaqyt keldi.
Túıindeı keteıin, «Muǵalim mártebesi týraly zań» bárin sheshetin zań emes, onyń da óz kemshiligi bar. Al Taldyqorǵandaǵy balanyń oqıǵasy nemese qatardaǵy sol sekildi oqıǵalar ol muǵalim mártebesi zańynyń áserimen sheshilmeıdi, ol bilim salasyndaǵy bilim mazmuny men tárbıeniń ózara ushtasýynyń nátıjesinde sheshiledi. Tárbıesiz adam óziniń ishindegisin báribir kórsetedi. Bul qandaı zańmen bolsa da.
Sondyqtan mekteptegi tárbıe proessin ulttyq qundylyqtar men ulttyq negizde qaıta qaraıtyn ýaqyt keldi. Biz jahandaný zamanyna týra kelgen kezde ózimizdiń ulttyq bolmysymyzdyń tárbıesin durystap sińire almasaq, onda mundaı oqıǵalardan biz kóz ashpaımyz. Muny qundylyqtardyń soǵysy dep aıtýǵa bolady.
⁃Suhbattasqanyńyzǵa rahmet!
Áńgimelesken Oralbaı Mergenbaıuly,
«Adyrna» ulttyq portaly
