مۇعالىم – عاسىرلار توعىسىنداعى ۇلى ماماندىق. مەرەيلى ءىس، مارتەبەلى مىندەت. ءبىلىم مەن بىلىكتىڭ تۇعىرى. بۇگىنگى تاڭدا بيلىكتىڭ بۇل سالاعا نازارى اۋىپ وتىر. وڭ وزگەرىستەرگە قاراپ، ءىشىڭ جىليدى. ويتكەنى «ۇستازى مىقتىنىڭ – ۇستانىمى مىقتى» دەگەننىڭ ءمانىن ۇعىندىق. قوعامنىڭ ءجىتى تالقىلاۋىنان سوڭ «مۇعالىم مارتەبەسىن» كوتەرۋگە زاڭدى تۇرعىدا مۇمكىندىك الدىق.
بۇل رەتتە ەل پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ: «مۇعالىمنىڭ ەڭبەگى – ادامزات يگىلىگىمەن استاسقان ولشەۋسىز ەڭبەك»،– دەپ ايتقانى دا ءمالىم.
زاڭدى تۇرعىدا ءبارى ويداعىداي. ال سوڭعى كەزدە ورىن العان وقيعالارعا قاراپ، كوكەيدە سۇراق تۋىندايدى ەكەن. مۇعالىم مارتەبەسىن زاڭ جۇزىندە قورعاعانمەن، ونىڭ قوعامداعى مارتەبەسىن قورعاي الدىق پا؟ مەرەيىن ۇستەم ەتە الدىق پا؟ وسى سۇراقتارعا جاۋاپ الىپ، ەلىمىزدەگى مۇعالىم مارتەبەسىنىڭ جايىن ءبىلۋ ماقساتىندا تاۋەلسىزدىكتىڭ 30 جىلدىعىنا وراي ۇيىمداستىرىلعان «30 جىل 30 ەسىم» ۇلتتىق بايقاۋىنىڭ جەڭىمپازى، نۇر-سۇلتان قالاسى №90 مەكتەپ-گيمنازياسىنىڭ ديرەكتورى اياتجان احمەتجانۇلىمەن سۇحباتتاسقان بولاتىنمىن، سونى نازارلارىڭىزعا ۇسىنامىز.
⁃تالدىرقورعانداعى مۇعالىم مەن وقۋشى اراسىنداعى وقيعادان حاباردار بولساڭىز كەرەك. مۇعالىمنىڭ قازىرگى قوعامداعى مارتەبەسى قانداي؟
⁃جالپى مۇعالىم مارتەبەسى دەگەن كەزدە ءبىر ۇساق-تۇيەك بالالار مەن مۇعالىم مارتەبەسىن بايلانىستىرۋعا تولىققاندى بولماس. مۇعالىم دە پەندە، ول دا قوعامنىڭ مۇشەسى. كەز كەلگەن جەردىڭ تەنتەگى بولادى، سوتقارى بولادى. وقۋشىلاردىڭ اراسىندا دا ءار ءتۇرلىسى كەزدەسەدى. سوندىقتان دا ءبىر وقيعا بۇگىنگى مۇعالىم مارتەبەسىنە دالەل بولادى دەپ ويلايمىن. ءجاي عانا ءبىر تەنتەك وقۋشىنىڭ قاتارداعى وقيعاسى دەپ باعالايمىن.
⁃ءدال وسى باعىتتاعى اسحات ايماعامبەتوۆتىڭ جۇمىسىنا قانداي باعا بەرەر ەدىڭىز؟
⁃مۇعالىم مارتەبەسى تۋرالى زاڭدى بۇنىڭ الدىنداعى مينيسترلىك جاسادى، ەڭ سوڭعى نۇكتەسىن اسحات قاناتۇلى قويدى. ول وسى تۇرعىدان ۇلكەن شارۋا تىندىردى. بىردەن ايتايىن، قازىرگى مۇعالىم مارتەبەسى تۋرالى زاڭنىڭ قابىلدانۋى ول بارىمىزگە موتيۆاتسيالىق باعىت بەردى. زاڭدا كوبىرەك مۇعالىمدەردىڭ قارجىلىق ماسەلەلەرىن شەشۋگە ءمان بەرىلدى. مۇعالىم مارتەبەسىنىڭ كوتەرىلۋى، ماگيسترانتتار مەن ءارتۇرلى ۇزدىك مۇعالىمدەرگە بەرىلەتىن قارجىنىڭ قاراستىرىلۋى تۇلەكتەردىڭ اتالعان ماماندىققا دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىردى. سونىمەن بىرگە اسحات قاناتۇلىنىڭ ەڭ ۇلكەن شەشىمدەرىنىڭ ءبىرى پەداگوگيكالىق ماماندىقتارعا تۇسەتىندەردىڭ ستيپەندياسىن قاتارداعى باسقا ماماندىقتارعا تۇسەتىندەردىڭ ستيپەندياسىنان جوعارۋ ەتۋى بۇل دا ۇزدىك وقۋشىلاردىڭ پەداگوگيكالىق ماماندىققا كەلۋىنە جولىن اشتى.
كەلەسى ءبىر دۇنيە مۇعالىمدەر جالاقىسىنىڭ كوتەرىلۋى ول پرەزيدەنتتىڭ شەشىمى. ءدال وسى زاڭنىڭ ارقاسىندا مۇعالىمدەردى كاسىبي لاۋازىمىنان تىس جۇمىستارعا جەگۋ ماسەلەسى بەلگىلى ءبىر دەڭگەيدە توقتادى. بۇرىنعىداي ماجبۇرلەپ كونتسەرت زالدارىن تولتىرۋ نە سەنبىلىككە الىپ بارۋ، تازالىق جۇمىستارىنا جەگۋ، ءشوپ جۇلعىزۋ سىندى نارسەنىڭ ءبارى توقتادى. وسى جۇمىستاردىڭ رەتتەلۋى مۇعالىم ماماندىعىن ەڭ جوعارى دەڭگەيگە جەتكىزدى.
قازىر ۇبت-دان جوعارى بال الماعان بالا پەداگوگيكالىق ماماندىقتارعا تۇسە المايدى. سونىمەن قاتار اسحات قاناتۇلىنىڭ تاعى ءبىر ۇتىمدى شەشىمىن ايتا كەتەيىن. ول پەداگوگيكالىق ماماندىقتارعا ءتۇسۋدىڭ شەكتىك بالىن كوتەرۋى. ياعني بۇرىن شەكتىك بال پەداگوگيكالىق باعىتتا 50 بال بولاتىن بولسا، بيىلعى جىلى ول 80 بالعا دەيىن كوتەرىلدى. ال گرانتقا ءتۇسۋ ءۇشىن 100-دەن تومەن الساڭ تۇسە المايسىڭ. سوندىقتان مۇنداي شەشىم بولاشاقتىڭ شەشىمى. ەندىگى ءبىر 5-6 جىلدان كەيىن تالانتتىلاردىڭ ءبارى مەكتەپكە كەلە باستاعان كەزدە مۇعالىم مارتەبەسى شىنايى ءوز بيىگىنە كوتەرىلەدى دەپ ويلايمىن.
⁃«پەداگوگ مارتەبەسى تۋرالى» زاڭ جوباسى قابىلدانعان سوڭ، مۇعالىمدەردىڭ ءومىرى قالاي وزگەردى؟
ء⁃بىز ەڭ العاش ساعاديەۆتىڭ تۇسىندا وسى زاڭدى ۇسىنعان ساتتە، قوعام كۇلە قاراعان بولاتىن. مۇعالىم مارتەبەسى تۋرالى زاڭ كەرەك دەگەن كەزىمدە ارنايى ءبىر ماماندىقتى ەكشەپ الىپ وعان مارتەبە بەرۋدىڭ قاجەتى قانشا دەدى. ءيا، ءبىرىنشى جاسالعان زاڭ كەمەلدى بولمايتىنى انىق. وسال تۇستارى كوپ بولدى. بىراق بۇرىڭعىداي ەمەس، باستىسى زاڭ بار. مۇعالىمدەردىڭ قارقىنى ءبىراز نارسەنى وزگەرتتى. زاڭ ءالى دە جەتىلدىرۋدى تالاپ ەتەدى.
مۇعالىم مارتەبەسىنىڭ قازىرگى دەڭگەيىمەن وسىدان 5 جىل بۇرىنعى جاعدايىن سالىستىرۋعا مۇلدەم كەلمەيدى. ەڭ الدىمەن مارتەبە دەگەندى بىلاي قاراستىرۋعا بولادى. بۇرىن جۇرتقا مۇعالىم بول دەسەڭ قارعىس رەتىندە قابىلدايتىن تومەن دەڭگەيگە ءتۇستى، قازىر مۇعالىم ماماندىعى جۇرتتىڭ قولى جەتپەيتىن ماماندىقتاردىڭ قاتارىنا كىردى. وسى دۇنيەدەن-اق مۇعالىم مارتەبەسىنىڭ كوتەرىلگەندىگىن اڭعارۋعا بولادى. راسىندا، مۇعالىم مارتەبەسى ءبىر كۇندە كوتەرىلە سالمايدى.
تاۋەلسىزدىك العان جىلدارى مۇعالىم مارتەبەسىنە نەمقۇرايلى قاراعانىمىز راس. ءبىلىم سالاسىنىڭ ەڭبەكاقى كولەمى وتە از بولعاندىقتان، مەكتەپتەرگە تالانتتى كادرلاردى تارتا المادىق دەۋگە بولادى. تالانتتى كادرلارى جوق ەلدىڭ ادامدارى باسقا جەردەن جۇمىس تاپپاعاندىقتان ولاردىڭ ەڭ سوڭعى باراتىن جەرى مەكتەپ بولماق. مىنە وسىدان مۇعالىم مارتەبەسى تومەندەيدى.
⁃كەزىندە «پەداگوگ مارتەبەسى» جايلى ماسەلە قوزعادىقتاعى، ءبىرشاما ۋاقىتقا بۇل ماسەلەنى شەشكەندەي بولدىق. سوڭعى كەزدەردەگى وقيعالار ءالى دە بولسا بۇل باعىتتا ولقىلىقتاردىڭ بار ەكەندىگىن كورسەتتى. ءوزىڭىز مەكتەپ ديرەكتورى رەتىندە مۇعالىم مەن وقۋشى اراسىنداعى قارىم-قاتىناس مادەنيەتىن قالاي جونگە كەلتىرىپ وتىرسىز؟
ء⁃بىز جالپى تاربيە ماسەلەسىندە بىرنارسەنى ۇمىت قالدىردىق. ءبىز تاربيە ماسەلەسىن بۇراڭشىلدىقپەن، جاساسىن العا دەگەن ۇرانشىلدىقپەن شاتاستىرىپ الدىق. تاربيە ول ۇرانمەن بەرىلەتىن نارسە ەمەس. قازاق ايتادى سيىر سۋ ىشسە، بۇزاۋ مۇز جالايدى دەيدى. ءبىز قانداي بولساق، ۇرپاعىمىز سونداي بولادى. سوندىقتان ءبىز بالا تاربيەسىنەن بۇرىن ءوزىمىزدىڭ تاربيەمىزدى، وتباسى تاربيەسىن، مەكتەپتەگى تاربيەنى قاداعالاۋىمىز قاجەت. جالپى اتقاندا ءبىز وزگەنى تاربيەلەمەس بۇرىن ءوزىمىزدى تاربيەلەپ العانىمىز دۇرىستاۋ.
⁃سوڭعى سۇراعىم بولسىن. بۇگىنگى تاڭدا مۇعالىم مارتەبەسىن كوتەرۋگە باعىتتالعان قانداي جوبالاردان حاباردارسىز؟
⁃جوعارىدا مۇعالىم مارتەبەسىن كوتەرەتىن ءبىراز شارالاردى اتاپ كەتتىم. ەندىگى تاڭدا مۇعالىم ءوز مارتەبەسىن ءوزى كوتەرەدى. جالاقى كوتەرىلدى، قاجەتسىز جۇمىستاردان بوساتىلدى، كوپ كەدەرگىلەر جويىلدى. ەندى مۇعالىم ءوز بەدەلىن ءوزى كوتەرەدى. ال ول ءوز بەدەلىن ول قالاي كوتەرەد؟ ول بالاعا ساپالى ساباق بەرۋ، بالاعا جاناشىرلىق، شىنايى تاربيە، ۇلكەن شىعارماشىلىق ىزدەنىس مۇعالىمنىڭ بەدەلىن كوتەرەدى. مۇعالىمنىڭ بەدەلىن ءبىر زاڭ كوتەرە المايدى. ەگەر مۇعالىم جۇمىس جاساماسا، مۇعالىمنىڭ بەدەلى ەشقاشان كوتەرىلمەيدى. سوندىقتان ەندىگى دۇنيە قازاق ايتادى عوي «ءسوز تۇزەلدى، ەندى سەن دە تۇزەل» دەپ. سول سياقتى زاڭ تۇزەلدى، بۇيرىق تۇزەلدى، ەندى مۇعالىمنىڭ وزىنە دە تۇزەلەتىن ۋاقىت كەلدى.
تۇيىندەي كەتەيىن، «مۇعالىم مارتەبەسى تۋرالى زاڭ» ءبارىن شەشەتىن زاڭ ەمەس، ونىڭ دا ءوز كەمشىلىگى بار. ال تالدىقورعانداعى بالانىڭ وقيعاسى نەمەسە قاتارداعى سول سەكىلدى وقيعالار ول مۇعالىم مارتەبەسى زاڭىنىڭ اسەرىمەن شەشىلمەيدى، ول ءبىلىم سالاسىنداعى ءبىلىم مازمۇنى مەن تاربيەنىڭ ءوزارا ۇشتاسۋىنىڭ ناتيجەسىندە شەشىلەدى. تاربيەسىز ادام ءوزىنىڭ ىشىندەگىسىن ءبارىبىر كورسەتەدى. بۇل قانداي زاڭمەن بولسا دا.
سوندىقتان مەكتەپتەگى تاربيە پروتسەسسىن ۇلتتىق قۇندىلىقتار مەن ۇلتتىق نەگىزدە قايتا قارايتىن ۋاقىت كەلدى. ءبىز جاھاندانۋ زامانىنا تۋرا كەلگەن كەزدە ءوزىمىزدىڭ ۇلتتىق بولمىسىمىزدىڭ تاربيەسىن دۇرىستاپ سىڭىرە الماساق، وندا مۇنداي وقيعالاردان ءبىز كوز اشپايمىز. مۇنى قۇندىلىقتاردىڭ سوعىسى دەپ ايتۋعا بولادى.
⁃سۇحباتتاسقانىڭىزعا راحمەت!
اڭگىمەلەسكەن ورالباي مەرگەنبايۇلى،
«ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى
