JALBARYN
«Maǵan jalbarynyńdar. Men jaýap beremin» ©️ Ǵafyr:60
«Sender meni tanysyn dep búkil nárseni jarattym» ©️ Qudsı Hadıs
Qudaı otyrdy ǵarshy ústindegi taǵynda. Yqylymdy únsiz baqylap oılandy. Jerden jalbaryna ushyp jatqan tilekter onyń kúndelikti qulaǵynyń mánsiz dýylyna aınalyp ketken bolatyn. Bireýine beretin. Endi birin keıinge qaldyratyn. Bárinen sharshaǵan edi Qudaı.
– Osy adamzat nege beıbereket suraı beredi eken? – dep oılady Ol, – Men bulardyń suraǵan nárseleriniń barlyǵyn da jerde qaldyrdym emes pe? Baılyqty – eńbekte, Adamdyqty – óz bolmysynda, Sabyrdy – tanymynda qaldyrdym. Sál izdense, tabatyn nárseler ǵoı. Olardy men taza bolmysta jarattym. Endeshe, nelikten bular óz bolmystaryna umtylýdyń ornyna ony kirleýge yntyq?! Neni umyt qaldyrdym men?
Bostyqqa uzaq qarady. Sheksizdikke syımaı ketti Qudaı. Aradan biraz ýaqytty údeteıin dese, ol da Qudaıdyń jaratqany edi. Qudaı bul joly ýaqytqa tıispedi.
– Bulaı otyra berýge bolmaıdy! Men jer betine ádildiktiń únin qosyp, san myń paıǵambar men áýlıelerdi jiberdim. Ózderin dárgeıime alyp ketsem de, sózderimdi sol kúıi qaldyrdym. Endeshe, nelikten adam balasy men bergen ıgilikterden alystaýyn toqtatar emes? Ne isteýge bolady taǵy? Hmm… Demek… Adamdardyń arasyna solardyń keıpinde barmaq kerek. Kórmek kerek. Sezinbek kerek. Óz quldarymnyń bir ǵumyryn súrip kóremin! Solaı bolsyn! – dep ırada etti Qudaı.
Irada etkeni sol-aq eken, Qudaı jerde kórkem bir kisiniń keıpinde turdy. Óziniń jysymdaǵy qudireti adamnyń tánimen shektelgeni bolmasa, ótken ketken jandardyń bárin de tanyp, ótkeni men aldynda ne kútip turǵanyn anyq bilip turdy.
– Ne degen sheberlik?! Ishi tarlaý bolsa da, keremet qyp jaratyppyn ǵoı – dep oılady Qudaı. Basynda óziniń jańa qoldary men aıaqtaryna úırenise almaı, birden ıgerip ketýge qınalyp ta qaldy.
Qudaı uzaq jaıaý júrdi. Kelgen qoǵamymen barynsha tanysýǵa tyrysty. Tanyp jatty da. Sonsha taza bolmysqa ıe ózi jaratqan adamdardyń, qanshalyqty deńgeıde las qoǵamǵa aınalyp jatqanyn óz kózimen kórip kele jatty. Adamı kóz arqyly. Jıirkendi. Jylady. Sezindi. Qudaı kirgen tán sharshaǵany sonshalyq, qozǵalatyn kúıi bolmaı qaldy sońynda. Adamdardyń jasaǵan asyn iship áldenip aldy. Árbir kúrish túıiri men et tiliminiń, tipti tuzdyń da qaıdan hám kimnen kelgenin biletin edi Qudaı. Ol bárin bilýshi edi. Biraq, endigi tusta osyǵan ózi de kúmán qyla bastaǵan bolatyn. Kún kesh bolǵanyn kórgen Qudaı tynyǵyp demalý úshin óziniń úıine qaraı bettedi. Túngi ǵıbadat aıaqtalýyn kútti de, meshittiń esigin ashyp ishine endi. Adamdar ózine arnap salyp bergen úıiniń sáýletine súısindi Qudaı. Qabyrǵalarynda kórkemdep jazylǵan óziniń sózderin birsypyra oqyp shyqty. Kúnimen tolqyǵan kóńili ornyna kelgendeı bolyp, tór tusynan jyly oryn tapty da, bilegin moınyna salyp uıqyǵa qamdandy. Sol-aq eken, esik jaqtan kózine áldebir jaryq shaǵylysty da, adamnyń daýsy estildi.
– Kim bul? Ǵıbadat bitti! Neǵyp jatyrsyń munda?! – dep jekire sóıledi adam.
– Saǵan barsha ıgilikter men jaqsylyqtar bolǵaı! Men óz úıime túnep ketýge keldim. Mazalap qoısam, aıypqa buıyrmaǵaısyń! – dedi Qudaı jyly júzben.
– Úıi nesi? Astapyralla! Esiń durys pa ózińniń? “Úıim” deıdi ǵoı. Qudaıdyń úıi bul jer. Tez arada shyq myna jerden! Munda uıyqtaýǵa bolmaıdy! – dep álgi adam qaraýyldardy shaqyra bastady.
Óziniń kim ekendigin túsindirgisi keldi Qudaı. Biraq, ony eshkim de tyńdaǵan joq. Artynan birneshe qaraýyl kirip keldi de, Ony ıyǵynan nuqı súırep, dalaǵa shyǵaryp jiberdi. Basqasy basqa Qudaı dál osyndaǵy quldarynyń qandaı ekendigin óte jaqsy biletin edi. Sondyqtan bolar bul pendelerine renjı qoıǵan joq.
Qansha ýaqyt ótkeni belgisiz hám baǵytsyz kúıde jaıaý júrip kele jatty. Denesi tońyp jatqanyn sezdi Qudaı. Jol boıynda turǵan aıaldamaǵa baryp otyra ketti. Álsiregen kúıi kózi iline bastaǵany sol edi, áldebireý túrtip oıatty Qudaıdy.
– Assaýmaıkým! Bári durys pa, baýyrym? Neǵyp otyrsyń munda? – dedi adam.
– Eee, úıimnen shyǵaryp jiberdi ǵoı jańa. Baratyn jer tappaı, tońyp osynda otyra salyp edim, – dep jaýap berdi Qudaı beıtanysqa.
– Qoı, baýyrym! Qazir kún sýyq qoı. Tońyp, erteń máıitińdi alyp ketsin demeseń, kettik bizdiń úıge. Sonda qona salasyń. Sen de bir qazaqtyń balasysyń ǵoı. Ómir bolǵan soń, bop turady ondaı-ondaı. Eń bastysy qudaıdyń kózi týra bolsyn! Tura ǵoı! – dep álgi adam Qudaıdyń ıyǵynan demeı bastady.
Qudaı kózin ashyp adamǵa anyqtap qarady da, birden tanydy. Bul jigit byltyr aýyrǵan anasy úshin em surap talaı jalbarynyp edi ózine. Emdelýin aq halatty pendeleriniń qolyna qaldyrǵan bolatyn Qudaı. Olar qutqarmady. Sonsha duǵasyna az ǵana qulaq aspaǵanyna ishteı uıaldy da, adamnyń sońynan ere bastady.
– Meniń atym Jiger bolady. Seniki kim, baýyrym? – dep surady adam.
– Qaısibirin aıtaıyn? – dedi Qudaı kúbirlep.
– Qaısysy bolǵanda, óz atyńdy aıtsańshy! – dep jarqyn kúlip jiberdi adam.
– Men Muhıtpyn! – dep jaýap berdi Qudaı.
– Qýanyshtymyn, Muhıtjan! Túrińe qarasam, úısiz dıýanaǵa uqsamaısyń. Qarap janym ashyp ketti da. Alyp keteıin dep sheshkenim sol ǵoı. Áıtpese, nebir adamdar bar ǵoı óziń bilesiń.
– Bilemin… Árıne, bilemin! Bárin… – dep Qudaı muńaıǵan kúıi jaýabyn qysqa qaıyrdy.
Jiger sol kúni Qudaıǵa ótkeniniń bárin aıtty. Anasy aýrýhanada jatqanda áli qutqarýǵa bolatyn jerinen dárigerlerdiń ádiletsizdik qylyp aqsha suraǵanyn, sony tabamyn dep bar dúnıe múlkin satyp bergenimen, bári jaqsy dep úıine jibergenin aıtty.
– Sol kúnderi Qudaıǵa jalbarynýmen boldym. «Anamnyń kóretin jaryǵy bar shyǵar» dedim. «Meniń anam Qudaı bergen ǵumyrynyń beınetin ǵana kórdi ǵoı. Zeınetin de kóretin kúni bolar, Qudaı ádiletti ǵoı» dedim. Óıtkeni Qudaıdan basqa senerim qalmaǵan edi. Anam úıge kelgen soń, birneshe kúnnen keıin dúnıe saldy.
Qudaı únsiz tyńdady. Ol bárin biletin edi… Qudaı aýyr oı ústinde jatqan kúıi kózi ilinip ketti.
BUL BIRINShI KÚN BOLATYN…
Kelesi kúni Qudaı erterek jolǵa shyqty. Qalanyń shetki shaǵynaýdandardyń birimen júrip kele jatty. Kúndelikti kúıbeń tirliktiń oraıymen jolǵa shyqqan abyrjýly adamdardy kórdi. Bárin tanıtyn edi Qudaı. Duǵalarynda áldeqaıda shúkirshil seziletin bul adamdaryń beınesi sonshalyq jan ashıtyn kúıde ekenin adam kózimen kórgende ǵana uǵyna bastaǵan edi. Adam táninde mundaı aýyr háldi sezinip júrý ońaı bolmady Qudaıǵa. Bul qoǵamdy ári qaraı tanymaq úshin alǵa qaraı júre bastady. Bir mezet jol jıegindegi orny aýyr, biraq, minájattary shynaıy sezilgen ǵımarattyń aldyna kelip toqtady. Esiginiń aldynda “Balalar úıi” degen jazý tur eken. Qudaı osy bir úıdiń ishine qaraı bettedi. Ekinshi qabattaǵy bólmege kirgeni sol edi, bir-bir buryshta otyrǵan balalar munyń kelgenin kórdi de, esikke qaraı jamyraı júgirdi. Qudaıdyń bularǵa ákelgen eshteńe joq edi. Balalar onysyna mán de bergen joq.
– Aǵajan, bizge qosylyńyzshy! Búgin biz krokodıl oınap jatyrmyz! – dep balalar Qudaıdyń qolynan tartyp ortaǵa alyp keldi de, kezekpen ózderiniń esimderin aıtyp tanystyra bastady.
– Al, sizdiń atyńyz kim? – dep surady kishkentaı qyz.
– Meniń esimim Razzaq! – dedi Qudaı kúlimdep.
Raza? Razaq? “Qazaq” degen sózge uqsaıdy eken ǵoı! – dep tanysqandaryna máz-meıram boldy balalar.
Qudaı álgi balalardyń arasynda ózin azdap muńly, biraq sondaı jaıly sezindi. Ózi jaratqan qýanysh sezimin endi ǵana boıynan ótkerip jatqandaı kúı keshti. Ol osy balalarǵa qatty uqsaıtyn edi. Qudaıdyń da áke-sheshesi joq bolatyn…
Kóp ótpeı-aq álgi balalar Qudaıǵa qatty baýyr basyp ketkeni sonshalyq, ózderi biletin taǵdyryn bólisip jatty. Biri týǵan úıi jaıly aıtsa, endi biri ómirinde ákesimen jegen eń dámdi balmuzdaǵyn, taǵy biri anasynan qalaı aırylǵandaryn aıtty. Keıbiri jylap qaldy. Endigisi jaı ǵana sýyq júzben tyńdady. Bárin de tyńdady qudaı. Barlyǵynyń taǵdyryn bilip otyrdy Ol.
– Jandarym ásheıin! – dedi Qudaı meıirlene, – Senderge bir qupııany ashaıyn búgin. Men bárińdi de bilemin. Únemi estip júremin.
– Qaıdan bilesiz bizdi? – dedi balalar tańyrqap.
– Óıtkeni, men Qudaımyn. Men bárin bilýshimin. Senesińder me?
– Ótirik aıtasyz ǵoı, aǵajan. Qudaı aspandaaa emes pe? Bizge solaı aıtqan! – dedi kishkentaı bala qabaǵyn salyp.
– Árıne, men bıikte otyramyn. Biraq, bárińe qarap otyramyn. Biraq, osy joly senderdi kórý úshin aspannan jerge túsip keldim.
Balalardyń qulaǵy eleń ete qaldy. Qudaıdyń jansúısiner ashyq bolmysy men kórsetken meıirimi endigi jerde balalardy shynynda sendire bastaǵan edi.
– Men senderdi eshqashan tastamaımyn. Únemi sendermen birgemin! Sony umytpańdar, ıá?! – dedi Qudaı balalardyń bastarynan sıpaǵan kúıi. Sol-aq eken balalardyń júreginde ǵaıyptan bir táskin keldi.
Kún kesheýildep qalǵanyn kórgen Qudaı balalarmen qımaı qoshtasty da, shyǵa beriske qaraı bettedi. Sol-aq eken artynan názik qadamdarymen júgirip bir kishkentaı qyz shyqty da:
– Aǵajan, bir ǵana nárse suraıynshy! – dedi kózderi jáýteńdegen kúıi.
– Aıta ǵoı, aınalaıyn! – dedi Qudaı qyzdyń aldyna tizerleı eńkeıip.
– Siz rasymen Qudaı bolsańyz, meniń anashyma baryp “Merýertti tezirek alyp ketshi. Seni qatty kútip jatyr eken!” dep ótinish aıtyńyzshy…
Qudaı álgi qyzdyń mańdaıynan bir ıiskedi de, basyn ızedi. Qudaıdyń kóziniń asty jybyrlaǵan kúıi, tamaǵyn óksik shalmaı turyp balalar úıiniń qaqpasynan shyǵyp úlgerdi. Sol kúni kóz jasynan júziniń terisi san jarylǵansha jylady Qudaı…
BUL EKINShI KÚN BOLATYN…
Qudaı tańǵa deıin uıyqtaı almady. Sharshaý edi. Onysyna qaramastan Ol qalanyń ortalyq jaǵyn kórmek boldy endi. Bul jaqtaǵy adamdardyń júris-turysy basqasha bolyp kórindi Qudaıǵa. Alystan “Qalalyq ákimdik” degen jazýdy kórdi. Ákim” ádiletti hám qatelikten pák Qudaıdyń óz esimi edi. «Bul qoǵamdaǵy ádilet ornatyp otyrǵan meniń úıim osy jer bolar» dep oılady da sonda qaraı júre bastady. Biraz jaqyndap edi ákimdiktiń esiginiń aldynda turǵan ondaǵan áıelderge kózi tústi. Bar zaryn aıtyp aıǵaılap jatty áıelder. Azdap kidirip qaldy Qudaı. Qoldarynda áldebir jazýlary bar eken. “Ádildik talap etemiz!” Ádilet úıine kelip, taǵy da ádilet surap jatqan áıelderdiń kúıin adamsha uǵynǵysy keldi de.
– Amansyzdar ma?! Ne bolyp jatyr munda ózi? – dep surady Qudaı.
– Siz kimsiz ózi, aǵa?
– Meniń atym – Hákim! – dedi Qudaı, – Ne ádilet surap jatyrsyzdar?
– Aty Hákim emes, myna ǵımaratta otyrǵan ákimniń ózi kerek bizge. Biraýyz shyǵyp, túsindirse bolady ǵoı. Etken eńbegimizdiń aqysy – mardymsyz. Járdemaqyny da jarytpaı otyr. Únemi ýáde beredi de, oryndamaıdy. Shıetteı balamen bergenderi ne anaǵan jetpeıdi, ne mynaǵan jetpeıdi. Qınalyp kettik, aǵa! Siz de bir osy eldiń azamatysyz ǵoı. Kirip baryp sózimizdi jetkizip shyǵyńyzshy, Qudaı úshin! – dedi kózi jasaýrap turǵan kelinshek.
Qudaı ákimdiktiń esigin ashyp ishke kirdi. Ákimdi kórmek nıetin bildirip edi, bosaǵada otyrǵandar birden qaıtarmaq boldy. Onymen kezdesý úshin arnaıy tirkeýden ótip kútý kerektigin aıtty da, qaraýyl esikti kórsetti. Jaýapty adamdarǵa sózin aıtpaı shyqpaıtynyn bildirdi Qudaı.
– Áı, sender turǵan myna jerdiń ústi men astynda álemniń jartysyna jeter baılyq jatqan joq pa? Dalada turǵan balaly áıelderge azdap bolsyn kómek berýge jetpeı me sol? Bárine de rızyqty ádil bólsin dep senderge osy jaýapty isti tapsyrdyq qoı. Osyndaı nysapsyz pende bolarmysyńdar. Men adam bolǵaly berip sony aıtyp kelemin! Moıynusynǵanyń eki dúnıe raqatta bolasyńdar! Áıtpese, myna tirlikteriń úshin o jaqta jaǵdaı qıyn bolady. Aqyl jumsap oılanyńdar bir sát! – dedi Qudaı jan daýsyn shyǵaryp.
Sol-aq eken Qudaıdyń artynan bir jasaq keldi de, qolyn qaıyryp jerge qulatty. Jer tistep jatqan jerinen bir shendi keldi de Qudaıǵa eńkeıip qaraǵan kúıi:
– Týsa, ózderi úshin týǵan joq pa, ana qatyndar?! Erteń bulardy qalaı asyraıtynyn tósekke jatarda oılanýy kerek edi! Bas-basyna týyp alady da, endi bizge kelip qaıyr surap turady osylaı. Biz ne olarǵa qaıyrymdylyq qory ma edik? Aýlaq júrsin! – dedi jıirkengen túrmen.
– Olaı emes, baýyrym! Barlyq balanyń óz nesibesi bar. Ol nesibe bireýge bireýdiń sebebimen jetedi. Sol nesibeniń júıesin buzbaý kerek qoı, buzbaý kerek. Sender ne istep jatsyńdar ózi?! – dedi Qudaı ashynyp.
– Alyp ketińder mynany da! – dep buıyrdy shendi adam.
Polıııa qyzmetkerleri Qudaıdy qalalyq ishki ister bólimi ǵımaratynan shyǵarǵan kezde tún aýa bastaǵan eken. Ákimdikten alyp keter shaǵynda aınalasyna qaraǵanda, ol úıdiń ishindegi pendeleriniń kóbi negizinde ádiletsiz, bilimsiz hám ashkóz ekenin kórdi Qudaı. Ózderine berilgen azdaǵan bıliktiń býyna mas ekenin túsindi. Ol bárin túsinýshi edi. Osy joly ol tek bárin jaı bıikten túsingen keıip tanytýshy bop kelgendeı sezindi ózin. Kóńili buryn-sońǵy bolmaǵanda qulazydy Qudaıdyń…
BUL ÚShINShI KÚN BOLATYN…
Kelesi kúni Qudaı aýyr bir hálde kóshe oryndyqtarynyń birinde oıandy. Áldebir soqqydan basy isip ketken eken. Keshe ózine sezilmegen bolsa kerek. Polıııa bólimshesinde ne bolǵanyn áreń degende esine túsire aldy. Bul qoǵamdy qurtyp jatqan túbi bilimsizdik dep oılady da, onyń sebebin uǵynbaq úshin bilim beretin ǵımaratty izdedi Qudaı. Kitap pen qalam beınesi bar ǵımarattyń aldyna kelip toqtady. Bir sát kidirdi de ishine kirdi. Kútkenindeı bolmady Qudaıdyń. Óziniń Bilýshi bolmysynan adamzatqa darytqan qasıetterdiń bir tamshysyn da sezine almady. Ótken-ketkende baǵyp otyrdy Qudaı. Bir mezette Onyń qasyna jas stýdentter kelip otyrdy.
– Tórtinshi par bolmaǵany jaqsy boldy, dá?! Kúttik dep aıtamyz surasa! Ótkendegideı ustalyp júrmeıikshi! – dedi arasyndaǵy birneshe jas adam ózara.
– Bilim berilgen kezde alý kerek qoı, jastar! – dep Qudaı áńgimege qosyldy. «Jerdegi adamǵa eń áýeli «Oqy!» dep buıyrmap pa edim?»...
– O-o-oı, aǵa, osy jerde bir bilim beredi deısiz be? Jaı dıplom kerek bolǵan soń amalsyz júrmiz ǵoı, – dedi bireýi.
– Bilikti adam bop jetilseńder boldy emes pe? Mańyzdysy qaǵaz emes qoı!
– Aǵa, shyny kerek munda biz jaı grant úshin túskenbiz. Ata-anamyz úsh jumysta isteıdi. I to aılyqtary jetpeıdi. Áıtpese, bul bizdiń qalaǵan mamandyq emes qoı.
– Sonda ne qalaısyńdar? Senderge erik berildi emes pe? Nege paıdalanbaısyńdar? – dep surady Qudaı.
– Shyny kerek, aramyzda ózderi qalap túskender de bar ǵoı. Biraq, báribir sessııa kezinde jabý úshin aqsha berýiń kerek. Áıtpese, myń jerden jaqsy oqysań da ótkizbeıdi bizdi. Siz ózińiz kimsiz, aıtpaqshy?
– Men esimim Álım! – dep jaýap qatty Qudaı.
Qudaı bul pendeleriniń barlyq muńy men máselelerin únsiz tyńdady. Keı tusymen kelisti. Keı tusynda tereńirek qarady. Qudaı bul jastardy tanıtyn edi.
– Jaqsy onda Álım aǵa! Bizdi kórmedińiz ǵoı, neǵysa, ıá?! – dep jas adamdar óz joldarymen tarap ketti.
– Kórmedim..? – dedi de myrs etip jymıdy Qudaı. Ol rasynda bárin kórýshi edi.
Bilim úıiniń ishine kirgen Qudaı ustazdyq etip júrgen adamdarǵa kóz salyp shyqty. Olardyń bolmysynda bilim taratý yqylasy joq-tyn. Óıtkeni, olardyń eshqaısyn Qudaı bul ýázıpá úshin jaratpaǵan edi. Munysyn Qudaı da, olardyń ózderi o basta bilgen edi, ókinishtisi…
BUL TÓRTINShI KÚN BOLATYN…
Ertesi kúni Qudaı tús aýa uıqysynan oıandy. Basynyń aýyrǵany áli ketpegen eken. Tórt kún boıy nár tartpaǵan edi. Óziniń Qudaı ekenin áreń esine túsirdi. Qala kóshelerinde mánsiz bir halde jaıaý kele jatty Qudaı. Esi kirdi-shyqty keıipte ótken-ketkenge qarap, birin esine túsire alsa, endi birin tolyq tanı almady. “Men Qudaımyn! Men Uly Jaratýshymyn!” dep birneshe ret qaıtalady ishinen. Adam tániniń múmkindikteriniń shegi sol bolar, bálkim. Qatty sharshady.
Túnniń bir shaǵynda jer úılerdiń arasymen álsin júrip kele jatty. Qudaıy qonaqtyq qylǵysy kelip, oqshaýlaý turǵan bir esikti qaǵyp kórdi.
– Bul kim? – dedi ár jaqtan áıel daýsy.
– Qudaımyn.
Úıdegi eki daýys ózara kúbirlese bastady.
– Ne deıdi? «Qudaıy qonaqpyn» degeni shyǵar. Kirgizemiz be?
– Qoı, qursyn, esi aýysqan bireý shyǵar. «Qudaımyn» dep tur ǵoı, – dedi áıel daýsy.
Qudaı saqtasyn, ashyp qaraıyq.
Qoı, Qudaı saqtanǵandy saqtaıdy, qaıtesiń?
Daýystar uzaı berdi. Úmitsiz taǵy birneshe esikti qaqty. Eshkim ashpady.
Kóshe boıynda kele jatyp, aldynan bir jigittiń sulbasy kórindi. Jaqyndaı kele júzine qarady da áldeneni túsingendeı boldy Qudaı.
– Asqar! – dep shaqyrdy Qudaı álgi jigitti.
– Amansyz ba? Siz meni tanısyz ba? – dep surady adam.
– Tanımyn. Tanıtyn sııaqtymyn. Qaıda ketip barasyń tún ishinde?
– Jumysqa ketip baram!
– Ótinem, búgin barmaı-aq qoıshy jumysyńa. Ótinem! – dedi Qudaı álsiz daýysymen.
– O-oı, qaıdan barmaıyn, kókem?! Ózi bir tutam úıde turamyn. Kúndiz bir jumystamyn. Túnde ekinshi jumysym bar. Bala-shaǵany asyrap otyrmyz ǵoı soǵan qarap. Bir kún barmasam, qojaıyn jumystan qýyp shyǵar! – dep jaýap qatty jymıyp.
– Tyńdashy meni, Asqarjan. Meniń atym Zaıyr! Úıińe qaıta ǵoıshy, aınalaıyn! – dedi daýsy jalynǵan kúıde.
– Qosh bolyńyz, Zaıyr! Aıyp etpeńiz, basqa amalym joq… – dep alǵa júrip ketti adam.
Qudaı áldebir asyǵys kúıde alǵa qaraı adymdaı bastady. Barlyq álin saryp etip kele jatty. Áli qutqarýǵa bolatyn sııaqty. Úlgeretin sııaqty. Nege osy mezette kókte emes, tánde bolyp qaldym eken dep ishteı ózine qapaly kele jatyr.
– Á-á-áı! Kim b-a-a-ar! Anaý úı qurıdy qazir! Kim ba-a-ar, tezirek qutqaryńdar! – dep qarylǵan daýsymen aıǵaılaı bastady Qudaı.
Kóshede únsizdik. Biraq, Qudaı áli de bárin bilýshi edi.
– Qutqaryńdarshy anaý úıdegilerdi…
Sońǵy dármeni taýsyldy da Qudaı jerge tizerleı qulady. Kózi qaraýytyp, esinen tandy…
Kósheniń basyndaǵy kishkentaı eski úıdiń esiginen údep shyqqan órt azdaǵan ýaqyttan soń syrtymen qosyp orap ketti.
- Mynany shyǵara salyńdar! – degen qatqyl daýys estildi.
- Bul emes pe eken? – dep surady jas polıeı qyzmetkeri.
- Joq, órt eski úıdiń jylý júıesiniń aqaýynan shyqqan eken. Sol jerdegi adamdar mynany kórgen eken kóshede. Bólimshege ákelip moıyndatpaq bolyp edik. Odan eshteńe shyqqan joq. “Men Qudaımyn!” dep dalbasalap jatyr. “Qudaı bolsań ózińe!” dep jigitter birjaqty etip qoıdy ózin. BOMJdar jatatyn bir jaqqa aparyp tastaı salyńdar, davaıte! Teeez-teeez! Neǵyp tursyń?!
Denesi tolyqtaı sýyq alǵan Qudaı qardyń arasynan álsin-álsin ishi qantalap ketken kózin jybyrlatqandaı boldy. Ótken kúngi órttiń ishindegi “ákelegen” daýystar Qudaıdyń qulaǵyna áli de álsin-álsin estilip jatqan edi…
BUL BESINShI KÚN BOLATYN…
– Men qaıdamyn? Qaıdamyn? – dedi Qudaı kózin asha.
“Qonaǵynyń” oıanǵanyn kórgen jigitter Oǵan jaqyndady da kúldi.
– Bratan, seni páshtı tiriltip aldyq qoı! Qaıta Qudaı saqtapty! – dedi eńsekeı boıdy bireýi, – Bizdiń úıdesiń qazir.
– Men kimmin? Ne istep júrmin munda?
– Seniń kim ekenińdi bilmeımiz, aǵasy. Áıteýir, keshe túnde kele jatsaq kóshede yńyrsyp jatyr ekensiń ǵoı. Ústi-basyń qanjosa. Qaldyryp ketýge arymyz jibermedi ǵoı. Sodan úıge ákelip jyly tamaq berip, ózine keler dep tósekke jatqyzyp qoıdyq.
– Men kimmin..?
– Bilmedik, bratan! Ádil dediń-aý, shamasy. Anyq esimizde joq. Esińe tússe aıtasyń ǵoı. A tak, demala ber! Bizge zııanyń bolmasa, saǵan zııanymyz joq. Qarapaıym jumystaǵy jigittermiz ǵoı. Osynda kelip adal eńbegimizben bes teńgemizdi taýyp keteıik dep júrgen da, – dep Qudaıdyń ıyǵynan qaǵyp qoıdy álgi adamdar.
Qansha saǵat ótkeni belgisiz edi. Qudaı dármenin jınaı bastaǵandaı boldy. Tabaldyryqta syrtkıimderin kıip jatqan jigitterge kózi tústi.
– Qaıda barasyńdar? Meni tastap ketpeńdershi, – dep surady Qudaı.
– Alańǵa ketip baramyz! Ádilet surap, eldiń, halyqtyń bolashaǵy úshin baryp qosylaıyn dep jatyrmyz! – dedi biri azdap ýmajdalǵan kók týyn shyǵarǵan kúıi.
– Ádiletti kimnen suraısyńdar sonda?
– Beıbit sherýge bılikten surap shyǵamyz!
– Men de baraıynshy onda! – dep ornynan qınala turdy Qudaı…
Ádildik pen eldikti urandatqan adamdardyń arasynda Qudaı da kele jatty. Ózine kelmegen bolsa da, áıteýir ádilet izdegeni emis-emis esinde qalypty. Beıtanys ándi bári jabyla aıtyp jatty. "Meniń elim, meniń jerim..." Aınalasyna qarap qasynda kele jatqan myńdaǵan jastyń janarynan shynaıylyqty sezinip jatqan bolatyn. Daýsy biliner bilinbes bolsa da, adamdarǵa qosylyp, “Ádilet!” dep aıǵaılap keledi. Shynaıy surady. Bul alqanyń arasynan Qudaı shyn máninde adamnyń asyl kúıin kórip kele jatty. Esine túse qalsa adamzatty dál osylaı jaratqanyna ózine maqtanysh kerner me eken? Biraq, ony uǵynǵan kúnde de dál osy sátte ol saýaldardyń Qudaı úshin máni azyraq sııaqty edi. Áıteýir, adam kúıinde birinshi ret Qudaı ózin baqytty jáne erkin sezinip kele jatty…
Kósheniń basyna jaqyndaǵanda kenetten áldebir kólik bulardyń tobyn súzip ótti. Onsyz da táni aýyr turǵan Qudaı álgi soqqydan birshama jerge ushyp tústi. Ornynan tura bergende belgisiz bir taraptan jarylystar boldy da, jınalǵan jurt japatarmaǵaı jan-jaqqa sabyla júgire bastady. Ornynan tura bergende aıaǵynyń astynan taǵy birneshe zat jaryldy da, qulaǵyn bitep tastady. Kózin ashyp denesiniń jaraqattanǵanyn sezdi Qudaı.
– Áı, ne istep jatsyńdar ózi? Adambyz ǵoı bizder! Aıasańdarshy! Ádilet qaıda-a-a?! – degen janaıqaıyn shyǵardy Qudaı. Arǵy jaq oǵan qarap jatqan joq edi. Mıdy borandatqan jarylys toqtaıtyn emes. Aınalasyna qaraǵany sol edi deneleri jer qushyp qımyly biliner-bilinbes birneshe adam kózine ottaı basyldy. Eńbektep kelip birine jaqyndady. Talyqsyp jatyr eken. Qutqaratyn da eshkim joq… Kóteretin shamasy joq. Ózi de essiz bir kúıde alańnyń aldynda bozdap jatty.
Qudaı bir mezet basyn kóterdi de, tizerlep otyra qaldy. Óziniń kim ekenin áldeqashan umytqan Qudaı sol otyrǵan kúıi aspanǵa qarady da, kózinde parlap aqqan jaspen eki qolyn bıik kóterip áldebireýge jalbaryna bastady:
– Eeeı, Quda-a-a-aı! Quda-a-a-aı! Kóziń qaıda? Nege bizdi umyttyń? Myna ádiletsizdikke qalaısha jaıbaraqat qarap otyrsyń? Ýa-a-a, Jaratqan-a-a-ý! Myna ádiletsizdikten qutqara gór bizdi! Sen bárin kórýshi de bilýshisiń ediń ǵoı! Qutqarshy… Mynalardy qutqara górshi… Bul halyqtyń ne jazyǵy bar? Bul qoǵamnyń ne jazyǵy bar? Bul eldi emes, bul eldi qanap bitken jaýyzdardyń jazasyn ber! Bir sát nazaryńdy buryp kóz sala gór, bizge de. Ádiletińdi kórsetshi, ıa Jaratýshy! – dep toqtaýsyz surap turyp, kelesi túsken jarylǵyshtan jerge sylq ete tústi. Kózi men demin bitegen tútin álsiretse de, erni jybyrlaǵan kúıi minájatyn jalǵap jatty Qudaı.
Jalbarynyp jatqany Ózi edi…
Ol kúni Qudaı adamdarmen birge alańda júrdi de joǵalyp ketti.
BUL ALTYNShY KÚN BOLATYN…
…Erte tańda táninde birde-bir saý súıegi joq, júzinde jerge túsken kezindegi kórkemdiktiń zeresi de qalmaı, tyrnaqtarynyń asty qanjosa oıylyp, aýyzynda bir túıir saý tissiz, terisi útiktiń izimen órnektelgen Qudaıdyń denesi tergeý ızolıatorynyń kamerasynan tabyldy…
BUL JETINShI KÚN BOLATYN…
«Ol Rahman (Jaratýshy), ǵarshyǵa kóterildi» ©️ Taha: 5
…Ózi jaratpaǵan joqtyqqa qarap otyrdy Qudaı…
Maıkl ShERIMBEK,
"Adyrna" ulttyq portaly
