Qazaqstandaǧy saiasi qūǧyn sürgın qūrbandarynyŋ sany naqty belgılı emes. Derekter boiynşa 125 myŋ adam sottalyp, 26 myŋ adamnyŋ eŋ auyr jazaǧa, iaǧni atu jazasyna kesılgenı aitylady. Alaida būl tek belgılısı ǧana. Belgısız tūstary aşarşylyq jyldary bas kötergen şarualar men azattyq üşın soǧysqan tūlǧalardyŋ älı künge deiın ne esımderı belgısız, ne derekterı men qaida jäne qanşa bolǧany jaily aqparattyŋ joqtyǧynda bolyp otyr. Kei derekter boiynşa bır ǧana Sozaq köterılısınıŋ özınde on myŋnan astam adam qatysyp, tūtas rular oŋtüstıkten özge elge ötıp ketuge, keibırı qyrylyp qalǧany aitylady. Alaida tarih sol bır qasırettı jyldardyŋ qūrbandaryna älı ädılettı baǧasyn bermedı. Olar älı de arhivtıŋ şaŋ basqan qūjattarynda aqtausyz jatyr, älı esımderıne qūrmet körsetılmedı. Mıne, osy mäselenı prezident Toqaev arnaiy komissiia qūryp, şeşudı tapsyrdy.
Saiasi qūrbandardy aqtau sonau KSRO kezeŋınde bastalyp kettı. 1988 jyly 4 qaraşada Qazaq KSR Joǧarǧy Soty OGPU-nyŋ, iaǧni KSRO Halyq Komissarlary Keŋesı janyndaǧy Bırıkken Memlekettık Saiasi Basqarmasynyŋ 1930 jylǧy 4 säuırdegı jäne 1931 jylǧy 13 qaŋtardaǧy Jüsıpbek Aimauytov, Ahmet Baitūrsynov, Abdolla Baitasov, Damolla Bıtıleuov, Hairetdin Bolǧanbaev, Ǧazymbek Bırımjanov, Dınmūhamed Ädılov, Mırjaqyp Dulatov, Halel Ǧabbasov, Myrza-Ǧazy Espolov, Maǧjan Jūmabaev, Eldes Omarov, Kärım Jälenov, Ahmed Safe Jüsıpke baǧyttalǧan Keŋes ükımetın qaruly türde qūlatu maqsatynda qūrylǧan alaşorda qairatkerlerınıŋ kontrrevoliusiialyq jäne jasyryn terroristık ūiymyn äşkereleu turaly qaulysynyŋ küşın joidy. Būl saiasi qūrbandardy aqtaudyŋ bastalǧany edı. Araǧa üş jyl salyp Keŋes bilıgı tarihi sahnadan kettı de, ornyna täuelsız elder paida boldy. Qazaqstan öz aldyna el bolyp, tarihqa jaŋaşa közqaraspen qaraudy bastady. Eŋ aldymen saiasi quǧyn-sürgın qūrbandaryn aqtau maqsatynda arnaiy komissiia qūryldy, olar Alaşorda qairatkerlerı men özge de saiasi qūrbandardy aqtady.
Alaida aqtalmai qalǧandar da jeterlık edı. 2020 jyly prezident Toqaev sondai sanattaǧy jandardy aqtau üşın arnaiy komissiia qūrudy tapsyrdy. "20-ǧasyrdyŋ 20-50 jyldaryndaǧy saiasi quǧyn-sürgın - halqymyzdyŋ tarihynyŋ qaraly betı. Qazaqstan täuelsızdık alǧannan keiın osy tragediia qūrbandaryn mäŋgı este qaldyru boiynşa memlekettık deŋgeide şaralar qabyldady. Ne bolǧany bärımızdıŋ esımızde. Keŋes memleketı aumaǧynda ömır sürgen halyqtarǧa «ülken terror» orasan zor zalal keltırdı. Repressiia jyldarynda Keŋes Odaǧynyŋ tükpır-tükpırınen bes millionnan astam adam Qazaqstanǧa jer audaryldy», - dedı Memleket basşysy.
Osylaişa ol arnaiy komissiiany bekıttı. Arnaiy komissiianyŋ maqsaty saiasi quǧyn sürgınge ūşyraǧan halyqty aqtau jūmystaryn aiaqtap, tarihi ädlettılıktı ornatu, ükımetke arnaiy ūsynystar aitu üşın naqty qadaǧmdardy jasaqtau jäne qūrbandardy aqtau üşın zaŋdyq negızdı tüzeu joldaryn qarastyru, ūlttyq, dıni, näsıldı, saiasi közqarasy üşın qudalanyp, azap şegıp, atylǧan, jer audarylǧan jäne mäjbürlı türde emdeluge jıberılgenderdı aqtau aktılerın jasau, zaŋda qarastyrylmai qalǧan tūlǧalardy anyqtap, olardyŋ tızımın jasaqtap, aqtau jūmystaryn ıske asyru. Mıne, prezident qūrǧan komissiia osy jūmystarmen ainalysyp jatyr.
Qazırgı uaqytta komissiia bırneşe tızımdı jasaqtap, arnaiy kıtaptar men zertteu jūmystaryn da jazyp, qoǧamǧa tanystyryp ülgerdı. Al qūrbandardy aqtau prosesı tolyq jüzege aspaq.
"Adyrna" ūlttyq portaly
