Qazaqstan bilıgınde äiel nege az?

«OBLYS ÄKIMI BOLǦAN ÄIEL JOQ» Biyl säuırdıŋ soŋynda Aqparat jäne kommunikasiialar vise-ministrı qyzmetıne Nūrgül Mauberlinova, Ūlttyq ekonomika vise-ministrlerı bolyp Dana Jünısova men Mädina Jünısbekova taǧaiyndaldy. Äsırese, ekı vise-ministrdıŋ bır künde taǧaiyndaluy äleumettık jelıde jiı talqylanǧan jaittardyŋ bırıne ainaldy. Facbook äleumettık jelısın qoldanuşylardyŋ keibırı jaŋadan taǧaiyndalǧan vise-ministrlerdıŋ salystyrmaly türde jastyǧyna nazar audarsa, jurnalist Aigül Omarova «äielderdıŋ bilık basyna kelgenı dūrys» dep sanaitynyn jazdy. Azattyq tılşısımen söilesken Aigül Omarova «Qazaqstanda äiel köp bolǧanymen bilıkte jürgenderı az» ekenın aitady. - Qazaqstan «älemnıŋ damyǧan elu elınıŋ» qataryna kırgısı kelse, onda äielderdı bilıkke köbırek tartuy kerek. Europa elderınıŋ ükımetterındegı maŋyzdy qyzmetterdı äielder atqaryp otyr. Memleket basqaratyndary da jeterlık. Qazaqstanda premer-ministr, Senat töraǧasy, Mäjılıs töraǧasy nege äiel bolmauy kerek? Mysaly, Qazaqstanda äielder eşqaşan oblys äkımı bolyp taǧaiyndalǧan emes, - deidı ol. Aigül Omarova «oblys äkımı belgılı bır deŋgeide öz biudjetı bar aimaqtaǧy joǧary lauazym. Sol sebeptı ondai jauapty qyzmettı äielderge tapsyruǧa senbeidı» dep bıledı. Ol sonymen qatar Qazaqstan bilıgınde belgılı bır lauazymdarǧa köbıne äielder taǧaiyndalatynyna nazar audarady. - Mysaly, Eŋbek jäne äleumettık qorǧau ministrı qyzmetıne köbıne äiel taǧaiyndalady. Bıraq būl halyqtyŋ äleumettık jaǧdaiymen tıkelei jūmys ısteitın ministrlık, - deidı ol. Aigül Omarovanyŋ pıkırınşe, äiel adam qoǧamdaǧy äleumettık şielenıstı tez şeşe alady, konfliktıge jol bermeidı. Oǧan mysal retınde körşı Qyrǧyzstandaǧy täjıribenı keltıredı. «Qūrmanbek Bakiev bilıkten taidyrylǧannan keiın Uaqytşa prezident qyzmetın atqarǧan, bilıktegı konfliktını toqtatyp, öz erkımen qyzmetınen ketken Roza Otunbaeva – Ortalyq Aziiada da äielderdıŋ joǧary bilıktı atqara alatyndyǧynyŋ aiqyn mysaly» deidı ol. «ÄIEL BELSENDILIGINE KEDERGI» 2000 jyldardyŋ bas kezınde Pavlodar oblysy äkımınıŋ orynbasary qyzmetın atqarǧan Baqyt Tümenova da Qazaqstanda bilıktı äielderge tapsyruǧa senbeidı degen pıkırde. 2001 jyly «Qazaqstannyŋ demokratiialyq taŋdauy» qozǧalysyna qosylyp, bilıkke oppozisiialyq közqarasyn aitqannan keiın qyzmetınen alynǧan ol «äiel bolǧan soŋ ǧana qyzmetke taǧaiyndau kerek» degen közqaras sovettık kezeŋdegı äleumettık toptarǧa bölınetın kvotaǧa ūqsaidy» dep sanaidy. Tümenovanyŋ oiynşa, «äielder bilıkke kelu üşın sailau turaly zaŋdy özgertu kerek». - 1990 jyldary ekı ret sailauǧa qatystym. Bır okrugten ekı äiel, üş er adam bäsekelestık. Sonda ekı äiel alǧa şyqty. Ol kezde sailauda ädıldık bar bolatyn. Onyŋ üstıne qazır azamattardyŋ özın-özı ūsynu qūqyǧy joiylyp jatyr. Būl da äielderdıŋ azamattyq belsendılıgıne kedergı, - deidı ol. Baqyt Tümenova «deputattardy ǧana emes, äkımderdı de tolyq mänınde sailau kerek. Tek aşyq sailau bolsa ǧana äielder bilıkke kele bastaidy. Al qazır bilık kımdı ūnatsa sony taǧaiyndaidy» dep sanaidy. - Eŋbek jäne äleumettık qorǧau ministrı Tamara Düisenovany prezident Nūrsūltan Nazarbaevtyŋ «sız şarşaǧan siiaqtysyz» degen sözınen soŋ ıle-şala qyzmetınen bosatty. Düisenova oblys äkımınıŋ orynbasary da bolǧan, bırneşe ministrlıktı de basqarǧan adam. Ministr retınde bırneşe bastama köterdı. Sol bastamalaryn jüzege asyru üşın oblys äkımı qyzmetıne taǧaiyndauǧa bolatyn edı. Bıraq ony partiialyq jūmysqa jegıp qoidy, - deidı ol. Qoǧam belsendısı Erlan Qaliev «Qazaqstanda genderlık saiasat jemısın berıp jatyr» degen resmi mälımdemelerge senbeitının aitady. Onyŋ sözınşe, «äielderdı joǧary qyzmetke taǧaiyndau arqyly bilık şet memleketterge özın äiel qūqyǧyn saqtaityn el retınde körsetkısı keledı». - Bırneşe vise-ministr äielderden taǧaiyndaldy. Olar köptıŋ ışınen ırıktelıp, sailanǧan äielder emes, - deidı ol. Qalievtıŋ pıkırınşe, «mäsele äiel nemese er adam boluynda emes. Öitkenı, bilıkte otyrǧandardyŋ barlyǧy – tapsyrmany oryndauşylar ǧana». - Äielderdı joǧary qyzmetke köbırek qoiuǧa mümkındık bar. Parlamentte qazırgı oblys äkımderınen kem tüspeitın äielder bar. Bıraq äiel bastyq qoiǧannan özgerıs bolady dep aita almaimyn, - deidı Erlan Qaliev. BİLIKTEGI ÄIELDER ÜLESI Qazaqstanda otbasy müddelerın qorǧau, äielderdıŋ eldıŋ saiasi, äleumettık, ekonomikalyq jäne mädeni ömırıne qatysuyn qamtamasyz etu maqsatynda 1998 jyly Otbasy jäne äielder ısterı jönındegı ūlttyq komissiia qūrylǧan. Komissiiaǧa joǧary qyzmette jürgen jäne qoǧamdyq ūiymdarda qyzmet etetın äielder kıredı. Komissiianyŋ hatşylyq qyzmetı özderınde bar statistikalyq mälımettermen bölıskenımen basşylyqtyŋ rūqsatynsyz Azattyq tılşısıne qandai da bır pıkır aitudan bas tartty. Ol mälımetterge qaraǧanda, qazır Qazaqstan parlamentındegı deputattardyŋ 22 paiyzy – äielder, iaǧni 2011 jyly merzımınen būryn taraǧan parlament qūramyna qaraǧanda ekı esege köbeigen. Al barlyq deŋgeidegı mäslihattardyŋ qūramynda äielderdıŋ sany 22 paiyzǧa jetken. «Qazaqstan būl mejenı 2030 jyly 30 paiyzǧa jetkızudı közdep otyr» deidı komissiia hatşylyǧy. Hatşylyq ūsynǧan statistikalyq derekter boiynşa, 2017 jyly saiasi-memlekettık qyzmetkerler arasyndaǧy äielderdıŋ ülesı 10,1 paiyzdy qūraǧan. Onyŋ ışınde «A» korpusyndaǧy memlekettık äiel qyzmetkerlerdıŋ ülesı 14,8 paiyz, «B» korpusynda – 55,9 paiyz bolǧan. Būl derekter boiynşa eldegı oblys äkımderınıŋ orynbasary qyzmetındegı 80 adamnyŋ 9-y äiel. Qazaqstan boiynşa 201 audan äkımınıŋ beseuı - äiel. Respublikada audan äkımınıŋ orynbasarlarynyŋ sany 600-ge jetedı. Onyŋ 87-sı äielder. 2389 auyl jäne kent äkımderınıŋ 348-ı äiel. Statistikalyq derekterge süiensek, Qazaqstannyŋ 14 oblysy men respublikalyq maŋyzy bar Astana men Almaty qalalarynda äielderden äkım taǧaiyndalmaǧan. Qazaqstan 2009 jyly jeltoqsanda «Erler men äielderdıŋ teŋ qūqyqtarynyŋ jäne teŋ mümkındıkterınıŋ memlekettık kepıldıkterı turaly» arnaiy zaŋ qabyldaǧan. 2009 jyly jürgızılgen ūlttyq sanaq boiynşa, Qazaqstanda er adamdar sany 7 mln. 722,8 myŋ, äielder – 8 mln. 282,0 myŋ bolǧan. Statistika komitetınıŋ biylǧy esebınde Qazaqstandaǧy halyq sany 18 million 195 myŋ adamǧa jetkenı aitylǧan

_______________________________________________________________________________________________________ azattyq.org