Suretke qaraŋyz!.. Būl – Astanadaǧy sauda jelılerınıŋ söresınde tūrǧan Qytai almasy.
Özımız "Saltanat" dep qazaqşa ataumen äspettep jürgen būl şırkınderıŋ şırımeidı. Qazaqstan naryǧyndaǧy mülde qūrt tüspeitın jalǧyz jemıs. Jerge tüsıp nemese bälen şaqyrym qaşyqtyqtan jetkızetın jük kölıgı ışınde ūrylǧan jerı bızdıŋ tabiǧi almalarǧa ūqsap qaraiyp ta ketpeidı. Qūramynda temırı basym özımızdıŋ önımder siiaqty tıs tigen orny sarǧaiuy kerek edı ǧoi. Öitpek tügıl, mūnda tıstıŋ ızı de qalmaidy. Kırş etkızseŋ, mort synady. İısı de, dämı de joq. Nege deseŋız...
Bır kezderı mamandardyŋ tynymsyz tasymaldanatyn mūndai almalarǧa şamadan tys himikattar qosylatynyn, qytailardyŋ parafinmen pısıretındıgın aityp, dabyl qaqqany mälım. Aqparat közderınen Qytaidaǧy alma ösıretın qoimada jürgen jükşılerdıŋ denelerın tūmşalap, "skafandr" kiıp alatyndyǧyn da oqyǧanbyz. Sosyn jeŋsık jemısterdıŋ ärqaisysyna kigızılgen torközdı aq däkelerdı egeuqūiryq ınınıŋ auzyna tastasa, sony jegen ol baiǧūstar bırden ölıp ketedı eken. Osyndai tolyp jatqan äşkere aiǧaqtardan habardar bola tūra, sol sätte "azbaityn-tozbaityn" önımnen üzıldı-kesıldı bas tartudyŋ ornyna, "qara piardyŋ özı – piar" degennıŋ kerımen jappai "Saltanat" jegış bolyp aldyq. "İtjandy" delınetın adamnyŋ aǧzasy netken myqty edı?! İtıŋnıŋ özı būndai bolmas...
Qazır bızde Qytaidan eksporttap jetkızıletın jemısterdıŋ ışınde alma men jüzım basym. Baǧasy da otandyq önımderden eptep arzan. Äsırese, qazaqstandyq naryqty 2007-2008 jyldary erekşe qarqynmen jaulap ülgerdı de, sol sätte 60 myŋ tonnadan artyq alma men almūrtqa (almanyŋ eksporty bırden 90 paiyzǧa ösken) qaryq boldyq. Endı mıne, ärqaisysynda bır-bırıne ūqsamaityn qytailyq "qoltaŋba" jür. Sauda söresın suretke tüsıruge jazbaşa rūqsat sūrap, onyŋ jauabyn täulıktep tosyp otyrmaǧandyqtan, däiek üşın almanyŋ ekı danasyn satyp ala saluǧa tura keldı. Osyǧan qarap-aq, qysyq köz körşılerdıŋ "qoldan jasaityndaryna" senbeske şaraŋ qalmaidy eken. Al būlardaǧy ierogliftıŋ audarmasyn jasaudy sol tıldı oqyǧandardyŋ enşısıne qaldyrdyq.
Jalpy, qytailyq tauarlardyŋ qūramynan uly qosyndylar jiı tabylady. Basqasyn bylai qoiǧanda, ystyq suǧa jedel pısetın kespelerınde erlerdıŋ ūryǧyn öltırıp, belden aiyratyn qospa jürgendıgı ämbege aian. Ondai olqy tauarlardy tūtynuǧa AQŞ, Japoniia, Malaiziia syndy memleketter baiaǧyda-aq tyiym salyp tastaǧan. Bız üşın de Qytai brendın şekarada äbden tekserıp ötkızetıūǧyn arnaiy zerthanalardyŋ boluy asa maŋyzdy.
___________________________________________________________________________________________________________ qamshy.kz
Ūqsas jaŋalyqtar
