QR Ulttyq kitaphanasynda «Rýhanı jańǵyrý» baǵdarlamasyn júzege asyrý maqsatynda 1920-30 jyldardaǵy asharshylyq pen saıası qýǵyn-súrginge arnalǵan «Alash arystary jáne asharshylyq» atty respýblıkalyq ǵylymı-tájirıbelik konferenııa ótti.
Jıynǵa tarıhshy ǵalymdar, saıasattanýshylar, qoǵam qaıratkerleri, jeltoqsanshylar men saıası qýǵyn-súrgin kórgen arystarymyzdyń urpaqtary qatysyp, zulmat jyldardyń oqıǵalaryna baılanysty túrli taqyryptarda áńgime órbitti.
«Rýhanı jańǵyrý» gýmnıtarlyq zertteýler ortalyǵynyń jetekshisi, QR UǴA akademıgi, t.ǵ.d, prfessor H.Ábjanov konferenııany júrgizip, «Qazaqstanǵa deportaııalanǵan halyqtardyń qasireti» taqyrybynda baıandama jasady. Tarıhshy bul taqyrypqa qatysty muraǵattardy aqtarsaq nebir soraqylyqtardy baıqaýǵa bolady dedi. Máselen, Reseı memlekettik saıası tarıhynyń muraǵatyndaǵy derekterge qaraǵanda, Qazaqstanda adamdar ashtyqtan qyrylyp jatqan kezde KSRO Amerıkaǵa astyq jóneltip otyrǵan.
«Keńes bıligi eshqashan ózderiniń qatelikterin, qylmystaryn moıyndaǵan emes. Bárin basqaǵa aýdarýǵa beıim boldy. Máskeýdegi bılik «osylardyń qateligi» dep kináni Qazaqstannyń jergilikti bıligine aýdara saldy. Sol kezdegi bılik basyndaǵylar qazaq tragedııasyn ashyq aıta almady. Ol ýaqyt úrediń kúsheıip turǵan kezi. Sol kezegi qaıratker Janaıdar Sádýaqasov «1933 jyly Qazaqstan kommýnısteriniń plenýmynda osy máseleni aıtýǵa batylymyz jetpedi» dep ashyq jazǵan. Asharshylyqtyń, saıası qýǵyn-súrginniń tarıhy áli zerttelýi kerek. Onyń teorııalyq, metodologııalyq, saıası-ıdeologııalyq astary ashyla berýi tıis. Asharshylyq – tabıǵat ákelgen qasiret emes, saıası-ıdeologııalyq adasýshylyq, asyra silteýshilik, asyra silteýshilik, jalǵan qaǵıdattar uryndyrǵan qasiret», – dep baǵa berdi Hangeldi Ábjanov.
–31-mamyrdy eske alý kúni dep otyrmyz, – deıdi t.ǵ.d professor Talas Omarbekov. – Shyn máninde ózderińiz bilesizder, asharshylyqtyń ózi qýǵyn-súrginnen múlde basqa nárseler. Bul – áleýmettik, saıası másele. Tipti eki asharshylyqtyń aıyrmashylyǵy bar. Eger 31-mamyrdy asharshylyq qurbandary deıtin bolsaq, onda bul eske alý kúni emes, halyqtyń jartysynan kóbi qyryldy ǵoı. Bul «aza tutý» kúni bolý kerek. Jalaýdy tómen túsirip, búkil ult bolyp aza tutýymyz kerek. Al, qýǵyn-súrgin kúni she? Menińshe qýǵyn-súrgin kúnin basqa kúnge belgilep, aza tutý kúni emes, eske alý kúni dep belgileý kerek.
Konferenııa aıasynda qolóner jáne kitap kórmeleri uıymdastyryldy. Kitap kórmesinde alashtyqtardyń kitaptary men olardy zertteýshilerdiń eńbekteri el nazaryna usynylsa, qolóner kórmesinde ulttyq kıimder men áshekeı-buıymdar kórsetildi.
Almaty qalasy Ishki saıasat basqarmasynyń qoldaýymen ótkizilgen bul konferenııany «Adyrna» ulttyq-etnografııalyq birlestigi uıymdastyrdy.
Jasulan NAÝRYZALIEV,
«ADYRNA» ulttyq portaly
