QR Ūlttyq kıtaphanasynda «Ruhani jaŋǧyru» baǧdarlamasyn jüzege asyru maqsatynda 1920-30 jyldardaǧy aşarşylyq pen saiasi quǧyn-sürgınge arnalǧan «Alaş arystary jäne aşarşylyq» atty respublikalyq ǧylymi-täjıribelık konferensiia öttı.
Jiynǧa tarihşy ǧalymdar, saiasattanuşylar, qoǧam qairatkerlerı, jeltoqsanşylar men saiasi quǧyn-sürgın körgen arystarymyzdyŋ ūrpaqtary qatysyp, zūlmat jyldardyŋ oqiǧalaryna bailanysty türlı taqyryptarda äŋgıme örbıttı.
«Ruhani jaŋǧyru» gumnitarlyq zertteuler ortalyǧynyŋ jetekşısı, QR ŪǦA akademigı, t.ǧ.d, prfessor H.Äbjanov konferensiiany jürgızıp, «Qazaqstanǧa deportasiialanǧan halyqtardyŋ qasıretı» taqyrybynda baiandama jasady. Tarihşy būl taqyrypqa qatysty mūraǧattardy aqtarsaq nebır soraqylyqtardy baiqauǧa bolady dedı. Mäselen, Resei memlekettık saiasi tarihynyŋ mūraǧatyndaǧy derekterge qaraǧanda, Qazaqstanda adamdar aştyqtan qyrylyp jatqan kezde KSRO Amerikaǧa astyq jöneltıp otyrǧan.
«Keŋes bilıgı eşqaşan özderınıŋ qatelıkterın, qylmystaryn moiyndaǧan emes. Bärın basqaǧa audaruǧa beiım boldy. Mäskeudegı bilık «osylardyŋ qatelıgı» dep kınänı Qazaqstannyŋ jergılıktı bilıgıne audara saldy. Sol kezdegı bilık basyndaǧylar qazaq tragediiasyn aşyq aita almady. Ol uaqyt üredıŋ küşeiıp tūrǧan kezı. Sol kezegı qairatker Janaidar Säduaqasov «1933 jyly Qazaqstan kommunisterınıŋ plenumynda osy mäselenı aituǧa batylymyz jetpedı» dep aşyq jazǧan. Aşarşylyqtyŋ, saiasi quǧyn-sürgınnıŋ tarihy älı zertteluı kerek. Onyŋ teoriialyq, metodologiialyq, saiasi-ideologiialyq astary aşyla beruı tiıs. Aşarşylyq – tabiǧat äkelgen qasıret emes, saiasi-ideologiialyq adasuşylyq, asyra sılteuşılık, asyra sılteuşılık, jalǧan qaǧidattar ūryndyrǧan qasıret», – dep baǧa berdı Hangeldı Äbjanov.
–31-mamyrdy eske alu künı dep otyrmyz, – deidı t.ǧ.d professor Talas Omarbekov. – Şyn mänınde özderıŋız bılesızder, aşarşylyqtyŋ özı quǧyn-sürgınnen mülde basqa närseler. Būl – äleumettık, saiasi mäsele. Tıptı ekı aşarşylyqtyŋ aiyrmaşylyǧy bar. Eger 31-mamyrdy aşarşylyq qūrbandary deitın bolsaq, onda būl eske alu künı emes, halyqtyŋ jartysynan köbı qyryldy ǧoi. Būl «aza tūtu» künı bolu kerek. Jalaudy tömen tüsırıp, bükıl ūlt bolyp aza tūtuymyz kerek. Al, quǧyn-sürgın künı şe? Menıŋşe quǧyn-sürgın künın basqa künge belgılep, aza tūtu künı emes, eske alu künı dep belgıleu kerek.
Konferensiia aiasynda qolöner jäne kıtap körmelerı ūiymdastyryldy. Kıtap körmesınde alaştyqtardyŋ kıtaptary men olardy zertteuşılerdıŋ eŋbekterı el nazaryna ūsynylsa, qolöner körmesınde ūlttyq kiımder men äşekei-būiymdar körsetıldı.
Almaty qalasy Işkı saiasat basqarmasynyŋ qoldauymen ötkızılgen būl konferensiiany «Adyrna» ūlttyq-etnografiialyq bırlestıgı ūiymdastyrdy.
Jasūlan NAURYZALİEV,
«ADYRNA» ūlttyq portaly
