"Ult uıasy Ulytaýda 16 maýsym - Ulttyq quryltaı ótedi dep jatyrmyz. Al endi eldi eleńdetken, ultym degen jandardy alańdatqan Ulttyq quryltaıǵa kim barady? Buǵan deıin ult degen sózdi aıtýǵa qoryqqandar bara ma? Ulttyń máselesin kóterip júrgen naǵyz qoǵam qaıratkerleri shaqyryla ma? Álde "baıaǵy jartas, bir jartas" bolyp, artyq-aýys sóılemeıtin, bas shulǵıtyndar ǵana qatysa ma? Ult quryltaıyna ult janashyrlaryn shaqyrmasa bári beker!" Bul pikirdi "Qara shańyraq", "QAZAQ alemi" ulttyq jobalarynyń avtory, belgili tarıhshy, qoǵam qaıratkeri Turar Sáttarqyzy Adyrna.kz ulttyq portalynyń tilshisine bergen suhbatynda aıtty.
Jańa Qazaqstan, Ádiletti Qazaqstan dep jatyrmyz... Ultynyń erteńine alańdaıtyn, ult bolashaǵyn oılaıtyn qazaqtyń anasy retinde Ulttyq quryltaıda qandaı másele kóteriledi degen saýal meni de mazalaıdy. "Qasterli Táýelsizdigimizdi, el birligin jáne qoǵamdyq kelisimdi nyǵaıtý – bizdiń negizgi mindetimiz. Bul reformalar qur ataq-abyroı úshin qolǵa alynǵan joq. Munyń bárin Jańa, Ádiletti Qazaqstan qurý úshin jasap jatyrmyz. Halqymyzda «Keńesip pishken ton kelte bolmaıdy» degen sóz bar. Babalarymyz mańyzdy máseleni alqaly jıynda sheshken. Men osy dástúrdi jańǵyrtyp, Ulttyq quryltaı qurý týraly bastama kóterdim. Oǵan qoǵamnyń túrli top ókilderi, bedeldi ári belsendi azamattar shaqyrylady", - degen eken Memleket basshysy.
Al endi eldi eleńdetken, ultym degen jandardy alańdatqan Ulttyq quryltaıǵa kim barady?
Buǵan deıin ult degen sózdi aıtýǵa qoryqqandar bara ma? Shaqyrylǵandar jaıly eshqandaı habar joq? Ulttyq quryltaıda ulttyq deńgeıdegi qandaı másele kóteriledi? Ulttyń máselesin kóterip júrgen naǵyz qoǵam qaıratkerleri shaqyryla ma? Álde "baıaǵy jartas, bir jartas" bolyp, artyq-aýys sóılemeıtin, bas shulǵıtyndar ǵana qatysa ma? Referendýmdy ótkizip tastadyq, reformaǵa, ózgeriske bet burdyq dep jatyrmyz. Halyqty estıtin kún endi týady dep «bórkimizdi aspanǵa atyp» qýanyp jatyrmyz. Biraq Ulttyq quryltaıǵa halyqtyń arasynda júrip, ult máselesin kóterip júrgen ult janashyrlary barmasa, ol qandaı Ulttyq quryltaı?
Ádettegideı halyqtyń nazaryn basqaǵa aýdarý úshin «Oramal, hıdjap dep shýladyq, kesheden beri áleýmettik jelide erkektiń erkekke úılenýin» talqylap jatyr.
Ult bolyp uıysaıyq desek, usaq-túıekti, ósek-aıańdy qoıyp, el bolashaǵyn oılaýymyz kerek. Ult máselesi kóteriletin Ulttyq quryltaı máselesin nazardan tys qaldyrmaıyq. Joǵaryda aıtylǵan Prezıdenttiń sózine kelsek, quryltaıdyń otyrysynda qoǵam azamattarynyń memleket isine atsalysýy múmkindigi men qundylyqtar jaıly sóz bolmaq. Memlekettiń basty qundylyǵy – halyq desek, sol halyq arasynan shyqqan, qoǵam, ult, urpaq máselesin kóterip júrgen azamattar Ulttyq quryltaıǵa baryp óz oıyn jetkizýi kerek dep oılaımyn.
Halyq bólek, bılik bólek,-degen áńgime «Eski Qazaqstanda» qalyp, «Jańarǵan Qazaqstanda» estıtin Prezıdent, estıtin Úkimet, estıtin bılik bolýy mindetti. Sonda ǵana halyq pen bılik arasyndaǵy «kedergi» joıylyp, halyqtyń senimi nyǵaıady.
Erteńin oılaǵan el, memleket úshin halyq pikiri birinshi orynda bolýy tıis. Halyqta Jańarǵan Qazaqstandy qurýǵa atsalysqysy keledi. Halyq – memlekettiń kúsh-qýaty. Al bılik sol halyqtyń qyzmetshisi. Sony umytpasa eken. Qańtar oqıǵasyna deıin urpaq tárbıesine, ult erteńine alańdamaǵan keıbireýlerdiń qazir «Ult, urpaq» dep urandatyp júrgenine qaıran qalamyn. Aqtar kelse, aq tý, qyzyldar kelse, qyzyl tý kóterip shyǵatyn, mundaı jandar Ulttyq quryltaıǵa baryp jatsa, tań qalmaımyn. Biraq Ulttyq quryltaı degen soń, Ult bolashaǵy talqylanatyn tarıhı jıyn bolǵandyqtan, bul jıynǵa Prezıdenttiń ózi jaýapkershilikpen qaraýy kerek dep sanaımyn.
Ultym dep júrgender barmasa, onyń qaı jeri Ulttyq quryltaı bolmaq?! Oǵan halyqtan shyqqan, shyryldap júrgender bara ma?
Ulttyq quryltaıǵa barsam, urpaq tárbıesine alańdaıtyn, osy máseleni kóp jyldan beri kóterip ǵana qoımaı, «Qara shańyraq», «QAZAQ alemi», «Saryjaılaý», «Ertegi – el erteńi» syndy ult bolashaǵyna qajet jobalardyń avtory jáne júzege asyryp júrgen jan, qazaqtyń anasy retinde meniń de qoǵamdy biriktirý jáne ony damytý, óskeleń urpaqtyń rýhanı-ónegelik tárbıesine qatysty ıdeıalarym men usynystarymdy aıtar edim. Biraq bizdi kim shaqyrsyn?! Eger bılik shyn máninde halyqtyń únin estigisi kelse, halyq únin estip ǵana qoımaı, ony jetkizip te jáne ony túzetý úshin qolynan kelgen áreketin jasap júrgenderdi tartý kerek dep sanaımyn. Áıtpese «Qurǵaq ýáde men bos sóz eshqaıda aparmaıdy. Men úshin naqty is pen shynaıy ózgeris bárinen mańyzdy. Bul maqsatqa qol jetkizý úshin bar kúsh-jigerimdi salamyn», - degen El Prezıdenti Q. Toqaevtyń sóziniń ózi qurǵaq ýáde bolyp qalmaq. Prezıdenttiń sózi iske asý úshin bılik halyqtyń únine qulaq asýy kerek. Eger Ulttyq quryltaıda halyqtyń naǵyz janashyr ókilderi bolmasa, Ulttyq quryltaıdyń aldaǵy ýaqytta da ult úshin qyzmet etetine sene almaımyn.
Áńgimelesken Zarına ÁShIRBEK,
"Adyrna" ulttyq portaly
