Jaqyn künderde Almaty qalasynyŋ Sän jäne dizain kolledjınde atalǧan oqu ornymen «Adyrna» ūlttyq etnografiialyq bırlestıgınıŋ bırıgıp ūiymdastyrǧan, saiasi quǧyn-sürgın künıne arnalǧan «Alaş arystary» atty ädebiet pen ruhaniiatty, tarih pen mädeniettı ūştastyrǧan tanymdyq eske alu keşı öttı. Oqu ornynyŋ zalynda jinalǧan studenter men oqytuşylar jäne keş qonaqtary sol bır zūlmat jyldarynyŋ qūrbandaryn bır minut ünsızdıkpen eske aldy.
Būndai sättterde armanda ketken qandastardy oilaǧanda nebır sezımder bır bırımen tolqyndai jarysyp biıkke köterıledı. Osyndai tolquly tynyştyq ornaǧan sätte sahnaǧa şyqqan jıgıttıŋ dauysy jai şyqqanmen bükıl älemge aitylǧandai estıldı:
«Qazaqstannyŋ 1920-1940 jyldardaǧy qoǧamdyq-saiasi jaǧdaiy. M.Goloşekin 1925 jyldyŋ qyrküiegındegı respublikaǧa ölkelık partiia komitetınıŋ bırınşı hatşysy bolyp kelgennen keiın aq, ıstı qazaqtyŋ intellegensiiasymen küresuden bastady. 1926 jäne 1959 jyldar aralyǧyndaǧy Qazaqstandaǧy Qazaq ziialylaryna qarsy baǧyttalǧan ıs-äreketter men repressiialau nauqany nemese «halyq jauy» retınde saiasi repressiialyq jazalau; atu, asu, jer audaru, kınäsızderdı jazyqsyz tūtqyndap türmege jabu ıs-şaralary keŋ kölemde 1929-1932 jyldary jäne resmi türde 1926 jyldyŋ özınde-aq bastalǧan edı». 
Bır sät ünsızdıkten soŋ jas qyzdyŋ dauysy qaza blǧandardy joqtaǧandai sezımdı qaisar dauysymen alǧaşqy jürgızuşınıŋ sözın jalǧastyrǧandai:
«Osy aralyqta Qazaq intellegensiiasynyŋ qatary Mäskeu qalasynda ornalasqan basşylyqtyŋ saiasaty men ideologiiasyna sai qataŋ baqylauda bolǧany öz aldyna, üzdıksız repressiiaǧa ūşyratylyp otyrdy. Keŋestendıru jyldarynyŋ zertteu aralyǧynda qazaq ziialylary saiasi repressiialyq jazalaudyŋ üş tolqynyn bastan keşken eken. 1). 1929-1932 jyldary Alaş intellegensiialary türmege qamaldy, sottaldy. 2). 1937-1938 jyldary «halyq jaularyn» joiu nauqany öttı. 3). 1946-1953 jyldary «burjuaziialyq ūltşyldar» kosmopolitter jazalandy degen qaiǧy qasıretterge duşar boldy. Tek 1937-1938 jyldary 135 myŋ qazaq intellegensiiasy saiasi repressiia zobalaŋynyŋ qūrbany bolyp atyldy. Qazaqstanda saiasi quǧyn-sürgın qūrbandaryn eske alu künı 1997 jyldan berı 31 mamyrda atap ötıledı. 1993 jyly 14 säuırde Qazaqstanda saiasi quǧyn-sürgın qūrbandaryn aqtau turaly zaŋ qabyldady». 
Jinalǧandardyŋ köz aldyna jazyqsyz atylyp jatqan qazaq azamattary, jarynan airylyp balalaryn qūşaqtap közınıŋ jasyn köl etıp köşede qalǧan analar, bärın qyryp-joiyŋdar dep atqyştarǧa būiryq berıp tūrǧa bilık ielerı elestedı...
Joq, būndai qasıret eşqaşan ūmytylmaq emes. Bırınşı bolyp sözdı kolledj direktory Iаkovleva Nadejda Nikollaevna men qonaqtardy bastap kelgen «Adyrna» ūlttyq-etnografiialyq bırlestıgınıŋ direktory Arman Äubäkır aitty. Ekı şeşen de zalda otyrǧan jastardyŋ jüregıne jeterdei sözder tauyp aitty.
Öz kezegınde 1kurs, 17-5 tobynyŋ studentı, Aidosqyzy Säbina öz janynan şyqqan, babalar ruhyna degen jürek jardy sezımın «Qūrbandar» atty öleŋımen jetkızdı:
Ainalysqan aǧartuşylyq salamen,
«Halyq jauy» degen jalǧan jalamen,
Ziialynyŋ tügel bärı atylyp,
Äielderı qalyp jatty balamen.
Bırın ūryp, bırın janşyp atqanyn.
Dūrys körmei elı üşın şapqanyn.
Şyndyq aitsa ün şyǧarmai öltırdı,
Qazaǧyma aitamyn ǧoi batqanyn.
Köpşılıgı ölgennen soŋ aqtaldy.
Täuelsızdık alǧannan soŋ jaqtaldy.
Ūzaq jylǧa sozylǧan būl qasköilık
Mäŋgılıkke jüregımde saqtaldy.
Qazaq degen qandai şerlı halyq edı,
Zaman talai aiaqtardan şalyp edı.
37 qandy jyl bop tarihta,
Köŋılderde qyzyl syzat qalyp edı.
Jas aqynnyŋ sezımı tyŋdarmandarǧa da jettı. Köpşılıktıŋ közderınde qanşama jyl ötse de qūrbandarǧa degen aiauşylyq sezımı ūialaǧany anyq körınıp tūrdy. Äsırese bügıngı tehnikalyq qūraldardy üzdık deŋgeide meŋgergen studentterdıŋ minuttyq «Alaş arystary: soŋǧy söz, soŋǧy suret» atty zamanaui beine körınısındegı suretterdıŋ äserı tıpten de bölek boldy.
Mıne söz köpşılık kütken qonaqqa, ataqty abaitanuşy Qaiym Mūhambethanovtyŋ qyzy Dina Qaiymqyzyna berıldı. Jūrt sıltıdei tynyp qonaqtyŋ är sözın özgeşe yqylaspen tyŋdady. Qazaqstannyŋ gimnınıŋ sözın jazǧan Qaiym aǧanyŋ türmedegı kören qiynşylyqtary eşkımdı de bei-jai qaldyrǧan joq. 
Būl keşte köptegen öleŋder oqyldy. «Sänger-qūrastyruşy» mamandyǧynyŋ 1kurs, 17-15 tobynyŋ studentı, Atamqūl Dinara, Ahmet Baitūrsynovtyŋ türmede otyryp Faizolla dosyna jazǧan «Soŋǧy hat» öleŋın, «Sänger–suretşı» mamandyǧynyŋ 1kurs, 17-17 tobynyŋ studentı: Qaidar Nazerke, Maǧjan Jūmabaevtyŋ türmede otyryp jazǧan «Saǧyndym» öleŋın, «Sänger-qūrastyruşy» mamandyǧynyŋ 1kurs, 17-15 tobynyŋ studentı Kairova Diana, Mırjaqyp Dulatovtyŋ «Mūŋ» öleŋın, «Sänger-qūrastyruşy» mamandyǧynyŋ 1kurs, 17-15 tobynyŋ studentı Muratova Malika, Säken Seifullin men äielı Gülbahramnyŋ türmedegı soŋǧy kezdesuıne bailanysty «Gülbahram monologyn» oqydy.
Azynasa aq tütek boran syrtta,
Kök süŋgı mūz qatyryp, qas pen mūrtqa.
Işımde de uıldep ysqyryp tūr,
Qalşyldatqan qarly yzǧar ala būlt pa.
Tyzyldatqan bet qaru jaiyna qap,
Tän toŋuy syrttaǧy aiyǧar-aq
Jan toŋuyn qaitersıŋ ışkı özekte
Jürgızıp pe oiǧa oŋai, aiy sanaq
Tızbekteldı köz aldan qyzyl qyrǧyn
Atqan, asqan, sabaǧan, quǧyn-sürgın
Taudy, tasty panalap, sai saǧalap
Aş qyljiǧan ölıkter qūmai qūzǧyn
Elestedı qym-quyt qamalǧandar
Tıs, jaq qirap, bet ısıp qabarǧandar
Etken eŋbek, tökken ter jelge ūşyp
Päle, jala, qiianat jamalǧandar
Elestedı Sıbırge aidalǧandar
Ökınışpen barmaǧy şainalǧandar
Sengen kösem sendırıp, keş te bolsa
Yza-kegı boiynda qairalǧandar!
Tausylar ma şūbyrǧan nöpır tızbek
Öte berdı köz aldan myŋdap, jüzdep.
Qasat qarǧa maltyǧyp solarǧa erdım.
Arasynan Atamdy, Kökemdı ızdep,
Arasynan Atamdy, Kökemdı ızdep.
Jiyn bıtıp jūrtşylyq tarap bara jatsa da sol bır jyldardaǧy qazaq halqyn qyrǧynǧa ūşyratqan qaiǧyly kezeŋnıŋ esten şyqpai, endıgı uaqytta qaitalanbasyna degen senım mol ekenı jastardyŋ jüzderınen körınıp tūrdy.
Berdaly OSPAN,
"ADYRNA" ūlttyq portaly
