Qazaqstan men Resei ekonomikalyq tūrǧydan odaqtas, äskeri negızde bır ūiymda, al saiasi tūrǧydan serıktes.
Ekı eldı tek qana resmi bailanystardan bölek jetı myŋ şaqyrym şekara, Reseidegı million qazaq pen Qazaqstandaǧy ekı jarym million orys, KSRO qūramyndaǧy ortaq tarih pen özge de bailanystyruşy faktorlar bırıktıredı.
Alaida sol bırıktıruşı faktorlardy ekı el arasyndaǧy dostyqty damytuşy sipatta qoldanudyŋ ornyna, Kreml qysym jasauşy rychag retınde paidalanudy közdeidı. Mysaly ortaq şekarany resmi moiyndap, bıraq beiresmi “bızdıŋ tarihi jerımız” degen sandyraqty aitady.
Orys tılıne qysym men orystıldılerge kün körsetpeu degendı oidan şyǧaryp, Aqordaǧa qysym jasaǧysy keledı. Būl eskı ädıster bolatyn. Alaida Mäskeu jaŋa ärı qauıptı ädıske köşe bastady, ol - ekonomikany qyspaqqa alu.
Resei aumaǧy arqyly Qazaqstannyŋ basty mūnai joly ötedı. Ol Kaspii qūbyry. Biudjettıŋ 60 paiyzyn qūraityn qara altynnyŋ 80 paiyzy osy qūbyr arqyly Reseidıŋ Novorossiisk qalasyna baryp, ary Kärı Qūrlyqqa jol tartady. Būl basty mūnai eksport joly.
Onyŋ maŋyzyn Qazaqstan bilıgı de, Resei bilıgı de bıledı. Bılgendıkten de ony Resei soŋǧy uaqytta türlı syltaumen jauyp, türlı qiqarlyqpen bıtep tastauda. Nauryzda “dauyl soqty” dep jauyp qoidy, mausymda “su betıne teŋız minasy qalqyp şyqty” dep jūmysyn toqtatty, şıldede “qūbyr ekologiiaǧa ziian keltırude” dep otyz künge jūmysyna sotpen tyiym saldy. Ärine, būl saiasi qysym. Bopsa, köndıru täsılı.Kilıkkenge ilıgu - būǧa berseŋ, sūǧa beredıge äkeledı. Sondyqtan da Qazaqstan qarsy jauapty ızdei bastady. Ol mūnai eksportyn jaŋa marşrutpen jetkızu. Qazaqstan İran jäne Äzerbaijan arqyly Europaǧa mūnai jetkızudı talqylap, qarastyruda. Resei būl qadamdy özıne qarsylyq dep tüsınerı anyq. Toqaevtyŋ Peterburg jiynyndaǧy sözı, artynşa Qazaqstan Europaǧa energoresurs beruge daiyn ekendıgı jaily mälımet Mäskeuge auyr tidı. Aşudan bulyǧyp otyr. Bıraq būl naqty qadam, qarsy jauap. Otyz jyl būryn jasaluǧa tiıs qadamdar endı jasaluda. Balama jol men balama eksport marşruttaryn otyz jyl ışınde tapqanda, däl qazırgıdei ekonomikalyq qiyndyq bolmas edı, bälki. Ukrainaǧa aşylǧan soǧys Qazaqstan-Resei qatynasyna sūraqtardy arttyrdy. Reseidıŋ är agressiialyq qadamy Mäskeuden serıktesterın alystata tüsedı, onyŋ ışınde Qazaqstandy da.
Ashat QASENǦALİ, “Adyrna” ūlttyq portaly
