«Şetten kelgen qazaqtar arqyly «qazaq qazaqylanyp ketetın boldy» dep bilıkte jürgen türı qazaq, tılı orys şeneunıkter osy köşke aqyry tosqauyl qoiyp, toqtatty. Bızdıŋ aramyzda öz ana tılın bılmeitın, salt- dästürıne moiynsūnbaityn tek orysty ǧana äulie köretın Keŋes ükımetınıŋ şekpenınen şyqqan qazaqtar öte köp...». Būl pıkırdı belgılı aqyn, jazuşy, Qazaqstan Jazuşylar Odaǧynyŋ müşesı Erbol Beiılhan Adyrna.kz portalynyŋ tılşısıne bergen sūhbatynda aitty.
«1990 jyldardyŋ basynda Qazaqstan täuelsızdık alǧanda eŋ bırınşı quanǧan osy şettegı qazaqtar boldy. Şettegı qazaqtar eşteŋege qaramai, atamekenge köş basyn būrdy. Mıne, odan berı aldy kelgelı 31-32 jyl boldy. Köş 1990 jyldardyŋ ortasynda öte qarqyndy jürdı. Memleketten de azdaǧan qoldau boldy. Sol kezdegı halyqtyŋ qazaq pen qazaq tabysyp, qandastarymyz tarihi otanyna qaitsyn degen piǧyly öte dūrys bolǧan edı... Keiın QR Köşı-qon jäne demografiia jönındegı agenttık, Köşı-qon jönındegı komitet qūryldy. Osy kezden bastap bylyq bastaldy da, köşı-qon komitetınıŋ basşysy şetten keletın qandastarǧa bölıngen aqşalardy jemqorlyqqa salyp, kvota jep, sonymen özderı baiyp, sudan aq, sütten taza bolyp şyqty», - deidı Erbol Beiılhan.Aqynnyŋ aituynşa, atalmyş Köşı-qon agenttıgı şetten kelgen qandastarymyzǧa bölınetın qarajatty özderı iemdenıp, olardy elge «süikımsız» ettı...
«Sol Köşı-qon agenttıgı Qazaqstannyŋ barlyq bailyǧyn «şetten kelgen qazaqtar» alyp jatqan sekıldı keiıp tanytyp, jergılıktı keibır taiaz oilaityn adamdarǧa olardy süikımsız etıp körsettı. Sonymen qatar şetten kelgen qazaqtardyŋ köbısı erkın, demokratiialy elde ömır sürgendıkten Qazaqstandaǧy keibır bylyqtardy, jemqorlyqty, biurokratiiany aşyq aitty. Būl bızdıŋ sol kezdegı prezidentımızge jettı. Sodan «būlar şyndyq aitqyş eken, baibalam eken» dep prezidenttıŋ özıne ūnamai ekı ortada bölınu bastaldy. Şetten kelgen qazaqtar arqyly «qazaq tılı körkeiıp ketetın boldy, ūlttyq tanym oianyp ketetın boldy, qazaq qazaqylanyp ketetın boldy» dep bilıkte jürgen türı qazaq, tılı orys şeneunıkter osy köşke aqyry tosqauyl qoiyp, toqtatty. Qazır köş toqtap tūr», - deidı aqyn.Qazırgı daǧdarys zamanynda şettegı qazaqtar «öz erkımmen kelemın» demese, olardy elge köşırıp alu tiımsız.
«Sebebı, şetten kelgen qazaqtarǧa bölıngen qarajatty bızde qaǧaz jüzınde ülkeitıp körsetedı. Söitıp, öz nanyn äreŋ tauyp otyrǧan eldegı halyq olarǧa narazy bolady. Şetten kelgen qazaqqa bärın üiıp-tögıp berıp jatqan sekıldı qabyldaidy da, olardy «közge şyqqan süieldei» körsetedı. Osylaişa ekı jaqtyŋ arasy aşylady...», - deidı Erbol Beiılhan.Erbol Beiılhan Toqaevtyŋ Ükımettıŋ keŋeitılgen otyrysynda qandastarǧa qatysty aitqan pıkırıne toqtaldy.
«Keşegı Prezidenttıŋ «Bız qandastarymyzdyŋ barlyq salada, sonyŋ ışınde memlekettık qyzmette jūmys ıstegenın qalaimyz. Olar Jaŋa Qazaqstandy qūruǧa öz ülesın qosady dep senemın» dep pıkır bıldırgenı şetten kelgen qazaqtardyŋ 30 jyl asyǧa kütıp jürgen düniesı şyǧar... Şyndap kelgende, şetten keldı degenı bolmasa, olardyŋ barlyǧy da qazır QR-nyŋ azamaty ǧoi. Zaŋ boiynşa, kez-kelgen qyzmette jūmys ısteuge qūqyly. Ökınışke qarai, bızdegı qazaqtıldı qazaqtardan bölek qazaqşa bılmeitın orystıldı qazaqtardyŋ özı jerşıldıkke, ruşyldyqqa, traibalizmge ūrynǧan. Adamdy belgılı bır qyzmetke qoiatyn kezde «geografiialyq tūraqty territoriiaǧa» öte män beredı. Bızde sosyn sybailas jemqorlyq bar. Ol endı aita-aita äbden jauyr bolǧan taqyryp... «30 jyl boldy. Şetten kelgen qandastardyŋ ışınen bırde-bır ministr, deputat şyqqan joq, oblystyŋ äkımı bolǧan eşkım joq» dep köpşılık aityp jür. Endı Prezidenttıŋ keşegı sözı «elge adal qyzmet ıstesem» dep jürgen qolynan ıs keletın naǧyz talantty azamattardyŋ ümıtın oiatty dep oilaimyn», - deidı aqyn.Aqynnyŋ aituynşa, orysty ǧana äulie köretın qazaqtarǧa senu qiyn...
«Mynandai jaǧdaidy eskeruımız kerek. Bızdıŋ aramyzda öz ana tılın bılmeitın, salt-dästürıne moiynsūnbaityn tek orysty ǧana äulie köretın Keŋes ükımetınıŋ şekpenınen şyqqan qazaqtar öte köp... Erteŋ qandai da bır jaǧdai bolsa, däl solar qolyna qaru alyp, Otandy qorǧaidy degenge senu de qiyn. Osyǧan endı jüregıŋ auyrady... Al endı «Elım, jerım» degen şetten kelgen qazaqtar el basyna kün tusa, qazaq armiiasynyŋ, Otandy qorǧaudaǧy şeptıŋ aldyŋǧy qatarynda jüretınıne menıŋ eşqandai da kümänım joq. Qazaqstandaǧy qazaq bolsyn, şettegı qazaq bolsyn... Onyŋ qaidan kelgenı maŋyzdy emes. Qazaqtyŋ bır ǧana Otany bar. Ol – Qazaqstan. Otandy qorǧau jüregınde jalyny bar, qazaqy qany bar, jan-düniesı, ruhy otarlanbaǧan, sanaly erdıŋ basty paryzy dep esepteimın. Sondyqtan da, «tarihi Otanyma oralamyn» degen azamattarǧa eşqandai tosqauyl qoimai, olardy köşırıp ala beruımız kerek», dep tüiındedı sözın Erbol Beiılhan.
Zarina ÄŞIRBEK,
"Adyrna" ūlttyq portaly
