Kısıge adamşylyq nege kerek?
Adamdyq - özge aiuannan artyq demek!
Hakım Abaidan alǧanymyz az emes, alarymyz odan da köp. Qazırgı ruhani tartysta Abaidyŋ ūstanymyn aişyqtau özımızge baǧdar bolary anyq. Ruhaniiatty ızdeimız dep dınnıŋ de tai-talapaiyn şyǧarmadyq pa?! Sondaǧy talpynyp jürgenımız adamşylyqqa ūmtylu ma, älde Qūdaidyŋ rizaşylyǧy ma barlyǧy da ızgılık jolynan ötpei me?!
Hakım Abai aitqandai: «Adamnyŋ adamşylyǧy – aqyl, ǧylym, jaqsy ata, jaqsy ana, jaqsy qūrby, jaqsy ūstazdan bolady». Olai bolsa özge jaratylys ielerınen adamdy erekşelep tūratyn qasiet te adamnyŋ adamşylyǧy desek bolady.
Qasiettı Qūranda: «Şübäsız, Alla elşısınde sender üşın jaqsy ülgı -önege bar!» (Ahzab, 21) delınedı. Paiǧambarymyz (s.a.u.) hadisınde de: «Izgılık (jaqsylyq) -körkem mınez-qūlyq. Al jamandyq bolsa, adamnyŋ aryn mazalaityn närseler» (Müslim, birr,14) deidı.
Ötkende memleket basşysy Qasym-Jomart Kemelūlynyŋ «Abai jäne HHI ǧasyrdaǧy Qazaqstan» atty maqalasyn jariialandy. Aldymen Abai mūralarynyŋ jaŋǧyruy, közqarastarynyŋ ūrpaq sanasyna qūiyluy qūptarlyq jaǧdai. Abaidyŋ eŋbekterınde qazaqqa qatysty auyr mazmūndy pıkırler bolǧanymen, mūny sol zamandaǧy zamandastaryn qairau üşın aitqan dep jūbanyş tabuǧa bolady.
Abai şyǧarmalarynyŋ basty mazmūny ruhaniiat, dın, kemeldık, ar, iman. «Men jazbaimyn öleŋdı ermek üşın» degendei Abaidyŋ tüpkı oiy adamnyŋ adamgerşılıgı iaki kemeldıgı. Al adam qalai kemeldenbek? Onyŋ da jauaby Abaidyŋ şyǧarmalarynda. «Köŋıldıŋ kırın qaşyru, Jürektıŋ közın aşu, Haqtyŋ säulesın tüsıru» degen ne?
Alla degen söz jeŋıl,
Allaǧa auyz jol emes.
Yntaly jürek şyn köŋıl,
Özgesı Haqqa qol emes, -degende yntaly jürekke pende qalai jetpek? Mıne būl Abai ılımınıŋ ırgetasy. Sebebı, beskündık dünienıŋ sauyq-sairanyn emes, ekı dünienıŋ baqytyn közdeu qarapaiym adamdardyŋ qolynan kelmeidı. Onyŋ üstıne pendeşılıkten arylǧan adam ǧana «Adamzattyŋ bärın bauyrym dep süimek!». Demek, Abai – kemel adam. Al kemel adam üşın dünienıŋ mänı men maǧynasy imanda. «Ärbır aqyldy adamǧa iman paryz. Al ärbır imandy adamǧa ǧibadat paryz» degende de osy mäselenı basty nazarǧa alyp otyr. Nege deseŋız, iman – «bır jaryq nūr». Ol kırgen jerın jarqyratyp, dünienıŋ mänı men maǧynasyn ūǧynuǧa kömektesedı.
Sondyqtan da «Mümin bolsaŋ, aldymen imandy bol, pendege iman özı aşady jol». Osydan keiın «Adamdyqtyŋ qaryzy üşın eŋbek qylu». İmandylyq tek jatyp ışerlık, toǧyşarlyq emes. Işkı jan dünienıŋ tazalyǧy üşın imandy qūlşylyqpenen, taǧatpenen Abaişa aitqanda ǧibadatpenen kömkeru kerek. Äitpese älsız iman jaman dostyŋ, ümıtsız zamandastyŋ, näpsı men şäitannyŋ azǧyruyna şydas berıp, qarsy tūra almaidy. Iаǧni adal käsıp, bıreuge jäuteŋdemei eŋbek qylu «Allanyŋ süiıktı qūly boludyŋ» joly. Al Allaǧa süiıktı qūl bolǧan adamnyŋ jüregınde kır bola ma?, Haqtyŋ säulesınen qaraŋǧy qala ma, jürektıŋ közı jabyq qala ma?!
Bıraq būl aitylǧandar söz jüzınde bolsa bes tiynǧa paidasy joq. Amal qylyp, paidaǧa asyrmaq kerek dür! İmandylyqty basynan keşırmegen adamnyŋ imanǧa şaqyruy, kemeldık jolyna tüspegen adamnyŋ kemeldıkke şaqyruy, «Özı şoşqa özgenı it dep oilardan» basqa eşteŋe emes. Onyŋ sözı qonymsyz, jasandy jaǧympazdyq, jūrttyŋ közıne imandy bolyp körınuden basqa ne bolsyn?!
