«AMANAT» partiiasy fraksiiasynyŋ müşesı Temır Qyryqbaev et önımderınıŋ eksportyna tyiym saludy toqtatu qajettıgın mälımdedı. Būl turaly ol Bäsekelestıktı qorǧau jäne damytu agenttıgınıŋ töraǧasy Marat Omarovqa, Auyl şaruaşylyǧy ministrı Aidarbek Saparovqa et önımderın eksporttaudy damytu boiynşa joldaǧan deputattyq saualynda aitty, dep habarlaidy «Adyrna» tılşısı.
Ol et eksportyna engızılgen tyiymǧa bailanysty öz atyna fermerlerden, qaita öŋdeuşılerden jäne salalyq bırlestıkterden köptegen ötınış kelıp tüsıp jatqanyn jetkızdı.
«Atap aitqanda, oŋtüstık öŋırde eksportqa rūqsat tek bır ǧana kompaniiaǧa berılıp, olar täulıgıne bar bolǧany 150-200 bas būqany şyǧaryp jatyr. Eksportqa şekteu qoiylǧanǧa deiın Özbekstan elıne oblysymyzdan künıne 1000 bas qara maldyŋ etı jıberılıp otyrǧan. Ükımettıŋ Türkıstan oblysynan et eksporttauǧa rūqsat beru şeşımı būl kompaniiaǧa negızsız artyqşylyq bergendei äser qaldyrady. Mūndai jaǧdai lobbizm men oligopoliia belgılerın eske salady. Būl qanşalyqty zaŋdy? Nelıkten däl osy kompaniiaǧa eksportqa rūqsat berıldı jäne taŋdau qandai kriteriiler boiynşa jasaldy?»-dep sūrady deputat.
Aituynşa, tyiymnyŋ saldarynan basqa fermerlerdıŋ tabysy tömendep, naryq mehanizmderı būzylyp, haos pen belgısızdıktı tudyryp otyr.
«Memleket basşysy elımızdıŋ ekonomikasyn eksportoorienttı baǧytta damytu strategiialyq maqsatymyzdyŋ bırı ekenın bırneşe ret atap ötken bolatyn. Alaida Auyl şaruaşylyǧy ministrlıgınde 2025 jylǧy 31 jeltoqsanǧa deiıngı merzımde 13 000 tonna kölemınde ırı qara maldyŋ (IQM) eksportyna sandyq şekteuler (kvotalar) engızudı közdeitın "Qazaqstan Respublikasynyŋ aumaǧynan siyr etın äketuge tyiym saludy belgıleudıŋ oryndylyǧy turaly" būiryqtyŋ jobasy äzırlendı. Eksportqa tyiym salu – ekonomikalyq tūrǧydan negızsız dep sanaimyn, öitkenı, būl şeşım bolaşaqta elımızdıŋ syrtqy naryqtarǧa qol jetkızuın şekteidı jäne aldaǧy uaqytta ırı qara mal baǧasynyŋ üş esege ösıp ketuıne yqpalyn tigızedı. Būl jaǧdaida Ükımet halyq üşın ettıŋ bölşek baǧasyn tömendetemız dep jariialaǧan maqsatyna jete almady. Öitkenı naryqtyŋ zaŋdylyqtaryn küşpen özgertu mümkın emes. Eger et öndıru tiımsız bolsa, onda baǧa, kerısınşe, barlyq tūtynuşy üşın qymbattai tüsedı»,-dedı Qyryqbaev.
Ol Argentinada et eksportyna tyiym saludyŋ auyr nätijelerın eske saldy. Aituynşa, milliondaǧan mal sany qysqaryp, myŋdaǧan fermer bankrotqa ūşyraǧan, eksport ekı esege tömendegen.
«Argentina bırneşe ret siyr etın eksporttauǧa tyiym salǧan. Nätijesınde, mal sany milliondaǧan basqa qysqaryp, myŋdaǧan fermerlık şaruaşylyqtar bankrotqa ūşyraǧan, eksport ekı esege deiın tömendegen, naryqtardy bäsekelester jaulap alyp, salany qalpyna keltıru on jyldan astam uaqytqa sozylǧan.
AQŞ, Kanada, Avstraliia, Braziliia siiaqty damyǧan el naryqtarynda et – qūnynyŋ tek 45-50% qūraidy, qalǧan 50-55% qosymşa önımder, süiek, kollagen, jelatin, terı, qyryq qabat jäne t.b. şet elge eksporttaluyna mümkındık beredı.
Et öndıru – elımızdıŋ dästürlı salasy. Et önımderı eksportyn damytu üşın qaita öŋdelgen önım ülesın arttyru qajet, iaǧni syrtqy ekonomikalyq şekteuler qoimai, kerısınşe, qosymşa önımderdı qaita öŋdeudı damytu jäne jaŋa naryqtardy aşu baǧytynda jūmys jasau qajet.
Şekteudı alyp tastau arqyly elımız mal basyn saqtap qaluǧa, fermerlerdıŋ bankrotqa ūşyrauyn boldyrmauǧa, dästürlı salany saqtauǧa jäne eksporttyq äleuettı ūzaq merzımdı damytuǧa mümkındıktı jıberıp almauy tiıs.
Joǧaryda aitylǧandarǧa säikes, Qazaqstan Respublikasynan et önımderın eksporttauǧa qoiylǧan tyiymdy tolyq jäne şartsyz joiudy sūraimyn.
Būdan ärı syrtqy sauda mäselelerı jönındegı vedomstvoaralyq komissiianyŋ otyrystaryna jäne Halyqaralyq ekonomikalyq ūiymdarǧa qatysu üşın är oblystan bır fermerdı engızudı ūsynamyn. Būl auyl şaruaşylyǧy qyzmetkerlerınıŋ naqty sūranystaryn eskere otyryp, anaǧūrlym üilesımdı şeşımder qabyldauǧa mümkındık beredı»,- dep tüiındedı deputat.
