Batys Qazaqstan oblysynyŋ Zelenov audanyna «Adyrna» ūlttyq-etnografiialyq bırlestıgınıŋ direktory Arman Äubäkır men atalmyş bırdestıktıŋ öŋırımızdegı jetekşısı Nūrlan Sädır kelıp, audan ūstazdary men mektep oquşylaryna «Azamattyq bastamalardy qoldau ortalyǧynyŋ» «Qazaqstan jastaryn äleumettendıru jäne damytu» atty jalpyūlttyq jobasynyŋ jai-japsarlaryn tüsındırdı.
Aldymen söz alǧan Arman Äubäkır:
- Jastardy äleumettendıru degenımız – şyǧarmaşylyq,sporttyq, äkeri-patriottyq, ziiatkerlık, qoǧamdyq belsendılık, ūlttyq qūnydylyqtardy tanu, öz-özın baǧalau tūrǧysynan jas tolqynnyŋ bolaşaq tūlǧa retınde qalyptasuyna jalpy jaǧdai jasau. Ärbır balanyŋ damuy – eŋ äuelı onyŋ öz-özıne degen senımdılıgın arttyrumen tıkelei bailanysty.
Abai atamyz: «Jürekte oty joq adamda mi bolmas» dep. Rasynda, jürekte oty bar bala kez kelgen qiyndyqty jeŋıp şyǧady, biık asulardy baǧyndyrady. Sol jürektegı ot ūşqynyn darytatyn – otbasynda ata-ana, mektepte ūstazdar qauymy.
Eŋ bırınşı, ata-anadan keiın ūstazdar qauymy balalardyŋ öz-özderıne degen senımdılıkterın arttyruda öte maŋyzdy qyzmet atqarady. Balany kötermelep, onyŋ boiynda jasyrynyp jatqan jaqsy qyrlaryn tanyp, sony damytu arqyly ülken tūlǧa qalyptastyruǧa bolady. Atauly joba eŋ äuelı balalardyŋ öz-özderıne degen senımın arttyruǧa kömektesedı,-dep qolǧa alynǧan jaŋa jobanyŋ maŋyzdylyǧy men mänıne toqtaldy.
İä, rasymen qazırgı qoǧamda ūlttyq qūndylyqtardy qasterlep, salt-düstırımızge qūrmetpen qaraityn jas azaidy. Mıne, solardyŋ boiyna ūlttyq dästürdı sıŋırıp, elıne degen süiıspenşılıgın arttyra tüsu maqsatynda qolǧa alynǧan joba jastarǧa qūr bılım berıp qana qoimai, ūlttyq tärbienı sıŋıruge baǧyttalǧan.
Keiın jobanyŋ maqsaty jaiyna söz söilegen Nūrlan Quanyşūly:
- Jaqynda Qoǧamdyq damu ministrı Darhan Käletaev NEET jastar turaly mäselesın köterdı. NEET jastar degen kımder? Jalpy, NEET - halyqaralyq abbreviatura. NEET — Not in Empoloyment, Education or Training, iaǧni ne sabaq oqymaityn, ne jūmys ıstemeitın, ne treningke qatyspaityn jastar kategoriiasy. Statistika, 2018 jyldyŋ ekınşı toqsanynda elımızde 300 myŋnan astam «NEET jastar» bar deidı. Bır qaraǧanda NEET jastar – qylmysker emes, būzaqy emes, eşkımge ziiany da, paidasy da joq, eşteŋege qūlyqsyz, bos jürgen jastar. Al aqylǧa salyp qarasaq, būl – sūmdyq körsetkış. Sebebı būl – ärtürlı zaŋ būzuşylyq-qylmys, bülık, terıs dın aǧymdarǧa tartyluy, suisidke baru qaupı joǧary kategoriia.
Qazırgı taŋda Qazaqstanda jastarǧa arnalǧan «Jastar täjıribesı», «Jasyl el» jasaqtary, «Serpın», «Diplommen — auylǧa» jäne t.b. bar. Bıraq osyǧan qaramastan, NEET jastardyŋ qarasy joǧaryda aitylǧandai boluy – būl baǧdarlamalar älı de jetkılıksız ekenın körsetıp otyr. Sebebı būl ıske tek ükımet emes, qoǧam da at salysu kerek. Osy qoǧamnyŋ qozǧauşy küşterınıŋ bırı – qoǧamdyq bırlestık retınde – «Adyrna» bırlestıgı «Jastar bastamalaryn qoldau boiynşa äleumettık qyzmet» jobasyn qolǧa alyp otyr. Atalǧan joba – «Qazaqstan jastaryn äleumettendıru jäne damytu boiynşa jalpyūlttyq joba»-nyŋ qūramdas bölıgı bolyp tabylady.
Sonymen, äleumettendıru degenımız ne jäne nege oǧan qatty köŋıl bölıp otyrmyz. Äleumettendıru – qarym-qatynas jasai bıletın, ömırlık maqsatyna jete bıletın, ömırlık jäne adamgerşılık qūndylyqtardy ūstanatyn, özınıŋ qajetı men qyzyǧuşylyǧyn qoǧam talaptaryna säikes şektei bıletın tūlǧanyŋ qalyptasuy, - dep jastardy äleumettendırudıŋ motivasiialyq jüiesı, azamattyq jauapkerşılıgın damytu, jastardyŋ barlyq sanattarynyŋ (auyldyq, belsendı emes, marginal toptarynyŋ, t.s.s) äleumettık inkliuziiasın qamtamasyz etu, jastar arasynda erıktılık, sport jäne şyǧarmaşylyqty damytu, ūlttyq qūndylyqtarǧa jalǧau siiaqty joldaryn körsettı. Sondai-aq Nūrlan Sädır intelektualdyq (ziiatkerlık),erıktılık pen äleumettık belsendılık, äskeri-patriottyq, şyǧarmaşylyq, sporttyq, ūlttyq qūndylyq siiaqty alty baǧyt boiynşa ötetın baiqaudyŋ şarttary men maqsattary jaiyn keŋınen tüsındırıp öttı.
Şara barysynda jinalǧandar atalmyş joba jaiynda sūraqtaryn qoiyp, ūsynystaryn jetkızdı.
Tügelbai Bisen,
Zelenov audany
