Prezident Toqaev bügın qaŋtar aiyndaǧy oqiǧalarǧa qatysuşylarǧa, Otanyna satqyndyq jasamaǧandarǧa, jappai tärtıpsızdıkterdı ūiymdastyrmaǧandarǧa, residivist, terrorist jäne ekstremist, auyr qylmys jasauşy dep tanylmaǧandardyŋ barlyǧyna raqymşylyq jasau turaly Zaŋǧa qol qoidy.
Qyrküiek aiynyŋ basynan Prezident Toqaev bastaǧan raqymşylyq turaly pıkırtalas öte qyzu jürıp jatyr. Qaŋtar qaqtyǧysy äleumettık problemalardan bastaldy. Bıraq arnaiy qyzmetter basşylyǧy men dıni ekstremisterge töŋkerıstı ūiymdastyru üşın jai ǧana syltau boldy. Olar öz müddelerı üşın ǧana emes, sonymen bırge şeteldık serıktesterdıŋ müddesı üşın de äreket ettı.
Tärtıpsızdıkterdıŋ barysy ūiymdastyruşylardyŋ oǧan qalalyq jäne qala maŋyndaǧy marginalizmdı barynşa tartuǧa tyrysqanyn anyq körsettı. Būǧan, eŋ aldymen, anarhiia aiasynda tonau men būzaqylyq jasau, esırtkı qabyldap, ışımdıkke sylqiia toiǧan tobyrǧa qaru-jaraq beru arqyly qol jetkızdı.
Qasym-Jomart Toqaevtyŋ qatal ärı maŋyzdy pozisiiasynyŋ nätijesınde töŋkerıs basylǧany belgılı. Qūqyq qorǧau organdary tärtıpsızdıkterdıŋ köptegen belsendı qatysuşy men ūiymdastyruşyny ūstady.
Qaŋtardaǧy oqiǧalar köptegen jüielık reformanyŋ qolǧa alynuyna sebep boldy. Köpşılık ol oqiǧany "halyq köterılısı" dep sanady. Köterılıste ūstalǧandardy azaptap jatqanyna qatysty qyzu pıkırtalas tuyndady. Tergeu barysynda bırqatar qūqyq būzuşylyq faktısın anyqtaityn mūqiiat tergeu jūmystary jürgızıldı, onyŋ ışınde rūqsat etılmegen ädıster de qoldanyldy. Aryz beruşıler qaqtyǧystar kezınde tūtqynǧa alynǧanyn jäne olarǧa tergeuge kezınde qatty qysym körsetılgenderın jetkızgen edı.
Ūstalǧandardyŋ arasynda psihozǧa boi aldyrǧan nemese ūsaq qylmystyq qūqyq būzuşylyqtar jasaǧan adamdar köp boldy.
Prezidenttıŋ nūsqauy boiynşa alǧaşqyda mūndai adamdarǧa qatysty zalaldy öteu üşın eŋ tömengı jaza formaty taŋdaldy.
Endı raqymşylyq jasau turaly şeşım qabyldandy. Bıraq būl şeşımnıŋ qandy qyrǧyndy ūiymdastyruşylarǧa jäne ekstremisterge qatysy joq.
Prezidenttıŋ būl şeşımı — gumanizmnıŋ körınısı, sondai-aq, eŋ aldymen, qoǧamdaǧy janjal därejesın tömendetuge baǧyttalǧan.
Ekı jaǧdaidy atap ötu kerek. Raqymşylyq azaptaudy naqty qoldanǧandarǧa qoldanylmaidy. Sonymen qatar, raqymşylyq jasau keltırılgen zalaldy öteuden bosatpaidy. Būl Qazaqstandaǧy onynşy nemese on bırınşı amnistiia. Ärine, raqymşylyq turaly poliarlyq pıkırler bar, bıraq olar ömırdı qaita bastauǧa belgılı bır mümkındık beredı.Qazırgı jaǧdaiǧa keletın bolsaq, bız būryn qūqyq qorǧau organdarynyŋ nazaryna tüspegen tärtıpsızdıkterdıŋ qarapaiym qatysuşylary turaly aityp otyrmyz. Raqymşylyqty bıreudıŋ "jeŋısı" nemese "jeŋılısı" retınde qabyldaudyŋ qajetı joq. Auyr qylmyskerler, sottalǧandar, sot jauabyn kütıp otyrǧandar qamauda qalady. Raqymşylyq türmeler men koloniialardaǧy ömırdı bırşama jeŋıldetedı. Amnistiiaǧa ılıngenderge bostandyqqa şyǧuǧa nemese jūmysqa ornalasuǧa kedergı keltıretın qylmysker ataǧynan aryluǧa mümkındık berıledı. Raqymşylyq jasau tek kınänı moiyndau arqyly mümkın bolady. Sondyqtan būl qadamda tek gumanizm ǧana emes, sonymen bırge belgılı bır pragmatizm de bar.
Daniiar AŞİMBAEV
