Latyn Amerıkasy úshin Sımon Bolıvar qandaı bolsa, Álıhan Bókeıhan qazaq úshin sondaı tulǵa!

3081
Adyrna.kz Telegram

«-Álıhan Bókeıhan kim? Eger Latyn Amerıkasy úshin Sımon Bolıvar qandaı bolsa, Álıhan Bókeıhan qazaq úshin sondaı tulǵa. Eger Atatúrik qandaı bolsa, Álıhanda qazaqtyń sondaı tulǵasy. Eger Mahatma Gandı Úndistan úshin qandaı bolsa, Álıhan qazaq úshin sondaı tulǵa. Mine, osyndaı dúnıeni halyqtyń rýhanı ómiriniń quramdas bóligine aınaldyrýǵa kelgen kezde qazirgi urpaqtyń buǵan ıntellektýaldyq deńgeıi jetpeı jatqanyn moıyndaýymyz kerek.

Alash degen sóz - ult-azattyq qozǵalysy jáne ıdeıasy degen sóz. Iaǵnı, bul tar toptyń áreketi, tirshiligi emes, bul - jalpyulttyq qozǵalys. Kez-kelgen saıası qozǵalystyń aldyna qoıatyn birinshi maqsaty - memlekettiń táýelsizdigi, derbestigi. Sol memlekettik táýelsizdik pen qurylym arqyly jerdi saqtaý, jer arqyly eldiń táýelsizdigin, bolashaǵyn saqtaý. Sondyqtan, Alash ıdeıasy - máńgi ıdeıa.

Qazaq halqy, qazaq ulty tiri bolatyn bolsa, onda Alash ıdeıasy da tiri bolady. Qazirgi qoǵam Alash ıdeıasyn 1917 - 1918 jyldarda qabyldaǵandaı nelikten sińire almaı otyr? Árıne, túsinedi, qurmetteıdi. Biraq, munyń bir názik qyry bar. Jetpis jyl ómir súrgen keńestik júıe Alash ıdeıasyn múlde basqa baǵytta nasıhattady, basqa maǵynada kórsetti. Keńestik ıdeologııa «Alash - ulttyq ıdeıa emes» degen ustanymda boldy. Iaǵnı, Alashty ulttyq ıdeıaǵa, ulttyń ustanymyna qarsy qoıdy.

... Álekeń «bizdiń, Ahań ekeýimizdiń pikirimiz, mynaý» deıdi. «Keńes úkimetine qaraǵanda patsha úkimeti jaqsy eken, bizge jumys isteýge múmkindik berdi» deıdi. Al, keńes úkimeti olardyń basyn jutty. Alashordanyń barlyq ókilde­rimen birge Álıhan Bókeıhan da Máskeýdegi Býtyrka túrmesine ja­bylyp, kóp uzamaı, atyldy. Marqumnyń búginge deıin qaıda jerlengeni belgisiz. Tarıhshylar patsha úkimetinen bastap, keńes bıligine deıin osy "Qyr balasynan" tiri kezinde qanshalyqty qoryqsa, ólgennen keıin de sonshalyqty úreılengen deıdi. Tek táýelsiz el atansaq ta, Alash arysyn tóbemizge kótere almaǵanymyz ókinishti. Alash Orda ıdeıasyn nasıhattaý nashar. Kezinde keńestik bılik ne istedi, kóshe atynyń bárin bolshevıkterge berdi. Kommýnısterge eskertkish qoıdy. Ideologııa solaı júrgizildi. Al endi qazir derbes memleket bolǵan kezde, nege biz sondaı áreketterge barmaımyz?".

Mámbet QOIGELDI,

tarıh ǵylym­darynyń doktory, alashtanýshy, 2011 jyl

Pikirler