Qazaq balalar ǵylymynyń jetistikteri

2177
Adyrna.kz Telegram

Ǵylymy joq eldiń ǵumyry joq. Sebebi ǵylymsyz alǵa adymdaý múmkin emes. Bıyl elimizde ǵylym salasyn damytýǵa 160 mlrd teńge qarjy bólinipti. Jaman emes, jyl saıyn ulǵaıyp keledi. Bul áli de az. Alysty aıtpaı-aq kórshi Ózbek eliniń ǵylymdaǵy jetistigi bizge úlgi. Kúni keshe qaterli isik aýrýyn emdeýge kómektesetin dári oılap taýypty. Áıtpese, aty jaman aýrýdy emdeýge umtylyp jatqan álem alpaýyttarynyń ózi mundaı nátıje kórsete alǵan joq. Ózbek aǵaıyn ǵylymda joǵary jetistikke qalaı qol jetkizip otyr? Keshegi observatorııa salǵyzǵan Ulyqbektiń urpaqtary ǵoı desek, qatelesemiz. Bul bir kúnde bola qalǵan dúnıe emes. Qanshama jyldar boıy ǵylym salasyna degen yqylastyń kórinisi. Jas urpaqty jastaıynan ǵylymǵa baýlýdyń aıqyn dáleli. Biraq bul jerden qazaq ǵylymy kenjelep tur degen oı týmaýy tıis. Ásili, ondaı emes. Qazaq ǵylymyna degen kózqaras Jańa Qazaqstanda jańasha sıpat alýda. Ásirese, qazaq balalar ǵylymy aýyz toltyryp aıtarlyq nátıjelerge toly.

Máselen, búgin Qaraǵandylyq oqýshylar álemde tapshy qurylǵy oılap tapty. Ol qandaı dersiz... Jas daryndar júrek aýrýlaryn aldyn ala anyqtap, emdeýge arnalǵan qurylǵy jasap shyǵarǵan. Nebári 9-synyp oqıtyn Aldııar Naqyp pen Alpamys Isabekovtyń maqsattary aıqyn, qadamdary nyq. Ekeýi osyǵan deıin júzdegen jobaǵa qatysyp úlgeripti. Buǵan ne deısiz?! Al qurylǵyǵa keler bolsaq, ol eń aldymen teri astyna jáne qan tamyrlary arqyly júrekke ornatylatyn kórinedi. Sodan keıin aýrýdy birden anyqtap, iske kirisedi eken. Elektrlik ımpýlstar jiberý arqyly emdeý satysyna kóshedi. Júrek bulshyqetteriniń jumysyn tejeý ne tezdetý arqyly júrek aýrýlarynyń aldyn alady. Mine, jetistik. Qarapaıym mektep oqýshylarynyń ǵylymdaǵy asýy, baǵyndyrǵan belesi. Al endi aqtóbelik oqýshy Arman Jalǵasbaev «aqyldy betperde» oılap taýypty. Shyny kerek, bul betperdeniń qajettiligi koronovırýs órshigen sátte qatty sezildi. Armannyń aıtýynsha, betperde aýadan zııandy zattardy anyqtaǵanda adamǵa sıgnal beredi. Sóıtip, adamdy aýasy lastanǵan aımaqtan aýlaq bolýǵa shaqyrady. Betperde aýany súzgilep, quramynda zııandy zattar bar-joqtyǵyn anyqtap, taza aýany ǵana ótkizedi eken. Betperde eki qabattan turady. Ekinshi qabaty aýadaǵy zııandy zattardy ustap qalýǵa kómektesedi. Elimizde aýanyń lastanýynan japa shegip jatqan adamdar kóp ekenin eskersek, betperde tek qana koronavırýstan qorǵap qana qoımaıdy. Aýanyń lastanýynan paıda bolatyn aýrýlardyń da aldyn ala alady. Taza aýamen tynystaýǵa múmkindik beredi. Tútini tóbemizde turatyn tirshiliktiń tazarýyna sep bolady. Oıymyzdy taǵy bir oqýshynyń ónertabysymen túıindeı ketsek.

Kentaýlyq, 5-synyp oqıtyn Aqnıet Elemesovanyń qazaq dástúrin robottar arqyly álemge tanytsam degen asqaq armany bar jáne ulttyq ónerdi tehnıka salasymen ushtastyrsam deıdi. Bul armanyna áste-áste qol sozyp keledi. Oılap qarańyz 5-synyp oqýshysy osyndaı oılaý deńgeıinde. Qalaı tań qalmaımyz?! Ol robottarǵa qazaqtyń «Qara jorǵa» bıin bıletip júr. Alda basqalaryn da synap kórmek. Aıtalyq, «Arqan tartý», «Kókpar», «Teńge alý» syndy ulttyq oıyndardy robottarǵa úıretetin oıy bar. Bıshi robotyn jaqynda Naýryz merekesinde tanystyrǵan. Aıta berseń taýsylmaıdy: «Aqyldy protezder», Aıaq-qoldary ár túrli adamdarǵa arnalǵan robot taban», «Búkirlikpen kúresetin» qurylǵylar t.b. Munyń barlyǵy qazaq balalar ǵylymynyń jemisi. Salany damytýǵa jasalynyp jatqan áreketterdiń nátıjesi deýge bolady. Osyndaı jetistikterdi kórip, kóziń qýanyp, ishiń jylıdy. Osylaı jalǵastyra bersek, qazaq ǵylymy aldaǵy 20-30 jyldyqta adam senbesteı dárejege qol jetkizeri anyq.

Pikirler