Úkimettiń otstavkasy elimizdiń turǵyndaryn beı-jaı qaldyrmasa kerek-ti. Sebebi, júzdegen áleýmettik jeli qoldanýshylary óz paıymdaryn jasaýda. Biz osy oqıǵaǵa oraı, belgili saıasatker Ámirjan Qosanovtyń pikirin bilgendi jón sanadyq.
Úkimettiń otstavkaǵa ketýin kúttińiz be?
Úkimettiń arakidik otstavkaǵa ketip turýy – prezıdenttik basqarý júıesine tán qubylys. Bir adamǵa baǵynǵan saıası júıe men saıası tehnologııa zańdylyǵy sondaı. Sondyqtan bul ózi kútýli bolǵan jaıt. Onyń ústine, sońǵy kezde úkimetke qatysty syn údep ketti. Prezıdent te úkimetti jerden alyp, jerge salyp, dúıim jurttyń kózinshe «qorqaqsyńdar!» dep jatty. Osynyń bári úkimettiń basyna bult úıirilgenin bildirip edi. Ayqyrynda úkimet ketip tyndy.
Halyqtyń (analardyń) talaby ótken Úkimettiń kóleńkesinde qalý qaýipi bar ma?
Olaı bolmaıtyn sııaqty, óıtkeni prezıdent keshegi málimdemesinde osy jáne basqa da áleýmettik máselelerge qomaqty qarjy bólinetinin aıtty emes pe? Biraq qoǵamda, ekonomıkada, áleýmettik salada osy jyldary qordalanyp, sheshimin tappaǵan problemalar prezıdenttiń bir qaýlysymen sheshile qoımasy anyq.
Jańa Úkimettiń kelýi eldegi saıası-ekonmıkalyq jaǵdaıyna paıda ákele me?
«Qosylǵyshtardyń ornyn aýystyrǵanmen qosyndy ózgermeıdi» degen arıfmetıkalyq tujyrymdy saıasatqa da qoldanýǵa bolatyn sııaqty. Qaı úkimet aýysqanda jaǵdaı kúrt jaqsaryp edi?! Baıaǵy jartas – sol jartas!
Áńgime júıelik daǵdarysta bolyp tur.
Ózgeris bolýy úshin ne isteý kerek?
Ol úshin úkimetti jasaqtaýdyń prınıpi ózgerýi tıis. Iaǵnı, parlamenttik saılaýǵa túsetin partııalar naqty baǵdarlama usynýy shart. Halyq ony talqylap, óz kózqarasyn bildirýi tıis. Saılaýda jeńiske jetken partııa óz úkimetin quryp, bar jaýapkershilikti óz moınyna alýy kerek. Elge bergen ýádesin oryndasa, ol úkimetti halyq kelesi saılaýda qoldaıdy, oryndaı almasa, saılaýshylar ol partııaǵa daýys bermeıdi. Mine, shynaıy saıası báseke men jaýapkershilik degenimiz osy! Jáne de úkimettiń kúndelikti qyzmetin baqylap otyratyn ókiletti parlament pen táýelsiz BAQ júıesi bolýy shart. Osyndaı demokratııalyq dástúr ornyqsa, úkimettiń jumysy da jandana túspek!
Jańa úkimet "Rýhanı jańǵyra" ala ma? Iaǵnı, qazaq tili sharýashylyq tiline aınala ala ma?
Qazaq tiline nemquraıly qaraǵan kez kelgen úkimettiń bolashaǵy joq! Saıası báseke qyza túsken qazirgi kezeńde árbir mınıstr osy jaıtty uǵynyp, basshylyqqa almasa, onyń kúni men saıası karerasy qarań bolatynyn sezip te jatyr!
Biraq men «rýhanı jańǵyrý» máselesin tek qana til máselesine telip qoımas edim: onyń aýqymy odan anaǵurlym keń ári tereń.
Saǵyntaev komandasynyń qatelikteri?
Bul úkimet otstavkaǵa ketken soń ony synaýshylar tabyla qalar. Biz bolsaq, bul úkimettiń kemshiligin o bastan aıtyp kelemiz.
Menińshe, bul úkimettiń tórt basty qateligi men kemshin tusy boldy.
Birinshiden, bul úkimet ózin biregeı, bir maqsatqa jumylǵan komanda retinde tanyta almady. Onyń óz sebebi bar, óıtkeni ár mınıstrdiń artynda ony qoldaǵan klan, naqty olıgarhtyq top tur. Sondyqtan ol sheneýnik memlekettik múddeden góri, óz jaqtastarynyń soıylyn soǵyp jatady. Ártúrli lagerdiń ókili bolǵandyqtan, birin-biri ańdyp, bir-biriniń súrinýin tilep otyrǵandaı keıip tanytty.
Ekinshiden, bul ózi «biz tek qana prezıdenttiń tapsyrmasyn oryndap jatyrmyz» degen jalpy syltaýdy basshylyqqa alǵan, saıası jaýapkershiligi múldem joq úkimet edi. Qıt etse boldy, bar jaýapkerilikti prezıdentke arta salý – asa qıyn sharýa emes qoı! «Osy sheshim úshin bar jaýapkeshilikti óz moınyma alamyn!» degen bir de bir mınıstrdi kóre almadyq!
Úshinshiden, bul úkimet eń basty mindet – Qazaqstan ekonomıkasyn dıversıfıkaııalaý, ıaǵnı munaıǵa táýeldilikten qutylý isin júzege asyra almady. Sol sebepti, prezıdenttiń ózi aıtqandaı, basty ekonomıkalyq kórsetkishter meılinshe tómen bop shyqty.
Tórtinshiden, biz bul úkimettiń adamı sıpaty men bolmysyn kóre almaı-aq kettik. Eldiń túkpir-túkpirinde surapyl oqıǵalar, tragedııalar bolyp jatady, al olar jyly kabınetterinen shyǵýǵa jaramaı jatty. El ishine baryp, jurtpen terezesi teń áńgime quryp, naqty bolmyspen meılinshe jaqyn tanysqanda, bálkim, qoǵamnyń da ol úkimetke degen kózqarasy basqasha bolar ma edi.
Olaı bolmaı shyqty. Sondyqtan da «osy úkimet myqty edi, obal boldy» dep jatqan qalyń jurt ta kórinbeıdi....
Áńgimelesken Jasulan Naýryzáli
"Adyrna" ulttyq portaly
