Ükımettıŋ otstavkasy elımızdıŋ tūrǧyndaryn bei-jai qaldyrmasa kerek-tı. Sebebı, jüzdegen äleumettık jelı qoldanuşylary öz paiymdaryn jasauda. Bız osy oqiǧaǧa orai, belgılı saiasatker Ämırjan Qosanovtyŋ pıkırın bılgendı jön sanadyq.
Ükımettıŋ otstavkaǧa ketuın küttıŋız be?
Ükımettıŋ arakıdık otstavkaǧa ketıp tūruy – prezidenttık basqaru jüiesıne tän qūbylys. Bır adamǧa baǧynǧan saiasi jüie men saiasi tehnologiia zaŋdylyǧy sondai. Sondyqtan būl özı kütulı bolǧan jait. Onyŋ üstıne, soŋǧy kezde ükımetke qatysty syn üdep kettı. Prezident te ükımettı jerden alyp, jerge salyp, düiım jūrttyŋ közınşe «qorqaqsyŋdar!» dep jatty. Osynyŋ bärı ükımettıŋ basyna būlt üiırılgenın bıldırıp edı. Ayqyrynda ükımet ketıp tyndy.
Halyqtyŋ (analardyŋ) talaby ötken Ükımettıŋ köleŋkesınde qalu qauıpı bar ma?
Olai bolmaityn siiaqty, öitkenı prezident keşegı mälımdemesınde osy jäne basqa da äleumettık mäselelerge qomaqty qarjy bölınetının aitty emes pe? Bıraq qoǧamda, ekonomikada, äleumettık salada osy jyldary qordalanyp, şeşımın tappaǧan problemalar prezidenttıŋ bır qaulysymen şeşıle qoimasy anyq.
Jaŋa Ükımettıŋ keluı eldegı saiasi-ekonmikalyq jaǧdaiyna paida äkele me?
«Qosylǧyştardyŋ ornyn auystyrǧanmen qosyndy özgermeidı» degen arifmetikalyq tūjyrymdy saiasatqa da qoldanuǧa bolatyn siiaqty. Qai ükımet auysqanda jaǧdai kürt jaqsaryp edı?! Baiaǧy jartas – sol jartas!
Äŋgıme jüielık daǧdarysta bolyp tūr.
Özgerıs boluy üşın ne ısteu kerek?
Ol üşın ükımettı jasaqtaudyŋ prinsipı özgeruı tiıs. Iаǧni, parlamenttık sailauǧa tüsetın partiialar naqty baǧdarlama ūsynuy şart. Halyq ony talqylap, öz közqarasyn bıldıruı tiıs. Sailauda jeŋıske jetken partiia öz ükımetın qūryp, bar jauapkerşılıktı öz moinyna aluy kerek. Elge bergen uädesın oryndasa, ol ükımettı halyq kelesı sailauda qoldaidy, oryndai almasa, sailauşylar ol partiiaǧa dauys bermeidı. Mıne, şynaiy saiasi bäseke men jauapkerşılık degenımız osy! Jäne de ükımettıŋ kündelıktı qyzmetın baqylap otyratyn ökılettı parlament pen täuelsız BAQ jüiesı boluy şart. Osyndai demokratiialyq dästür ornyqsa, ükımettıŋ jūmysy da jandana tüspek!
Jaŋa ükımet "Ruhani jaŋǧyra" ala ma? Iаǧni, qazaq tılı şaruaşylyq tılıne ainala ala ma?
Qazaq tılıne nemqūraily qaraǧan kez kelgen ükımettıŋ bolaşaǧy joq! Saiasi bäseke qyza tüsken qazırgı kezeŋde ärbır ministr osy jaitty ūǧynyp, basşylyqqa almasa, onyŋ künı men saiasi karerasy qaraŋ bolatynyn sezıp te jatyr!
Bıraq men «ruhani jaŋǧyru» mäselesın tek qana tıl mäselesıne telıp qoimas edım: onyŋ auqymy odan anaǧūrlym keŋ ärı tereŋ.
Saǧyntaev komandasynyŋ qatelıkterı?
Būl ükımet otstavkaǧa ketken soŋ ony synauşylar tabyla qalar. Bız bolsaq, būl ükımettıŋ kemşılıgın o bastan aityp kelemız.
Menıŋşe, būl ükımettıŋ tört basty qatelıgı men kemşın tūsy boldy.
Bırınşıden, būl ükımet özın bıregei, bır maqsatqa jūmylǧan komanda retınde tanyta almady. Onyŋ öz sebebı bar, öitkenı är ministrdıŋ artynda ony qoldaǧan klan, naqty oligarhtyq top tūr. Sondyqtan ol şeneunık memlekettık müddeden görı, öz jaqtastarynyŋ soiylyn soǧyp jatady. Ärtürlı lagerdıŋ ökılı bolǧandyqtan, bırın-bırı aŋdyp, bır-bırınıŋ sürınuın tılep otyrǧandai keiıp tanytty.
Ekınşıden, būl özı «bız tek qana prezidenttıŋ tapsyrmasyn oryndap jatyrmyz» degen jalpy syltaudy basşylyqqa alǧan, saiasi jauapkerşılıgı müldem joq ükımet edı. Qit etse boldy, bar jauapkerşılıktı prezidentke arta salu – asa qiyn şarua emes qoi! «Osy şeşım üşın bar jauapkeşılıktı öz moinyma alamyn!» degen bır de bır ministrdı köre almadyq!
Üşınşıden, būl ükımet eŋ basty mındet – Qazaqstan ekonomikasyn diversifikasiialau, iaǧni mūnaiǧa täueldılıkten qūtylu ısın jüzege asyra almady. Sol sebeptı, prezidenttıŋ özı aitqandai, basty ekonomikalyq körsetkışter meilınşe tömen bop şyqty.
Törtınşıden, bız būl ükımettıŋ adami sipaty men bolmysyn köre almai-aq kettık. Eldıŋ tükpır-tükpırınde sūrapyl oqiǧalar, tragediialar bolyp jatady, al olar jyly kabinetterınen şyǧuǧa jaramai jatty. El ışıne baryp, jūrtpen terezesı teŋ äŋgıme qūryp, naqty bolmyspen meilınşe jaqyn tanysqanda, bälkım, qoǧamnyŋ da ol ükımetke degen közqarasy basqaşa bolar ma edı.
Olai bolmai şyqty. Sondyqtan da «osy ükımet myqty edı, obal boldy» dep jatqan qalyŋ jūrt ta körınbeidı....
Äŋgımelesken Jasūlan Nauryzälı
"Adyrna" ūlttyq portaly
