40 kün būrynǧy qobalju. Ökıletı aiaqtalmaǧan Mirziioevtıŋ sailauǧa tüsu sebebı nede?

Özbekstan kezekten tys ötetın prezident sailauyna daiyndalyp jatyr. Sailauǧa qazırgı prezident Şavkat Mirziioev te tüspek. Qūzıretı aiaqtalmaǧan ol nege asyqty? Mirziioevtıŋ sailaudy jedeldetu sebebı nede? Körşı eldegı sailaudyŋ belgılenuıne bergen qazaqstandyq sarapşylardyŋ baǧasy tömendegıdei. Özbekstan prezidentı Şavkat Mirziioev Türkiiadaǧy prezident sailauynda dauys tolyq sanalmai jatyp, Rejeb Taiyp Erdoǧandy alǧaşqylardyŋ bırı bolyp qūttyqtady. Endı 40 künnen keiın, iaǧni 9 şıldede Mirziioevtıŋ özı de prezidenttık sailauǧa qatyspaq. Erteŋ, 1 mausymda osy sailauǧa kandidat tırkeu aiaqtalady. Ortalyq sailau komissiiasy äzırge sailauǧa tüsedı degen 4 adamdy kandidattyqqa tırkegen. «ŞŪǦYL ÖZGERISTER MEN REFORMALAR» 30 säuırde ötken konstitusiialyq referendumnan keiın Özbekstanda Negızgı zaŋnyŋ jaŋa redaksiiasy qabyldandy. Būl özgerısterge sai  prezidenttıŋ būrynǧy ökıletı jaramsyzǧa sanalyp otyr. Prezident Mirziioev osy referendum arqyly qaitadan 7 jyldyq sailauǧa tüsudı zaŋdastyryp aldy. Özbekstanda bır adam prezident bolyp 7 jyldyq ekı merzımge sailana alady.

«Özderıŋız körıp otyrsyzdar, bızdıŋ negızgı zaŋymyzǧa säikes, bırınşıden, barlyq bilık tarmaqtary reformalanyp, olardyŋ arasyndaǧy qarym-qatynas pen tepe-teŋdık tübegeilı özgerude», - degen Özbekstan basşysy Şavkat Mirziioev.

Prezidenttıŋ aituynşa, jaŋartylǧan Konstitusiiada prezident, parlament, ükımet, ministrler, äkımder aldyna kezek küttırmeitın jaŋa saiasi, äleumettık jäne ekonomikalyq mındetter qoiylǧan.

 «Halqymyz bızden barlyq salada asa maŋyzdy jäne şūǧyl özgerıster men reformalar kütedı», - degen ol.

Qazaqstandyq saiasattanuşylar Özbekstandaǧy sailau Ortalyq Aziia elderı saiasatyna eşqandai äser bermeidı jäne sailauda bäsekelestık bolmaidy dep sanaidy. «BÄSEKELESTIK BOLMAIDY» “Būl sailau da Qazaqstandaǧy sailaular siiaqty ötetını anyq. Bız älı künge deiın demokratiialyq qūrylym jasaǧan joqpyz. Sondyqtan olardykı de, däl bızdıkı siiaqty belgılengen tärtıppen ötedı” deidı saiasattanuşy Dos Köşım.

- 1990-91 jyldarda olardan “Erık”, “Bırlık” degen halyq arasynan partiialar şyqqan. Bıraq köp ūzamai qysymǧa ūşyrap, qudalauǧa ūşyraǧan. Onyŋ basşylary bas sauǧalap elden qaşyp şyǧuǧa mäjbür boldy. Söitıp köbı Qazaqstan arqyly qaşty. Men ūmytpasam, ekı partiianyŋ ekı basşysyn 1994-97 şı jyldary Äbdımanap Bolatovty – Vaşingtonda, Abdrahman Bulatovty İzmirde kezdestırdım. Qazırgı jaǧdaida olarda  saiasi küş bar dep aita almaimyn. Barynyŋ bärınıŋ talqanyn şyǧardy. Olarda mümkınşılık bolmady. Sondyqtan saiasi baǧytta bäsekelestık bolmaidy. Qoldan ūiymdastyrylǧan bäsekelestık bolatyny aidan anyq jäne oǧan köŋıl böludıŋ qajetı joq, - deidı saiasatker Dos Köşım.

«QORQYNYŞ PEN TŪRAQSYZDYQ NYŞANY» Al taǧy bır saiasattanuşy Serık Belgıbai myrzanyŋ aituynşa, Özbekstan basşysy bolaşaqta özıne degen közqaras özgeredı dep qauıptenetın siiaqty.

 - Būl qajetsız sailau jäne bolaşaq üşın qorqynyştyŋ tıkelei saldary bolyp tabylady, - deidı ol.

Onyŋ aituynşa, būl sailau – Özbekstannyŋ saiasi jäne ekonomikalyq tūraqsyzdyǧynyŋ dälelı. - Mirziioev taǧy ekı merzımge sailanuy mümkın. Konstitusiianyŋ jaŋa redaksiiasy boiynşa prezidenttıŋ ökılettık merzımı 5 jyldan 7 jylǧa deiın ūzartylady. Bıraq, prezidenttıŋ ekınşı merzımı referendumǧa deiıngı Konstitusiia boiynşa 2021 jyldyŋ qazan aiynda bastaldy. Jaŋa Konstitusiia erejelerı boiynşa jaŋa merzımınen būryn sailau jariialaǧannan keiın ol üş jylyn joǧaltady! Nelıkten sailau keiınırek, uaqytynda ötkızılmeidı? Nelıkten osy jyldardy joǧaltu kerek? Sondyqtan merzımınen būryn sailau ötkızu – tūraqsyzdyqtyŋ nyşany. Jäne būl özbek bilıgınıŋ, naqty aitqanda, Mirziioevtıŋ özıne degen senımsızdıgın körsetedı, - deidı saiasattanuşy Serık Belgıbai. Onyŋ aituynşa, būl sailaudan Reseidıŋ Ukrainadaǧy soǧysynyŋ terıs äserı de baiqalady. Resei ekonomikasy qūldyrap, ondaǧy özbek migranttary elge oraluy mümkın. Olar elge kelgende, daiyn tūrǧan jūmys orny taǧy joq. Būl, ärine, äleumettık şielenıs tudyrady. Sondyqtan özbek bilıgı qazırgı salystyrmaly tynyştyq kezınde sailau ötkızıp alǧandy dūrys sanaidy.

 - Qaraqalpaqstandaǧy byltyrǧy narazylyq oqiǧalary da Mirziioevtı tezırek sailau ötkızuge itermeledı. Ol Nökıs oqiǧasy kezınde ortalyq bilıkke qarsy bülıktıŋ ne ekenın jäne onyŋ bilıkke qalai qauıp töndıretının öz közımen kördı, - deidı Serık Belgıbai

Osy oqiǧa Konstitusiiaǧa engızılmek Qaraqalpaqstannyŋ jaŋa märtebesıne narazylyqtan tuyndaǧan. Narazylyqty küşpen basqan Özbekstan bilıgı soŋynan negızgı zaŋdaǧy Qaraqalpaqstan märtebesın özgerıssız qaldyruǧa mäjbür bolǧan. «ELEKTORADTYŊ TANİTYNY – JALǦYZ MİRZİIoEV» Taǧy bır saiasattanuşy Ǧaziz Äbışevtıŋ pıkırınşe, Özbekstandaǧy sailauda äkımşılık resurstyŋ syrtynda elektorad tek qana Mirziioevtı tanidy.

- Mirziioevtıŋ jeŋısı bärıne anyq. Sondyqtan Mirziioev kem degende 70-80 paiyz dauyspen «jeŋıp» şyǧady. Al Qazaqstanǧa būl sailaudyŋ eşqandai äserı bolmaidy,- deidı Ǧaziz Äbışev.

Eske sala ketsek, Özbekstanda 9 şıldede ötetın kezekten tys prezident sailauyna kandidat ūsynu 17 mamyr men 1 mausym aralyǧyn qamtidy. Qazırgı uaqytta Özbekstanda bes partiia tırkelgen: Özbekstan halyqtyq demokratiialyq partiiasy, «Millii tiklaniş» (Ūlttyq jaŋǧyru) partiiasy, «Adolat» (Ädılet) sosial-demokratiialyq partiiasy, Liberaldy-demokratiialyq partiia jäne Ekologiialyq partiia. Şavkat Mirziioev būl sailauǧa liberal-demokrattar atynan tüsıp otyr. Sailauǧa būdan basqa Ekologiialyq partiia, Halyqtyq-demokratiialyq partiia jäne «Adolat» partiiasynan kandidattar ūsynylǧan. Būrynǧy premer-mnistr Şavkat Mirziioev 2016 jyly küzde būrynǧy prezident İslam Karimov qaitys bolǧannan keiın joǧary bilıkke kelgen.

Marjan  Elujanqyzy

"Adyrna" ūlttyq portaly