Qazaqstan ört pen su qaterıne qanşalyqty daiyn? Aimaqtar men respublikalyq qalalardaǧy jaǧdai neşık? Jer-jerdegı Tötenşe jaǧdai departamentı «Adyrnanyŋ» küiıp tūrǧan özektı mäseleler turaly sūraqtaryna jauap berdı. Bügın sonyŋ alǧaşqysymen tanysuǧa bolady. Taqyryp jalǧasady.
Biylǧy jaz Abai oblysyndaǧy orman örtı men Almaty qalasyndaǧy köp qabatty päterdegı tılsız jau elımızdıŋ tötenşe jaǧdai qyzmetınde kemşılık baryn aŋǧartty. Orman örtı kezınde tıkūşaq jetıspese, Aqkenttegı örtte tūrǧyndar batutqa emes, matrasqa sekırdı. Mıne osy oqiǧalar tötenşe jaǧdai qyzmetınıŋ tehnikalyq jabdyqtaluy qanşalyqty deŋgeide degen sūraq tudyrdy. Jyl saiyn salaǧa bölınetın qarjy kölemı az ba, joq älde ol maqsatty jūmsalmai ma?
NAZARBAEV QŪRǦAN SOŊǦY OBLYSTA 62 TEHNİKA JETPEIDI
Türkıstan oblysy Tötenşe jaǧdai departamentı (TJD) bastyǧynyŋ mındetın uaqytşa atqaruşy, azamattyq qorǧau polkovnigı Baqytjan Zaparov öŋırge 251 bırlık ört söndıru tehnikasy qajet ekenın aitady. Baqytjan Jaqsylyqūly «atalǧan tehnika tötenşe jaǧdailardy joiuǧa, sonyŋ ışınde jiı oryn alatyn ört oqiǧalaryn söndıruge qajet» dep körsetıptı.
«Tehnikalardy satyp aluǧa bölınetın qarjynyŋ şekteulılıgıne bailanysty bügıngı taŋda Qyzmettıŋ örtke qarsy garnizony 189 tehnikamen qamtamasyz etılgen. Jabdyqtalu körsetkışı 75 paiyzdy qūrady. ... Aǧymdaǧy jyldyŋ özınde 3 mlrd. 96 mln. 337 myŋ teŋge bölınıp, 30 bırlık tehnika alyndy», – deidı Baqytjan Zaparov.
Türkıstan oblysyndaǧy ört söndıru tehnikasyn 189-dan 251-ge jetkızu üşın 62 tehnika jetıspeidı. Sondai-aq Baqytjan Zaparov oblysta köp qabatty üiler salynǧan soŋ 32 metr bolatyn avtosatylar satyp alynǧanyn aitty.
Türkıstan oblysy 2018 jyly Oŋtüstık Qazaqstan oblysy qūramynan bölınıp şyqty.
HİMİIаSY KÖP OBLYS GAZDAN QORǦAITYN 1 KÖLIK ALDY
Jambyl oblysynyŋ TJD bastyǧynyŋ orynbasary Eraly Aqylbekovtıŋ aituynşa, öŋırde 147 ört söndıru avtokölıgı bar. Jalpy, tiıstı normaǧa säikes, 197 bırlık tehnika boluy qajet, iaǧni tehnikamen jabdyqtalu deŋgeiı 74 paiyzdy qūraidy. Demek, atalǧan oblysqa qosymşa 50 bırlık tehnika qajet.
«Jambyl oblysynyŋ ört söndıru qyzmetınıŋ tehnikalyq bazasyn nyǧaituǧa 2020 jyly avtokölıkterdı satyp aluǧa jalpy sommasy – 476 mln. 690 myŋ 801 teŋge, 2021 jyly – 1 mlrd 378 mln. 687 myŋ 519 teŋge, 2022 jyly jalpy sommasy – 506 mln. 173 myŋ 600 teŋgege qarjy bölınıp, tiıstı tehnikalar satyp alyndy. Iаǧni, tehnikamen qamtamasyz etuge bölıngen qarajat mölşerı jyl saiyn artyp otyr. Aǧymdaǧy jyly oblystyq ört söndıru qyzmetınıŋ tehnikalyq bazasyn nyǧaitu üşın respublikalyq jäne jergılıktı biudjetten avtokölıkterı satyp aluǧa jalpy sommasy 709 mln. 710 myŋ teŋge kölemınde qarajat bölındı. Qazırgı taŋda 2 bırlık negızgı ört söndıru tehnikasy jäne 1 bırlık gaz tütınınen qorǧau qyzmetı avtokölıgı satyp alyndy, jyl soŋyna deiın 5 bırlık tehnika alu josparlandy», – deidı Eraly Aqylbekov.
BAQANDAI 123 AVTOKÖLIK JETISPEIDI!
Qyzylorda oblysy TJD bastyǧynyŋ orynbasary, podpolkovnik Bekbolat Äbdıqadyrovtyŋ aituynşa, oblysta 107 bırlık avtokölık bar. Qajettı tehnikamen 47 paiyz jaraqtalǧan oblysta negızı 230 bırlık avtokölık boluy qajet. Būlaimaqta 123 ört söndıru tehnikasy jetıspeitının aŋǧartady.
«Tötenşe jaǧdailar departamentı «Ört söndıru jäne avariialyq – qūtqaru jūmystary qyzmetı» memlekettık mekemesı oblystyŋ erekşe jaǧdaiyna bailanysty kerektı tehnikalarmen tolyqqandy jabdyqtalmaǧan. Oblys aumaǧyndaǧy tötenşe jaǧdailar kezınde buldozer, ekskavator, avtokran avtomobilderınıŋ tapşylyǧy sezıledı. Alaida, jergılıktı äkımdıkpen bırlesıp, qajettılıgıne qarai tehnikalardy paidalanamyz», - deidı Bekbolat Äbdıqadyrov.
Respublikalyq biudjetten 2023 jylǧa 3 bırlık ört söndıru tehnikalaryn satyp aluǧa – 317 mln. 500 myŋ teŋge jäne jergılıktı biudjet lizing qyzmetterınıŋ şeŋberınde 14 bırlık ört söndıru tehnikalaryn satyp aluǧa – 1 mlrd. 895 mln. 294 myŋ teŋge qarjy josparlanǧan. Qazırgı taŋda 17 bırlık tehnikany satyp alu üşın tiıstı jūmystar jürgızılıp jatyr.
Äitse de oblystyq TJD bastyǧynyŋ orynbasary Bekbolat Äbdıqadyrov respublikalyq jäne jergılıktı biudjet esebınen bölınıp jatqan qarajat materialdyq-tehnikalyq bazany jaqsartuǧa jetkılıksız ekenın aitady. Mysaly, 2020 jyly departamenttıŋ biudjetı – 454 059,6 myŋ teŋge, 2021 jyly – 459 989,1 myŋ teŋge jäne ötken jyly 592 410,3 myŋ teŋge bolǧan.
OBLYSTYŊ JAŊADAN QŪRYLUY KEMŞILIKTI AQTAI MA?
Qaraǧandy oblysy TJD bastyǧynyŋ orynbasary Nūrlan Bekbosynovtyŋ aituynşa, öŋırde 332 tehnika bar. Būl atalǧan öŋır özıne qajettı kerek-jaraqpen 88,5 paiyzǧa qamtylǧanyn bıldıredı. Aumaqtyq bölımşelerdı tehnikamen 100 paiyz qamtamasyz etu üşın qosymşa 43 tehnika satyp alu qajet. Naqtyraq aitsaq, örtke qarsy qyzmet garnizonyna bas aiaǧy 375 bırlık tehnika kerek. Osy jyly departament bölımşelerınıŋ materialdyq-tehnikalyq bazasyn kezeŋ-kezeŋımen jaraqtandyru jäne nyǧaitu üşın respublikalyq biudjetten 743 mln. 500 myŋ teŋge, jergılıktı biudjetten 837 mln. 245 myŋ tenge qarjy bölıngen.
Al Qaraǧandy oblysynan 1 jyl būryn öz enşısın alǧan Ūlytau oblysynda nebärı 75 tehnika bar. Alaida oblystyq «Ört söndıru jäne avariialyq – qūtqaru jūmystary qyzmetınıŋ» basşysy B.Qūdaibergenov tiıstı normaǧa säikes 150 bırlık tehnika qajet ekenın eskerttı. Iаǧni, oblysty 100 paiyz ört söndıru tehnikasymen qamtamasyz etu üşın älı 75 ärtürlı maqsattaǧy qosalqy tehnika qajet. Departament ört söndıru tehnikasynyŋ jetıspeuşılıgın jaŋadan qūrylǧanymen tüsındıredı. Osy jyly 3 bırlık tehnika aluǧa respublikalyq biudjetten 444 640 myŋ teŋge bölıngen. Sonymen qatar jergılıktı biudjetten 10 bırlık tehnika alu josparlanyp otyrǧan körınedı.
ÖRT SÖNDIRUŞILERIN ÖRT JALMAǦAN AIMAQ
Şyǧys Qazaqstan oblysynyŋ TJD bastyǧynyŋ orynbasary, polkovnik Arman Toqanovtyŋ aituynşa, aimaqqa qajettı tehnika 247 bırlıktı qūrauy tiıs. Äitse de departamenttıŋ Ört söndıru bölımşelerı 88 paiyzǧa, iaǧni 219 tehnikamen jaraqtandyrylǧan. Departamenttı 100 paiyz örtke qajettı tehnikamen qamtamasyz etu üşın 28 bırlık tehnika kerek.
«2023 jyly respublikalyq biudjet esebınen 8 bırlık ört söndıru avtosisternasyn satyp alu josparlanǧan. Jergılıktı biudjet esebınen 2 bırlık ört söndıru avtosisternasyn, 5 bırlık jedel-jeŋıl avtokölıktı, 1 jerüstı batpaqty-kölıktı (TREKOL) jäne tırkemelerı bar 2 bırlık qaiyqty satyp alu josparlanuda. Jyl saiyn Departamenttıŋ qajettılıkterı üşın biudjet bölınısı artyp keledı», – deidı Arman Toqanov.
Al Şyǧys Qazaqstan oblysynan ötken jyly bölınıp şyqqan Abai oblysynda 185 bırlık tehnika boluy kerek. Departamentke qarasty ört söndıru jäne avariialyq-qūtqaru jūmystary qyzmetı bastyǧynyŋ bırınşı orynbasary Erkın Qaşqanov oblys kerektı tehnikamen tolyqqandy jabdyqtalmaǧanyn aitady.
«Qajettı mölşerdı tolyq jaraqtandyru üşın negızgı, arnaiy jäne kömekşı maqsattaǧy ört söndıru avtomobilderı qajet. Sonymen qatar qolda bar tehnikanyŋ ışınen 72 bırlık – paidalanu merzımı 25 jyldan asatyn, kezeŋ-kezeŋımen jaŋartyluǧa jatatyn tehnikalar. Tehnikanyŋ jetıspeu sebebı negızgı jäne arnaiy tehnikalardyŋ qymbatşylyǧynda. Jyl saiyn bölınetın qarjynyŋ jetkılıksız mölşerde bölınuınde», – deidı ol.
Erkın Qaşqanov QR TJM-nıŋ 2023 jylǧa arnalǧan memlekettık qorǧanys tapsyrysy şeŋberınde 8 bırlık tehnikaǧa jetkızuşılerımen şart jasalǧanyn eskerttı. Sondai-aq ol 2023 jylyrespublikalyq biudjetten 8 bırlık tehnika aluǧa 1 031 520 000 tg. bölıngenın aitty.
Äitse de Erkın Qaşqanov atalǧan qarajat oblystaǧy ört söndıru bölımşelerın tolyqqandy ört söndıru kölıkterımen qamtamasyz etuge jetpeitının moiyndady.
Biylǧy mausym aiynda osy oblys aumaǧyndaǧy «Semei ormany» rezervatynda 60 myŋ gektardan astam aumaq örtenıp, ony öşırmek bolǧandardan 14 ört söndıruşı qaza tapty. Al ört söndıruge kettı degen taǧy bır adam keiın ölı tabylǧan.
ALMATY OBLYSY 2026 JYLDY KÜTIP OTYR
Al Almaty oblysy TJD bastyǧynyŋ mındetın uaqytşa atqaruşy azamattyq korǧau polkovnigı Aleksandr Rau örtke qarsy jaraqtandyrylu 85,3 paiyz qūraitynyn aitady. Sondai-aq ol Almaty oblysyn damytudyŋ 2021-2025 jyldarǧa arnalǧan josparyna säikes, 2026 jylǧa deiın qajettı tehnikamen 100 paiyz jaraqtandyru kezeŋ-kezeŋımen jüzege asady deidı. Bır qyzyǧy Aleksandr Rau soŋǧy 3 jylda biudjetten qanşa qarjy bölıngenın jäne qanşa tehnika jetıspeitının jazudy qajet dep tappapty. Bıraq ol aldaǧy 3 jylda «Bärı keremet bolady» dep uäde etıptı.
P.S. Özderıŋız baiqaǧandaryŋyzdai, barlyq oblysta ört söndıru tehnikasy jetıspeidı. Mūndai jaǧdaida örttı der kezınde söndırıp, adamdardy aman saqtu mümkın be? Mysaly orman örtı kezınde tıkūşaqtan su şaşu öte maŋyzdy. Bıraq oblystyq departamenttıŋ bır de bıreuı özderınde tıkūşaq bar ekenın jazbapty. Abai oblysynda orman örtın «qolmen söndıremız» dep 14 adam qaza tapqanyn qaşan qaperge alamyz?
Jalǧasy bar...
Serık Joldasbai
«Adyrna» ūlttyq portaly
