Adam balasy özınıŋ damu jolynda jetken barlyq jetıstıkterıne ǧylym arqyly qol jetkızdı. Ǧylym – joqtan bar jasaudy emes, tabiǧattyŋ barlyq bailyǧyn adamzattyŋ igılıgı jolynda qoldana bılu. Qazırgı ozyq tehnologiia däuırınde ǧylymsyz alǧa jylju mümkın emes. «Jas kelse ıske...» demekşı, ǧylym ılgerı damuy üşın jastardyŋ rölı orasan zor bolmaq. Elımızde soŋǧy on jylda ūranǧa ainalǧan «Bolaşaq – jastardyŋ qolynda» degen söz de beker aitylmasa kerek. Sondyqtan Qazaqstan jas ǧalymdar men zertteuşılerge ǧylymmen ainalasuyna qoldau körsetude. Atalmyş qoldau şaralaryna şolu jasap körsek.
Jas ǧalymdardy qoldau maqsatynda 2022 jyly 35 jasqa deiıngı talantty jas ǧalymdar üşın 50 memlekettık stependiia berılgen bolatyn. Ekı granttyq konkurs nätijesınde jalpy 315 jobada 1,5 myŋnan astam jas ǧalym men zertteuşıler özınıŋ ǧylymi ideialaryn jüzege asyruǧa mümkındık aldy. Tek qana stependiiamen şektelıp qalmai, «Jas ǧalym» jobasy aiasynda jas ǧalymdardy joǧary oqu oryndary men ūiymdarǧa keŋınen tartu maqsatynda podstdoktoranttar üşın 1000 grantqa qarjy bölıngen. Osydan-aq jas ǧalymdardy qoldau qandai deŋgeide ıske asyrylyp jatqanyn köre alamyz. Osy kezekte «Jas ǧalym» jobasy turaly tarqata aitsaq.
Memleket basşysy Qasym-Jomart Kemelūlynyŋ tapsyrmasyna säikes, otandyq ǧylymdaǧy mäselelerdı şeşu üşın, ǧylymi jäne sarapşylyq qauymdastyqpen bırıge otyryp, ǧylymdy damytudyŋ 2020-2026 jyldarǧa arnalǧan baǧdarlamalyq qūjaty äzırlendı. El ükımetınıŋ 2021 jyl 12 qazandaǧy qaulysymen bekıtılgen «Sifrlandyru, ǧylym jäne innovasiialar esebınen tehnologiialyq serpılıs» ūlttyq jobasynda «Ǧylym» blogy engızıldı. Atalmyş blogta kelesı tört baǧyt bar. Bırınşıden – ǧylymnyŋ kadrlyq jaǧdaiyn jaqsartu, sonymen qatar ǧylymi qyzmetkerlerdıŋ sanyn 1,5 esege köbeitu. Būl mındetke ǧalymdardyŋ jalaqasyn ösıru, postdoktoranturaǧa arnalǧan «Jas ǧalym» jobasy boiynşa 1 myŋ grant bölu, är jyl saiyn 500 ǧalymdy älemnıŋ jetekşı ǧylymi ortalyqtaryna täjıribe almasuǧa jıberu josparlanyp otyr. Ekınşıden – ǧylymi egojüienıŋ basqa jüielermen bäsekege qabılettılıgın arttyru. Osy boiynşa memlekettık ǧylymi zertteu instituttary men ekı ūlttyq universitettı transformasiialau josparlanǧan. Üşınşıden – ǧylymi zertteu jūmystaryn baǧyt aiasynda ǧylymdy ortalyqtandyrudy jetıldıru josparlanuda.
Ūlttyq jobany jüzege asyru – ǧalymdar men zertteuşılerdıŋ sanyn 22 myŋnan 34 myŋ adamǧa deiın arttyruǧa, ǧylymi zertteu instituttarynyŋ sapasyn jaqsartuǧa, ǧylymi instituttar jabdyqtaryn jaŋartuǧa, indeksteletın halyqaralyq ǧylymi jurnaldarda qazaqstandyq ǧalymdardyŋ jariialanymdary sanyn 2500-ge, sondai-aq Ѕsımado reitingınde qazaqstandyq ǧylymi-zertteu instituttary men joǧary oqu ūiymdaryn arttyruǧa mümkındık beredı. Ǧalymdardy granttyq qarjylandyru arqyly olardyŋ ideialaryn qoldau, zertteu jūmystaryn yntalandyru, ǧylymi äleuettı arttyruǧa maŋyz berılıp otyr. 2020 jyly alǧaş ret granttardyŋ jaŋa türlerı engızıldı. Būl qatarǧa: kollaborasiiaǧa, qysqa merzımdı, jeke jäne basqalarǧa, būl köptegen perspektivaly ǧylymi ideialarǧa memlekettık qoldau körsetuge mümkındık berdı.
Ǧalymdardy qoldau otandyq ǧylymdy joǧary deŋgeige köterudıŋ bırden-bır joly ekenın memleketımız eskerıp otyr. Jas ǧalymdar men zertteuşılerdı qoldau aiasynda joǧaryda aitylǧandai jobalar josparlanyp, bırazy ıske asyrylyp tyŋ nätije körsetude. Būl şaralar jastardyŋ ǧylymmen erkın ainalysyp, ǧylymnyŋ erkın damuyna kömegın tigızedı. Sondyqtan jas ǧalymdar men zertteuşılerdı memlekettık qoldau asa maŋyzdy joba ekenın ūǧynyumyz qajet. Bız ǧylymdy igeru üşın soǧan qabılettı jastardy şyǧaruymyz kerek. Al sol jastardy şyǧarudyŋ joly memlekettık qoldau.
Dinara Boranbai
«Adyrna» ūlttyq portaly
