Adam balasy óziniń damý jolynda jetken barlyq jetistikterine ǵylym arqyly qol jetkizdi. Ǵylym – joqtan bar jasaýdy emes, tabıǵattyń barlyq baılyǵyn adamzattyń ıgiligi jolynda qoldana bilý. Qazirgi ozyq tehnologııa dáýirinde ǵylymsyz alǵa jyljý múmkin emes. «Jas kelse iske...» demekshi, ǵylym ilgeri damýy úshin jastardyń róli orasan zor bolmaq. Elimizde sońǵy on jylda uranǵa aınalǵan «Bolashaq – jastardyń qolynda» degen sóz de beker aıtylmasa kerek. Sondyqtan Qazaqstan jas ǵalymdar men zertteýshilerge ǵylymmen aınalasýyna qoldaý kórsetýde. Atalmysh qoldaý sharalaryna sholý jasap kórsek.
Jas ǵalymdardy qoldaý maqsatynda 2022 jyly 35 jasqa deıingi talantty jas ǵalymdar úshin 50 memlekettik stependııa berilgen bolatyn. Eki granttyq konkýrs nátıjesinde jalpy 315 jobada 1,5 myńnan astam jas ǵalym men zertteýshiler óziniń ǵylymı ıdeıalaryn júzege asyrýǵa múmkindik aldy. Tek qana stependııamen shektelip qalmaı, «Jas ǵalym» jobasy aıasynda jas ǵalymdardy joǵary oqý oryndary men uıymdarǵa keńinen tartý maqsatynda podstdoktoranttar úshin 1000 grantqa qarjy bólingen. Osydan-aq jas ǵalymdardy qoldaý qandaı deńgeıde iske asyrylyp jatqanyn kóre alamyz. Osy kezekte «Jas ǵalym» jobasy týraly tarqata aıtsaq.
Memleket basshysy Qasym-Jomart Kemelulynyń tapsyrmasyna sáıkes, otandyq ǵylymdaǵy máselelerdi sheshý úshin, ǵylymı jáne sarapshylyq qaýymdastyqpen birige otyryp, ǵylymdy damytýdyń 2020-2026 jyldarǵa arnalǵan baǵdarlamalyq qujaty ázirlendi. El úkimetiniń 2021 jyl 12 qazandaǵy qaýlysymen bekitilgen «ıfrlandyrý, ǵylym jáne ınnovaııalar esebinen tehnologııalyq serpilis» ulttyq jobasynda «Ǵylym» blogy engizildi. Atalmysh blogta kelesi tórt baǵyt bar. Birinshiden – ǵylymnyń kadrlyq jaǵdaıyn jaqsartý, sonymen qatar ǵylymı qyzmetkerlerdiń sanyn 1,5 esege kóbeıtý. Bul mindetke ǵalymdardyń jalaqasyn ósirý, postdoktorantýraǵa arnalǵan «Jas ǵalym» jobasy boıynsha 1 myń grant bólý, ár jyl saıyn 500 ǵalymdy álemniń jetekshi ǵylymı ortalyqtaryna tájirıbe almasýǵa jiberý josparlanyp otyr. Ekinshiden – ǵylymı egojúıeniń basqa júıelermen básekege qabilettiligin arttyrý. Osy boıynsha memlekettik ǵylymı zertteý ınstıtýttary men eki ulttyq ýnıversıtetti transformaııalaý josparlanǵan. Úshinshiden – ǵylymı zertteý jumystaryn baǵyt aıasynda ǵylymdy ortalyqtandyrýdy jetildirý josparlanýda.
Ulttyq jobany júzege asyrý – ǵalymdar men zertteýshilerdiń sanyn 22 myńnan 34 myń adamǵa deıin arttyrýǵa, ǵylymı zertteý ınstıtýttarynyń sapasyn jaqsartýǵa, ǵylymı ınstıtýttar jabdyqtaryn jańartýǵa, ındeksteletin halyqaralyq ǵylymı jýrnaldarda qazaqstandyq ǵalymdardyń jarııalanymdary sanyn 2500-ge, sondaı-aq Ѕsimado reıtınginde qazaqstandyq ǵylymı-zertteý ınstıtýttary men joǵary oqý uıymdaryn arttyrýǵa múmkindik beredi. Ǵalymdardy granttyq qarjylandyrý arqyly olardyń ıdeıalaryn qoldaý, zertteý jumystaryn yntalandyrý, ǵylymı áleýetti arttyrýǵa mańyz berilip otyr. 2020 jyly alǵash ret granttardyń jańa túrleri engizildi. Bul qatarǵa: kollaboraııaǵa, qysqa merzimdi, jeke jáne basqalarǵa, bul kóptegen perspektıvaly ǵylymı ıdeıalarǵa memlekettik qoldaý kórsetýge múmkindik berdi.
Ǵalymdardy qoldaý otandyq ǵylymdy joǵary deńgeıge kóterýdiń birden-bir joly ekenin memleketimiz eskerip otyr. Jas ǵalymdar men zertteýshilerdi qoldaý aıasynda joǵaryda aıtylǵandaı jobalar josparlanyp, birazy iske asyrylyp tyń nátıje kórsetýde. Bul sharalar jastardyń ǵylymmen erkin aınalysyp, ǵylymnyń erkin damýyna kómegin tıgizedi. Sondyqtan jas ǵalymdar men zertteýshilerdi memlekettik qoldaý asa mańyzdy joba ekenin uǵynyýmyz qajet. Biz ǵylymdy ıgerý úshin soǵan qabiletti jastardy shyǵarýymyz kerek. Al sol jastardy shyǵarýdyń joly memlekettik qoldaý.
Dınara Boranbaı
«Adyrna» ulttyq portaly
