Nazarbaevtyŋ ömır boiǧy ökılettıkterı

Täuelsız Qazaqstannyŋ bırınşı prezidentı Nūrsūltan Nazarbaevqa taǧy bır ömırlık lauazym, mansap berıldı. Bügın sol turaly az kem söz şyǧarmaqpyz. Astanaǧa (Nūr-Sūltanǧa) Türkiianyŋ Syrtqy ıster ministrı Mäulıt Şauyşūly (Mevliut Chavuşogly) kelgen. Elbasymen kezdestı. Qazaqstan men Türkiia arasyndaǧy memleketaralyq qarym-qatynastyŋ äujaiyn äŋgıme ettı. Kezdesu resmi protokol boiynşa öttı. Ol turaly Elbasynyŋ baspasöz qyzmetı tolyǧyraq jazdy. Bızdıŋ aitpaǧymyz ol da emes. Astanaǧa arnaiy kelgen Mäulıt Şauyşūly jäi kelmei, «ǧūmyr boiǧy Qūrmettı töraǧa» degen ataqty arqalai kelıptı. Sol arnaiy ataqpen qosa, Türkiia prezidentı Rejep Taiyp Erdoǧannyŋ şaqyrtuyn  Nūrsūltan Nazarbaevqa tabystady. Söitıp, endıgıden bastap Nūrsūltan Nazarbaev – türkıtıldes memleketterdıŋ yntymaqtastyq ūiymy sanalatyn Türkı keŋesınıŋ ǧūmyr boiǧy «Qūrmettı töraǧasy» atandy. Būl märtebenı Türkı keŋesıne müşe memleketterdıŋ köşbasşylary qabyldaǧan eken. Täuelsız Qazaqstannyŋ bırınşı prezidentı Nūrsūltan Nazarbaevtyŋ atalmyş ūiymǧa, onyŋ damuyna sıŋırgen eŋbegın elep märtebelı mandat tapsyru turaly şeşımge kelıptı. Türkı keŋesı qandai ūiym? Oǧan kımder müşe? Ǧūmyr boiǧy Qūrmettı töraǧa ataǧy Nazarbaevtan basqa kımderge berılgen? Būl Nūrsūltan Nazarbaevtyŋ neşınşı ataǧy? Endı osylardy tarqatyp jazaiyq... Äuelı Türkı keŋesı qandai ūiym? Jalpy 1992 jyldan bastap türkıtıldes memleketterdıŋ sammitı ötkızılıp tūratyn. Sondai sammittıŋ bırı 2009 jyly Äzırbaijannyŋ Nahchyvanynda öttı.  2009 jyldyŋ 3 qazany künı Nahchyvan kelısımıne qol qoiyldy. Söitıp türkıtıldes elder sammitı – türkıtıldes memleketterdı bırıktıretın Halyqaralyq ūiym bolyp bekıtıldı. Jaramsaqtanu, jylpozdanu oiymyzda joq, şyndyǧy sol, atalmyş Halyqaralyq ūiymdy qūru turaly ūsynystyŋ avtory  – Nūrsūltan Nazarbaev. Äuelı 2006 jyly Türkiianyŋ Antaliasynda ötken sammitte Nūrsūltan Nazarbaev bastama kötergen. Türkı keŋesın, tūraqty hatyşylyǧyn, aqsaqaldar keŋesın qūrudy ūsynǧan. Arada üş jyl ötkende, 2009 jyly Nahvyvanda ötken türkıtıldes memleketter basşylarynyŋ IX sammitınde Qazaqstannyŋ sol kezdegı prezidentı Nūrsūltan Nazarbaev qaitadan bastama köterdı. Sammitke qatysuşy taraptar maqūldady. Būl tübı bır türkı halqynyŋ ömırınde saiasi jaǧynan da, ekonomikalyq tūrǧydan da häm mädeni-gumanitarlyq qyrynan da maŋyzdy oqiǧa boldy. Türkı keŋesıne kımder kıredı? Äzırge Türkı elderınıŋ aliansyna 5 memleket müşe. Olar: Äzırbaijan, Qazaqstan, Qyrǧyzstan, Türkiia men Özbekstan. Potensialdy müşe memleket – Türkımenstan. Al Majarstan – baqylauşy memleket retınde sammitke qatysady. Būl şyntuaitynda türkı elderınıŋ aliansy. Eseptep qaraŋyz. Tūraqty müşelıktegı 5 memlekettı eseptegende – 147,500 million halqy bar. Oǧan Majarstan men Türkımenstannyŋ halqyn qossaŋyz, tıptı 163 millionnan asyp jyǧylady. Alians pa? Alians! Osy uaqytqa deiın Türkı keŋesınıŋ üş prezidentı boldy. 2009 jyly Halil Aqynjy degen türık azamaty, onan soŋ 2014 jyly Ramil Gasanov deitın äzırbaijan azamaty basqardy. Būl ekeuı de basşylyq merzımı aiaqtalǧan soŋ, 2018 jyly keŋes basşylyǧyna Baǧdat Ämreev deitın qazaq azamaty keldı. Türkı keŋesı osy uaqytqa deiın ne ıstedı? 1992 jyly Anrkarada türkıtıldes elder basşylarynyŋ alǧaşqy sammitı ötken. 1993 jyly sammit Almatyda öttı. Däl osy Almatyda TÜRKSOI ūiymyn qūru turaly kelısım jasaldy. jalpy 2008 jylǧa deiın 8 sammit öttı.  2008 jyly Ystambūlda TürkPA qūryldy. Būl türkıtıldes elderdıŋ memleketaralyq parlamentı edı.  2009 jylǧy sammitte Türık keŋesı qūrylǧanyn joǧaryda aittyq.  2011 jyly sammit Almatyda öttı. Būl kezdesude türkıtıldes memleketter arasyndaǧy ekonomikalyq jäne sauda bailanysy mäselelerı qaraldy. 2012 jyly sammit Bışkekte öttı. Onda bılım, ǧylym men mädeniet salasyndaǧy yqtymaqtastyqty arttyru taqyryby talqylandy.  2013 jyly Äzırbaijannyŋ Gabala qalasyndaǧy sammitte Türık keŋesı elderı arasyndaǧy jüktasymaldau mäselesı talqylanyp, bırqatar kelısder jasaldy.  2014 jylǧy Türkiianyŋ Bodrumynda ötken sammitte turzim salasyndaǧy bailanysty arttyru mäselelerı söz boldy. 2014 jyly taǧy bır bas qosu Ukrainada, Kievte öttı. Sol jyly Urainadaǧy tūŋǧyş Türık keŋesınıŋ öŋırlık bölımşesı aşyldy. 2015 jylǧy Astana sammitınıŋ taqyry media jäne aqparat salasyna arnaldy.  Onan keiın sammit 2018 jyly Qyrǧyzstannyŋ Şolpan atasynda öttı. Osy sammitte Nūrsūltan Nazarbaevtyŋ bastamasymen TürkPA qysqartyldy. Al keŋes janynan qūrylǧan barlyq ūiymdar TÜRKSOIǧa baǧynatyn boldy. Bız äzırge atalmyş ūiymnyŋ jalpy sipattamasyna toqtaldyq. Deitūrǧanmen keŋeske müşe memleketter arasynda müddelık qarama-qaişylyq az emes. Alyp aliansqa ainalu potensialy bar būl ūiymnyŋ qazırgı uaqtaǧy jūmysy formaldy sipatqa ie ekenı de şyndyq.  İä, 2018 jyly keŋeske Özbekstannyŋ qosyluy, Majarstannyŋ baqylauşy boluy keŋestıŋ saiasi äleuetın arttyrǧany sözsız. Degenmen, būl jetılıktıŋ saiasi äm ekonomikalyq talasy köp. Sondyqtan bolar, qazırge tek mädeni-gumanitarly baǧyttaǧy bailanystyŋ ornauynan özge pälendei özgerıp ketken dünienı körmedık. Jä, osy jerden toqtaiyq... Nazarbaev – Türkı älemınıŋ aqsaqaly Joǧaryda Türkı keŋesı Nūrsūltan Nazarbaevqa ǧūmyr boiǧy qūrmettı töraǧa degen ataqty bergenın aittyq qoi. Anyǧynda būl Türkı keŋesınıŋ Nūrsūltan Nazarbaevqa körsetıp otyrǧan alǧaşqy ıltipaty emes. 2015 jyl. Türkiia prezidentı Rejep Taiyp Erdoǧan: «Qūrmettı Prezident, qūrmettı bauyrym Nūrsūltan Nazarbaev. Ötken jyly Türkiia prezidentınıŋ inaugurasiiasynda Sız özıŋız kelıp qatystyŋyz jäne sondyqtan bırge bolǧanyŋyz üşın men alǧys bıldırgım keledı. Men mūny bylai baǧalaimyn: türkı älemınıŋ aqsaqaly bızdıŋ dostyǧymyzǧa jäne ekıjaqty qarym-qatynasymyzǧa, sonymen qatar bızdıŋ ärıptestıgımızge erekşe nazar audarady». 2017 jyl. Türkiia prezidentı Rejep Taiyp Erdoǧan: «Türkı älemınıŋ aqsaqaly – Nūrsūltan Nazarbaev». 2017 jyl. Äzırbaijan prezidentınıŋ kömekşısı Äli Gasanov: «Nūrsūltan Nazarbaev öz ömırın halqyna qaltqysyz qyzmet etuge arnaǧan türkı älemınıŋ belgılı ärı bedeldı aqsaqaly». 2019 jyl. Türkiianyŋ 11-prezidentı Abdolla Gül: «Tübı bır türkı jūrtyna eleulı ülesı üşın Nūrsūltan Nazarbaevty türkı älemınıŋ dana aqsaqaly dep atadyq». Jalpy Türkiia prezidentı Rejep Taiyp Erdoǧan Qazaqstannyŋ eks-prezidentı Nūrsūltan Nazarbaevqa özınıŋ ınılık ıltipatyn är kezdesken saiyn aityp tūrǧan eken. Rejep Erdoǧan Nazarbaevtyŋ «aǧam» dep arqasynan qaqqan jalǧyz adam emes. köz jügırteiıkşı... Nazarbaevty «aǧa» tūtqan prezidentter kımder? 2014 jyl. Qyrǧyzstannyŋ būrynǧy prezidentı Almazbek Atambaev: «Nazarbaev menıŋ tuǧan aǧam». «Qyrǧyzda «qolda bar altynnyŋ qadırı joq», — degen jaqsy söz bar. Qazaqstan halqy Nūrsūltan Nazarbaevtyŋ qadırın bılsın. Men köptegen eldıŋ prezidentterımen kezdesıp jürmın. Sonda menıŋ taŋǧalǧanym älem Nazarbaevty baǧalaǧandai eşbır eldıŋ basşysyn baǧalamaidy. Kımmen kezdessem  de Putin bolsyn, Merkel bolsyn basqa da eldıŋ basşylary Nazarbaevqa teŋ kelmeidı. Nūrsūltan Nazarbaevtai basşylar düniede joq emes, alaida az». 2017 jyl. İordaniia korolı Abdalla II: «Qazaqstanǧa kelıp, aǧamdy körgenıme öte quanyştymyn». 2018 jyl. Qytai Halyqtyq respublikasynyŋ töraǧasy Şi Jiŋpin: «Nazarbaev menıŋ ülken aǧam». 2019 jyl. Özbekstan prezidentı Şavkat Mirzieev: «Bız byltyr Qazaqstandaǧy Özbekstan jylyn, al biyl Özbekstandaǧy Qazaqstan jylyn ötkızu turaly Qazaqstannyŋ tūŋǧyş prezidentı – Elbasy, menıŋ aǧam qūrmettı Nūrsūltan Nazarbaevtyŋ 2017 jyldyŋ qyrküiegınde bızdıŋ elge jasaǧan memlekettık sapary barysynda uaǧdalasqan edık». Nazarbaevtyŋ ömır boiǧy ökıletterı 1.2018 jyly Parlamen zaŋ qabyldaǧan. Ol boiynşa Nūrsūltan Nazarbaevqa Qazaqstannyŋ Qauıpsızdık keŋesıne ömır boiy töraǧalyq etu qūqy berılgen. 2.Qazaqstan halqy Assambleiasyn ömır boiy basqaru qūqy berılgen. QHA Parlament Mäjılısıne 9 deputat sailai alatyn konsultativtı-keŋestık organ.

3. 2010 jyly «Prezident turaly» zaŋǧa Nūrsūltan Nazarbaevqa qudalaudyŋ kez-kelgen türınen qorǧanu kepıldıgın beretın köptegen özgerıster engızılgen, al qūjattyŋ özı «Tūŋǧyş prezident – Elbasy turaly» zaŋ dep atalady.
4. Tūŋǧyş prezidentke ömır boiy eşkımnıŋ tiıspeuıne kepıldık berılgen. Iаǧni ony ūstauǧa, tūtqyndauǧa, tıntuge, tergeuge jäne jeke basyn tekseruge bolmaidy. Mūndai kepıldık bırınşı prezidenttıŋ bükıl dünie-mülkı men onymen bırge tūratyn otbasy müşelerıne de berılgen.

5.Bırınşı prezident pen onyŋ otbasy müşelerın materialdyq tūrǧydan qamtu, küzetu memlekettık biudjet esebınen qarjylandyrylatyn zaŋda jan-jaqty sipattalǧan. 6.Prezident qyzmetınen ketken kezde elbasyǧa qyzmettık päter men memlekettık saiajai, kanseliariia men tiıstı tehnikamen jabdyqtalǧan keŋse berıledı. 7.Bırınşı prezident bailanystyŋ bükıl türın tegın paidalana alady, eldı kölıktıŋ barlyq türımen aralap, tegın emdele alady.

8. Ökıletı toqtaǧan «elbasyna» el prezidentınıŋ lauazymdyq jalaqysynyŋ 80 prosentı mölşerınde ai saiyn zeinetaqy, al prezident otbasynyŋ är müşesıne Qazaqstan zaŋdarynda qarttyqqa bailanysty belgılengen zeinetaqynyŋ 10 eselengen eŋ tömengı mölşerıne teŋ somada ai saiynǧy järdemaqy ömır boiyna taǧaiyndalady.

Tüiın. Osy ataq-mansaptarǧa qosa, Qytai, Türkiia, İordaniia, Özbekstan, Äzırbaijan men Qyrǧyzstan basşylary «aǧam» dep arqasynan qaqqan Nūrsūltan Nazarbaevqa Türkı keŋesınıŋ ǧūmyr boiǧy qūrmettı töraǧasy degen taǧy bır ataq berıldı.

«Adyrna» ūlttyq portaly